Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 sierpnia 2025 r.

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Agnieszka Stachurska

Protokolant: st. sekr. sądowy Marta Jachacy

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 29 sierpnia 2025 r. w Warszawie

sprawy A. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o rentę z tytułu niezdolności do pracy

na skutek odwołania A. P.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

z dnia 19 kwietnia 2023 roku znak (...)

z dnia 22 lutego 2024 roku znak (...) oraz

z dnia 17 września 2024 roku znak (...)

oddala odwołania.

UZASADNIENIE

A. P. w dniu 7 sierpnia 2023r. złożyła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. z dnia 19 kwietnia 2023 roku, znak (...), odmawiającej przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy, wnosząc o jej zmianę i przyznanie prawa do ww. świadczenia od 1 maja 2023r. oraz o zasądzenie od organu rentowego kosztów sądowych, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego. Zaskarżonej decyzji zarzuciła błąd w ustaleniach faktycznych poprzez uznanie, że nie przysługuje jej renta z tytułu niezdolności do pracy z powodu niespełnienia przesłanek określonych w art. 57 w zw. z art. 58 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, podczas gdy stan zdrowia uzasadnia uznanie jej za osobę niezdolną do pracy, a co za tym idzie przyznanie świadczenia rentowego.

Uzasadniając odwołanie, ubezpieczona wskazała, że choruje na polineuropatię - chorobę nerwów obwodowych, odpowiadających za przekazywanie impulsów nerwowych między różnymi częściami organizmu – tkankami i narządami, która daje objawy ruchowe i czuciowe, jak drętwienie, mrowienie, parestezje, ból, nadwrażliwość na ból i dotyk, upośledzenie czucia, wzmożoną potliwość, zaczerwienienie i zmiany skórne. Towarzyszą jej również takie objawy jak osłabienie siły mięśniowej kończyn, zaburzenia chodu, problemy z poruszaniem się, skurcze mięśni, niedowłady i towarzyszące im drobne drżenia mięśni. Ubezpieczona ma problemy z utrzymaniem przedmiotów w rękach, często ma brak czucia w palcach kończyn górnych. Odczuwa również ból w stopach, niejednokrotnie występują u niej problemy z poruszaniem się, a ból neuropatyczny pojawia się także po lewej stronie klatki piersiowej. P. jest spowodowana chemioterapią i radioterapią, albowiem ubezpieczona przebyła mastektomię lewostronną, jak również chemioterapię i radioterapię. Pozostaje pod stałą opieką onkologiczną i (...). Oceniając skalę sprawności ubezpieczonej, lekarz z (...) wskazał, że jest ona zdolna do wykonywania czynności osobistych, ale niezdolna do pracy. Poza opisanymi chorobami, cierpi m.in. na depresję, którą stara się leczyć od wielu lat. Przebieg depresji jest długotrwały i niepoddający się leczeniu farmakologicznemu, pomimo wielokrotnej zmiany leków. Ubezpieczona cierpi na bezsenność, która z powodu braku możliwości dobrania odpowiedniego leku powoduje przewlekłe zmęczenie. Z kolei z uwagi na leczenie onkologiczne ma ograniczoną możliwość łączenia niektórych leków antydepresyjnych z lekami onkologicznymi (odwołanie z dnia 7 sierpnia 2023r., k. 5-12 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. wniósł o oddalenie odwołania, a uzasadniając swe stanowisko, wskazał, że A. P. pobierała rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy przyznaną do 31 stycznia 2023 roku, której wypłata została przedłużona na okres 3 miesięcy na podstawie ustawy z dnia 2 marca 2020r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych. Ubezpieczona złożyła wniosek o ponowne ustalenie uprawnień do renty z tytułu niezdolności do pracy i w toku postępowania sprawę skierowano do Komisji Lekarskiej ZUS, która w orzeczeniu z dnia 3 marca 2023r. wskazała na brak niezdolności do pracy. Decyzja z dnia 19 kwietnia 2023r., odmawiająca przyznania świadczenia, została skierowana do ubezpieczonej listem poleconym na adres zamieszkania. Przesyłka została odebrana 27 kwietnia 2023r., ale w związku z wnioskiem z 4 maja 2023r., w dacie 12 czerwca 2023r. skierowano ponownie przesyłkę na podany adres do korespondencji (odpowiedź na odwołanie z dnia 21 sierpnia 2023r., k. 13 a.s.).

Ubezpieczona w dniu 2 kwietnia 2024r. złożyła również odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. z dnia 2 lutego 2024 roku, znak (...), odmawiającej przyznania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Wniosła o jej zmianę i przyznanie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy od 5 września 2023r. oraz o zasądzenie na jej rzecz kosztów sądowych. Zaskarżonej decyzji zarzuciła błąd w ustaleniach faktycznych poprzez uznanie, że nie przysługuje jej renta z tytułu niezdolności do pracy z powodu niespełnienia przesłanek określonych w art. 57 w zw. z art. 58 ustawy emerytalnej, podczas gdy stan zdrowia uzasadnia uznanie jej za osobę niezdolną do pracy, a co za tym idzie przyznanie świadczenia rentowego. Dodatkowo ubezpieczona wskazała, że lekarz orzecznik w dniu 16 listopada 2023r. nie zbadał jej polineuropatii, w ogóle nie przeprowadził badania stanu fizycznego, a Komisja Lekarska podjęła zaocznie decyzję o odmowie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy (odwołanie z dnia 2 kwietnia 2024r., k. 3-11 akt VII U 787/24).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. wniósł o oddalenie odwołania, a uzasadniając swe stanowiska wskazał, że Komisja Lekarska w orzeczeniu z dnia 22 stycznia 2024r. nie stwierdziła niezdolności do pracy ubezpieczonej. Wobec powyższego wydano zaskarżoną decyzję, którą odmówiono prawa do renty (odpowiedź na odwołanie z dnia 17 kwietnia 2024r., k. 12 akt VII U 787/24).

A. P. w dniu 6 listopada 2024r. złożyła również odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. z dnia 17 września 2024r., znak (...), odmawiającej ponownie przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy. Wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji i przyznanie prawa do świadczenia od 16 kwietnia 2024r. oraz o zasądzenie na jej rzecz kosztów sądowych. Zaskarżonej decyzji zarzuciła błąd w ustaleniach faktycznych poprzez uznanie, że nie przysługuje jej renta z tytułu niezdolności do pracy z powodu niespełnienia przesłanek określonych w art. 57 w zw. z art. 58 ustawy emerytalnej, podczas gdy stan zdrowia uzasadnia uznanie jej za niezdolną do pracy, a co za tym idzie przyznanie świadczenia rentowego. Ubezpieczona wskazała, że lekarz orzecznik ZUS w dniu 4 lipca 2024r. zaocznie wydał decyzję odmowną, pomimo wniesienia sprzeciwu i załączenia zaświadczenia od neurologa, z którego wynika, iż w wyniku chemioterapii ma uszkodzone włókna cienkie. Również na Komisję Lekarską ubezpieczona nie została wezwana, ZUS tylko przesłał decyzję odmowną (odwołanie z dnia 6 listopada 2024r., k. 2-6 akt VII U 1655/24).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. wniósł o oddalenie odwołania (odpowiedź na odwołanie z dnia 27 styczna 2025r., k. 18 akt VII U 1655/24).

Sprawy zainicjowane wskazanymi odwołaniami A. P. zostały połączone celem wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia (zarządzenie z dnia 14 maja 2023r., k. 15 akt VII U 787/24; zarządzenie z dnia 23 stycznia 2025r., k. 17 akt VII U 1655/24).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

A. P., ur. (...), miała przyznane prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy od 1 kwietnia 2017r. do 31 stycznia 2023r., natomiast na podstawie art. 15 zc ust. 3 ustawy z dnia 31 marca 2020r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanymi sytuacjami kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2020 r., poz. 568) pobierała ww. świadczenie do 30 kwietnia 2023r. (decyzja ZUS z dnia 12 lipca 2017r., k. 92 a.r.; decyzja ZUS z dnia 5 stycznia 2018r., k. 130 a.r.; decyzja ZUS z dnia 18 marca 2019r., k. 160 a.r.; decyzja ZUS z dnia 12 lutego 2020r., k. 178 a.r.; decyzja ZUS z dnia 2 marca 2021r., k. 236 a.r.). W dniu 28 października 2022r. złożyła wniosek o ponowne ustalenie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. W toku postępowania przed organem rentowym lekarz orzecznik ZUS w orzeczeniu z dnia 9 stycznia 2023r. ustalił, że ubezpieczona jest częściowo niezdolna do pracy do 31 lipca 2023r. Data powstania częściowej niezdolności do pracy to 1 marca 2020r. Komisja Lekarska ZUS w orzeczeniu z dnia 3 marca 2023r. wskazała z kolei na brak niezdolności do pracy. W związku z powyższym Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. wydał decyzję z dnia 19 kwietnia 2023r., znak: I/15/045146178, którą odmówił przyznania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy (wniosek z dnia 28 października 2022r., k. 3-7 a.r.; orzeczenie lekarza orzecznika ZUS z dnia 9 stycznia 2023r., k. 19 a.r.; orzeczenie Komisji Lekarskiej ZUS z dnia 3 marca 2023r., k. 29 a.r.; decyzja ZUS z dnia 19 kwietnia 2023r., k. 30 a.r.).

W dniu 5 września 2023r. ubezpieczona złożyła kolejny wniosek o przyznanie renty z tytułu niezdolności do pracy. W toku postępowania przed organem rentowym lekarz orzecznik ZUS w orzeczeniu z dnia 16 listopada 2023r. ustalił, że ubezpieczona nie jest niezdolna do pracy. Następnie Komisja Lekarska ZUS w orzeczeniu z dnia 22 stycznia 2024r. również ustaliła brak niezdolności do pracy. W związku z powyższym Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. wydał w dniu 2 lutego 2024r. decyzję znak: I/15/045146178, odmawiającą prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy (wniosek z dnia 5 września 2023r., k. 8-11 a.r.; orzeczenie lekarza orzecznika ZUS z dnia 16 listopada 2023r., k. 18 a.r.; orzeczenie Komisji Lekarskiej ZUS z dnia 22 stycznia 2024r., k. 23 a.r.; decyzja ZUS z dnia 2 lutego 2024r., k. 25 a.r.).

W dniu 16 kwietnia 2024r. A. P. ponownie złożyła wniosek o przyznanie renty z tytułu niezdolności do pracy. W toku postępowania przed organem rentowym lekarz orzecznik ZUS w orzeczeniu z dnia 4 lipca 2024r., ustalił, że nie jest niezdolna do pracy. Na tej podstawie, organ rentowy wydał decyzję z dnia 17 września 2024r., znak (...), odmawiającą przyznania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy (wniosek z dnia 16 kwietnia 2024r., k. 32-40 a.s.; orzeczenie lekarza orzecznika ZUS z dnia 4 lipca 2024r., k. 41 a.r.; decyzja ZUS z dnia 17 września 2024r., k. 50 a.r.).

Ubezpieczona odwołała się od powyższych decyzji, a Sąd w toku postępowania dopuścił dowód z opinii biegłych sądowych psychiatry, neurologa i psychologa celem ustalenia, czy A. P. jest niezdolna do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności po przekwalifikowaniu, a jeśli tak, to czy jest to niezdolność częściowa czy całkowita i na jaki okres, ze wskazaniem daty początkowej powstania tej niezdolności (postanowienie z dnia 18 września 2023r., k. 16 a.s.).

W opinii z dnia 17 listopada 2023r. biegły sądowy z zakresu neurologii W. G. wskazał, że na podstawie analizy dostępnej dokumentacji medycznej i osobistego badania ubezpieczonej uważa, że można rozpoznać u badanej zastarzałe uszkodzenie obwodowego układu nerwowego pod postacią polineuropatii, głównie czuciowej w zakresie odsiebnych nerwów kończyn górnych i dolnych, jako następstwo powikłań chemioterapii stosowanej z powodu choroby nowotworowej sutka. W chwili obecnej, poza dolegliwościami subiektywnymi, nie stwierdził uszkodzeń w zakresie układu nerwowego ośrodkowego czy obwodowego w postaci niedowładów ruchowych, zmian troficznych, zaburzeń wegetatywnych, zaburzeń czucia głębokiego, czy zaników mięśniowych upośledzających sprawność ubezpieczonej. Wskazał, że po ustąpieniu działania czynnika uszkadzającego nerwy obwodowe (chemioterapeutyki) uszkodzenie nie będzie postępować, natomiast należy liczyć się z utrzymywaniem odczuwalnych objawów czuciowych. Według biegłego obecny stan zdrowia ubezpieczonej z punktu widzenia neurologicznego nie powoduje niezdolności do pracy w ramach posiadanego wykształcenia i nabytych umiejętności. Niewątpliwie wymaga kontroli onkologicznej, a także kontroli stanu neurologicznego i opieki psychiatrycznej/psychologicznej, jednak samo istnienie zaburzeń czucia i ich odczuwanie przez ubezpieczoną nie wpływa na jej sprawność w stopniu uniemożliwiającym wykonywanie pracy zarobkowej (opinia biegłego sądowego z dnia 17 listopada 2023r., k. 27-32 a.s.).

W opinii z dnia 20 października 2023r. biegły sądowy psychiatra J. U., po zapoznaniu się z aktami sprawy, zawartą w nich dokumentacją medyczną oraz osobistym badaniu ubezpieczonej, stwierdził, że A. P. nie jest upośledzona umysłowo, chora psychicznie (w sensie psychozy endogennej) i nie ujawnia też istotnych diagnostycznie dysfunkcji organicznych (...). Nie jest też uzależniona od alkoholu. A. P. ma natomiast nieprawidłowe cechy osobowości, na podłożu których i w związku z długotrwałą sytuacją konfliktowo-urazowo-przeciążeniową (konflikt rodzinny, mobbing w pracy, długotrwałe leczenie onkologiczne) wystąpiły u niej zaburzenia nerwicowe o obrazie depresyjnym i lękowym mieszanym. Rozpoznane zaburzenia depresyjne i lękowe ubezpieczona leczyła ambulatoryjnie różnymi farmaceutykami. Nigdy jednak nie była diagnozowana, ani leczona w warunkach oddziału terapii zaburzeń nerwicowych (całodobowego lub dziennego). Przemawia to za niewielkim nasileniem jej skarg, które w sytuacjach konfliktowych mogą utrudniać jej codzienne funkcjonowanie, lecz nie w stopniu sprowadzającym częściową lub całkowitą niezdolność do pracy. Biegły podkreślił również, że choć ubezpieczona w latach 2017-2023 miała orzekaną okresową rentę z tytułu niezdolności do pracy, to zaburzenia sfery psychicznej nigdy nie należały do podstawowych schorzeń, przyczyniających się do uznawania jej niezdolności do zatrudnienia. Aktualnie ubezpieczona wymaga dalej psychiatrycznego leczenia ambulatoryjnego i wsparcia psychologicznego, lecz z uwagi na stan zdrowia psychicznego nie była w przeszłości i nie jest obecnie niezdolna do pracy (opinia biegłego sądowego z dnia 20 października 2023r., k. 37 a.s.).

W opinii z dnia 20 października 2023r. biegła sądowa z zakresu psychologii klinicznej N. W. wskazała, że na podstawie analizy akt sprawy oraz badania psychologicznego stwierdza aktualne funkcjonowanie intelektualne w granicach normy, brak istotnych wykładników organicznego uszkodzenia centralnego układu nerwowego, cechy nieprawidłowej osobowości i nawarstwienia depresyjno-lękowe. Decyzję dotyczącą stwierdzenia niezdolności do pracy pozostawiła biegłemu psychiatrze (opinia biegłej sądowej z dnia 20 października 2023r., k. 39-42 a.s.).

Zastrzeżenia do opinii biegłych sądowych neurologa i psychiatry złożyła A. P., a Sąd postanowieniem z dnia 4 stycznia 2024r. dopuścił dowód z uzupełniających opinii biegłego sądowego W. G. i biegłego sądowego J. U. celem ustosunkowania się do zastrzeżeń do opinii wydanych w sprawie, przedstawionych przez stronę odwołującą się w piśmie procesowym z 22 grudnia 2023 roku (pismo procesowe z dnia 22 grudnia 2023r., k. 62-65 a.s.; postanowienie z dnia 4 stycznia 2024 r. – k. 66 a.s.).

W opinii uzupełniającej z dnia 24 stycznia 2024r. biegły sądowy w zakresie neurologii W. G. odniósł się do zastrzeżeń ubezpieczonej i w pełni podtrzymał tezę zawartą w pierwotnej opinii, że obecny stan zdrowia z punktu widzenia neurologicznego nie powoduje niezdolności A. P. do pracy w ramach posiadanego wykształcenia i nabytych umiejętności. Niewątpliwie ubezpieczona wymaga kontroli onkologicznej i stanu neurologicznego oraz opieki psychiatrycznej/psychologicznej, a samo istnienie zaburzeń czucia i ich odczuwanie przez ubezpieczoną jest dolegliwe, ale czynnościowo nie wpływa na jej sprawność w stopniu uniemożliwiającym wykonywanie pracy zarobkowej (opinia uzupełaniająca biegłego sądowego z dnia 24 stycznia 2024r., k. 71-73 a.s.).

W opinii uzupełniającej z dnia 11 stycznia 2024r. biegły sądowy z zakresu psychiatrii J. U. wskazał, że po powtórnym zapoznaniu się z aktami sprawy i przedstawioną dokumentacją medyczną (w tym (...) w W.) uznaje wnioskodawczynię za zdolną do pracy zawodowej w kontekście rozpoznanych zaburzeń ze sfery psychicznej. Biegły podtrzymał zatem swoją opinię wydaną w dniu 20 października 2023r. (opinia uzupełniająca biegłego sądowego z dnia 11 stycznia 2024r., k. 76 a.s.).

Zastrzeżenia do ww. opinii uzupełniających złożyła A. P., a Sąd postanowieniem z dnia 28 marca 2024r. dopuścił dowód z opinii biegłych psychiatry i neurologa (z wyłączeniem J. U. i W. G.) celem ustalenia, czy ubezpieczona jest niezdolna do pracy, a jeśli tak, to czy jest to niezdolność częściowa czy całkowita i na jaki okres, ze wskazaniem daty początkowej powstania tej niezdolności (pismo procesowe z dnia 21 marca 2024r., k. 95 a.s.; postanowienie z dnia 28 marca 2024r., k. 98 a.s.).

W opinii z dnia 17 grudnia 2024r. biegła sądowa z zakresu psychiatrii M. L. - po analizie akt sprawy, dokumentacji medycznej oraz po przeprowadzeniu badania sądowo-psychiatrycznego - rozpoznała u A. P. zaburzenia depresyjne i lękowe mieszane, a w wywiadzie zaburzenia adaptacyjne. Z przyczyn psychiatrycznych nie stwierdziła ani częściowej, ani całkowitej niezdolności do pracy. Wskazała, że ubezpieczona pozostaje pod opieką psychologiczną i psychiatryczną od 2007r., odbywała psychoterapię, leczenie psychiatryczne, pozostawała pod opieką różnych (...), ale analizując obszerną dokumentację psychiatryczną oraz psychologiczną, w odniesieniu do przeprowadzonego badania sądowo-psychiatrycznego, biegła nie stwierdziła u opiniowanej choroby psychicznej – objawów psychotycznych, czy chorobowych wahań nastroju. Stan psychiczny był modelowany poprzez wydarzenia zewnętrzne. Zdaniem biegłej, aktualnie opiniowana jest osobą z dużym poczuciem krzywdy, z licznymi pretensjami wobec otoczenia, obwiniającą (rodzina, służba zdrowia), z tendencją do dysforii, ale pozostaje w napędzie wyrównanym, bez myśli i tendencji samobójczych, bez uchwytnych w badaniu klinicznym zaburzeń funkcji poznawczych, a także bez myśli i tendencji suicydalnych (opinia biegłego sądowego z dnia 17 grudnia 2024r., k. 115-119 a.s.).

W opinii z dnia 19 kwietnia 2025r. biegła sądowa neurolog T. Ł. - po dokonaniu analizy akt sprawy, w tym dokumentacji medycznej oraz po badaniu neurologicznym – przedstawiła opis badania neurologicznego przeprowadzonego w dniu 17 kwietnia 2025r. Natomiast w odpowiedzi na pytanie Sądu zawarte w postanowieniu z dnia 28 marca 2024r., oceniła, że aktualnie ze względów neurologicznych A. P. nie jest niezdolna do pracy. Z powodów neurologicznych w przeszłości nie miała orzekanej niezdolności do pracy, gdyż jako chorobę zasadniczą wskazywano C50 (nowotwór złośliwy piersi). Rozpoznana u ubezpieczonej polineuropatia (jako następstwo chemioterapii) jest leczona farmakologicznie i nie powoduje znacznych ubytków neurologicznych w stanie zdrowia. Aktualnie stan zdrowia A. P. przedstawia się następująco:

- układ nerwowy w badaniu: prawidłowy, kontakt logiczny, orientacja prawidłowa, nastrój i napęd wyrównany, zgłasza liczne dolegliwości somatyczne, napięta, drażliwa, tok myślenia nie zaburzony.

- rozpoznanie: mieszane zaburzenia osobowości, rak piersi lewej - 2016r. - chemioterapia (polineuropatia, bóle neuropatyczne), mastektomia, radioterapia, aktualnie leczenie hormonalne, zaburzenia depresyjno - lękowe, astma oskrzelowa, niedoczynność tarczycy. Nr statystyczny choroby zasadniczej F61 (zaburzenia osobowości mieszane i inne).

Reasumując, w odpowiedzi na pytanie Sądu, biegła oceniła, że ze względów neurologicznych A. P. nie była i nie jest niezdolna do pracy. W przeszłości niezdolność do pracy orzekana była ze wskazaniem numeru statystycznego choroby zasadniczej: C50 (nowotwór złośliwy piersi) (opinia biegłego sądowego z dnia 19 kwietnia 2025r., k. 152-157 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny w oparciu o zebrane w sprawie dokumenty, w tym dokumentację medyczną A. P. konieczną w procesie opiniowania przez biegłych sądowych oraz dokumenty obrazujące przebieg postępowania przed organem rentowym. Zostały one ocenione jako wiarygodne, ponieważ ich treść oraz forma nie budziła zastrzeżeń.

Ustalając stan faktyczny, Sąd oparł się również na opiniach sporządzonych przez biegłych sądowych z zakresu psychiatrii J. U. i M. L., neurologów W. G. i T. Ł. oraz z zakresu psychologii klinicznej N. W.. Wskazane opinie zostały przygotowane w sposób rzetelny i fachowy, z uwzględnieniem dostępnej w sprawie dokumentacji medycznej ubezpieczonej. Ponadto prezentowane przez biegłych wnioski, dotyczące braku niezdolności do pracy ubezpieczonej są zbieżne oraz mają charakter stanowczy i jednoznaczny, a poza tym zostały należycie i przekonująco uzasadnione.

W toku postępowania ubezpieczona zgłosiła zastrzeżenia do opinii biegłych neurologa W. G. i psychiatry J. U.. Wówczas Sąd dopuścił dowód z opinii uzupełniającej ww. biegłych, a następnie ze względu na odwołania od kolejnych decyzji ZUS, dodatkowo został przeprowadzony dowód z opinii biegłych sądowych neurologa T. Ł. i psychiatry M. L.. Ostatecznie ubezpieczona nie zgłosiła uwag do opinii wydanych przez tych biegłych, nadto wskazała, że nie wnosi o dalsze prowadzenie postępowania dowodowego.

Opinie biegłych sądowych neurologów W. G. i T. Ł. oraz psychiatrów J. U. i M. L. były zgodne co do braku całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy ubezpieczonej. Co prawda do opinii, jakie wydali J. U. i W. G., A. P. zgłosiła zastrzeżenia, ale Sąd – po zasięgnięciu opinii uzupełniających tych biegłych – ostatecznie uwag ubezpieczonej nie uwzględnił. Stanowiły one jedynie polemikę z prawidłowymi wnioskami, jakie przedstawili biegli, którzy posiadają odpowiednią wiedzę medyczną i ocenili stan zdrowia A. P., opierając się na dostępnej dokumentacji medycznej oraz przeprowadzonych badaniach. Nadto ich wnioski, zaprezentowane w opiniach głównych i uzupełniających wsparli później opiniujący w sprawie M. L. i T. Ł., do których opinii ubezpieczona nie miała uwag.

Jeśli chodzi o opinię biegłej psycholog klinicznej N. W., to wskazać należy, że biegła nie przedstawiła stanowiska dotyczącego niezdolności do pracy ubezpieczonej. Natomiast na podstawie analizy akt sprawy oraz badania psychologicznego stwierdziła u ubezpieczonej aktualne funkcjonowanie intelektualne w granicach normy, brak istotnych wykładników organicznego uszkodzenia centralnego układu nerwowego oraz cechy nieprawidłowej osobowości i nawarstwienia depresyjno-lękowe. Mając powyższe na uwadze, wskazała, że decyzję dotyczącą niezdolności do pracy powinien przedstawić biegły psychiatra i tak się stało. Dwóch psychiatrów dokonało oceny stanu ubezpieczonej w kontekście możliwości wykonywania pracy, a ich ocena okazała się zbieżna. Wobec tego Sąd na podstawie art. 235 ² k.p.c. pominął wniosek ubezpieczonej, zgłoszony w toku postępowania, o przeprowadzenie dowodu z opinii innego biegłego sądowego psychologa.

Sąd na podstawie art. 235 ² k.p.c. pominął również dowód z przesłuchania ubezpieczonej, mając na uwadze, że dowód ten nie może stanowić podstawy do stwierdzenia niezdolności do pracy, albowiem wyjaśnienie tej kwestii wymaga wiadomości specjalnych, a więc przeprowadzenia dowodu z opinii biegłych sądowych. Biegli sądowi, przed wydaniem opinii, zapoznają się z dokumentacją medyczną, która szczegółowo obrazuje stan zdrowia osoby opiniowanej, a także przeprowadzają badania oraz wywiad. Tak było również w przedmiotowej sprawie, dlatego przesłuchanie ubezpieczonej na okoliczności dotyczące jej stanu zdrowia, nie było konieczne, tym bardziej że dowód z przesłuchania strony ma charakter subsydiarny, pomocniczy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Dokonując rozważań dotyczących zasadności odwołania, w pierwszej kolejności wskazać należy, że renta z tytułu niezdolności do pracy może być przyznana ubezpieczonemu, który spełnia łącznie przesłanki określone w art. 57 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( tekst jedn. Dz. U. z 2023r., poz. 1251, dalej jako ustawa emerytalna), a więc:

1)  jest niezdolny do pracy,

2)  ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy,

3)  niezdolność do pracy powstała w okresach, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 i 2, pkt 3 lit. b, pkt 4, 6, 7 i 9, ust. 2 pkt 1, 3-8 i 9 lit. a, pkt 10 lit. a, pkt 11-12, 13 lit. a, pkt 14 lit. a i pkt 15-17 oraz art. 7 pkt 1-3, 5 lit. a, pkt 6 i 12 albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów,

4)  nie ma ustalonego prawa do emerytury z Funduszu lub nie spełnia warunków do jej uzyskania.

Pierwsza z przesłanek, a więc niezdolność do pracy, jest kategorią ubezpieczenia społecznego łączącą się z całkowitą lub częściową utratą zdolności do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu bez rokowania jej odzyskania po przekwalifikowaniu (art. 12 ustawy emerytalnej). Przy ocenie stopnia i trwałości tej niezdolności oraz rokowania co do jej odzyskania uwzględnia się zarówno stopień naruszenia sprawności organizmu, możliwość przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, jak i możliwość wykonywania pracy dotychczasowej lub podjęcia innej oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne ubezpieczonego (art. 13 ust. 1 ustawy emerytalnej) (por. wyrok Sądu Najwyższego – Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 28 stycznia 2004r., II UK 222/03).

Przepis art. 12 ustawy emerytalnej rozróżnia dwa stopnie niezdolności do pracy - całkowitą i częściową. Zgodnie z ust. 3 ww. przepisu, częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji. Z kolei całkowita niezdolność do pracy polega na utracie zdolności do wykonywania jakiejkolwiek pracy. Przesłanka niezdolności do jakiejkolwiek pracy odnosi się do każdego zatrudnienia w innych warunkach niż specjalnie stworzone na stanowiskach pracy odpowiednio przystosowanych do stopnia i charakteru naruszenia sprawności organizmu (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 8 grudnia 2000r., II UKN 134/00 i z dnia 7 września 1979r., II URN 111/79). Dokonując analizy pojęcia „całkowita niezdolność do pracy" należy brać pod uwagę zarówno kryterium biologiczne (stan organizmu dotkniętego schorzeniami naruszającymi jego sprawność w stopniu powodującym całkowitą niezdolność do jakiejkolwiek pracy), jak i ekonomiczne (całkowita utrata zdolności do zarobkowania wykonywaniem jakiejkolwiek pracy). Osobą całkowicie niezdolną do pracy w rozumieniu art. 12 ust. 2 ustawy emerytalnej jest więc osoba, która spełniła obydwa te kryteria, czyli jest dotknięta upośledzeniem zarówno biologicznym, jak i ekonomicznym (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 grudnia 2004r., I UK 28/04). Z kolei wyjaśnienie częściowej niezdolności do pracy i treści pojęcia „pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji” wymaga uwzględnienia zarówno kwalifikacji formalnych (czyli zakresu i rodzaju przygotowania zawodowego udokumentowanego świadectwami, dyplomami, zaświadczeniami), jak i kwalifikacji rzeczywistych (czyli wiedzy i umiejętności faktycznych, wynikających ze zdobytego doświadczenia zawodowego) ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 września 2006r., I UK 103/06). Dopiero zatem zmiana zawodu w ramach posiadanych kwalifikacji i brak rokowań odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu dają podstawę do przyznania renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 13 października 2009r., II UK 106/09, z dnia 8 maja 2008r., I UK 356/07, z dnia 11 stycznia 2007r., II UK 156/06 i z dnia 25 listopada 1998r., II UKN 326/98). Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 lutego 2006r. ( I PK 153/05) częściowej niezdolności do pracy, polegającej na utracie w znacznym stopniu zdolności do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji, nie wyklucza możliwość podjęcia przez ubezpieczonego pracy niżej kwalifikowanej. Ubezpieczony, który jest częściowo niezdolny do pracy może być jednocześnie z samej definicji zdolny do pracy zgodnej z posiadanymi kwalifikacjami w nieznacznym stopniu. Tak samo, gdy ubezpieczony wykonuje pracę, która nie jest zgodna z posiadanymi kwalifikacjami, a już na pewno, gdy jest pracą poniżej poziomu posiadanych kwalifikacji. Aktualny jest zatem pogląd o konieczności ujmowania łącznie aspektu medycznego i ekonomicznego niezdolności do pracy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 1999r., sygn. akt II UKN 675/98).

W orzecznictwie przyjmuje się również (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 20 sierpnia 2003r., II UK 11/03 oraz z dnia 5 lipca 2005r., I UK 222/04), że decydującą dla stwierdzenia niezdolności do pracy jest utrata możliwości wykonywania pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu przy braku rokowania odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Gdy więc biologiczny stan kalectwa lub choroba, nie powodują naruszenia sprawności organizmu w stopniu mającym wpływ na zdolność do pracy dotychczas wykonywanej lub innej mieszczącej się w ramach posiadanych lub możliwych do uzyskania kwalifikacji, to brak prawa do tego świadczenia. Prawa tego nie można w szczególności wywodzić z przewidzianych w art. 13 ustawy emerytalnej przesłanek, a więc: stopnia naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, możliwości wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowości przekwalifikowania zawodowego, przy wzięciu pod uwagę rodzaju i charakteru dotychczas wykonywanej pracy, poziomu wykształcenia, wieku i predyspozycji psychofizycznych, bowiem odnoszą się one tylko do ustalania stopnia lub trwałości niezdolności do pracy. Są więc bez znaczenia, jeżeli aspekt biologiczny (medyczny) wskazuje na zachowanie zdolności do pracy. Obiektywna możliwość podjęcia dotychczasowego lub innego zatrudnienia, zgodnie z poziomem kwalifikacji, wykształcenia, wieku i predyspozycji psychofizycznych może być brana pod uwagę tylko wówczas, gdy ubiegający się o rentę jest niezdolny do pracy z medycznego punktu widzenia, gdyż oba te aspekty muszą występować łącznie ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 1999r., sygn. akt II UKN 675/98). O niezdolności do pracy nie decyduje więc niemożność podjęcia innej pracy warunkowana wiekiem, poziomem wykształcenia i predyspozycjami psychofizycznymi, lecz koniunkcja niezdolności do pracy z niezdolnością do przekwalifikowania się do innego zawodu.

Ocena niezdolności do pracy w zakresie dotyczącym naruszenia sprawności organizmu i wynikających stąd ograniczeń możliwości wykonywania zatrudnienia wymaga wiadomości specjalnych. W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych dotyczących prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, do dokonywania ustaleń w zakresie oceny stopnia zaawansowania chorób oraz ich wpływu na stan czynnościowy organizmu, uprawnione są osoby posiadające fachową wiedzę medyczną, a zatem okoliczności tych można dowodzić tylko przez dowód z opinii biegłych sądowych, zgodnie z treścią art. 278 k.p.c. Opinia biegłego ma na celu ułatwienie Sądowi należytej oceny zebranego materiału dowodowego wtedy, gdy potrzebne są do tego wiadomości specjalne. Dlatego też opinie sądowo - lekarskie sporządzone w sprawie przez lekarzy specjalistów, mają zasadniczy walor dowodowy dla oceny schorzeń wnioskodawcy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 11 lutego 2016r., III AUa 1609/15).

Uwzględniając powyższe, Sąd w przedmiotowej sprawie dopuścił dowód z opinii biegłych sądowych z zakresu psychiatrii J. U. i M. L., neurologii W. G. i T. Ł. oraz z zakresu psychologii klinicznej N. W.. Ich ocena została już zaprezentowana w części obejmującej ocenę dowodów, ale raz jeszcze przypomnieć należy, że wszystkie opinie są rzetelne oraz jasno i przekonująco uzasadnione, stanowiły więc podstawę wydanego w sprawie orzeczenia. Poza tym opinie biegłych sądowych psychiatrów i neurologów są zgodne co do oceny stanu zdrowia A. P., a w szczególności co do tego, że ubezpieczona jest zdolna do pracy zgodnie z posiadanymi kwalifikacjami. Żaden z ww. biegłych nie wskazał, aby stopień naruszenia sprawności organizmu ubezpieczonej, czy to z przyczyn psychiatrycznych, czy neurologicznych, uzasadniał orzeczenie chociażby częściowej niezdolności do pracy.

Zdaniem Sądu, uwzględniając wskazane już wcześniej okoliczności oraz ocenę i argumenty biegłych, należało przyjąć, iż brak jest podstaw do aprobaty stanowiska ubezpieczonej oraz zarzutów zgłoszonych względem opinii biegłych sądowych W. G. i J. U., tym bardziej, że do opinii wydanych przez biegłych M. L. i T. Ł. ubezpieczona nie zgłosiła już zastrzeżeń.

Wobec powyższego, mając na względzie kompleksowy i rzetelny charakter wydanych w sprawie opinii, Sąd podzielił wnioski biegłych. Dowód z opinii biegłego jest przeprowadzony prawidłowo, jeżeli sąd uzyskał od biegłych sądowych wiadomości specjalne niezbędne do merytorycznego i prawidłowego orzekania, a tylko brak w opinii fachowego uzasadnienia wniosków końcowych, uniemożliwia prawidłową ocenę jej mocy dowodowej. Sąd nie może natomiast czynić ustaleń sprzecznych z opinią biegłego, jeśli jest ona prawidłowa i jeżeli odmienne ustalenia nie mają oparcia w pozostałym materiale dowodowym (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia: 18 września 2014r., I UK 22/14; z dnia 24 czerwca 2015r., I UK 345/14; z dnia 30 czerwca 2000r., II UKN 617/99; także wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 14 września 2017r., III AUa 258/17).

W przedmiotowej sprawie, uwzględniając powyższe, nie zachodziła podstawa do stwierdzenia niezdolności A. P. do pracy. Żadna z opinii, na których opiera się orzekanie w sprawach o rentę z tytułu niezdolności do pracy, nie potwierdziła stanowiska ubezpieczonej. Poza tym ubezpieczona, co istotne, nie wnioskowała o dalsze prowadzenie postępowania dowodowego i nie zgłosiła uwag na opinii psychiatry M. L. i neurologa T. Ł.. W takiej sytuacji, zgodnie z cytowanym orzecznictwem, Sąd nie miał podstaw, aby wbrew opiniom biegłych sądowych, przyjąć wnioski inne niż wynikające z wydanych opinii. Mógłby to uczynić, ale wtedy tylko, gdyby inni biegli potwierdzili słuszność stanowiska A. P., jednak o przeprowadzenie dowodu z kolejnych opinii ubezpieczona nie wnioskowała. Wobec tego nie zachodziły podstawy do stwierdzenia wadliwości zaskarżonych decyzji oraz do ich zmiany i dlatego Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołania.