Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 czerwca 2024 r.

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i (...)

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Agnieszka Stachurska

Protokolant: st. sekretarz sądowy Anna Bańcerowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 13 czerwca 2024 r. w W.

sprawy B. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W.

o wysokość kapitału początkowego

na skutek odwołania B. M.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 2 sierpnia 2023 r. znak (...)-2002

oddala odwołanie.

UZASADNIENIE

B. M. w dniu 10 października 2023r. złożyła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 2 sierpnia 2023r., znak: (...)-2002, której zarzuciła:

1.  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez brak jego zastosowania i zróżnicowanie pracowników pozostających w zatrudnieniu przed wejściem w życie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych przez nałożenie obowiązku wykazania faktu opłacenia składek na pracownicze ubezpieczenie społeczne tylko na niektórych, a nie wszystkich pracowników;

2.  błąd w ustaleniach faktycznych poprzez niezaliczenie do okresów nieskładkowych okresów zarejestrowania ubezpieczonej w Rejonowym Urzędzie Pracy:

a.  od 1 stycznia 1993 roku do 11 kwietnia 1994 roku;

b.  od 12 października 1994 roku do 12 października 1994 roku;

c.  od 13 października 1995 roku do 19 października 1995 roku;

d.  od 22 kwietnia 1996 roku do 22 kwietnia 1996 roku;

e.  od 23 kwietnia 1997 roku do 7 września 1997 roku.

Ubezpieczona wniosła o zmianę decyzji i ponowne przeliczenie kapitału początkowego z uwzględnieniem okresów, za które nie została odprowadzona składka na ubezpieczenie społeczne, tj.:

a.  od 1 stycznia 1993 roku do 11 kwietnia 1994 roku;

b.  od 12 października 1994 roku do 12 października 1994 roku;

c.  od 13 października 1995 roku do 19 października 1995 roku;

d.  od 22 kwietnia 1996 roku do 22 kwietnia 1996 roku;

e.  od 23 kwietnia 1997 roku do 7 września 1997 roku.

W uzasadnieniu odwołania ubezpieczona, powołując się na stanowisko judykatury, wskazała że w przypadku braku dokumentacji płacowej istnieje możliwość ustalenia wysokości wynagrodzenia ubezpieczonego w oparciu o dokumentację zastępczą, znajdującą się w aktach osobowych, takich jak umowy o pracę, angaże, w których zawarte są dane dotyczące wynagrodzenia - wówczas można uwzględniać tylko takie składniki, które nie budzą wątpliwości i wypłacane były w danym okresie stale oraz w określonej wysokości (wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 4 października 2012r., III AUa 305/12). W przypadku ubezpieczonej została złożona dokumentacja, z której wynikają okresy, za które powinna zostać odprowadzona składka na ubezpieczenie społeczne.

W dalszej części B. M. powołała się na regulacje zawarte w § 21 i 22 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 11 października 2011r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno- rentowe (Dz. U. z 2011r., Nr 237, poz. 1412) wskazując, że § 21 przewiduje, że środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia. Natomiast zgodnie z § 22 tego rozporządzenia środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania oraz spółdzielczej umowy o pracę jest świadectwo pracy, zaświadczenie płatnika składek lub innego właściwego organu, wydane na podstawie posiadanych dokumentów lub inny dokument, w tym w szczególności: legitymacja ubezpieczeniowa lub legitymacja służbowa, legitymacja związku zawodowego, umowa o pracę, wpis w dowodzie osobistym oraz pisma kierowane przez pracodawcę do pracownika w czasie trwania zatrudnienia. Z kolei w myśl art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z FUS, za podstawę wymiaru emerytury i renty przyjmuje się podstawę wymiaru składek. Do podstawy wymiaru świadczenia mogą być zatem przyjęte tylko te przychody, które objęte są obowiązkiem odprowadzenia składek, natomiast nie uwzględnia się przychodów wyłączonych z tego obowiązku. Przy ustalaniu, czy istnieje obowiązek opłacania składek na ubezpieczenie społeczne od określonych składników wynagrodzenia i innych świadczeń ze stosunku pracy, które zostały uzyskane przez pracownika w czasie trwania stosunku pracy, stosuje się przepisy obowiązujące w okresie, z którego wynagrodzenie jest uwzględnione w podstawie wymiaru, co wynika z § 4 ust. 1 i 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 1 kwietnia 1985r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru emerytur i rent (Dz. U. z 1989r., Nr 11, poz. 63 ze zm.), w myśl których do ustalenia podstawy wymiaru dla pracowników uspołecznionych zakładów pracy nie przyjmuje się tych składników wynagrodzenia w gotówce i w naturze z tytułu wykonywania pracy w ramach stosunku pracy, od których nie ma obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne, a przy ustalaniu, czy istnieje obowiązek opłacania składek na ubezpieczenie społeczne od określonych składników wynagrodzeń, stosuje się przepisy obowiązujące w okresie, z którego wynagrodzenie jest uwzględniane w podstawie wymiaru. W podstawie wymiaru emerytury lub renty dla pracowników zakładów pracy uwzględnia się wszystkie składniki wynagrodzenia w gotówce i w naturze, z wyjątkiem wynagrodzeń wymienionych w pkt 1-3 tegoż § 4 ust. l.

Ubezpieczona wskazała także, że w obecnym stanie prawnym obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne zarówno w części obciążającej pracodawcę, jak i pracownika, spoczywa na pracodawcy - płatniku (art. 17 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych), a wykonywanie przez pracodawcę tego obowiązku jest niezależne od pracownika, zatem zaleganie pracodawcy ze składkami lub uchylanie się od ich opłacania powodowałoby brak środków na indywidualnym koncie pracownika, co miałoby wpływ na wysokość przyszłych świadczeń. W związku z tym został wprowadzony mechanizm chroniący pracownika przed skutkami niezależnego od niego zaniechania. Uzależnienie uznania okresu zatrudnienia wykonywanego w poprzednim stanie prawnym za okres składkowy od opłacenia przez pracodawcę składek, kłóciłoby się z zasadą równego traktowania wszystkich ubezpieczonych sformułowaną w art. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Wprowadzałoby także zróżnicowanie pracowników pozostających w zatrudnieniu przed wejściem w życie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych przez nałożenie obowiązku wykazania faktu opłacenia składek na pracownicze ubezpieczenie społeczne tylko na niektórych, a nie wszystkich pracowników. W świetle przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 stycznia 1990r. w sprawie wysokości i podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, zgłaszania do ubezpieczenia społecznego oraz rozliczania składek i świadczeń z ubezpieczenia społecznego (tekst jedn.: Dz. U. z 1993r., Nr 68, poz. 330 ze zm.) obowiązek imiennego zgłaszania do ubezpieczenia społecznego miały zakłady pracy zatrudniające nie więcej niż 20 pracowników, a zakłady zatrudniające większą liczbę pracowników zgłaszały ich do ubezpieczenia przez podanie łącznej liczby pracowników zatrudnionych w okresie rozliczeniowym (§ 12 ust. 3 i 4). W przypadku nieuregulowania przez pracodawcę zatrudniającego więcej niż 20 pracowników składek na ubezpieczenie społeczne w należnej wysokości, nie było możliwości stwierdzenia faktu opłacenia składek na ubezpieczenie konkretnego pracownika. Wskazano zatem, że skoro wykazanie faktu opłacenia składek przez pracodawcę nie było wymagane do uznania większości pracowników za ubezpieczonych i w konsekwencji uznania ich okresu zatrudnienia za okres składkowy, nie można przyjąć, że dla wąskiej grupy pracowników wprowadzono dodatkowy warunek, jakim jest opłacenie składki przez pracodawcę. W przedmiotowej sprawie ubezpieczona zatrudniona była Gospodarstwie (...)-kwiat", a składka na ubezpieczenie społeczne nie została odprowadzona za jej pierwszy dzień pracy. Mając powyższe na względzie wniesiono o zmianę zaskarżonej decyzji (odwołanie z 9 października 2023r., k. 3-6 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., a uzasadniając swe stanowisko wskazał, że decyzją z dnia 2 sierpnia 2023r. ponownie ustalono ubezpieczonej kapitał początkowy. Do ustalenia wysokości kapitału początkowego nie zostały uwzględnione okresy kiedy ubezpieczona była zarejestrowania w Powiatowym Urzędzie Pracy w L. bez prawa do zasiłku dla osób bezrobotnych, tj. od 1 stycznia 1993r. do 11 kwietnia 1994r., od 12 października 1994r. do 12 października 1994r., od 13 października 1995r. do 19 października 1995r., od 22 kwietnia 1996r. do 22 kwietnia 1996r. i od 23 kwietnia 1997r. do 7 września 1997r., ponieważ w ustawie o emeryturach i rentach z FUS wskazane okresy nie są wymienione jako okres składkowy lub nieskładkowy (art. 6-7). Równocześnie organ rentowy wskazał, że zgodnie z art. 4 pkt 5 ww. ustawy okres ubezpieczenia, to okres opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz okres nieopłacania składek z powodu przekroczenia w trakcie roku kalendarzowego kwoty rocznej podstawy wymiaru składek, a zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej w związku z art. 6 ust. 1 pkt 9 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2023r., poz. 1230), okresem składkowym jest wyłącznie okres pobierania przez ubezpieczoną zasiłku dla bezrobotnych, a nie cały okres zarejestrowania w Powiatowym Urzędzie Pracy. Dodatkowo organ rentowy zaznaczył, że w oparciu o świadectwa pracy z dnia 11 października 1994r. i z dnia 19 kwietnia 1996r. oraz korektę zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z dnia 21 sierpnia 2002r. z Gospodarstwa (...) uwzględniono B. M. okresy zatrudnienia od 12 kwietnia 1994r. do 11 października 1994r. i od 20 października 1995r. do 19 kwietnia 1996r. (odpowiedź na odwołanie z 24 października 2023r., k. 9 a.s.).

W toku postępowania pełnomocnik ubezpieczonej w piśmie procesowym z 10 stycznia 2023r. wniósł o przeprowadzenie dowodu z przesłuchania ubezpieczonej, o wystąpienie do archiwum o nadesłanie dokumentacji pracowniczej B. M. oraz o zobowiązanie ZUS do hipotetycznego przeliczenia kapitału początkowego z uwzględnieniem średniego miesięcznego wynagrodzenia w kwocie 583.950,00 zł, uzyskiwanego przez ubezpieczoną w okresie od 1 września 1983r. do 25 sierpnia 1985r. w Kombinacie Państwowych Gospodarstw (...) w W. (pismo procesowe z 10 stycznia 2023r., k. 26 – 27 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

B. M., urodzona (...), była zatrudniona:

- w okresie od 1 września 1983r. do 31 stycznia 1991r. w pełnym wymiarze czasu pracy w Kombinacie Państwowych Gospodarstw (...) w W. na stanowisku pracownika produkcji ogrodniczej, a podstawa wymiaru składek wyniosła: w 1983r. – 57.573 zł, w 1984r. – 162.838 zł, w 1985r. – 63.231 zł. W trakcie zatrudnienia, w okresach od 26 sierpnia 1985r. do 31 stycznia 1991r. i od 1 lutego 1991r. do 14 października 1991r., ubezpieczona korzystała z urlopu wychowawczego. Średnie miesięczne wynagrodzenie ubezpieczonej podczas jej pracy u ww. pracodawcy wynosiło 583.950 zł (świadectwo pracy z 28 stycznia 1991r., k. 6 a.r.; zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu, k. 14 a.r.; karty wynagrodzeń – akta osobowe);

- w okresie od 12 kwietnia 1994r. do 11 października 1994r. oraz od 20 października 1995r. do 19 kwietnia 1996r. w pełnym wymiarze czasu pracy w Gospodarstwie (...) w W. na stanowisku pracownika fizycznego produkcji kwiatów, gdzie podstawa wymiaru składek wyniosła w 1994r.- 1.364,00 zł, w 1995r. - 725,20 zł i w 1996r.- 1.248,00 zł (świadectwo pracy z 11 października 1994r., k. 9 a.r.; świadectwo pracy z 19 kwietnia 1996r., k. 11 a.r.; zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu, k. 17 a.r.).

- w okresie od 8 września 1997r. do 6 grudnia 1997r. w Szkole Podstawowej w N. w pełnym wymiarze czasu pracy, na stanowisku strażnika szkolonego, gdzie podstawa wymiaru składek wyniosła za 1997r.- 2.455,30 zł (świadectwo pracy z 4 grudnia 1997r., k. 13 a.r.; zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu, k. 19 a.r.).

- w okresie od 11 grudnia 1997r. do 14 czerwca 2013r. w Poczcie Polskiej S. A. w wymiarze pełnego etatu, na stanowisku listonosza, gdzie podstawa wymiaru składek wyniosła za 1997r.- 603,12 zł, za 1998r.- 11.027,17 zł (świadectwo pracy z 18 czerwca 2013r., k. 9 tom II a.r.; zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu, k. 20 a.r.).

B. M. była zarejestrowana w Powiatowym Urzędzie Pracy:

- w okresie od 25 marca 1991r. do 31 sierpnia 1992r. i w tym czasie pobierała zasiłek dla osób bezrobotnych (zaświadczenie z 31 maja 2001r., k. 7 a.r.);

- w okresie od 1 września 1992r. do 11 października 1994r., przy czym zasiłek dla osób bezrobotnych pobierała od 1 września 1992r. do 31 grudnia 1992r. (zaświadczenie z 17 grudnia 2001r., k. 8 a.r.);

- w okresie od 12 października 1994r. do 19 kwietnia 1996r., a zasiłek dla bezrobotnych pobierała od 13 października 1994r. do 12 października 1995r . (zaświadczenie z 17 grudnia 2001r., k. 10 a.r.);

- w okresie od 22 kwietnia 1996r. do 7 września 1997r. z prawem do zasiłku dla bezrobotnych od 23 kwietnia 1996r. do 22 kwietnia 1997r. (zaświadczenie, k. 33 a.r.).

Wypłacone ubezpieczonej zasiłki dla bezrobotnych wyniosły: w roku 1992 – 4.108.000 zł, w roku 1994 – 3.882.000 zł, w roku 1995 – 2.290,30 zł, w roku 1996 – 2.292,60 zł i w roku 1997 – 1.211,40 zł (zaświadczenie, k. 33 a.r.; zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu, k. 18 a.r.).

W dniu 2 sierpnia 2023r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. dokonał ponownego ustalenia kapitału początkowego ubezpieczonej. Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy przyjął przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych, tj. od dnia 1 stycznia 1983r. do dnia 31 grudnia 1992r. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 28,13 %. Natomiast podstawę wymiaru kapitału początkowego organ rentowy wyliczył poprzez pomnożenie wskaźnika wysokości podstawy wymiaru wynoszącego 28,13 % przez kwotę bazową, tj. 1.220,89 zł. Ponadto uwzględnione zostały okresy składkowe w łącznym wymiarze 7 lat, 11 miesięcy i 28 dni, tj. 95 miesięcy i okresy nieskładkowe w łącznym wymiarze 5 lat, 7 miesięcy, 27 dni tj. 67 miesięcy. Współczynnik proporcjonalny do wieku osiągniętego do 31 grudnia 1998r. oraz okresu składkowego i nieskładkowego wyniósł 53,23 %, natomiast kapitał początkowy ustalony na dzień 1 stycznia 1999r. wyniósł 45.194,16 zł (decyzja ZUS z 2 sierpnia 2023r.- nienumerowane karty a.r.).

Decyzją z dnia 29 sierpnia 2023r., znak: (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. przyznał ubezpieczonej prawo do emerytury i okresowej emerytury kapitałowej od 5 sierpnia 2023r., tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego. Wysokość świadczenia została obliczona zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, przy uwzględnieniu kwoty składek zaewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji – 166.703,08 zł, zwaloryzowanego kapitału początkowego – 285.306,76 zł i średniego dalszego trwania życia – 254,30 m-cy i wyniosła 1.777,47 zł brutto (decyzja ZUS z 29 sierpnia 2023r. - nienumerowane karty a.r.).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych dokumentów, przedstawionych przez ubezpieczoną oraz stanowiących wewnętrzne dokumenty ZUS (poświadczenia ubezpieczenia) jak również przy uwzględnieniu decyzji, mających walor dokumentów urzędowych, oraz kart wynagrodzeń z akt osobowych ubezpieczonej, uzyskanych w toku postępowania sądowego. Wskazane dokumenty, których autentyczności oraz treści nie kwestionowały strony, zostały ocenione jako wiarygodne.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Dokonując rozważań dotyczących zasadności odwołania, na wstępie przypomnieć należy, że kapitał początkowy, stanowiący jeden ze składników decydujących o wysokości podstawy obliczenia emerytury z art. 26 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2023r., poz. 1672), zwanej dalej ustawą emerytalną, ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948r., którzy przed dniem wejścia w życie ww. ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek. Kapitał początkowy stanowi równowartość kwoty obliczonej według zasad określonych w art. 174 ustawy, pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia, ustalone zgodnie z art. 26 ust. 3 ustawy dla osób w wieku 62 lat (art. 173 ust. 2). Wartość kapitału początkowego ustala się na dzień wejścia w życie ustawy (art. 173 ust. 3). W myśl art. 174 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12. Przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-3 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2 (art. 174 ust. 2).

Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym, że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999r. (art. 174 ust. 3). Na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu (art. 15 ust. 6).

W przedmiotowej sprawie organ rentowy, wyliczając kapitał początkowy ubezpieczonej, uwzględnił przebyte do 31 grudnia 1998r. okresy składkowe w łącznym wymiarze 7 lat, 11 miesięcy i 28 dni (95 miesięcy) oraz nieskładkowe w łącznym wymiarze 5 lat, 7 miesięcy i 27 dni (67 miesięcy). Natomiast do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy została przyjęta przeciętna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych od 1 stycznia 1983r. do 31 grudnia 1992r. Do ustalenia kapitału początkowego organ rentowy nie uwzględnił okresów kiedy ubezpieczona była zarejestrowana w Powiatowym Urzędzie Pracy bez prawa do zasiłku dla osób bezrobotnych, tj. od 1 stycznia 1993r. do 11 kwietnia 1994r., od 12 października 1994r. do 12 października 1994r., od 13 października 1995r. do 19 października 1995r., od 22 kwietnia 1996r. do 22 kwietnia 1996r. i od 23 kwietnia 1997r. do 7 września 1997r. B. M. z tym się nie zgodziła, ale Sąd stanowiska ubezpieczonej nie podzielił. O okresach, które mogą być uwzględnione do wyliczenia emerytury i odpowiednio kapitału początkowego, jako okresy składkowe i nieskładkowe, decyduje art. 6 i 7 ustawy emerytalnej. W art. 7 ustawy emerytalnej, który wskazuje na rodzaje okresów nieskładkowych, nie wymieniono okresów zarejestrowania w urzędzie pracy przez osobę będącą osobą bezrobotną, kiedy nie przysługuje tej osobie prawo do zasiłku. Natomiast jeśli chodzi o art. 6 ustawy emerytalnej, to w ust. 2 pkt 6 wskazano, że za okresy składkowe uważa się również przypadające przed dniem 15 listopada 1991r. okresy, za które została opłacona składka na ubezpieczenie społeczne albo za które nie było obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne czasowego pozostawania bez pracy na obszarze Państwa Polskiego z powodu niemożności jej otrzymania lub niemożności podjęcia szkolenia zawodowego, w tym okresy pobierania zasiłków z funduszu aktywizacji zawodowej, zasiłków dla bezrobotnych oraz zasiłków szkoleniowych wypłaconych z Funduszu Pracy . Językowa wykładnia tego przepisu wskazuje, że zakres pojęciowy "osoby czasowo pozostającej bez pracy z powodu niemożności jej otrzymania lub niemożności podjęcia szkolenia zawodowego" zawiera także pojęcie "osoby pobierającej zasiłki". Zatem to pierwsze pojęcie ma szerszy zakres niż drugie. W konsekwencji, uznać należy, że mowa w tym przepisie o wszystkich okresach pozostawania bez pracy, niezależnie od tego, czy pokrywają się one z okresami pobierania wymienionych zasiłków. Przemawia za tym także przekonanie o racjonalności ustawodawcy, który, mając zamiar objąć działaniem tego przepisu wyłącznie osoby pobierające zasiłki, nie wprowadziłby do niego odrębnej kategorii osób pozostających bez pracy na obszarze Państwa Polskiego z powodu niemożności jej otrzymania lub niemożności podjęcia szkolenia zawodowego.

W przypadku B. M. w okresach wyszczególnionych w odwołaniu zasiłek dla bezrobotnych nie był przez ubezpieczoną pobierany, a co także istotne, okresy te przypadają po 15 listopada 1991r., zatem art. 6 ustawy o emeryturach i rentach z FUS nie daje podstaw do ich uwzględnienia przy wyliczaniu kapitału początkowego. Argumenty przedstawione w odwołaniu, a dotyczące nierównego traktowania pracowników oraz braku podstaw do wykazania przez pracownika wywiązania się przez pracodawcę, będącego płatnikiem, z obowiązku opłacania składek, nie mają w analizowanej sprawie znaczenia. Ubezpieczona w okresach, kiedy była zarejestrowana w urzędzie pracy, nie pozostawała w zatrudnieniu, nie była pracownikiem, zatem trudno przyjąć, aby w takim przypadku występowała analogia z sytuacją tych, którzy byli zatrudnieni, a tylko pracodawca nie odprowadzał składki na ubezpieczenie społeczne. W przypadku B. M. taki obowiązek pracodawcy i ewentualnie zaniechanie jego realizacji nie miało miejsca w okresach spornych, gdyż ubezpieczona na innych zasadach niż pracownik podlegający zatrudnieniu, była zarejestrowana jako osoba poszukująca pracy, za którą w tym czasie żaden podmiot nie miał obowiązku opłacania składek i o ile przed 15 listopada 1991r. taki okres trzeba traktować jako składkowy, o tyle po wskazanej dacie nie ma ku temu podstaw, co wcześniej zostało wyjaśnione (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 sierpnia 2009r., II UK 404/08, OSNP 2011/7-8/111). W uzupełnieniu wskazać należy, że art. 6 ustawy emerytalnej w ust. 1 pkt 1 określa, że okresami składkowymi są okresy ubezpieczenia, a zgodnie z art. 6 ust 1 pkt 9 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2023r. poz. 1251) obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami pobierającymi zasiłek dla bezrobotnych, świadczenie integracyjne lub stypendium w okresie odbywania szkolenia, stażu lub przygotowania zawodowego dorosłych, na które zostały skierowane przez powiatowy urząd pracy. Należy zatem jeszcze raz podkreślić, że okresem składkowym jest okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych, a nie cały czas zarejestrowania w urzędzie pracy chyba że chodziłoby o okres przed 15 listopada 1991r., co jednak w przypadku ubezpieczonej nie miało miejsca.

Jeśli chodzi natomiast o krótki zarzut przedstawiony w ostatniej części odwołania, a dotyczący zatrudnienia ubezpieczonej w Gospodarstwie (...), to Sąd wskazuje, że cały okres zatrudnienia u tego pracodawcy, wynikający z dwóch świadectw pracy, przypadający na czas od 12 kwietnia 1994r. do 11 października 1994r. oraz od 20 października 1995r. do 19 kwietnia 1996r., został przez ZUS uwzględniony do wyliczenia kapitału początkowego. Z kolei w odniesieniu do okresu pracy w Kombinacie Państwowych Gospodarstw (...), ubezpieczona domagała się przyjęcia do wyliczenia wynagrodzenia uzyskanego w okresie od 1 września 1983r. do 25 sierpnia 1985r., które zostało wskazane w świadectwie pracy. Oczywiście prawdą jest, że świadectwo pracy z 28 stycznia 1991r. określa kwotę wynagrodzenia, jednak należy zwrócić uwagę, że kwota ta jest poprzedzona określeniem „średnie miesięczne wynagrodzenie” co oznacza, że jest to wynagrodzenie uśrednione z całego okresu zatrudnienia u tego pracodawcy, okres ten przypadał zaś nie tylko na lata 1983-1985, ale był znacznie dłuższy, bo zakończył się 31 stycznia 1991r. W związku z tym jeśli pracodawca wskazał, że wynagrodzenie podane w świadectwie pracy jest średnim miesięcznym wynagrodzeniem, to oznacza, że uwzględnił je z całego okresu i dokonał uśrednienia. Tymczasem wynagrodzenie na przestrzeni kilku lat zmieniało się - ulegało podwyższeniu, co potwierdzają dane zawarte w aktach osobowych - nie można zatem przyjąć, że w pierwszych latach zatrudnienia wynosiło tyle, ile średnia z całego okresu pracy ubezpieczonej.

Ponadto należy zwrócić uwagę na to, że przyjęcie średniego wynagrodzenia do wyliczenia kapitału początkowego nie jest możliwe, biorąc pod uwagę obowiązujące przepisy. Kapitał początkowy wylicza się uwzględniając wynagrodzenia uzyskane w poszczególnych latach i porównuje się je do kwoty przeciętnego wynagrodzenia w danym roku. Wówczas uzyskuje się stosunek wymiaru w danym roku i ostatecznie wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału. Nie jest możliwe zatem, aby do rocznego przeciętnego wynagrodzenia porównać wynagrodzenie średnie, którego w rzeczywistości ubezpieczona w kolejnych latach nie otrzymywała. Musi być przyjęte - ponieważ taka zasada obowiązuje w prawie ubezpieczeń społecznych - takie wynagrodzenie, jakie zostało w danym roku rzeczywiście wypłacone. Nie można z racji tego przyjąć do wyliczenia i porównać do rocznego przeciętnego wynagrodzenia kwoty, która tak naprawdę w tym konkretnym roku nigdy nie była wypłacona. Taki zabieg nie ma oparcia w obowiązujących przepisach i dlatego też Sąd uznał, że nie było podstaw do tego, aby przyjąć kwotę ze świadectwa pracy z 28 stycznia 1991r. Dodatkowo istotne jest, iż w przedmiotowej sprawie Sąd pozyskał akta osobowe ubezpieczonej, w tym karty wynagrodzeń, które były podstawą do wystawienia zaświadczanie Rp-7 i to taki właśnie dokument z rzeczywistymi zarobkami, które zostały tam wskazane był podstawą dla ZUS do wyliczenia kapitału początkowego. Wyliczenie w tym zakresie jest poprawne i nie było podstaw do jego korygowania, w tym do zobowiązania ZUS, aby przedstawił hipotetyczne wyliczenie zgodnie z metodologią, jaką przyjęła ubezpieczona. Zdaniem Sądu nie było zasadne także przeprowadzenie dowodu z przesłuchania ubezpieczonej na okoliczność wysokości uzyskiwanego wynagrodzenia w Kombinacie Państwowych Gospodarstw (...) w W.. Kwota wynagrodzeń, jakie B. M. otrzymywała u tego pracodawcy, wynikają z kart wynagrodzeń i z zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu, dlatego przeprowadzenie dowodu z zeznań ubezpieczonej w ww. zakresie było niecelowe. Wnioski, o których mowa, Sąd zatem pominął.

Odnosząc się do zarzutu przedstawionego na rozprawie, a dotyczącego wadliwości wyliczenia kapitału i błędnego przyjęcie przez ZUS okresu do wyliczeń, to należy wskazać, że organ rentowy przyjął to 10- lecie, które dla ubezpieczonej było najkorzystniejsze. Nie było w przedmiotowej sprawie podstaw do tego, aby przyjąć zarobki z innych lat, gdyż byłoby to dla ubezpieczonej mniej korzystne. Dodatkowo należy podkreślić, że organ rentowy przyjmuje zawsze 10-lecie rozumiane jako 10 kolejnych lat, a nie tylko tych najkorzystniejszych wybranych dla ubezpieczonego. Ponieważ w przypadku ubezpieczonej były okresy przerw w zatrudnieniu w związku z okresem urodzenia i wychowywania dzieci i związane też z pobieraniem zasiłku dla bezrobotnych czy zarejestrowaniem w urzędzie pracy bez prawa do zasiłku, to w przyjętym przez ZUS 10-leciu były takie okresy, kiedy podstawa wymiaru składek wynosiła 0 zł. Tych lat ZUS nie mógł jednak pominąć, bo zgodnie z tym co zostało wskazane, przyjmuje się 10 lat następujących po sobie, a nie wybranych. Wynikające z art. 174 ust. 3 ustawy emerytalnej odesłanie do art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18 oznacza, że zasady ustalania podstawy wymiaru kapitału początkowego są takie same, jak zasady ustalania podstawy wymiaru emerytur i rent. Ogólne zasady ustalania tej podstawy uregulowane są w art. 15 ust. 1, zgodnie z którym podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę. Zainteresowanemu pozostawiony jest wybór okresu, z którego podstawa wymiaru składek przyjmowana jest do podstawy wymiaru kapitału początkowego, tylko w granicach określonych powołanymi przepisami, co oznacza, że okres ten nie może być ani dłuższy, ani krótszy niż 10 lat i że z tego dziesięcioletniego okresu nie mogą być wyłączone żadne okresy. W szczególności nie są wyłączone okresy, w których zainteresowany nie podległ ubezpieczeniu społecznemu i w związku z tym nie osiągał dochodów, które mogłyby stanowić podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne. Wynika to z regulacji zawartej w art. 16 ust. 1, który stanowi, że przy ustalaniu kolejnych 10 lat kalendarzowych przyjmuje się lata kalendarzowe następujące bezpośrednio po sobie, chociażby ubezpieczony w niektórych z tych lat przez okres roku lub w okresie krótszym niż rok nie pozostawał w ubezpieczeniu. Jeżeli w okresie ostatnich 20 lat występowały przerwy w ubezpieczeniu, zainteresowany, chcąc osiągnąć najkorzystniejszy wskaźnik podstawy wymiaru, może wybrać taki okres kolejnych 10 lat, w którym przerwy były najkrótsze. Wyjątki od tej ogólnej zasady określone są w art. 17 ust. 1 i 3. Pierwszy z tych przepisów stanowi, że jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru renty w myśl art. 15 ust. 1 dla ubezpieczonego, o którym mowa w art. 58 ust. 1 pkt 1-4, do ustalenia podstawy wymiaru przyjmuje się podstawę wymiaru składek za okres faktycznego podlegania ubezpieczeniu. Ubezpieczeni, o których mowa w art. 58 ust. 1 pkt 1-4, są to osoby, które w dacie upływu ostatniego dwudziestolecia miały nie więcej niż 30 lat. W stosunku do takich osób ustawodawca zakłada, że okres ubezpieczenia od momentu, w którym mogły podjąć zatrudnienie lub inną działalność podlegającą ubezpieczeniu, może być ze względu na ich wiek krótszy niż 10 lat. Osoby, które mogły zacząć podlegać ubezpieczeniu później niż 10 lat wstecz przed upływem ostatniego dwudziestolecia, nie mają możliwości wyboru kolejnych 10 lat kalendarzowych. Zawarte w omawianym przepisie zastrzeżenie, że stosuje się go do ubezpieczonych, którym nie można ustalić podstawy wymiaru na zasadach ogólnych, nie odnosi się do osób, które z różnych przyczyn w kolejnych dziesięciu latach miały przerwy w ubezpieczeniu i ich okres faktycznego podlegania ubezpieczeniu był krótszy niż 10 lat. W stosunku do takich osób można bowiem ustalić podstawę wymiaru na zasadach określonych w art. 15 ust. 1 przy zastosowaniu art. 16. Przepis art. 17 ust. 1 ma zastosowanie do osób, których okres podlegania ubezpieczeniu nie mógł obejmować przynajmniej 10 lat. Dotyczy więc osób, które w dniu 31 grudnia 1998r. miały nie więcej niż 30 lat i to tylko tych, których okres podlegania ubezpieczeniu jest krótszy niż 10 lat. Na podstawie art. 17 ust. 3 omówione wyżej zasady stosuje się odpowiednio, jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru renty w myśl art. 15 ust. 1 dla ubezpieczonego, o którym mowa w art. 58 ust. 1 pkt 5, z powodu pełnienia zastępczej służby wojskowej, odbywania czynnej służby wojskowej albo korzystania z urlopu wychowawczego. Ubezpieczonym, o którym mowa w art. 58 ust. 1 pkt 5 jest osoba, która w dniu upływu ostatniego dwudziestolecia, miała więcej niż 30 lat. Przepis ma zastosowanie do osób, których okres ubezpieczenia musiał być krótszy niż 10 lat nie ze względu na wiek, lecz ze względu na niezależne od nich przeszkody - pełnienie zastępczej lub czynnej służby wojskowej albo korzystanie z urlopu wychowawczego. Także w stosunku do tych osób przy ustalaniu podstawy wymiaru uwzględnia się okres faktycznego podlegania ubezpieczeniu tylko wówczas, gdy nie jest możliwe ustalenie podstawy wymiaru na zasadach ogólnych, a więc nie do wszystkich osób, które kiedykolwiek odbywały czynną lub zastępczą służbę wojskową albo korzystały z urlopu wychowawczego. Okres faktycznego podlegania ubezpieczeniu, o którym mowa w art. 17 ust. 1, obejmuje te lata, w których zainteresowany był objęty ubezpieczeniem, przy czym do ustalenia podstawy wymiaru przyjmuje się podstawę wymiaru składek za cały okres ubezpieczenia, który nie jest nigdy dłuższy niż 10 lat, gdyż albo ubezpieczenie rozpoczęło się przed upływem 10 lat do dnia 31 grudnia 1998r. albo skończyło się przed tą datą (na przykład w razie korzystania z urlopu wychowawczego). W takim przypadku ubezpieczony nie ma już możliwości wyboru (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 2004r., III UZP 11/03; wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 24 stycznia 2013r., III AUa 1007/12).

W przypadku ubezpieczonej cytowane przepisy zostały zastosowane prawidłowo, dlatego Sąd oceniając, że zaskarżona decyzja odpowiada prawu, oddalił odwołanie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.