Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

12 października 2023 r.

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i (...)

w składzie:

Przewodniczący: SSO Małgorzata Kosicka

Protokolant: st. sekr. sądowy Maria Nalewczyńska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 12 października 2023 r. w W.

odwołania T. J.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddziału w W.

o przeniesienie odpowiedzialności za zobowiązania z tytułu nieopłaconych składek

z udziałem (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W.

z 20 sierpnia 2021 r. nr (...)

oddala odwołanie;

odstępuje od obciążania odwołującego się kosztami zastępstwa procesowego organu rentowego;

przyznaje r. pr. B. Z. od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie 10 800 zł (dziesięć tysięcy osiemset złotych) podwyższone o wartość stawki podatku od towaru i usług (VAT) tytułem wynagrodzenia za reprezentowanie T. J. z urzędu;

przyznaje adw. A. J. od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie 10 800 zł (dziesięć tysięcy osiemset złotych) podwyższone o wartość stawki podatku od towaru i usług (VAT) tytułem wynagrodzenia za czynności kuratora (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W..

Sygn. akt VII U 1589/21

UZASADNIENIE

T. J. złożył odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddziału w W. z 20 sierpnia 2021 r. nr (...) przenoszącej na odwołującego odpowiedzialności za zobowiązania płatnika składek (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W.. Odwołujący wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji i zasądzenie kosztów postępowania. Zaskarżonej decyzji zarzucił naruszenie:

- art 116 § 1 pkt 2 Ordynacji podatkowej w zw. z art. 31 i 32 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez błędne zastosowanie i uznanie, że nie wykazał mienia, z którego mogłaby być zaspokojona zaległość, podczas gdy spółka posiadała środki pieniężne, wobec tego organ nie podjął wszelkich niezbędnych działań w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego,

- art 116 § 1 pkt 2 Ordynacji podatkowej w zw. z art. 10 i 11 ustawy prawo upadłościowe i naprawcze w zw. z art. 122 i art. 187 § 1 Ordynacji podatkowej w zw. z art. 31 i 32 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez ich błędne zastosowanie i uznanie, że odwołujący nie wykazał, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości, podczas gdy brak jest podstaw, aby uznać, że przesłanka do ogłoszenia upadłości w ogóle wystąpiła,

- art 116 § 1 pkt 2 Ordynacji podatkowej w zw. z art. 10 i 11 ustawy prawo upadłościowe i naprawcze w zw. z art. 31 i 32 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez ich błędne zastosowanie i uznanie, że odwołujący nie wykazał, że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło bez jego winy, podczas gdy spółka w okresie, gdy zobowiązanie będące przedmiotem zaskarżonej decyzji stało się wymagalne, posiadała jednego wierzyciela, co wykluczało złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości, a także, że jako członek zarządu podjął czynności zmierzające do poprawy sytuacji finansowej spółki.

W uzasadnieniu odwołania T. J. wskazał, że organ rentowy nie podjął żadnych czynności celem wyjaśnienia, czy spółka faktycznie dysponuje środkami umożliwiającymi zaspokojenie należności wskazanych w decyzji organu rentowego, a ustalenia zostały oparte na niekompletnym materiale dowodowym i są sprzeczne z zasadą prawdy obiektywnej i zasadą swobodnej oceny dowodów. Dalej odwołujący podniósł, że organ rentowy w zaskarżonej decyzji stwierdził, że w (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w W. zaszła przesłanka do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości. W ocenie odwołującego organ rentowy na powyższą okoliczność nie przeprowadził dowodów z zeznań świadków, ani z ksiąg finansowych spółki. Nie powołano również biegłego z zakresu finansów do zbadania, czy w sprawie rzeczywiście zaszła przesłanka do ogłoszenia upadłości. Nie zbadano ilu spółka posiada wierzycieli, co zdaniem odwołującego jest istotnym elementem przy składaniu wniosku o upadłość. Ponadto odwołujący podniósł, że nawet gdyby uznać, że przesłanka do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości istniała, to odwołujący nie powinien ponosić winy w niezgłoszeniu wniosku. Odwołujący podjął szereg czynności, aby polepszyć sytuację spółki, wszczęto wewnętrzne procedury naprawcze, które miały na celu uporać się z zobowiązaniami spółki wobec organu rentowego. W ocenie odwołującego, winę członka zarządu wyłącza podjęcie czynności zmierzających do poprawy sytuacji finansowej spółki, a o częściowej skuteczności jego działań świadczy fakt, że aktualnie spółka nie generuje dużych strat finansowych i na bieżąco reguluje swoje zobowiązania (odwołanie, k. 3-6 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania oraz o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z zakresu rachunkowości i finansów na okoliczność ustalenia przesłanek i daty powstania obowiązku zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Dodatkowo organ rentowy wniósł o zasądzenie od odwołującego na swoją rzecz kosztów postępowania, a w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Organ rentowy uzasadniając stanowisko wskazał, że na podstawie zgromadzonych dokumentów ustalił, że (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. będąc płatnikiem składek nie dopełniła obowiązku zapłaty składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenia zdrowotne oraz Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, co skutkowało powstaniem zadłużenia z tego tytułu. Dalej organ rentowy powołał się na art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej, który zawiera przesłanki wyłączające odpowiedzialność członka zarządu, stojąc na stanowisku, że odwołujący się nie wykazał żadnej z przesłanek egzoneracyjnych, skutkujących możliwością zmiany decyzji poprzez zwolnienie go od obowiązki zaspokojenia wskazanych w decyzji z dnia 20 sierpnia 2021 r. należności. Ponadto organ rentowy podniósł, że brak jest podstaw do uznania, że nie podjął czynności celem wyjaśnienia, czy spółka faktycznie dysponuje środkami umożliwiającymi zaspokojenie należności. Wobec spółki (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. prowadzone było postępowanie egzekucyjne do rachunku wskazanego w (...) Bank S.A. oraz do zajęcia prawa majątkowego stanowiącego wierzytelność w firmach (...) sp. z o.o. o (...) Ochrony S.A., które okazało się bezskuteczne wobec zbiegu egzekucji na rachunku z Naczelnikiem Pierwszego Urzędu Skarbowego (...). Postanowieniem z dnia 30 września 2020 r. zostało umorzone postępowanie egzekucyjne prowadzone na podstawie wystawionych przez organ tytułów wykonawczych. Tym samym organ podjął wszelkie czynności celem ustalenia majątku spółki, z którego możliwe byłoby zaspokojenie zaległych należności. Organ rentowy zwrócił uwagę, że odwołujący nie wskazał jakie czynności podjął celem polepszenia sytuacji spółki oraz jakie wdrożono wewnętrzne procedury naprawcze. Zdaniem organu, nawet jeżeli takie czynności zostały podjęte, to nie stanowi podstawy do wyłączenia winy członka zarządu w niezłożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości (odwołanie, k. 8-9v. a.s.).

Pismem procesowym z 2 sierpnia 2022 r. T. J. podtrzymał w całości stanowisko wyrażone w odwołaniu z 4 października 202 r. Wskazał, że kwestionuje w całości zarówno co do wysokości jak i co do zasady wskazane w decyzji kwoty z tytułu: składek za czerwiec 2017 r. i za okres od czerwca 2018 r. do lutego 2020 r.; odsetek za zwłokę naliczanych na 20 sierpnia 2021 r.; opłat z tytułu kosztów postępowania egzekucyjnego i podniósł zarzut przedawnienia roszczenia o odsetki. Pełnomocnik odwołującego wskazał, że kwestionuje w całości dochodzone odsetki za zwłokę oraz koszty postępowania egzekucyjnego, a także co do zasady i wysokości dochodzone roszczenia z tytułu składek na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i podniósł zarzut przedawnienia odsetek za zwłokę. W oparciu o powyższe wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji w całości, ewentualnie o jej uchylenie w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. Wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych (pismo procesowe z 2 sierpnia 2022 r., k. 81 – 82 a.s.).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

(...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W. została zarejestrowana w Krajowym Rejestrze Sądowym 19 stycznia 2016 r. pod numerem (...). Do celów spółki należy m.in. działalność pomocnicza związana z utrzymywaniem porządku w budynkach i działalność ochroniarska. T. J. był Prezesem Zarządu (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W. od 13 września 2017 r. do 16 czerwca 2020 r. (uchwała nr 2 Nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W. z 20 czerwca 2017 r., wydruk (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W. – akta rentowe).

W 2019 r. w stosunku do (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W. zostało wszczęte przez Dyrektora I Oddziału w W. Zakładu Ubezpieczeń Społecznych postępowanie egzekucyjne na poczet nieuiszczonych składek na podstawie tytułów wykonawczych z 23 stycznia 2019 r. o nr od (...) do (...) i od (...) do (...), z 14 maja 2019 r. o nr (...) do (...), z 5 czerwca 2019 r. o nr od (...) do (...), z 3 lipca 2019 r. o nr od (...) do (...) oraz z 28 lutego 2020 r. o nr od (...) do (...). Postępowanie to zostało umorzone wobec stwierdzenia jego bezskuteczności postanowieniem z dnia 30 września 2020 r. bowiem zastosowane środki egzekucyjne okazały się nieskuteczne. W toku postępowania dokonano zajęcia prawa majątkowego stanowiącego wierzytelność w (...) OCHRONA sp. z o.o. o (...) Ochrony S.A., które okazało się nieskuteczne. Ustalenia rachunków bankowych, wierzytelności, praw majątkowych, ruchomości i nieruchomości nie przyniosło oczekiwanych efektów. Przeprowadzone postępowanie egzekucyjne nie przy doprowadziło do uregulowania zadłużenia (postanowienie Dyrektora (...) Oddziału w W. Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z 30 września 2020 r. – akta rentowe).

20 sierpnia 2021 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wydał decyzję nr (...), w której na podstawie art. 108 § 1, w związku z art. 107 §1, § 2 i 4, art. 116 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. 2019 r. poz. 900 ze zm.), w związku z art. 31 i art. 32 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. 2019 r. poz.300 ze zm.), orzekł o odpowiedzialności T. J. za zobowiązania płatnika (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W. solidarnie z ww. spółką z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Funduszu Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za okres czerwiec 2017 r i od czerwca 2018 r. do lutego 2020 r. wraz z odsetkami za zwłokę i kosztami postępowania egzekucyjnego w łącznej kwocie 384 120,08 zł (decyzja ZUS z 20 sierpnia 2021 r. – akta rentowe).

Postanowieniem z 24 listopada 2022 r. sąd dopuścił dowód z opinii biegłego z zakresu rachunkowości, celem ustalenia, czy wniosek o ogłoszenie upadłości spółki został złożony we właściwym czasie (postanowienie z dnia 24 listopada 2022 r., k. 103 a.s.).

W oparciu o opinię biegłego sąd ustalił, że w trakcie sprawowania funkcji członka zarządu przez T. J. w latach 2017 – 2019 spółka prowadziła znikomą działalność. Na 31 marca 2017 r. przychody ze sprzedaży wynosiły 122 200,40 zł, zysk 6238,27 zł. Na 31 marca 2018 r. przychody ze sprzedaży wynosiły 60 031,44 zł, strata 17 985,24 zł. Na 31 marca 2019 r. przychody ze sprzedaży wynosiły 1 175 370,72 zł, strata 101 859,80 zł, natomiast zobowiązania podatkowe wynosiły łącznie 497 996,54 zł, w tym ZUS 223 643.54 zł. Natomiast na 31 marca 2020 r. zobowiązania podatkowe i ZUS wynosiły już łącznie 693 573,87 zł. Dwa pierwsze okresy - 2017 r. i 2018 r. nie dawały podstaw do zgłoszenia wniosku o upadłość. Wraz ze wzrostem obrotów spółki według stanu na 31 marca 2019 r., powstały znaczne kwoty zobowiązań, m.in. z tytułu składek ZUS. W związku ze wzrostem obrotów w 2018 r. i 2019 r., po dniu 1 lipca 2018 r. powstały zobowiązania wobec Urzędu Skarbowego w łącznej kwocie 274 353 zł oraz wobec w łącznej kwocie ZUS 223 643,54 zł, razem 497 996,54 zł nieopłaconych zobowiązań. Według stanu bilansowego na 31 marca 2019 r. w związku z rozszerzeniem działalności i wzrostem obrotów nastąpiła całkowita utrata płynności finansowej spółki począwszy od lipca 2018 r. Wówczas spółka powinna podjąć decyzję na Walnym Zgromadzeniu Udziałowców o dalszym prowadzeniu działalności, przy tak wysokiej stracie na 31 marca 2019 r. wynoszącej 101 859,80 zł. Po 1 kwietnia 2019 r. spółka ponosiła kolejne straty, wzrosły nieopłacone zobowiązania publiczno-prawne o kwotę 195 577,33 zł, co na 31 marca 2020 r. skutkowało nieopłaconymi zobowiązaniami publiczno-prawnymi w wysokości 693 573,87 zł. Utrata płynności finansowej spółki nastąpiła 31 marca 2019 r. Wniosek o upadłość spółki powinien złożyć Zarząd spółki najpóźniej 30 kwietnia 2019 r. (opinia biegłego sądowego z zakresu księgowości A. G., k. 109 – 123 a.s.).

7 czerwca 2019 r. wierzyciel Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. złożył wniosek o ogłoszenie upadłości (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W.. Tymczasowy Nadzorca Sądowy 19 grudnia 2019 r. stwierdził brak istniejącego majątku spółki. Postanowieniem z 15 lipca 2020 r. sygn. akt XVIII GU 567/19 Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy w W. na podstawie art. 13 ust. 1 ustawy z 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe, oddalił wniosek wierzyciela Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddziału w W. o ogłoszenie upadłości dłużnika spółki (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W., albowiem majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarczał na zaspokojenie kosztów postępowania upadłościowego. W uzasadnieniu postanowienia sąd m.in. wskazał, że nieuregulowane zobowiązania spółki wobec wierzycieli ZUS i Naczelnika Urzędu Skarbowego przekraczają trzy miesiące. Dłużnik nie posiada żadnego majątku, który ewentualnie mógłby wejść w skład masy upadłości Nieuregulowane zobowiązania wobec ww. wierzycieli wynoszą na dzień wydania postanowienia 365 778,00 zł, a łączna suma wymagalnych nieuregulowanych zobowiązań pieniężnych dłużnika wynosi około 600 000 zł (wniosek ZUS o ogłoszenie upadłości, k. 5 – 7 akt XVIII GU 567/19, pismo Tymczasowego Nadzorcy Sądowego z 19 grudnia 2019 r., k 49-51 akt XVIII GU 567/19, postanowienie z dnia 15 lipca 2020 r. wraz z uzasadnieniem, k. 108 i k. 123-129 akt XVIII GU 567/19).

Powyższy stan faktyczny sąd ustalił na podstawie powołanych dokumentów, które zostały zgromadzone w aktach sprawy, w aktach organu rentowego oraz aktach organu egzekucyjnego. Dodatkowo ustaleń stanu faktycznego sąd dokonał na podstawie zeznań T. J.. Dowody z dokumentów zostały ocenione jako wiarygodne. Sąd dał wiarę również zeznaniom odwołującego, gdyż w przeważającej części korelowały z pozostałym materiałem dowodowym zebranym w sprawie.

Ustalając stan faktyczny sprawy sąd oparł się również na opinii biegłego sądowego z zakresu księgowości A. G.. W ocenie sądu, przedmiotowa opinia została sporządzona w sposób fachowy. Biegły dokonał analizy udostępnionej dokumentacji finansowej Spółki z lat 2017-2019. Sformułowane przez biegłego wnioski opinii były jednoznaczne i oparte o zaprezentowanych w niej ustaleniach i obliczeniach. Sąd podzielił wnioski przedmiotowej opinii w całości, uznając, że kwestia sytuacji finansowej spółki w kontekście właściwego czasu na złożenie wniosku o upadłość została dostatecznie wyjaśniona.

Sąd miał na względzie, że odwołujący w piśmie procesowy z 3 kwietnia 2023 r. wskazał, że wnosi zastrzeżenia do opinii biegłego, kwestionuje ją w całości oraz wnosi o dopuszczenie dowodu z uzupełniającej opinii biegłego. Odwołujący nie przedstawił jednak jakichkolwiek argumentów, które mogłyby świadczyć o wadliwości opinii. Wobec okoliczności, że odwołujący nie przedstawił żadnych argumentów i merytorycznych zarzutów pod adresem opinii biegłego A. G., które mogłyby podważyć ustalenia tego biegłego, sąd uznał wniosek odwołującego o dopuszczenie dowodu z opinii uzupełniającej za zmierzający jedynie do przedłużenia postępowania na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 5 k.p.c.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie było nieuzasadnione .

Istotą sporu w rozpatrywanej sprawie jest kwestia odpowiedzialności T. J., jako członka zarządu (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W., za zobowiązania tej spółki z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne oraz Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych wraz z odsetkami w łącznej kwocie 384 120,08 zł.

W sprawie podnoszony był również zarzut przedawnienia odsetek dochodzonych przez organ rentowy. Wymaga podkreślenia, że samo przedawnienie się zaległości składkowych objętych zaskarżoną decyzją nie nastąpiło. Należności składkowe nie przedawniły się do daty, w której organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję z racji tego, że obejmowały one lata 2017-2020. Termin przedawnienia uległ zmianie od 1 stycznia 2012r. W obecnym stanie prawnym na podstawie ustawy z 16 września 2011 r. o redukcji niektórych obowiązków obywateli i przedsiębiorców (Dz. U. Nr 232, poz. 1378) z dniem 1 stycznia 2012 r. uległ skróceniu termin przedawnienia należności z tytułu składek z 10 do 5 lat i ma zastosowanie do należności spornych w przedmiotowej sprawie. Jeżeli chodzi o odsetki, regulacja dotycząca odsetek w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, w tym odsetek od nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne, znajduje się w art. 23 ustawy systemowej. Zgodnie z ust 1 art. 23 ustawy systemowej od nieopłaconych w terminie składek należne są od płatnika składek odsetki za zwłokę, na zasadach i w wysokości określonych w ustawie z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa z wyłączeniem art. 56a. Od składek nieopłaconych w terminie, o którym mowa w ust. 1e, nalicza się odsetki za zwłokę za okres od dnia, w którym składki stały się wymagalne, do dnia ich opłacenia (ust. 1f). Organ rentowy w myśl ww. przepisów prawidłowo naliczył więc odsetki od nieopłaconych w terminie należności. Jeżeli zaś chodzi o kwestię ich przedawnienia, to składki wskazane w decyzji organu rentowego, nie zostały zapłacone i jest to okoliczność bezsporna, natomiast odsetki zostały naliczone wyłącznie od nieopłaconych w terminie składek. Wobec tego nie może być mowy o ich przedawnieniu, skoro nie doszło także do przedawnienia roszczenia głównego, jakim są nieopłacone w terminie składki za okresy wskazane w decyzji. Decyzja została wydana w przedmiotowej sprawie 20 sierpnia 2021 r., a więc do tego czasu do przedawnienia składek, uwzględnionych w decyzji, dojść nie mogło. Zaskarżona decyzja dotyczyła bowiem okresu zadłużenia, w tym też naliczonych odsetek za czerwiec 2017 r. i okres do czerwca 2018 r. do lutego 2020 r. Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 17 czerwca 2009r. (III AUa 60/09), termin 5-letni należy liczyć nie tylko w stosunek do składek, ale również do odsetek, które są należnościami ubocznymi od składek, powstałymi na skutek opóźnienia się dłużnika z zapłatą należności składkowych.

Odnosząc się do zarzutu nieudowodnienia przez ZUS wysokości roszczenia, podkreślić należy, że odwołujący się nie wskazał na żadne konkretne argumenty i zarzuty w tym zakresie. Organ rentowy wskazane w decyzji zaległości składkowe wskazał na podstawie zapisów na koncie płatnika składek, które stosownie do treści art. 34 ust. 2 ustawy systemowej są środkiem dowodowym zarówno w postępowaniu administracyjnym, jak i w postępowaniu sądowym w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych. Sąd więc oparł się na kwotach zaległości wskazanych w zaskarżonej decyzji, oceniając je jako wystarczający dowód wysokości zadłużenia za okres uwzględniony w decyzji, szczególnie że T. J. ich nie zakwestionował. Mimo ich przedstawienia przez Zakład, nie sformułował żadnych zarzutów czy argumentów, twierdząc tylko ogólnie, że organ rentowy nie wywiązał się z obowiązku udowodnienia roszczenia co do wysokości.

Przystępując do analizy zagadnienia odpowiedzialności członka zarządu za zobowiązania z tytułu nieopłaconych składek, w pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę na art. 31 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2023r., poz. 1230 - dalej jako „ustawa systemowa”), który stanowi, że do należności z tytułu składek stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (t.j.: Dz. U. z 2023r., poz. 2383 – dalej jako o.p.), między innymi art. 107 § 1, art. 108 § 1 i 4 oraz art. 116 i 116a. Z kolei stosownie do art. 32 ustawy systemowej, do składek na Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz na ubezpieczenie zdrowotne w zakresie: ich poboru, egzekucji, wymierzania odsetek za zwłokę i dodatkowej opłaty, przepisów karnych, dokonywania zabezpieczeń na wszystkich nieruchomościach, ruchomościach i prawach zbywalnych dłużnika, odpowiedzialności osób trzecich i spadkobierców oraz stosowania ulg i umorzeń stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące składek na ubezpieczenia społeczne.

Zgodnie z treścią przywołanego art. 107 § 1 o.p. w przypadkach i w zakresie przewidzianym w rozdziale o odpowiedzialności podatkowej osób trzecich, za zaległości podatkowe podatnika odpowiadają całym swoim majątkiem solidarnie z podatnikiem również osoby trzecie. Przy czym, jeżeli dalsze przepisy nie stanowią inaczej, osoby trzecie odpowiadają również za odsetki za zwłokę od zaległości podatkowych oraz koszty postępowania egzekucyjnego. Natomiast zgodnie z art. 116 § 1 o.p., w brzmieniu, jakie miał ten przepis w dacie wydania zaskarżonej decyzji, za zaległości podatkowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji, spółki akcyjnej lub spółki akcyjnej w organizacji odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie jej zarządu, jeżeli egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna, a członek zarządu:

nie wykazał, że:

we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym czasie zostało otwarte postępowanie restrukturyzacyjne w rozumieniu ustawy z dnia 15 maja 2015r. - Prawo restrukturyzacyjne albo zatwierdzono układ w postępowaniu o zatwierdzenie układu, o którym mowa w ustawie z dnia 15 maja 2015r. - Prawo restrukturyzacyjne, albo

niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło bez jego winy;

nie wskazuje mienia spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części.

Powyższy przepis obejmuje przesłanki pozytywne odpowiedzialności i przesłanki negatywne. Pozytywną przesłanką odpowiedzialności członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (oraz innych podmiotów w myśl art. 116a § 1 o.p.), o którą w sprawie chodzi jest wykazanie przez organ rentowy, że powstały zaległości składkowe w okresie, w którym dany członek zarządu pełnił funkcję w zarządzie i po drugie, że egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna. Inne przesłanki negatywne, egzonerujące odpowiedzialność członka zarządu w aspekcie dowodowym, obciążają członka zarządu kwestionującego swoją odpowiedzialność (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 4 marca 2016 r. III AUa 1681/15). Pozytywną przesłanką odpowiedzialności jest wykazanie przez organ rentowy, który obciąża obowiązek dowodzenia, że zaległości składkowe powstały w okresie, w którym członek zarządu pełnił funkcję w zarządzie, a po drugie, że egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna. Z kolei przesłanki negatywne, egzonerujące odpowiedzialność członka zarządu w aspekcie dowodowym, jeśli chodzi o ich wykazanie, obciążają członka zarządu kwestionującego swoją odpowiedzialność (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 4 marca 2016r., III AUa 1681/15). Jako istotne podkreślić przy tym należy za Sądem Najwyższym (uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 17 kwietnia 2018r., II UK 56/17), że ocena spełnienia przesłanek z art. 116 o.p. za każdym razem powinna być oceniana ex ante, a więc z perspektywy sytuacji istniejącej w dniu wydania decyzji o przeniesieniu odpowiedzialności za zaległości składkowe, a nie ex post, to jest z uwzględnieniem późniejszych zdarzeń.

W rozpatrywanej sprawie nie budziło wątpliwości, że T. J. pełnił funkcję Prezesa Zarządu (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W. od 13 września 2017 r. do 16 czerwca 2020 r. W związku powyższym termin płatności zaległości składkowych za czerwiec 2017 r. oraz okres od czerwca 2018 r. do lutego 2020 r. niewątpliwie upływał w okresie, kiedy odwołujący był członkiem zarządu (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W.. Ta przesłanka odpowiedzialności odwołującego, którą powinien wykazać organ rentowy, nie budziła więc wątpliwości. Została udowodniona przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Kolejną przesłanką pozytywną odpowiedzialności, którą kreuje art. 116 o.p., jest bezskuteczność egzekucji z majątku spółki (odpowiednie stosowanie do osoby prawnej jaką jest fundacja) w całości lub w części. Sformułowanie „egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna” nie oznacza, że każdorazowo chodzi o przeprowadzenie i formalne zakończenie administracyjnego postępowania egzekucyjnego albo egzekucji sądowej, gdyż takie wymaganie wyraźnie z tej regulacji nie wynika. Wobec braku ustawowej definicji egzekucji uprawnione może być stwierdzenie, że pojęcie egzekucji jest szersze niż tylko formalne jej przeprowadzenie przez organy egzekucyjne. Można przyjąć, że egzekucja to wszelkie uprawnione działania wierzyciela zmierzające do wyegzekwowania należności na podstawie tytułu wykonawczego. Egzekucją może być zatem na przykład samo wezwanie dłużnika do zapłaty. Jeżeli nie ureguluje on należności, to już wówczas można stwierdzić, że egzekucja jest bezskuteczna. Między innymi w wyrokach Sądu Najwyższego z 21 stycznia 2010r. (II UK 157/09, LEX nr 583805) oraz 5 czerwca 2014r. (I UK 437/13, LEX nr 1483947) wskazano, że bezskuteczność egzekucji może być wykazana nie tylko na podstawie postanowienia o umorzeniu postępowania egzekucyjnego, ale także w inny sposób, który nie poddaje w wątpliwość oceny, że środki majątkowe podmiotu, który wszczął procedurę upadłościową nie wystarczą na zaspokojenie istotnej części jego długów. Z kolei w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 22 października 2013 r. (III UK 154/12, LEX nr 1463908) przyjęto, że dowodem bezskuteczności egzekucji będzie przede wszystkim, wydane po przeprowadzeniu postępowania egzekucyjnego przez organ egzekucyjny, postanowienie o umorzeniu postępowania z uwagi na bezskuteczność egzekucji (art. 59 ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, tekst jedn.: Dz. U. z 2017r., poz. 1201). Jednak stan bezskuteczności egzekucji może być stwierdzony również w toku egzekucji administracyjnej lub sądowej, czego konsekwencją jest możliwość zwrócenia się przez organ egzekucyjny (lub wierzyciela w toku egzekucji sądowej) do sądu o nakazanie dłużnikowi wyjawienia majątku.

W 2019 r. Dyrektor Zakładu Ubezpieczeń Społecznych działając jako organ egzekucyjny prowadził egzekucję z majątku (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W. jednak pomimo podjęcia szeregu czynności organ ten nie zdołał ustalić i zastosować środka egzekucyjnego, który pozwoliłby na wyegzekwowanie należności z tytułu nieopłaconych składek. Wobec powyższego organ egzekucyjny stwierdził bezskuteczność prowadzonego postępowania postanowieniem z dnia 30 września 2020 r. W uzasadnieniu tego postanowienia organ egzekucyjny wskazał, że w czasie czynności egzekucyjnych ustalono, że zastosowane środki egzekucyjne okazały się nieskuteczne. W toku postępowania dokonano zajęcia prawa majątkowego stanowiącego wierzytelność w (...) OCHRONA sp. z o.o. (...) Ochrony S.A., które okazało się nieskuteczne. Ustalenia rachunków bankowych, wierzytelności, praw majątkowych, ruchomości i nieruchomości nie przyniosło oczekiwanych efektów. Przeprowadzone postępowanie egzekucyjne nie przy doprowadziło do uregulowania zadłużenia. Organ ustalił również, że postanowieniem z 15 lipca 2020 r. sygn. akt XVIII GU 567/19 Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy w W. na podstawie art. 13 ust. 1 ustawy z 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe, oddalił wniosek wierzyciela Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddziału w W. o ogłoszenie upadłości dłużnika spółki (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. albowiem majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarczał na zaspokojenie kosztów postępowania upadłościowego

Biorąc pod uwagę wskazane okoliczności, w tym przebieg postępowania egzekucyjnego prowadzonego przeciw spółce, brak majątku, wielość wierzycieli i wysokie kwoty zaległości, nie ma zdaniem sądu podstaw do tego, by negować bezskuteczność egzekucji z majątku (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W..

Zdaniem sądu powyższe oznacza, że bezskuteczność egzekucji zobowiązań (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. zachodzi, czego z kolei wymaga do przeniesienia odpowiedzialności art. 116 Ordynacji podatkowej. To zaś prowadzi do wniosku, że organ rentowy wykazał dwie wskazane na wstępie rozważań przesłanki pozytywne odpowiedzialności T. J. za zobowiązania składkowe spółki, w której był członkiem zarządu. W tej sytuacji odwołujący, chcąc się od niej zwolnić, mógł dowodzić istnienia przesłanek negatywnych, na które wskazuje art. 116 § 1 pkt 1 i 2 o.p. Ciężar dowodu obciążał jednak odwołującego, a nie organ rentowy.

Sąd zwraca uwagę, że w aktualnym orzecznictwie wskazuje się, że na gruncie komentowanego przepisu mamy do czynienia z odwróceniem ciężaru dowodu. Organ podatkowy (rentowy), orzekając o odpowiedzialności członka zarządu za zaległości podatkowe (składkowe), jest zobowiązany wykazać okoliczność pełnienia obowiązków członka zarządu w czasie powstania zobowiązania podatkowego (składkowego), które przerodziło się w dochodzoną zaległość podatkową (składkową) oraz bezskuteczność egzekucji wobec spółki. Natomiast ciężar wykazania którejkolwiek z okoliczności uwalniających od odpowiedzialności spoczywa na członku zarządu (zob. wyr. NSA z dnia 13 kwietnia 2016r., (...) 394/14, LEX oraz z dnia 7 kwietnia 2016r., I (...) 892/14, LEX).

Odwołujący się podnosił zarzut naruszenia prawa materialnego tj. art. 116 § 1 pkt 2 Ordynacji Podatkowej twierdząc, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych błędnie uznał, że odwołujący nie wykazał mienia, z którego mogłaby być zaspokojona zaległość, podczas gdy spółka posiadała środki pieniężne, wobec tego organ nie podjął wszelkich niezbędnych działań w celu dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego, a błędnie uznał, że odwołujący nie wykazał, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości, podczas gdy w ocenie odwołującego brak jest podstaw, aby uznać, że przesłanka do ogłoszenia upadłości w ogóle wystąpiła. Odwołujący nie przedstawił na powyższe okoliczności żadnych dowodów, poza jego twierdzeniami, które nie znajdowały oparcia w zgromadzonym materiale dowodowym.

Zdaniem sądu odwołujący nie wykazał, że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości spółki nastąpiło bez jego winy, a zastosowanie art. 116 § 1 Ordynacji Podatkowej w przedmiotowej sprawie było prawidłowe.

Istotne z punktu widzenia sporu przedmiotowej sprawy jest również to, że wniosek o ogłoszenie upadłości (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. nie został zgłoszony przez T. J., a przez wierzyciela spółki, a mianowicie Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. 7 czerwca 2019 r., zaś T. J., mimo że zachodziły ku temu przesłanki, takiego wniosku nie złożył.

Z punktu widzenia powołanej przesłanki egzoneracyjnej z art. 116 § 1 pkt 1 lit. a) o.p. - jest pojęcie „właściwego czasu” do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Na gruncie prawa podatkowego brak regulacji w tym zakresie. Zasadne jest zatem odwołanie się do norm prawa upadłościowego, a konkretnie art. 21 ust. 1 ustawy - Prawo upadłościowe (dalej: u.p.u.n.), który stanowił w brzmieniu właściwym dla sprawy niniejszej, że dłużnik jest obowiązany, nie później niż w terminie dwóch tygodni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości, zgłosić w sądzie wniosek o ogłoszenie upadłości. Przepis ten expressis verbis określa termin, w którym dłużnik jest zobowiązany najpóźniej zgłosić w sądzie wniosek o ogłoszenie upadłości. W świetle tej regulacji nie powinno więc budzić wątpliwości, że wniosek o ogłoszenie upadłości można uznać za złożony we „właściwym czasie” tylko wtedy, gdyby nie upłynęło więcej niż dwa tygodnie od chwili, gdy długi spółki przewyższyły wartość jego majątku. Również w orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że termin 14 dni od chwili stwierdzonej niewypłacalności, o której mowa w art. 11 ust. 2 u.p.u.n. jest terminem maksymalnym dla złożenia wniosku, liczonym od wystąpienia przyczyny uzasadniającej jego zgłoszenie.

Rygor, o którym mowa w art. 21 ust. 1 p.u.n., jest emanacją naczelnej zasady prawa upadłościowego (tj. ochrony praw wierzycieli) i jako taki powinien być interpretowany w świetle art. 116 o.p. ściśle.

W tym kontekście sąd opierając się na opinii biegłego ustalił, że termin złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości przypadał na 30 kwietnia 2019 r., w którym to terminie T. J. pełnił funkcję członka zarządu. Zgodnie z opinią biegłego przesłanki do upadłości, jako właściwy czas do złożenie wniosku o upadłość, przez (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W. nastąpiły w tej dacie głównie na skutek utraty płynności finansowej spółki po 1 lipca 2018 r. Wówczas powstały zobowiązania wobec Urzędu Skarbowego w łącznej kwocie 274 353 zł oraz wobec w łącznej kwocie ZUS 223 643,54 zł, razem 497 996,54 zł nieopłaconych zobowiązań. W związku z rozszerzeniem działalności i wzrostem obrotów nastąpiła całkowita utrata płynności finansowej spółki począwszy od lipca 2018 r. Wówczas spółka powinna podjąć decyzję na Walnym Zgromadzeniu Udziałowców o dalszym prowadzeniu działalności, przy tak wysokiej stracie na dzień 31 marca 2019 r. wynoszącej 101 859,80 zł. Po 1 kwietnia 2019 r. spółka ponosiła kolejne straty, wzrosły nieopłacone zobowiązania publiczno-prawne o kwotę 195 577,33 zł, co na 31 marca 2020 r. skutkowało nieopłaconymi zobowiązaniami publiczno-prawnymi w wysokości 693 573,87 zł. Co więcej, powyższe ustalenia biegłego pokrywały się z tym, co ustalił Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy w W., który postanowieniem z 15 lipca 2020 r. sygn. akt XVIII GU 567/19 na podstawie art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe, oddalił wniosek wierzyciela Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddziału w W. o ogłoszenie upadłości dłużnika spółki (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W., albowiem majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarczał na zaspokojenie kosztów postępowania upadłościowego.

Skoro zatem termin złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości przypadał na 30 kwietnia 2019 r., w którym to terminie T. J. pełnił funkcję prezesa zarządu, to zgodnie z art. 21 pkt 1 u.p.u.n. do złożenia takiego wniosku był wówczas zobowiązany. Zgodnie z powyższym, zdaniem sądu, odwołujący ponosi winę za niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości w odpowiednim czasie.

Z uwagi na powyższe chybiony jest zarzut odwołującego dotyczący naruszenia art. 116 § 1 pkt 2 o. p. przez błędną jego wykładnię oraz niewłaściwe zastosowanie. Wbrew założeniu, leżącemu u podstaw tego zarzutu, w postępowaniu ustalono, że spółka nie posiadała jakiegokolwiek majątku pozwalającego na uregulowanie zobowiązań oraz w jakim terminie powinien zostać zgłoszony wniosek o ogłoszenie upadłości spółki, aby odwołujący mógł uwolnić się od odpowiedzialności za jej zobowiązania oraz że nie wykazał on, aby niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło bez jego winy. Wbrew sugestiom odwołującego posiadanie jakichkolwiek środków na rachunkach należących do spółki i regulowanie części zobowiązań z bieżących wpływów spółki, nie zwalnia go z odpowiedzialności za zaległości spółki. W konsekwencji orzeczenie o odpowiedzialności odwołującego jako członka zarządu tytułu nieopłaconych składek fundacji, wobec niewykazania zaistnienia przesłanki uwalniającej go od odpowiedzialności na podstawie art. 116 § 1 pkt 1 o.p., miało uzasadnienie faktyczne i podstawę prawną.

Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzekł zatem o oddaleniu odwołania.

O kosztach sąd orzekł w pkt II orzeczenia na podstawie art. 102 k.p.c. W rozpatrywanej sprawie działania odwołującego się spowodowały wygenerowanie kosztów procesu, które zgodnie z art. 98 § 1 k.p.c., wyrażającym zasadę odpowiedzialności za wynik postępowania, który ponosi strona przegrywająca sprawę w tym przypadku cofający odwołanie. Przepis art. 102 k.p.c. ustanawia jednak zasadę słuszności, będącą odstępstwem od zasady odpowiedzialności za wynik procesu. Stanowi on rozwiązanie szczególne, niepodlegające wykładni rozszerzającej, wykluczające stosowanie wszelkich uogólnień, wymagające do swego zastosowania jedynie wystąpienia wyjątkowych okoliczności. Przepis ten nie konkretyzuje pojęcia wypadków szczególnie uzasadnionych, pozostawiając ich kwalifikację, przy uwzględnieniu całokształtu okoliczności danej sprawy sądowi. Do okoliczności branych pod uwagę przez sąd przy ocenie przesłanek zastosowania dyspozycji omawianego przepisu według doktryny zaliczyć można nie tylko te związane z samym przebiegiem postępowania, lecz także dotyczące stanu majątkowego i sytuacji życiowej strony. Ustawodawca w określonych przypadkach przyznał więc prymat zasadzie słuszności. Jak wskazał sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 20 grudnia 1979 r., (III PR 78/79), okoliczność, że powód (odwołujący) mógł być subiektywnie przekonany o zasadności swojego roszczenia, uzasadnia zastosowanie art. 102 k.p.c.

Sąd uznał, że z niniejsza sprawa – której przedmiotem było przeniesienie odpowiedzialności za zobowiązania z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne wobec organu rentowego – mogła uzasadniać po stronie odwołującego przekonanie, co do słuszności złożonego odwołania. Odwołujący odniósł przypuszczenie o zasadności zgłoszonego przez niego odwołania, bowiem posiadał on przekonanie, że spółka posiadała majątek i regulowała niewielką część swoich zobowiązań, do czasu, w którym doszło do wrogiego przejęcia spółki, kiedy to odwołujący został pozbawiony dostępu do jakiejkolwiek dokumentacji i wówczas spółka przestała prowadzić działalność.

W ocenie sądu, wskazane powyżej okoliczności przede wszystkim te związane z słusznym przypuszczeniem odwołującego się o zasadności zgłoszonego odwołania, są tego rodzaju, że mogą zostać zakwalifikowane jako tzw. „wypadek szczególnie uzasadniony”, określony w treści przepisu art. 102 k.p.c., który pozwala nie obciążać strony przegrywającej kosztami procesu.

O kosztach zastępstwa procesowego pełnomocnika z urzędu ustanowionego dla odwołującego r.pr. B. Z. sąd rozstrzygnął na podstawie art. 98 § 3 k.p.c. w zw. z art. 98 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1144). Wartość przedmiotu sporu w rozpatrywanej sprawie wynosiła 384 120,08 zł. Wysokość kosztów zastępstwa procesowego ustalona została na podstawie obowiązującego w dacie wszczęcia postępowania (październik 2021 r.) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2018r., poz. 265) i wyniosła 10 800 zł (§ 2 pkt 7 rozporządzenia).

O kosztach zastępstwa procesowego kuratora ustanowionego dla spółki (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W. adw. A. J. sąd rozstrzygnął na podstawie art. 98 § 3 k.p.c. w zw. z art. 91a ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1144). Wartość przedmiotu sporu w rozpatrywanej sprawie wynosiła 384 120,08 zł. Wysokość kosztów zastępstwa procesowego ustalona została na podstawie obowiązującego w dacie wszczęcia postępowania (październik 2021 r.) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015r., poz. 1800 ze zm.) i wyniosła 10 800 zł (§ 2 pkt 7 rozporządzenia).