Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 kwietnia 2025 roku

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Agnieszka Stachurska

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 15 kwietnia 2025 roku w Warszawie

sprawy H. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W.

o rentę z tytułu niezdolności do pracy

na skutek odwołania H. M.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W.

z dnia 26 czerwca 2023 roku, znak: (...)

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje H. M. rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy od 1 lipca 2023r. na stałe.

UZASADNIENIE

H. M. w dniu 27 lipca 2023 roku złożył odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W. z 26 czerwca 2023 roku, znak: (...), odmawiającej przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy, zarzucając że Komisja Lekarska nie wzięła pod uwagę pogarszającego się stanu jego kręgosłupa, szczególnie odcinka lędźwiowego oraz zmian w odcinku piersiowym. Dodatkowo ubezpieczony zaznaczył, że stan stawów biodrowych jest u niego daleki od normalnego i dlatego ciągle przyjmuje leki przeciwbólowe. Powyższe doprowadziło do powstania problemów psychicznych (odwołanie z 27 lipca 2023r., k. 5 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania, a uzasadniając przedstawione stanowisko wskazał, że ubezpieczony pobierał rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy przyznaną do 30 czerwca 2023 roku. W dniu 10 lutego 2023r. złożył wniosek o ponowne ustalenie prawa do ww. świadczenia. Orzeczeniem Komisji Lekarskiej ZUS z 12 kwietnia 2023r. uznano, że nie jest niezdolny do pracy, wobec czego organ rentowy odmówił przyznania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy (odpowiedź na odwołanie z 24 sierpnia 2023r., k. 6 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

H. M., ur. (...), posiada wykształcenie wyższe, jest specjalistą ds. BHP. W przeszłości był zatrudniony na różnych stanowiskach m.in. jako operator komputera, robotnik pracy lekkiej, pracownik ochrony i asystent ds. rozliczeń (kwestionariusz dotyczący okresów składkowych i nieskładkowych, k. 2 akt ZUS; świadectwa pracy, k. 3-5 i 7 akt ZUS). Od 29 marca 2006r. do 31 marca 2023r. miał przyznaną rentę z tytułu całkowitej bądź częściowej niezdolności do pracy. Natomiast na okres od 1 kwietnia 2023r. do 30 czerwca 2023r. prawo do ww. świadczenia było przedłużone na podstawie art. 15 zc ustawy z 2 marca 2020r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (decyzje o przyznaniu renty, k. 49, 103, 169, 283, 333, 347, 361 akt ZUS; pismo ZUS z 26 kwietnia 2023r., k. 503 akt ZUS).

W okresie pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy ubezpieczony pozostawał zatrudniony, świadcząc pracę na podstawie umów cywilnoprawnych bądź w ramach stosunku pracy jako specjalista w dziale RTV/AGD, sprzedawca, młodszy konsultant ds. obsługi klienta i magazynier (zaświadczenie z 20 lutego 2012r., k. 183 – 185 akt ZUS; zaświadczenie z 22 lutego 2016r., k. 271 akt ZUS; zaświadczenie z 17 stycznia 2017r., k. 293 akt ZUS; świadectwa pracy, k. 377, 379, 381 i 283 akt ZUS).

Ubezpieczony w młodości miał rozpoznaną chorobę S., a w 2005r. zespół nabytego niedoboru odporności w przebiegu zakażenia HIV, w związku z czym pozostaje pod opieką Poradni Chorób Zakaźnych i jest poddany leczeniu retrowirusowemu. Od 2007r. występuje u niego jałowa martwica stawów biodrowych. W 2008r. została wstawiona endoproteza stawu biodrowego prawnego, a w dniu 14 marca 2022r. doszło do jej wymiany. W 2009r. nastąpiło z kolei wszczepienie endoprotezy biodra lewego, wymiana zaś w 2019r. Poza tym u ubezpieczonego występują bóle przeciążeniowe stawu śródstopno – paliczkowego I po stronie prawej, a także zmiany zwyrodnieniowo-dyskopatyczne kręgosłupa w odcinku piersiowym. Ponadto ubezpieczony był w maju 2018r. operowany z powodu nawrotowych żylaków kończyn dolnych. Zgłasza permanentny ból kręgosłupa, ból prawego biodra promieniujący do prawej nogi, a także zaburzenia pamięci i stany lękowe. Występują u niego zaburzenia metabolizmu lipoprotein i inne lipidemie oraz koksartroza.

Przebyte operacje protezoplastyki stawów biodrowych zwiększyły w sposób istotny zdolności lokomocyjne ubezpieczonego, które z powodu zmian zwyrodnieniowych w przebiegu martwicy głów kości udowych były znacznie ograniczone. Nie przywróciły jednak zdolności do pracy wymagającej przeciążania kończyn dolnych. Ubezpieczony nie rokuje powrotu do zdrowia i sprawności, może wykonywać prace, które nie obciążają kończyn dolnych. Czynnikiem decydującym o występującej u niego częściowej niezdolności do pracy z powodów ortopedycznych jest fakt założenia protezy obu bioder, które spowodowały wytworzenie sztucznych stawów biodrowych, a te – jak każdy implant – mają swoje ograniczenia. W związku z tym od 12 marca 2008r., czyli od nawiercenia głowy lewej kości udowej, występuje u H. M. niezdolność do pracy. Od tego czasu ubezpieczony wymagał szczególnego postępowania, w tym odciążania biodra, a w dalszym okresie pojawiły się ograniczenia związane z zabiegami protezoplastyki stawów biodrowych. Stan zdrowia ubezpieczonego jest podobny do tego stanu, jaki występował w dniu 28 kwietnia 2021r., kiedy komisja lekarska ZUS orzekła, że stwierdzone schorzenie powoduje u H. M. naruszenie sprawności organizmu w stopniu umiarkowanym. Ubezpieczony nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Od 1 lipca 2023r. jest trwale częściowo niezdolny do pracy w dalszym ciągu (opinia biegłej sądowej neurolog T. Ł., k. 17-23 a.s.; opinia biegłego sądowego ortopedy P. R., k. 39-41 a.s.; opinia biegłej sądowej z zakresu medycyny pracy D. S., k. 75-78 a.s.).

H. M. w dniu 10 lutego 2023r. złożył wniosek o ponowne ustalenie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy (wniosek, k. 473 akt ZUS). Lekarz orzecznik ZUS w orzeczeniu z 14 marca 2023r. stwierdził brak niezdolności do pracy. Podobnie orzekła komisja lekarska ZUS w orzeczeniu z 12 kwietnia 2023r. (orzeczenie lekarza orzecznika ZUS z 14 marca 2023r., k. 479 akt ZUS; orzeczenie komisji lekarskiej ZUS z 12 kwietnia 2023r., k. 483 akt ZUS). W związku z tym Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. w dniu 26 czerwca 2023r. wydał decyzję, w której odmówił ubezpieczonemu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy (decyzja z 26 czerwca 2023r., k. 507 akt ZUS).

Powyższy stan faktyczny został ustalony w oparciu o wymienione dokumenty, które Sąd ocenił jako wiarygodne, gdyż ich treść i forma nie budziła zastrzeżeń i nie była kwestionowana przez strony postępowania.

Podstawę ustaleń faktycznych stanowiły także opinie biegłych sądowych z zakresu ortopedii, neurologii oraz medycyny pracy. Każda z opinii została sporządzona w sposób fachowy i rzetelny, a także w oparciu o badania przedmiotowe oraz z uwzględnieniem dokumentacji medycznej. Poza tym wnioski biegłych, odnoszące się do tezy dowodowej, zostały sformułowane w sposób jednoznaczny i konkretny oraz zostały należycie uzasadnione.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Renta z tytułu niezdolności do pracy może być przyznana ubezpieczonemu, który spełnia łącznie przesłanki określone w art. 57 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2023r., poz. 1251, dalej jako ustawa emerytalna), a więc:

1)  jest niezdolny do pracy,

2)  ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy,

3)  niezdolność do pracy powstała w okresach, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 i 2, pkt 3 lit. b, pkt 4, 6, 7 i 9, ust. 2 pkt 1, 3-8 i 9 lit. a, pkt 10 lit. a, pkt 11-12, 13 lit. a, pkt 14 lit. a i pkt 15-17 oraz art. 7 pkt 1-3, 5 lit. a, pkt 6 i 12 albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów,

4)  nie ma ustalonego prawa do emerytury z Funduszu lub nie spełnia warunków do jej uzyskania.

W przypadku ubezpieczonego, z uwagi na to, że pobierał rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy, przyznaną do 30 czerwca 2023r., Sąd nie badał przesłanek warunkujących przyznanie świadczenia rentowego, określonych w art. 57 ust. 1 pkt 2 - 4 ustawy emerytalnej. W oparciu o art. 61 wskazanej ustawy prawo do renty, które ustało z powodu ustąpienia niezdolności do pracy, podlega przywróceniu, jeżeli w ciągu 18 miesięcy od ustania prawa do renty ubezpieczony ponownie stał się niezdolny do pracy. Przez ustąpienie prawa do renty należy rozumieć sytuację określoną w art. 102 ust. 1 ustawy emerytalnej, czyli upływ okresu czasu, na jaki świadczenie zostało przyznane. W przypadku postępowania o przywrócenie prawa do renty koniecznym i jedynym warunkiem jej ponownego przyznania jest zatem ustalenie tylko jednej z przesłanek warunkujących przyznanie prawa do świadczenia, tj. niezdolności do pracy. Tę przesłankę zatem Sąd w przedmiotowej sprawie badał jako jedyną. Konieczne jest w związku z tym przypomnienie, że niezdolność do pracy jest kategorią ubezpieczenia społecznego łączącą się z całkowitą lub częściową utratą zdolności do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu bez rokowania jej odzyskania po przekwalifikowaniu (art. 12 ustawy emerytalnej). Przy ocenie stopnia i trwałości tej niezdolności oraz rokowania co do jej odzyskania uwzględnia się zarówno stopień naruszenia sprawności organizmu, możliwość przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, jak i możliwość wykonywania pracy dotychczasowej lub podjęcia innej oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne ubezpieczonego (art. 13 ust. 1 ustawy emerytalnej) (por. wyrok Sądu Najwyższego z 28 stycznia 2004r., II UK 222/03).

Przepis art. 12 ustawy emerytalnej rozróżnia dwa stopnie niezdolności do pracy - całkowitą i częściową. Zgodnie z ust. 3 ww. przepisu, częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji. Z kolei całkowita niezdolność do pracy polega na utracie zdolności do wykonywania jakiejkolwiek pracy. Przesłanka niezdolności do jakiejkolwiek pracy odnosi się do każdego zatrudnienia w innych warunkach niż specjalnie stworzone na stanowiskach pracy odpowiednio przystosowanych do stopnia i charakteru naruszenia sprawności organizmu (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 8 grudnia 2000r., II UKN 134/00 i z dnia 7 września 1979r., II URN 111/79). Dokonując analizy pojęcia „całkowita niezdolność do pracy" należy brać pod uwagę zarówno kryterium biologiczne (stan organizmu dotkniętego schorzeniami naruszającymi jego sprawność w stopniu powodującym całkowitą niezdolność do jakiejkolwiek pracy), jak i ekonomiczne (całkowita utrata zdolności do zarobkowania wykonywaniem jakiejkolwiek pracy). Osobą całkowicie niezdolną do pracy w rozumieniu art. 12 ust. 2 ustawy emerytalnej jest więc osoba, która spełniła obydwa te kryteria, czyli jest dotknięta upośledzeniem zarówno biologicznym, jak i ekonomicznym (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 grudnia 2004r., I UK 28/04). Z kolei wyjaśnienie częściowej niezdolności do pracy i treści pojęcia „pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji” wymaga uwzględnienia zarówno kwalifikacji formalnych (czyli zakresu i rodzaju przygotowania zawodowego udokumentowanego świadectwami, dyplomami, zaświadczeniami), jak i kwalifikacji rzeczywistych (czyli wiedzy i umiejętności faktycznych, wynikających ze zdobytego doświadczenia zawodowego) (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 września 2006r., I UK 103/06). Dopiero zatem zmiana zawodu w ramach posiadanych kwalifikacji i brak rokowań odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu dają podstawę do przyznania renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 13 października 2009r., II UK 106/09, z dnia 8 maja 2008r., I UK 356/07, z dnia 11 stycznia 2007r., II UK 156/06 i z dnia 25 listopada 1998r., II UKN 326/98). Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 lutego 2006r. (I PK 153/05) częściowej niezdolności do pracy, polegającej na utracie w znacznym stopniu zdolności do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji, nie wyklucza możliwość podjęcia przez ubezpieczonego pracy niżej kwalifikowanej. Ubezpieczony, który jest częściowo niezdolny do pracy może być jednocześnie z samej definicji zdolny do pracy zgodnej z posiadanymi kwalifikacjami w nieznacznym stopniu. Tak samo, gdy ubezpieczony wykonuje pracę, która nie jest zgodna z posiadanymi kwalifikacjami, a już na pewno, gdy jest pracą poniżej poziomu posiadanych kwalifikacji. Aktualny jest zatem pogląd o konieczności ujmowania łącznie aspektu medycznego i ekonomicznego niezdolności do pracy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 1999r., II UKN 675/98).

W orzecznictwie przyjmuje się również (wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 20 sierpnia 2003r., II UK 11/03 oraz z dnia 5 lipca 2005r., I UK 222/04), że decydującą dla stwierdzenia niezdolności do pracy jest utrata możliwości wykonywania pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu przy braku rokowania odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Gdy więc biologiczny stan kalectwa lub choroba, nie powodują naruszenia sprawności organizmu w stopniu mającym wpływ na zdolność do pracy dotychczas wykonywanej lub innej mieszczącej się w ramach posiadanych lub możliwych do uzyskania kwalifikacji, to brak prawa do tego świadczenia. Prawa tego nie można w szczególności wywodzić z przewidzianych w art. 13 ustawy emerytalnej przesłanek, a więc: stopnia naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, możliwości wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowości przekwalifikowania zawodowego, przy wzięciu pod uwagę rodzaju i charakteru dotychczas wykonywanej pracy, poziomu wykształcenia, wieku i predyspozycji psychofizycznych, bowiem odnoszą się one tylko do ustalania stopnia lub trwałości niezdolności do pracy. Są więc bez znaczenia, jeżeli aspekt biologiczny (medyczny) wskazuje na zachowanie zdolności do pracy. Obiektywna możliwość podjęcia dotychczasowego lub innego zatrudnienia, zgodnie z poziomem kwalifikacji, wykształcenia, wieku i predyspozycji psychofizycznych może być brana pod uwagę tylko wówczas, gdy ubiegający się o rentę jest niezdolny do pracy z medycznego punktu widzenia, gdyż oba te aspekty muszą występować łącznie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 1999r., sygn. akt II UKN 675/98). O niezdolności do pracy nie decyduje więc niemożność podjęcia innej pracy warunkowana wiekiem, poziomem wykształcenia i predyspozycjami psychofizycznymi, lecz koniunkcja niezdolności do pracy z niezdolnością do przekwalifikowania się do innego zawodu.

Ocena niezdolności do pracy w zakresie dotyczącym naruszenia sprawności organizmu i wynikających stąd ograniczeń możliwości wykonywania zatrudnienia wymaga wiadomości specjalnych. W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych dotyczących prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, do dokonywania ustaleń w zakresie oceny stopnia zaawansowania chorób oraz ich wpływu na stan czynnościowy organizmu, uprawnione są osoby posiadające fachową wiedzę medyczną, a zatem okoliczności tych można dowodzić tylko przez dowód z opinii biegłych sądowych, zgodnie z treścią art. 278 k.p.c. Opinia biegłego ma na celu ułatwienie Sądowi należytej oceny zebranego materiału dowodowego wtedy, gdy potrzebne są do tego wiadomości specjalne. Dlatego też opinie sądowo - lekarskie sporządzone w sprawie przez lekarzy specjalistów, mają zasadniczy walor dowodowy dla oceny schorzeń wnioskodawcy (wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 11 lutego 2016r., III AUa 1609/15).

Badając istnienie analizowanej, a w przedmiotowej sprawie spornej przesłanki warunkującej przyznanie ubezpieczonemu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, Sąd dopuścił dowód z opinii biegłych sądowych z zakresu neurologii, ortopedii i medycyny pracy. Wszystkie opinie potwierdziły, że H. M. jest nadal częściowo niezdolny do pracy. W każdej z nich stan ubezpieczonego, ustalony w oparciu o dokumentację medyczną oraz badania, jakie biegli przeprowadzili, wskazuje na brak poprawy w stosunku do stanu, jaki stwierdziła komisja lekarska ZUS w 2021r., a więc wówczas, gdy ubezpieczony poprzednio wystąpił z wnioskiem o rentę z tytułu niezdolności do pracy i takie świadczenie uzyskał. Według organu rentowego stwierdzenie o braku poprawy stanu zdrowia nie jest wystarczającym uzasadnieniem orzeczenia o niezdolności do pracy (k. 34), Sąd jednak z takim stanowiskiem nie zgodził się, biorąc pod uwagę argumentację wszystkich opiniujących biegłych, jak i okoliczność, że ubezpieczony od 2006r. stale pobierał świadczenie rentowe z tytułu całkowitej, albo częściowej niezdolności do pracy i niemalże bez przerw pozostawał zatrudniony. Okoliczność ta w przeszłości, kiedy organ rentowy wydawał decyzje dla ubezpieczonego pozytywne, nie była przeszkodą do stwierdzenia, że u ubezpieczonego występuje niezdolność do pracy. Podobnie orzekli biegli sądowi, biorąc pod uwagę, że nie stwierdzono u H. M. poprawy stanu zdrowia. Żaden z biegłych na taką okoliczność nie wskazał, co spotkało się z zarzutami Zakładu, gdyż taką poprawę stwierdził konsultant ZUS będący ortopedą (k. 91). Trzeba mieć jednak na względzie, że stanowisko konsultanta organu rentowego nie jest przesądzające. Sąd po to właśnie powołuje w sprawach o rentę biegłych sądowych, by samodzielnie ocenili stan osoby badanej i wydali opinie. Tak właśnie było też w przedmiotowej sprawie, gdzie każdy z biegłych zbadał H. M. i w przeciwieństwie do konsultanta i organów orzeczniczych ZUS nie stwierdził poprawy stanu zdrowia. Biegła z zakresu neurologii argumentowała, że stan H. M. jest taki, jak podczas poprzedniego badania w ZUS. Podobnie wskazał biegły sądowy ortopeda, który wyjaśnił z czego w jego ocenie wynika niezdolność do pracy i brak poprawy stanu ubezpieczonego. Wnioski te powieliła również biegła z zakresu medycyny pracy, która oceniła stan ubezpieczonego, uwzględniając wszystkie jego schorzenia oraz wywiad zawodowy. Biegła, wbrew stanowisku ZUS, nie pominęła faktu, iż ubezpieczony ma wykształcenie wyższe i pracował w wielu zawodach. Zwróciła jednak uwagę – tak, jak neurolog i ortopeda – że u ubezpieczonego od ostatniego badania w ZUS nie doszło do zmiany stanu zdrowia, co wskazuje na wciąż występującą niezdolność do pracy. Jeśli chodzi zaś o czas jej trwania, to dwóch spośród opiniujących biegłych wskazało na trwałość tego stanu, jeden zaś – neurolog, określił częściową niezdolność do pracy jako okresową. Sąd - biorąc pod uwagę argumentację ortopedy, jak i wnioski biegłej neurolog, która choć wskazała na niezdolność do pracy do 30 czerwca 2026r., to akcentowała brak rokowań poprawy stanu ubezpieczonego - podzielił stanowisko o trwałości częściowej niezdolności do pracy H. M.. Taką ocenę zaprezentowała w opinii również biegła z zakresu medycyny pracy, której opinia ma walor szczególny, gdyż biegła tej specjalności, uwzględniając wiele schorzeń występujących u ubezpieczonego, ocenia je wszystkie, zastępując niejako opinię łączną specjalistów z innych dziedzin.

Wobec argumentów, które zostały przedstawione, Sąd nie znalazł podstaw, aby uwzględnić wnioski organu rentowego i przeprowadzić dowód z opinii innych biegłych neurologa, ortopedy i specjalisty medycyny pracy. Zostały one pominięte na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 i 5 k.p.c., a zaskarżona decyzja podlegała zmianie poprzez przyznanie H. M. renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy od 1 lipca 2023r. na stałe.