Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 marca 2024 roku

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Agnieszka Stachurska

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 27 marca 2024 roku w W.

sprawy K. L.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W.

o rentę z tytułu niezdolności do pracy

na skutek odwołania K. L.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W.

z dnia 3 lipca 2023 roku, znak: (...)

oddala odwołanie.

UZASADNIENIE

K. L. w dniu 28 lipca 2023r. złożył odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 3 lipca 2023r., znak: (...), odmawiającej przyznania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Wskazał, że nie zgadza się z decyzją ZUS, podkreślając przy tym, że ukończył studia dzienne, uzyskał tytuł magistra i z tego powodu nie miał możliwości podjęcia pracy i odkładania składek na ubezpieczenia społeczne. Ponadto zaznaczył, że liczył na to, że jego stan zdrowia ulegnie poprawie, jednak w chwili obecnej przeprowadzone badania wskazują na znaczne pogorszenie stanu zdrowia i na kolejne przerzuty choroby. Dodatkowo ma ileostomię i brak prawego płata wątroby po przebytych dwóch operacjach. Mając powyższe na względzie wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji i przyznanie renty z tytułu niezdolności do pracy (odwołanie, k. 5 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., a w uzasadnieniu odpowiedzi na odwołanie, powołując się na przepisy art. 57 i 58 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wskazał, że renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli spełnia określone warunki:

1.  jest niezdolny do pracy;

2.  w dziesięcioleciu przed dniem zgłoszenia wniosku lub powstaniem niezdolności do pracy udowodnił okres zatrudnienia wynoszący co najmniej 4 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku od 25 do 30 lat;

3.  niezdolność do pracy powstała w czasie zatrudnienia (ubezpieczenia) albo nie później niż 18 miesięcy od ustania zatrudnienia (ubezpieczenia), chyba że udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy.

Dalej organ rentowy wskazał, że lekarz orzecznik ZUS w orzeczeniu z dnia 11 stycznia 2023r. ustalił, że ubezpieczony jest całkowicie niezdolny do pracy do 31 grudnia 2024r. i ustalił datę powstania niezdolności do pracy na dzień 6 maja 2022r. Jednak K. L. nie spełnia drugiego z powyższych warunków, ponieważ zarówno w dziesięcioleciu przed powstaniem całkowitej niezdolności do pracy, jak i w dziesięcioleciu na dzień złożenia wniosku nie udowodnił czterech lat okresów składkowych i nieskładkowych. Łączny staż K. L. wynosi 2 lata, 5 miesięcy i 24 dni. Mając powyższe na względzie organ rentowy decyzją z 3 lipca 2023r. odmówił ubezpieczonemu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy (odpowiedź na odwołanie z dnia 10 sierpnia 2023r., k. 8-9 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

K. L., urodzony (...), w dniu 24 września 2018r. ukończył studia licencjackie na kierunku logistyka w specjalności logistyka systemów gospodarczych ( dyplom ukończenia studiów, k. 46 a.s.). W okresie od 10 sierpnia 2017r. do 16 września 2017r. zatrudniony był w McDonald’s (...) sp. z o.o., a następnie od 18 września 2020r. do 30 września 2020r. oraz od 1 lutego 2021r. pracował w (...) sp. z o.o. W okresie od 6 maja 2022r. do 7 czerwca 2022r. był niezdolny do pracy i otrzymał wynagrodzenie za okres niezdolności do pracy, zaś od 8 czerwca 2022r . do 6 lipca 2022r. oraz od 8 lipca 2022r. do 4 listopada 2022r. otrzymywał zasiłek chorobowy (zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu, k. 13-15 tom I akt ZUS; poświadczenie dla celów emerytalno- rentowych z dnia 23 czerwca 2023r., k. 19 tom I akt ZUS; poświadczenie dla celów emerytalno- rentowych z dnia 28 czerwca 2023r., k. 23 tom I akt ZUS).

Ubezpieczony cierpi na złośliwy nowotwór odbytnicy i pozostaje pod opieką onkologiczną w trakcie paliatywnej chemioterapii. U K. L. stwierdzono zmiany wtórne w węzłach chłonnych miednicy oraz w wątrobie (dokumentacja medyczna – akta ZUS).

K. L. w dniu 29 listopada 2022r. wniósł o przyznanie świadczenia rehabilitacyjnego (wniosek z dnia 29 listopada 2022r., k. 1-3 tom II akt ZUS). W toku postępowania przed organem rentowym został skierowany na badanie do lekarza orzecznika ZUS, który w orzeczeniu z 11 stycznia 2023r. wskazał, że K. L. jest całkowicie niezdolny do pracy do 31 grudnia 2024r., a datą powstania całkowitej niezdolności do pracy jest 6 maja 2022r. W uzasadnieniu powyższego orzeczenia zaznaczono, że ubezpieczony nie spełnia warunków do ustalenia uprawnień do świadczenia rehabilitacyjnego, ponieważ nie rokuje odzyskania zdolności do pracy w trakcie leczenia w okresie przewidzianym świadczeniem. Naruszenie sprawności organizmu powoduje u niego całkowitą niezdolność do pracy do 31 grudnia 2024r., a datą powstania niezdolności do pracy jest dzień rozpoczęcia okresu pobierania zasiłku chorobowego, tj. 6 maja 2022r. Wskazano równocześnie, że ze względu na charakter oraz zaawansowanie procesu chorobowego rokowania są poważne (orzeczenie lekarza orzecznika ZUS z dnia 11 stycznia 2023r., k. 4 tom II akt ZUS).

Decyzją z dnia 2 lutego 2023r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. odmówił K. L. prawa do świadczenia rehabilitacyjnego od 5 listopada 2022r., wskazując przy tym, że lekarz orzecznik ZUS orzeczeniem z dnia 11 stycznia 2023r. orzekł, że brak jest okoliczności uzasadniających ustalenie uprawnień do świadczenia rehabilitacyjnego, ponieważ ubezpieczony jest całkowicie niezdolny do pracy. Ponadto organ rentowy pouczył ubezpieczonego o uprawnieniu do wystąpienia z wnioskiem o przyznanie renty z tytułu niezdolności do pracy (decyzja z dnia 2 lutego 2023r., k. 8 tom II akt ZUS).

W dniu 2 czerwca 2023r. K. L. złożył wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy, załączając informację o okresach składkowych i nieskładkowych oraz zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu (wniosek z dnia 2 czerwca 2023r., k. 1-5 tom I akt ZUS). Organ rentowy decyzją z dnia 3 lipca 2023r. odmówił K. L. przyznania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, gdyż nie udowodnił w 10-leciu na dzień złożenia wniosku, tj. od 1 czerwca 2013r. do 2 czerwca 2023r., co najmniej 4 lat okresów zatrudnienia (ubezpieczenia). Organ rentowy wskazał, że łącznie udowodniony okres składkowy ubezpieczonego wynosi 1 rok, 11 miesięcy i 24 dni, a okres nieskładkowy wynosi 6 miesięcy, co łącznie stanowi 2 lata, 5 miesięcy i 24 dni. W związku z tym nie został udowodniony okres składkowy, o którym mowa w art. 6, wynoszący co najmniej 30 lat dla mężczyzn (decyzja z dnia 3 lipca 2023r., k. 27 tom I akt ZUS).

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny w oparciu o zebrane w sprawie dokumenty, w tym dokumentację medyczną K. L. oraz dokumenty obrazujące przebieg postępowania przed organem rentowym. Zostały one ocenione jako wiarygodne, ponieważ ich treść oraz forma nie budziła zastrzeżeń i nie została zakwestionowana przez strony.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Renta z tytułu niezdolności do pracy może być przyznana ubezpieczonemu, który spełnia łącznie warunki określone w art. 57 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2023r., poz. 1251 ze zm., dalej jako ustawa emerytalna), a więc:

1.  jest niezdolny do pracy,

2.  ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy,

3.  niezdolność do pracy powstała w okresach, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 i 2, pkt 3 lit. b, pkt 4, 6, 7 i 9, ust. 2 pkt 1, 3-8 i 9 lit. a, pkt 10 lit. a, pkt 11-12, 13 lit. a, pkt 14 lit. a i pkt 15-17 oraz art. 7 pkt 1-3, 5 lit. a, pkt 6 i 12 albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów,

4.  nie ma ustalonego prawa do emerytury z Funduszu lub nie spełnia warunków do jej uzyskania.

Pierwsza ze wskazanych wyżej przesłanek – niezdolność do pracy – w rozpatrywanej sprawie nie była sporna. Kolejna przesłanka konieczna dla przyznania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, o której mowa w art. 57 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalnej, wiąże się z koniecznością posiadania przez ubezpieczonego okresów składkowych i nieskładkowych w wymiarze określonym w art. 58 ustawy. Wymóg ten wynika z tego, że renta z tytułu niezdolności do pracy nie jest świadczeniem o charakterze socjalnym na rzecz osób niezdolnych do pracy, pozostającym bez związku z tytułem ubezpieczenia rentowego, ale jedną z form zabezpieczenia społecznego powiązaną z wymaganym okresem płacenia składek (por. wyrok Sądu Najwyższego z 1 grudnia 2016r., I UK 424/15). Wskazany art. 58 ustawy emerytalnej określa w ust. 1, że warunek posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego, w myśl art. 57 ust. 1 pkt 2, uważa się za spełniony, gdy ubezpieczony osiągnął okres składkowy i nieskładkowy wynoszący łącznie co najmniej:

1.  1 rok - jeżeli niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 20 lat;

2.  2 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 20 do 22 lat;

3.  3 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 22 do 25 lat;

4.  4 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 25 do 30 lat;

5.  5 lat - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat.

Okres, o którym mowa w ust. 1 pkt 5, powinien przypadać w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy; do tego dziesięcioletniego okresu nie wlicza się okresów pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej lub renty rodzinnej.

Jeśli chodzi o trzeci z warunków, określony w art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej, to wiąże się on z okresami, w czasie których powinna powstać niezdolność do pracy (bądź w ciągu 18 miesięcy od ich ustania), aby ubezpieczony mógł skorzystać z prawa do renty. W orzecznictwie wskazuje się, że skutkiem związania prawa do świadczeń z ubezpieczeniem jest utrata tego prawa po ustaniu ubezpieczenia. Osoba, której ubezpieczenie ustało, nie ma żadnych uprawnień wynikających z tego ubezpieczenia i aby uprawnienia takie uzyskać musi ubezpieczyć się ponownie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 stycznia 2014r., II UK 232/13). W tym przypadku ustawodawca przewidział jednak pewien wyjątek. Zgodnie z art. 57 ust. 2 ustawy emerytalnej przepisu ust. 1 pkt 3 nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety, a 25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy.

W przedmiotowej sprawie poza sporem pozostawała całkowita niezdolność ubezpieczonego do pracy ustalona przez lekarza orzecznika ZUS. Zakład Ubezpieczeń Społecznych już w toku postępowania wyjaśniającego zainicjowanego wnioskiem ubezpieczonego o przyznanie prawa do świadczenia rehabilitacyjnego, zgodnie z orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS, uznał K. L. za osobę całkowicie niezdolną do pracy do 31 grudnia 2024r. Kwestia niezdolności do pracy nie mogła ponownie podlegać badaniu Sądu, ponieważ ubezpieczony w tym zakresie nie czynił żadnych zarzutów ani nie złożył sprzeciwu do komisji lekarskiej ZUS. Również data powstania niezdolności do pracy nie była przez Sąd badana z tych samych powodów, a to rzutowało na kwestię spełnienia przez ubezpieczonego przesłanki, o której mowa w art. 57 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalnej. Wskazując na ten właśnie przepis, organ rentowy odmówił przyznania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, ponieważ K. L. nie spełnił warunku związanego z posiadaniem wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego.

Sąd zgodził się ze stanowiskiem przedstawionym przez organ rentowy. Ubezpieczony nie spełnił przesłanki z art. 57 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalnej. Z uwagi na okoliczność, że niezdolność do pracy powstała u niego w dniu 6 lutego 2022r., a więc wówczas gdy miał 27 lat, to powinien legitymować się wymaganym okresem składkowym i nieskładkowym w wymiarze 4 lat, jednak okresu o takiej długości nie posiada. Sąd, analizując tylko tę dokumentację, która została zgromadzona w aktach rentowych, gdyż K. L. innej nie przedstawił, nie stwierdził nieprawidłowości w prezentowanych przez organ rentowy wyliczeniach stażu pracy ubezpieczonego. Zostały one dokonane na podstawie dokumentacji zgromadzonej w postępowaniu prowadzonym przez ZUS. Wynikają z niej okresy zatrudnienia ubezpieczonego, udokumentowane zaświadczeniami o wynagrodzeniu w łącznym wymiarze 2 lat, 5 miesięcy i 24 dni, których ubezpieczony nie zakwestionował. W tym kontekście podkreślić należy, że w procesie cywilnym przedmiotem dowodu są fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 k.p.c.). Strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne (art. 232 zdanie pierwsze k.p.c.). Strona może aż do zamknięcia rozprawy przytaczać okoliczności faktyczne i dowody na uzasadnienie swych wniosków lub dla odparcia wniosków i twierdzeń strony przeciwnej, z zastrzeżeniem niekorzystnych skutków, jakie według przepisów Kodeksu postępowania cywilnego mogą dla niej wyniknąć z działania na zwłokę lub niezastosowania się do zarządzeń przewodniczącego i postanowień sądu. Sąd pominie środki dowodowe, jeżeli okoliczności sporne zostały już dostatecznie wyjaśnione lub jeżeli strona powołuje dowody jedynie dla zwłoki (art. 217 k.p.c.). Obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach (art. 3 k.p.c.), a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 k.p.c.) spoczywa na stronie, która z faktów tych wywodzi skutki prawne (art. 6 k.c.). Z przytoczonych przepisów wynika, że w procesie cywilnym strony mają obowiązek twierdzenia i dowodzenia tych wszystkich okoliczności (faktów), które stosownie do art. 227 k.p.c. mogą być przedmiotem dowodu (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 września 2005r., sygn. akt III CK 11/05). Samo twierdzenie strony nie jest dowodem, a twierdzenie dotyczące istotnej dla sprawy okoliczności (art. 227 k.p.c.) powinno być udowodnione przez stronę to twierdzenie zgłaszającą (art. 232 k.p.c. i art. 6 k.c. w związku z art. 300 k.p.) (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 listopada 2001r., I PKN 660/00).

W rozpatrywanej sprawie ubezpieczony nie przedstawił dowodów mogących zmienić staż pracy wyliczony przez organ rentowy, wobec powyższego Sąd Okręgowy, po dokonaniu analizy akt rentowych, przyjął za prawidłowe twierdzenia Zakładu w ww. zakresie, co z kolei potwierdziło niespełnienie przez K. L. przesłanki z art. 57 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalnej.

Jednocześnie należy podkreślić, że w przypadku ubezpieczonego nie zaistniała sytuacja określona w art. 58 ust. 3 ustawy emerytalnej. Przepis ten przewiduje, że jeżeli ubezpieczony nie osiągnął okresu składkowego i nieskładkowego, o którym mowa w ust. 1, warunek posiadania wymaganego okresu uważa się za spełniony, gdy ubezpieczony został zgłoszony do ubezpieczenia przed ukończeniem 18 lat albo w ciągu 6 miesięcy po ukończeniu nauki w szkole ponadpodstawowej, ponadgimnazjalnej lub w szkole wyższej oraz do dnia powstania niezdolności do pracy miał, bez przerwy lub z przerwami nieprzekraczającymi 6 miesięcy, okresy składkowe i nieskładkowe. W przypadku K. L. opisana sytuacja nie wystąpiła, gdyż nie został zgłoszony do ubezpieczenia przed 18 rokiem życia ani w ciągu 6 miesięcy od ukończenia nauki w szkole wyższej (według kopii złożonego dyplomu ubezpieczony ukończył naukę 24 września 2018r., zaś do ubezpieczenia po tej dacie został zgłoszony od 18 września 2020r.). Wreszcie ubezpieczony nie jest osobą legitymującą się okresem składkowym wynoszącym 30 lat, na co wskazuje art. 58 ust. 3 ustawy emerytalnej. Posiada łączny okres składkowy i nieskładkowy wynoszący 2 lata, 5 miesięcy i 24 dni. Do tego okresu uwzględnione zostały: okres od 10 sierpnia 2017r. do 16 września 2017r. (składkowy), od 18 września 2020r. do 30 września 2020r. (składkowy), od 1 lutego 2021r. do 1 czerwca 2023r. (składkowy z tym, że od 6 maja 2022r. do 6 lipca 2022r. i od 8 lipca 2022r. do 4 listopada 2022r. był to okres nieskładkowy) , czego ubezpieczony nie kwestionował. W toku postępowania, na żądanie sądu, przedstawił dyplom ukończenia studiów licencjackich. Przyjmując, że ukończył takie studia, okres ich odbywania - zgodnie z art. 7 pkt 9 ustawy emerytalnej - mógłby podlegać doliczeniu do okresu składkowego i nieskładkowego, należy mieć jednak na względzie przepis art. 5 ust. 2 ustawy emerytalnej. Stanowi on, że przy ustalaniu prawa do emerytury i renty oraz obliczaniu ich wysokości okresy nieskładkowe uwzględnia się w wymiarze nieprzekraczającym jednej trzeciej udowodnionych okresów składkowych. Ubezpieczony udowodnił tylko 1 rok, 11 miesięcy i 24 dni okresów składkowych, zatem okresy nieskładkowe podlegające uwzględnieniu na potrzeby ustalenia prawa do renty, mogłyby być przyjęte tylko w wysokości jednej trzeciej okresu składkowego, czyli w wymiarze nieprzekraczającym 8 miesięcy. W wyliczeniu ZUS już został uwzględniony okres nieskładkowy, przypadający na czas niezdolności do pracy ubezpieczonego i pobierania związanych z tym świadczeń, wynoszący 6 miesięcy. W związku z tym na potrzeby ustalenia prawa do renty można byłoby dokonać podwyższenia tego okresu nieskładkowego, w związku z odbywaniem studiów, tylko w niewielkim wymiarze, który po zsumowaniu z okresami już przez ZUS przyjętymi wciąż nie przekraczałby wymaganych 4 lat.

Na zakończenie, odnosząc się do argumentów z odwołania, a dotyczących okoliczności braku możliwości uzyskania przez ubezpieczonego odpowiedniego okresu składkowego i nieskładkowego z uwagi na odbywane studia, wskazać należy, że ustawodawca, uwzględniając ten aspekt, wprowadził odpowiednie regulacje, które sąd zacytował. Ubezpieczony wszystkich warunków, jakie w nich przewidziano nie spełnił, a tylko spełnienie każdego z nich dałoby możliwość przyznania prawa do wnioskowanego świadczenia. Jeśli chodzi zaś o stan zdrowia ubezpieczonego i kolejne przerzuty, jakie u niego wystąpiły, to tych okoliczności, na potrzeby ustalenia spełnienia warunku z art. 57 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalnej, sąd nie uwzględnia. Nie kwestionuje oczywiście trudnej sytuacji, w jakiej znajduje się ubezpieczony, należy jednak pamiętać, że renta z tytułu niezdolności do pracy nie jest świadczeniem socjalnym i jej przyznanie jest możliwe dopiero po spełnieniu wszystkich, a nie tylko niektórych, ustawowych przesłanek o jakich mowa w art. 57 ust. 1 w zw. z art. 58 ustawy emerytalnej. W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych nie mają zastosowania zasady współżycia społecznego. Klauzula ta w regulacji prawa ubezpieczeń społecznych nie oddziałuje na sytuację prawną ubezpieczonego (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 czerwca 2016r., III UZP 4/16, LEX nr 2073927). Prawa i obowiązki stron tego stosunku są określone przepisami o charakterze ściśle bezwzględnie obowiązującym i organ rentowy nie może świadczyć niczego w ramach swobodnego uznania, dlatego zasad współżycia społecznego, stanowiących klauzulę generalną, do prawa ubezpieczeń społecznych się nie stosuje (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 listopada 2015r., III UK 22/15, LEX nr 1938288).

Mając na względzie powyższe okoliczności Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do zmiany zaskarżonej decyzji. Organ rentowy prawidłowo i zgodnie z art. 57 i art. 58 ustawy emerytalnej stwierdził niespełnienie przez ubezpieczonego wszystkich przesłanek określonych w powołanych przepisach. Z tych też przyczyn odwołanie podlegało oddaleniu na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.