Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 maja 2025 roku

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Agnieszka Stachurska

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 13 maja 2025 roku w Warszawie

sprawy M. R.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W.

o rentę z tytułu niezdolności do pracy

na skutek odwołania M. R.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W.

z dnia 26 października 2022 roku, znak: (...)

oddala odwołanie.

UZASADNIENIE

M. R. w dniu 28 listopada 2022r. złożyła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. z dnia 26 października 2022 roku, odmawiającej przyznania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Wniosła o jej zmianę i przyznanie prawa do ww. świadczenia, ewentualnie o uchylenie decyzji i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania organowi rentowemu i zasądzenie zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Zaskarżonej decyzji zarzuciła:

1.  błędne ustalenie, że nie jest osobą niezdolną do pracy;

2.  naruszenie art. 57 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych poprzez odmowę przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy pomimo spełnienia przesłanek wskazanych w tym przepisie;

3.  naruszenie art. 15zc ust. 1 ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych poprzez jego niezastosowanie i brak przedłużenia ważności orzeczenia o niezdolności do pracy, w sytuacji w której ww. przepis z mocy prawa przedłuża ważność orzeczenia o niezdolności do pracy.

Uzasadniając odwołanie, ubezpieczona wskazała, że orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS z 3 sierpnia 2022r. została uznana za częściowo niezdolną do pracy do 31 sierpnia 2024r., a zatem orzeczenie Komisji Lekarskiej ZUS z dnia 19 października 2022r. o tym, że nie jest niezdolna do pracy, jest sprzeczne z orzeczeniem wydanym 2 miesiące wcześniej i stanowi rozstrzygnięcie na niekorzyść wbrew zasadzie reformationis in peius (odwołanie z dnia 23 listopada 2022r., k. 3 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania. W uzasadnieniu odpowiedzi na odwołanie powołał się na przepisy ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wskazując na przesłanki, które są niezbędne do uzyskania renty z tytułu niezdolności do pracy. Dalej organ rentowy wskazał, że w orzeczeniu z dnia 3 sierpnia 2022r. lekarz orzecznik ZUS ustalił, że odwołująca jest częściowo niezdolna do pracy do dnia 31 sierpnia 2024r., ale w związku z wniesieniem sprzeciwu od wskazanego orzeczenia sprawa została przekazana do komisji lekarskiej ZUS, która w orzeczeniu z dnia 19 października 2022r. - po przeprowadzeniu bezpośredniego badania i dokonaniu analizy przedstawionej dokumentacji lekarskiej - ustaliła, że badana nie jest niezdolna do pracy. Wobec tego zaskarżoną decyzją odmówiono prawa do wnioskowanego świadczenia (odpowiedź na odwołanie z dnia 22 grudnia 2022r., k. 8 – 9 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

M. R., ur. (...), miała przyznane prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy od 8 lipca 2021r., a następne od 1 października 2021r. do 31 lipca 2022r. z tytułu całkowitej niezdolności do pracy (decyzja ZUS z dnia 16 sierpnia 2021r., k. 47 a.r.; decyzja ZUS z dnia 14 stycznia 2022r., k. 55 a.r.). W dniu 2 czerwca 2022r. złożyła w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych wniosek o ponowne ustalenie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. W toku postępowania lekarz orzecznik ZUS wydał orzeczenie z dnia 3 sierpnia 2022r., w którym wskazał, że ubezpieczona jest częściowa niezdolna do pracy do 31 sierpnia 2024r. Następnie Komisja Lekarska ZUS w orzeczeniu z dnia 19 października 2022r. ustaliła, że ubezpieczona nie jest niezdolna do pracy. W związku z powyższym Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wydał w dniu 26 października 2022r. decyzję znak: (...)odmawiającą prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy (wniosek z dnia 2 czerwca 2022r., k. 61 a.r.; orzeczenie lekarza orzecznika ZUS z dnia 3 sierpnia 2022r., k. 62 a.r.; orzeczenie Komisji Lekarskiej ZUS z dnia 19 października 2022r., k. 64 a.r.; decyzja ZUS z dnia 26 października 2022r., k. 65 a.r.).

Ubezpieczona odwołała się od powyższej decyzji, a Sąd postanowieniem z dnia 2 stycznia 2023r. dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego neurologa celem ustalenia, czy ubezpieczona jest niezdolna do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu, a jeśli tak, to czy jest to niezdolność częściowa czy całkowita i na jaki okres, ze wskazaniem daty początkowej powstania tej niezdolności (postanowienie z dnia 2 stycznia 2023r., k. 11 a.s.).

W opinii z dnia 28 lutego 2022r. biegły sądowy neurolog W. G. (1) wskazał, że ubezpieczona nie zgłosiła się na badanie biegłego bez podania przyczyny, wobec tego sporządził opinię na podstawie analizy dokumentacji medycznej zawartej w aktach sprawy i aktach ZUS. Biegły podkreślił, że ubezpieczona jest osobą po przebytym we wrześniu 2021r. udarze niedokrwiennym mózgu z następowym niewielkim niedowładem połowiczym prawostronnym (kończyny wydolne funkcjonalne) i zaburzeniami mowy o typie afazji nominalnej. Jest obciążona kardiologicznie – po zbiegu wszczepienia zastawki mitralnej i zamknięciu uszka przedsionka lewego (marzec 2020r.). Pozostaje pod opieką specjalistów kardiologa i neurologa, stosowana jest przewlekła terapia lekami przeciwkrzepliwymi (acenokumarol). Orzeczeniem lekarza medycyny pracy z kwietnia 2022r. została dopuszczona do pracy na ¾ etatu. Biorąc pod uwagę czas, jaki upłynął od udaru niedokrwiennego lewej półkuli mózgu u osoby obciążonej schorzeniami układu krążenia (zaburzenia rytmu serca, zastawka mechaniczna) i czynnikami ryzyka epizodów sercowo-naczyniowych (nadciśnienie tętnicze, zaburzenia lipidowe, otyłość, przebyty udar niedokrwienny), utrzymujące się nadal zaburzenia mowy i nastroju oraz konieczność przyjmowania leków przeciwkrzepliwych, z punktu widzenia neurologicznego, powodują dalszą częściową niezdolność do pracy. Jako datę powstania niezdolności należy przyjąć dzień 21 września 2021r. – wystąpienie udaru mózgu. Według biegłego młody wiek ubezpieczonej, stopień stwierdzanych zaburzeń, głównie mowy i współistniejące zaburzenia nastroju, rokują, że kontynuacja postępowania farmakologicznego oraz kontynuowana rehabilitacja funkcji mowy, biorąc pod uwagę plastyczność układu nerwowego, stwarzają realną nadzieję, że stan zdrowia ubezpieczonej ulegnie poprawie (biegły miał na uwadze tylko zaburzenia ze strony ośrodkowego układu nerwowego), co przywróci jej zdolność do pracy zarobkowej. Biegły wskazał, że częściową niezdolność do pracy należy orzec na okres do grudnia 2023r., kiedy to winna mieć miejsce ocena stanu zdrowia połączona z osobistym badaniem przedmiotowym przez lekarza (neurologa, kardiologa, psychiatrę) (opinia biegłego sądowego z dnia 28 lutego 2022r., k. 26-28 a.s.).

Zastrzeżenia do powyższej opinii złożył organ rentowy, a Sąd postanowieniem z dnia 24 marca 2023r. dopuścił dowód z opinii innego biegłego sądowego neurologa na takie same okoliczności, jak w postanowieniu z dnia 2 stycznia 2023r. (pismo procesowe organu rentowego z dnia 21 marca 2023r., k. 41-42 a.s.; postanowienie z dnia 24 marca 2023r., k. 43 a.s.).

W opinii z dnia 12 czerwca 2023r. biegła sądowa neurolog E. K. wskazała, że po przeanalizowaniu dostępnej dokumentacji medycznej z dotychczasowego leczenia, po zapoznaniu się z wynikami badań dodatkowych i po przeprowadzeniu badania lekarskiego neurologicznego w dniu 31 maja 2023r. uważa, że obecny stan neurologiczny, tj. afazja nominalna-amnestyczna łagodna, niewielkiego stopnia, nie kwalifikuje do orzeczenia długotrwałej niezdolności do pracy zawodowej dotychczas wykonywanej – pracownik sklepu. Ze względu na schorzenia kardiologiczne biegła do decyzji Sądu pozostawiła opinię o dopuszczeniu dowodu z opinii biegłego kardiologa (opinia biegłego sądowego z dnia 12 czerwca 2023r., k. 72-73 a.s.).

Zgodnie z wnioskiem ubezpieczonej, Sąd postanowieniem z dnia 5 września 2023r. dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego kardiologa celem ustalenia, czy ubezpieczona jest niezdolna do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu, a jeśli tak, to czy jest to niezdolność częściowa czy całkowita i na jaki okres, ze wskazaniem daty początkowej powstania tej niezdolności (postanowienie z dnia 5 września 2023r., k. 87 a.s.).

W opinii z dnia 28 listopada 2023r. biegły sądowy w dziedzinie kardiologii W. S. wskazał, że po zbadaniu ubezpieczonej i po zapoznaniu się z dokumentacją medyczną rozpoznał nadciśnienie tętnicze, obecnie dobrze kontrolowane za pomocą leków hipotensyjnych oraz stan po operacji kardiochirurgicznej wymiany własnej zastawki mitralnej na zastawkę sztuczną mechaniczną, która skutecznie poprawiła hemodynamikę krążenia. Układ krążenia obecnie jest wydolny. Biegły nie stwierdził zaburzeń rytmu serca ani zaburzeń krążenia wieńcowego. Wskazał zatem na brak niezdolności do pracy z przyczyn kardiologicznych (opinia biegłego sądowego z dnia 28 listopada 2023r., k. 107-108 a.s.).

Zastrzeżenia do powyższej opinii złożyła ubezpieczona, a Sąd postanowieniem z dnia 27 maja 2024r. dopuścił dowód z opinii uzupełniającej biegłego sądowego kardiologa W. S. celem udzielenia odpowiedzi na pytania strony odwołującej się przedstawione w pisma pełnomocnika z 20 maja 2024r. (k. 127) (pismo procesowe z dnia 20 maja 2024r., k. 127 a.s.; postanowienie z dnia 27 maja 2024r., k. 129 a.s.). Nadto, w toku postępowania Sąd dopuścił dowód z opinii kolejnego biegłego sądowego neurologa (z wyłączeniem W. G. (1) i E. K.) na takie same okoliczności, jak poprzednio opiniujących biegłych tej specjalności (postanowienie z dnia 27 maja 2024r., k. 130 a.s.).

W opinii uzupełniającej z dnia 18 sierpnia 2024r. biegły sądowy w dziedzinie kardiologii W. S. wskazał, że po ponownej analizie dokumentacji medycznej rozpoznał u M. R. nadciśnienie tętnicze, obecnie dobrze kontrolowane za pomocą leków hipotensyjnych, stan po operacji kardiochirurgicznej wymiany własnej zastawki mitralnej na zastawkę sztuczną mechaniczną z zamknięciem uszka lewego przedsionka oraz stan po przebytym udarze niedokrwiennym lewej półkuli mózgu. Udar niedokrwienny był powikłaniem po wszczepieniu sztucznej zastawki w ujście mitralne i mógł wynikać ze zbyt niskiego stężenia terapeutycznego acenocumarolu, który stosowany po wymianie zastawki mitralnej w leczeniu przeciwkrzepliwym dla osiągnięcia skuteczności w zapobieżeniu powikłaniom zakrzepowo-zatorowym, winien osiągać poziom (...) między 2,5 a 3,5. W aktach sprawy znajduje się informacja o niskim poziomie terapeutycznym (...), który wynika ze zbyt małych dawek acenocumarolu. Utrzymywanie wskaźnika (...) w zalecanym przedziale terapeutycznym zapobiega powikłaniom zakrzepowo-zatorowym związanym ze sztucznymi zastawkami. Jednak układ krążenia ubezpieczonej jest wydolny, biegły nie stwierdził obecnie zaburzeń rytmu serca ani zaburzeń krążenia wieńcowego. Opowiadając na pytanie strony odwołującej się, wyjaśnił, że przed 5 marca 2020r. ubezpieczona nie była niezdolna do pracy, natomiast była niezdolna do pracy w okresie pooperacyjnym. Podobnie przed udarem (przed 21 września 2021r.) nie występowała niezdolność do pracy, pojawiła się w okresie poudarowym. Po ponownym zapoznaniu się z dokumentacją medyczną biegły nie stwierdził u ubezpieczonej niezdolności do pracy z przyczyn kardiologicznych (opinia biegłego sądowego z dnia 18 sierpnia 2024r., k. 136-137 a.s.).

W opinii z dnia 17 lutego 2025r. biegła sądowa neurolog T. Ł. wskazała, że przeprowadziła analizę przedłożonej dokumentacji medycznej oraz zbadała ubezpieczoną neurologicznie. Oceniła – zgodnie z wynikiem analizy przedłożonej dokumentacji medycznej oraz wynikiem badania neurologicznego - że ubezpieczona nie jest niezdolna do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu w zakresie neurologicznym. Przebyła w dniu 21 września 2021r. udar niedokrwienny mózgu lewej półkuli – w badaniu klinicznym stwierdzono niewielkie zaburzenia mowy o charakterze łagodnej afazji i zespół odruchowy piramidowy prawostronny, bez niedowładu kończyn i bez ataksji. Aktualny stan zdrowia ubezpieczonej w zakresie neurologicznym został przedstawiony w opisie badania neurologicznego. Stan ten - po przebytym niedokrwiennym udarze lewej półkuli mózgu w dniu 21 września 2021r., skutkujący niewielkiego stopnia zaburzeniami mowy o charakterze afazji, bez niedowładów kończynowych ani zaburzeń czucia powierzchniowego czy głębokiego, kiedy próby móżdżkowe obustronnie są prawidłowe i występuje lekka chwiejność przy próbie R. – narusza sprawność organizmu w stopniu niewielkim. Naruszenie sprawności ma charakter przewlekły, ale naruszona sprawność nie powoduje utraty zdolności do pracy zgodnie z poziomem posiadanych kwalifikacji. Biegła wskazała, że oczywiście uwzględniła orzeczenie lekarza orzecznika ZUS z dnia 2 lipca 2021r, który ustalił, że ubezpieczona jest częściowo niezdolna do pracy do 31 lipca 2022r., a data powstania częściowej niezdolności do pracy to 16 listopada 2019r. Wskazała jednak, że w jej ocenie M. R. nie jest niezdolna do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu w zakresie neurologicznym. Dysfunkcja organizmu stwierdzona badaniem bezpośrednim i na podstawie analizy dokumentacji medycznej, narusza sprawność organizmu w stopniu niewielkim, nie powodując utraty zdolności do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji (opinia biegłego sądowego z dnia 17 lutego 2025r., k. 167-173 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny w oparciu o zebrane w sprawie dokumenty, w tym dokumentację medyczną M. R., konieczną w procesie opiniowania przez biegłych sądowych oraz dokumenty obrazujące przebieg postępowania przed organem rentowym. Zostały one ocenione jako wiarygodne, ponieważ ich treść oraz forma nie budziły zastrzeżeń i nie zostały zakwestionowane przez strony. Sąd oparł się również na opiniach sporządzonych przez biegłych sądowych specjalistów z dziedziny neurologii E. K. i T. Ł. oraz kardiologa W. S..

Organ rentowy zgłosił zastrzeżenia do opinii W. G. (1) i kwestionował ustalenia dotyczące istnienia częściowej niezdolności do pracy ubezpieczonej. Sąd wobec zgłaszanych przez organ wątpliwości dopuścił dowód z opinii biegłego neurologa E. K., a następnie wobec zarzutów zgłoszonych do tej opinii przez ubezpieczoną, dodatkowo został przeprowadzony dowód z opinii neurolog T. Ł.. Wskazać należy, że do opinii sporządzonej przez ww. biegłą, ubezpieczona nie wniosła uwag.

Sąd ocenił, że wnioski zaprezentowane przez biegłych E. K., T. Ł. i W. S., dotyczące braku całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy M. R. w dacie wydania zaskarżonej decyzji, są zbieżne oraz mają charakter stanowczy i jednoznaczny, a poza tym zostały należycie i przekonująco uzasadnione. Wskazane opinie zostały sporządzone w sposób rzetelny i fachowy, z uwzględnieniem dostępnej w sprawie dokumentacji medycznej ubezpieczonej. Uwzględniając powołane okoliczności, Sąd zaaprobował opinie biegłych neurologów oraz kardiologa, ponieważ – mimo zastrzeżeń ubezpieczonej do opinii biegłego kardiologa, o których będzie mowa w dalszej części – nie było podstaw do ich kwestionowania.

Opinia biegłego neurologa W. G. (1) nie została przez Sąd uwzględniona, ponieważ poza tym, że płynące z tej opinii wnioski są odosobnione, to należy zwrócić uwagę na fakt, że ubezpieczona została dopuszczona do pracy przez lekarza medycyny pracy w kwietniu 2022r., a biegły W. G. (1) wydał opinię zaocznie, bez badania odwołującej się, bowiem M. R. nie stawiła się na badanie. Z kolei opinie pozostałych biegłych neurologów, przygotowane w analizowanej sprawie, zostały sporządzone po badaniu ubezpieczonej, co nadaje im większą wartość dowodową. Z racji tego, że biegli mogli nie tylko zapoznać się z dokumentacją medyczną, ale także ocenić w badaniu neurologicznym stan zdrowia ubezpieczonej, ich stanowisko jest w większym stopniu wiarygodne, a opinie rzetelne. Oczywiście nie uzasadnia to zarzutu wobec samego biegłego W. G. (1), który nie zbadał ubezpieczonej, dlatego że nie stawiła się na badaniu, ale czyni to jego opinię, wydaną w warunkach, o jakich była mowa, nie w pełni adekwatną do stanu funkcjonowania ubezpieczonej. Wobec tego, że biegły – nie ze swojej winy – nie mógł przeprowadzić badania, to zdaniem Sądu, nie był też w stanie tak wszechstronnie, jak inni specjaliści z dziedziny neurologii ocenić stanu M. R.. W związku z powyższym stanowisko przedstawione w opinii przez biegłego W. G. (1) nie stało się podstawą rozstrzygnięcia. Rozstrzygając Sąd oparł się na opiniach kardiologa oraz dwóch pozostałych neurologów, którzy zgodnie – podając taką samą argumentację – wskazali na brak niezdolności do pracy M. R..

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Rozpoznanie sprawy w analizowanym przypadku nastąpiło na posiedzeniu niejawnym. Taką możliwość daje art. 148 ¹ § 1 k.p.c. (Dz. U. z 2023r., poz. 1550), który przewiduje, że sąd może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym, gdy pozwany uznał powództwo lub gdy po złożeniu przez strony pism procesowych i dokumentów, w tym również po wniesieniu zarzutów lub sprzeciwu od nakazu zapłaty albo sprzeciwu od wyroku zaocznego, Sąd uzna – mając na względzie całokształt przytoczonych twierdzeń i zgłoszonych wniosków dowodowych – że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. W przedmiotowej sprawie okoliczności istotne w sprawie zostały wyjaśnione i ostatecznie ustalone poprzez dowody przeprowadzone na posiedzeniu niejawnym. Nie było więc potrzeby wyznaczania rozprawy, tym bardziej że strony o to nie wnosiły. W tych okolicznościach Sąd na podstawie powołanego przepisu ocenił, że wyznaczenie rozprawy nie jest konieczne, co w konsekwencji pozwoliło na rozpoznanie sprawy i wydanie rozstrzygnięcia na posiedzeniu niejawnym.

Dokonując rozważań dotyczących zasadności odwołania, w pierwszej kolejności wskazać należy, że renta z tytułu niezdolności do pracy może być przyznana ubezpieczonemu, który spełnia łącznie przesłanki określone w art. 57 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( tekst jedn. Dz. U. z 2024r., poz. 1631 ze zm., dalej jako ustawa emerytalna), a więc:

1)  jest niezdolny do pracy,

2)  ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy,

3)  niezdolność do pracy powstała w okresach, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 i 2, pkt 3 lit. b, pkt 4, 6, 7 i 9, ust. 2 pkt 1, 3-8 i 9 lit. a, pkt 10 lit. a, pkt 11-12, 13 lit. a, pkt 14 lit. a i pkt 15-17 oraz art. 7 pkt 1-3, 5 lit. a, pkt 6 i 12 albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów,

4)  nie ma ustalonego prawa do emerytury z Funduszu lub nie spełnia warunków do jej uzyskania.

Pierwsza z przesłanek, a więc niezdolność do pracy, jest kategorią ubezpieczenia społecznego łączącą się z całkowitą lub częściową utratą zdolności do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu bez rokowania jej odzyskania po przekwalifikowaniu (art. 12 ustawy emerytalnej). Przy ocenie stopnia i trwałości tej niezdolności oraz rokowania co do jej odzyskania uwzględnia się zarówno stopień naruszenia sprawności organizmu, możliwość przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, jak i możliwość wykonywania pracy dotychczasowej lub podjęcia innej oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne ubezpieczonego (art. 13 ust. 1 ustawy emerytalnej) (por. wyrok Sądu Najwyższego – Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 28 stycznia 2004r., II UK 222/03).

Przepis art. 12 ustawy emerytalnej rozróżnia dwa stopnie niezdolności do pracy - całkowitą i częściową. Zgodnie z ust. 3 ww. przepisu, częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji. Z kolei całkowita niezdolność do pracy polega na utracie zdolności do wykonywania jakiejkolwiek pracy. Przesłanka niezdolności do jakiejkolwiek pracy odnosi się do każdego zatrudnienia w innych warunkach niż specjalnie stworzone na stanowiskach pracy odpowiednio przystosowanych do stopnia i charakteru naruszenia sprawności organizmu (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 8 grudnia 2000r., II UKN 134/00 i z dnia 7 września 1979r., II URN 111/79). Dokonując analizy pojęcia „całkowita niezdolność do pracy" należy brać pod uwagę zarówno kryterium biologiczne (stan organizmu dotkniętego schorzeniami naruszającymi jego sprawność w stopniu powodującym całkowitą niezdolność do jakiejkolwiek pracy), jak i ekonomiczne (całkowita utrata zdolności do zarobkowania wykonywaniem jakiejkolwiek pracy). Osobą całkowicie niezdolną do pracy w rozumieniu art. 12 ust. 2 ustawy emerytalnej jest więc osoba, która spełniła obydwa te kryteria, czyli jest dotknięta upośledzeniem zarówno biologicznym, jak i ekonomicznym (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 grudnia 2004r., I UK 28/04). Z kolei wyjaśnienie częściowej niezdolności do pracy i treści pojęcia „pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji” wymaga uwzględnienia zarówno kwalifikacji formalnych (czyli zakresu i rodzaju przygotowania zawodowego udokumentowanego świadectwami, dyplomami, zaświadczeniami), jak i kwalifikacji rzeczywistych (czyli wiedzy i umiejętności faktycznych, wynikających ze zdobytego doświadczenia zawodowego) ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 września 2006r., I UK 103/06). Dopiero zatem zmiana zawodu w ramach posiadanych kwalifikacji i brak rokowań odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu dają podstawę do przyznania renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 13 października 2009r., II UK 106/09, z dnia 8 maja 2008r., I UK 356/07, z dnia 11 stycznia 2007r., II UK 156/06 i z dnia 25 listopada 1998r., II UKN 326/98). Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 lutego 2006r. ( I PK 153/05) częściowej niezdolności do pracy, polegającej na utracie w znacznym stopniu zdolności do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji, nie wyklucza możliwość podjęcia przez ubezpieczonego pracy niżej kwalifikowanej. Ubezpieczony, który jest częściowo niezdolny do pracy może być jednocześnie z samej definicji zdolny do pracy zgodnej z posiadanymi kwalifikacjami w nieznacznym stopniu. Tak samo, gdy ubezpieczony wykonuje pracę, która nie jest zgodna z posiadanymi kwalifikacjami, a już na pewno, gdy jest pracą poniżej poziomu posiadanych kwalifikacji. Aktualny jest zatem pogląd o konieczności ujmowania łącznie aspektu medycznego i ekonomicznego niezdolności do pracy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 1999r., sygn. akt II UKN 675/98).

W orzecznictwie przyjmuje się również (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 20 sierpnia 2003r., II UK 11/03 oraz z dnia 5 lipca 2005r., I UK 222/04), że decydującą dla stwierdzenia niezdolności do pracy jest utrata możliwości wykonywania pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu przy braku rokowania odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Gdy więc biologiczny stan kalectwa lub choroba, nie powodują naruszenia sprawności organizmu w stopniu mającym wpływ na zdolność do pracy dotychczas wykonywanej lub innej mieszczącej się w ramach posiadanych lub możliwych do uzyskania kwalifikacji, to brak prawa do tego świadczenia. Prawa tego nie można w szczególności wywodzić z przewidzianych w art. 13 ustawy emerytalnej przesłanek, a więc: stopnia naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, możliwości wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowości przekwalifikowania zawodowego, przy wzięciu pod uwagę rodzaju i charakteru dotychczas wykonywanej pracy, poziomu wykształcenia, wieku i predyspozycji psychofizycznych, bowiem odnoszą się one tylko do ustalania stopnia lub trwałości niezdolności do pracy. Są więc bez znaczenia, jeżeli aspekt biologiczny (medyczny) wskazuje na zachowanie zdolności do pracy. Obiektywna możliwość podjęcia dotychczasowego lub innego zatrudnienia, zgodnie z poziomem kwalifikacji, wykształcenia, wieku i predyspozycji psychofizycznych może być brana pod uwagę tylko wówczas, gdy ubiegający się o rentę jest niezdolny do pracy z medycznego punktu widzenia, gdyż oba te aspekty muszą występować łącznie ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 1999r., sygn. akt II UKN 675/98). O niezdolności do pracy nie decyduje więc niemożność podjęcia innej pracy warunkowana wiekiem, poziomem wykształcenia i predyspozycjami psychofizycznymi, lecz koniunkcja niezdolności do pracy z niezdolnością do przekwalifikowania się do innego zawodu.

Ocena niezdolności do pracy w zakresie dotyczącym naruszenia sprawności organizmu i wynikających stąd ograniczeń możliwości wykonywania zatrudnienia wymaga wiadomości specjalnych. W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, dotyczących prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, do dokonywania ustaleń w zakresie oceny stopnia zaawansowania chorób oraz ich wpływu na stan czynnościowy organizmu, uprawnione są osoby posiadające fachową wiedzę medyczną, a zatem okoliczności tych można dowodzić tylko przez dowód z opinii biegłych sądowych, zgodnie z treścią art. 278 k.p.c. Opinia biegłego ma na celu ułatwienie Sądowi należytej oceny zebranego materiału dowodowego wtedy, gdy potrzebne są do tego wiadomości specjalne. Dlatego też opinie sądowo - lekarskie sporządzone w sprawie przez lekarzy specjalistów, mają zasadniczy walor dowodowy dla oceny schorzeń wnioskodawcy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 11 lutego 2016r., III AUa 1609/15).

Badając istnienie analizowanej, a w przedmiotowej sprawie spornej przesłanki warunkującej przyznanie M. R. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, Sąd dopuścił dowód z opinii biegłych sądowych specjalistów z zakresu neurologii i kardiologii. Ich ocena została już zaprezentowana w części obejmującej ocenę dowodów, ale konieczne jest, by raz jeszcze przypomnieć, że wszyscy opiniujący w sprawie biegli - poza biegłym W. G. (2) – przedstawili tożsame wnioski i argumentację, uzasadniając zaprezentowane stanowisko. Opinie biegłych sądowych kardiologa W. S. oraz neurologów E. K. i T. Ł. są zgodne, co do oceny stanu zdrowia M. R., a w szczególności co do tego, że ubezpieczona nie jest niezdolna do pracy zgodnie z posiadanymi kwalifikacjami. Żaden z ww. biegłych nie wskazał, aby stopień naruszenia sprawności organizmu ubezpieczonej, czy to z przyczyn kardiologicznych, czy neurologicznych uzasadniał orzeczenie chociażby częściowej niezdolności do pracy. Biegłe z dziedziny neurologii wskazały, że obecny stan neurologiczny, tj. afazja nominalna-amnestyczna łagodna, narusza sprawność organizmu w stopniu niewielkim. Naruszenie sprawności ma charakter przewlekły i nie kwalifikuje do orzeczenia niezdolności do pracy zawodowej dotychczas wykonywanej na stanowisku pracownika sklepu.

Jak wcześniej zostało wskazane, ubezpieczona zakwestionowała opinię E. K., ale kiedy stanowisko zbieżne z opinią tej biegłej przedstawiła T. Ł. ani ubezpieczona, ani jej pełnomocnik, nie zgłosili zastrzeżeń. Sąd opinie obu wskazanych biegłych ocenił jako rzetelne i na ich podstawie – nie zaś w oparciu o opinię neurologa W. G. (1) – wydał w sprawie rozstrzygnięcie.

M. R. zgłosiła zastrzeżenia również do opinii biegłego sądowego kardiologa, ale zdaniem Sądu nie są one zasadne i nie dyskredytują oceny, jaką opinia zawiera. Biegły w opinii uzupełniającej odpowiedział na pytania ubezpieczonej sformułowane w piśmie procesowym. Opisał schorzenia, na jakie ubezpieczona cierpi, wyniki przeprowadzonego badania, a także wnioski i ich uzasadnienie, co było kluczowe dla oceny zasadności przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy. Wskazał, że rozpoznał u M. R. nadciśnienie tętnicze, obecnie dobrze kontrolowane za pomocą leków hipotensyjnych, stan po operacji kardiochirurgicznej wymiany własnej zastawki mitralnej na zastawkę sztuczną mechaniczną z zamknięciem uszka lewego przedsionka oraz stan po przebytym udarze niedokrwiennym lewej półkuli mózgu. Zdaniem biegłego układ krążenia jest wydolny, nie występują zaburzenia rytmu serca ani zaburzenia krążenia wieńcowego. Co prawda ubezpieczona do takiego stanowiska wniosła uwagi i zastrzeżenia (pismo z 18 września 2024r., k. 149), ale żadne z zastrzeżeń nie wpłynęło na ocenę opinii biegłego kardiologa. Biegły operując w opinii stwierdzeniami o niezdolności do pracy przed i po operacji odnosił się do niezdolności do pracy w sensie rentowym, nie zaś do krótkotrwałych niezdolności do pracy, orzekanych przez lekarza wystawiającego zwolnienia lekarskie, na co zwróciła uwagę ubezpieczona. Ubezpieczona nie uwzględniła jednak, iż okoliczność, że od 16 listopada 2019r. była niezdolna do pracy nie oznacza, że w owym czasie występował u niej stan niezdolności do pracy w rozumieniu, jakie wcześniej zostało przedstawione, przyjmowanym w oparciu o obowiązujące przepisy na potrzeby orzekania o prawie do renty z tytułu niezdolności do pracy. Ubezpieczona w 2019r. – jak wskazują przedstawione dokumenty – takiego świadczenia nie pobierała, zatem zarzut nieuwzględnienia przez biegłego, że była wówczas niezdolna do pracy, co potwierdzają wystawione jej zwolnienia, nie ma przesądzającego znaczenia. Jeśli chodzi jeszcze o kwestie wskazania okresów niezdolności do pracy przed i po operacji, co stało się podstawą zarzutu o braku wskazania konkretnych dat, to podkreślić należy, że istotą toczącego się sporu nie jest badanie stanu z czasu, którego nie dotyczy zaskarżona decyzja. Biegły sądowy wedle wskazania Sądu – oprócz odniesienia się do zastrzeżeń ubezpieczonej – miał odpowiedzieć na pytanie, czy M. R. w okresie spornym była niezdolna do pracy. Skoro rentę pobierała do 31 lipca 2022r., to istotny był czas przypadający po tej dacie, nie zaś okresy wcześniejsze. Z kolei fakt pobytów ubezpieczonej w szpitalu i wykonanych zabiegów w 2024r., co ma potwierdzać dokumentacja medyczna dołączona do pisma z 18 września 2024r., jest w sprawie o tyle nieistotny, że zgodnie z utrwalonym stanowiskiem orzeczniczym Sąd dokonuje merytorycznej oceny stanu zdrowia na dzień wydania decyzji, a zatem bada stan zdrowia ubezpieczonego w tamtym momencie. Późniejsze zaś jego pogorszenie może stanowić jedynie podstawę do wystąpienia z ponownym wnioskiem o świadczenie rentowe (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 12 grudnia 2012r., III AUa 792/12; wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 26 kwietnia 2016r., III AUa 780/15). Jeśli więc ubezpieczona w 2024r. przeszła kolejne zabiegi, a zatem jej stan uległ pogorszeniu, może kierować do ZUS kolejne wnioski. Sąd w przedmiotowej sprawie badał stan jej zdrowia na czas, o którym była mowa, dlatego zarzuty do uzupełniającej opinii kardiologicznej, odwołujące się do nowych faktów medycznych, nie zostały uwzględnione.

Odnosząc się do twierdzeń ubezpieczonej zawartych w odwołaniu, że orzeczenie Komisji Lekarskiej ZUS z 19 października 2022r., jest sprzeczne z orzeczeniem wydanym 2 miesiące wcześniej i stanowi rozstrzygnięcie na niekorzyść wbrew zasadzie reformationis in peius, wskazać należy, że zasada ta obowiązuje głównie w postępowaniu sądowym, gdzie sąd nie może orzec na niekorzyść odwołującego się, jeśli tylko on wniósł środek odwoławczy. Złożenie sprzeciwu od orzeczenia lekarza orzecznika do komisji lekarskiej ZUS nie jest klasycznym środkiem zaskarżenia (jak apelacja), lecz uruchamia ponowne orzekanie co do meritum – Komisja Lekarska ZUS bada aktualny stan zdrowia ubezpieczonego i nie jest związana orzeczeniem lekarza orzecznika.

Uwzględniając powyższe, Sąd ocenił, że nie zachodziły podstawy do stwierdzenia wadliwości zaskarżonej decyzji oraz do jej zmiany. W związku na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. odwołanie podlegało oddaleniu.