Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 lipca 2024 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący Sędzia Renata Gąsior

Protokolant starszy sekret. sąd. Marta Jachacy

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 31 lipca 2024 r. w Warszawie

sprawy E. B. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o zwrot nienależnie pobranego świadczenia (renty rodzinnej)

na skutek odwołania E. B. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 23 czerwca 2023 r. znak: (...)

zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 23 czerwca 2023 r. znak: (...) w ten sposób, że stwierdza, że E. B. (1) nie ma obowiązku zwracać renty rodzinnej wypłaconej jej za sierpień 2022 r. w kwocie 1.503,37 zł oraz oddala odwołanie w pozostałym zakresie.

Sędzia Renata Gąsior

UZASADNIENIE

W dniu 20 lipca 2023 r. E. B. (1) wniosła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 23 czerwca 2023 r. znak (...). Ubezpieczona zaskarżonej decyzji zarzuciła naruszeni art.138 ust. 1 w zw. z art. 138 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS poprzez jego nieprawidłową wykładnie i przyjęcie, że przyznana jej decyzją ZUS z dnia 26 listopada 2020 r. renta rodzinna jest świadczeniem nienależnym za wskazany w decyzji okres. Mając powyższe na względzie ubezpieczona wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez ustalenie, że nie istnieje po jej stronie obowiązek zwrotu przedmiotowego świadczenia. W uzasadnieniu odwołania ubezpieczona opisała okoliczności uzyskania renty rodzinnej po zmarłym ojcu i przebiegu swojej edukacji. Odwołująca wskazała, że w Szkole (...) w P. uzyskała zaliczenie roku szkolnego 2021/2022, który zakończył się 31 sierpnia 2022 r. jednak z uwagi na sytuację rodzinną nie miała możliwości kontynuowania nauki w kolejnym roku szkolnym tj. 2022/2023, wobec czego złożyła rezygnację z nauki od 1 września 2022 r. Równocześnie odwołująca wskazała, że kontaktowała się z ZUS celem skonsultowania swojej sytuacji i okresów przysługującej jej renty rodzinnej, gdzie została poinformowana, że renta za miesiąc sierpień 2022 r. będzie jej przysługiwać, jednak za wrzesień 2022 r. już nie. Odwołująca wskazała równocześnie, że nie zgadza się z zaskarżoną decyzją ZUS, ponieważ jest ona dla niej niejasna, a ponadto, skoro organ rentowy wypłacił świadczenie za wrzesień to uznała, że jest ono jej jednak należne. E. B. (1) podkreśliła, że w jej ocenie ZUS nie przeprowadził wnikliwego postępowania i nie dokonał prawidłowych ustaleń co do uprawnienia do renty rodzinnej w spornym okresie, zatem to organ rentowy ponosi odpowiedzialność za niesłusznie wypłacone świadczenie. E. B. (1) wskazała, że informacje uzyskane od organu rentowego wprowadziły ją w błąd odnośnie przysługującego jej prawa do renty, wobec czego nie sposób przyjąć, że zostały spełnione przesłanki uznania, że wypłacone świadczenie za sporny okres spełnia kryterium świadczenia nienależnego. Mając powyższe na względzie ubezpieczona wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji (odwołanie z dnia 19 lipca 2023 r. wraz z załącznikami k. 5-21 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie z 8 sierpnia 2023 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ¹⁴ k.p.c. Organ rentowy powołał się na art. 68 ust. 1 oraz art. 138 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wskazując, że E. B. (1) pobierała z rentę rodzinną przyznaną decyzją z dnia 25 listopada 2020 r. Pismami z dnia 20 października 2022 r. oraz z dnia 24 listopada 2022 r. ZUS zwrócił się do odwołującej o dostarczenie zaświadczenia potwierdzającego kontynuowanie nauki. W dniu 6 lutego 2023 r. do organu rentowego wpłynęło zaświadczenie nr (...) z dnia 10 października 2023 r. wystawione przez Policealną Szkołę (...) w P., z którego wynika, że E. B. (1) zaliczyła dwa semestry nauki na kierunku „technik administracji", z dniem 24 czerwca 2022 r. otrzymała promocję na semestr trzeci, natomiast w dniu 16 lipca 2022 r. zrezygnowała z dalszej nauki. Wobec powyższego organ rentowy decyzją z dnia 23 czerwca 2023 r. zobowiązał odwołującą do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia za okres od 1 sierpnia 2022 r. do 30 września 2022 r. w łącznej kwocie 4345,18 zł. Organ rentowy podkreślił, że E. B. (1) zrezygnowała z nauki z dniem 16 lipca 2022 r., zatem od dnia 1 sierpnia 2022 r. prawo do renty rodzinnej nie istniało (odpowiedź na odwołanie z dnia 8 sierpnia 2023 r. k. 22-24 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczona E. B. (1), urodzona (...) na mocy decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z 25 listopada 2020 r. znak: (...) była uprawniona do renty rodzinnej po zmarłym w dniu 13 września 2020 roku ojcu A. B., która przysługiwała jej do 30 września 2022 r. W decyzji ubezpieczona została pouczona o tym, że renta przysługuje pod warunkiem kontynuowania nauki, nie dłużej niż do ukończenia 25 roku życia (decyzja z dnia 25 listopada 2020 r. k. 35 a.r.).

E. B. (1) w 2021 r. zakończyła naukę na Akademii (...), a od 1 września 2021 r. rozpoczęła naukę w Policealnej Szkole (...) w P.. Była to szkoła dwuletnia i ubezpieczona planowała jej zakończenie w 2023 r. Ubezpieczona zaliczyła naukę na semestrze drugim i otrzymała w dniu 24 czerwca 2022 r. promocję na trzeci semestr. Ostatni egzamin zdała w dniu 18 czerwca 2022 r., jednak z powodów rodzinnych nie miała możliwości kontynuowania nauki od września 2022 r. Wobec czego, skontaktowała się z sekretariatem szkoły celem ustalenia w jaki sposób może zrezygnować z nauki tak, aby nie tracić uzyskanych zaliczeń i mieć możliwość ewentualnej kontynuacji nauki w przyszłości. Z pracownikiem sekretariatu szkoły ustaliła, że musi złożyć dokumenty w lipcu, ponieważ w późniejszym okresie sekretariat będzie nieczynny. Wobec tego, w dniu 16 lipca 2022 r. E. B. (1) złożyła pismo o rezygnacji z nauki w szkole. Odwołująca skontaktowała się również z organem rentowym celem ustalenia, czy renta rodzinna będzie jej przysługiwać za okres wakacyjny i uzyskała wtedy informację, że skoro uzyskała wszystkie zaliczenia to renta za lipiec i sierpień będzie jej przysługiwać, jednak za wrzesień renta nie będzie już przysługiwać. Ubezpieczona nie zgłosiła się do ZUS po tym jak otrzymała wypłatę renty za wrzesień 2022 r., ponieważ uznała, że skoro organ rentowy wypłacił jej świadczenie to było ono jej należne (rezygnacja z nauki z dnia 16 lipca 2022 r. k. 52 a.s., zaświadczenie nr 178/01/23 z dnia 10 stycznia 2023 r. k. 80 a.r., zeznania E. B. (2) k. 41 a.s., zeznania ubezpieczonej E. B. (1) k. 42-43 a.s.).

Decyzją z dnia 30 listopada 2021 r. organ rentowy przyznał ubezpieczonej dodatkowe roczne świadczenie pieniężne w wysokości 1.250,88 zł (decyzja z dnia 20 listopada 2021 r k. 68 a.r.).

Pismem z dnia 18 listopada 2021 r. organ rentowy zwrócił się do ubezpieczonej o dostarczenie oryginału zaświadczenia, które potwierdzi naukę ubezpieczonej w okresie od 13 września 2020 r., które wpłynęło do organu rentowego w dniu 6 lutego 2023 r. (pismo z dnia 18 listopada 2021 r. k. 70 a.r., pismo z dnia 6 lutego2023 r. wraz z zaświadczeniem z dnia 10 stycznia 2023 r. k. 79-80 a.r.).

W dniu 23 czerwca 2023 r. ZUS wydał decyzję, w której zobowiązał ubezpieczoną do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia, w której wskazał, że ubezpieczona pobrała nienależnie świadczenie za okres od 1 sierpnia 2022 r. do 3 września 2022 r. w łącznej kwocie 4.345,18 zł z tytułu renty rodzinnej oraz dodatkowego świadczenia pieniężnego. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że z zaświadczenia z dnia 10 stycznia 2023 r. z Policealnej Szkoły (...) w P. wynika, że zrezygnowała z nauki w szkole z dniem 16 lipca 2022 r. w związku z czym, w powyższym okresie prawo do renty rodzinnej oraz dodatkowego rocznego świadczenia pieniężnego od 1 sierpnia 2022 r. nie istniało (decyzja z dnia 23 czerwca 2023 r. k. 83 a.r.).

W dniu 19 lipca 2023 r. odwołująca wniosła odwołanie od powyższej decyzji inicjując przedmiotowe postępowanie ( odwołanie z dnia 19 lipca 2023 r. k. 5-21 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie dokumentów zawartych w aktach niniejszej sprawy oraz dołączonych akt rentowych jak również w oparciu o zeznania świadka E. B. (2) i ubezpieczonej E. B. (1), uznając, że tak zebrany materiał dowodowy był wystarczający do jej rozstrzygnięcia.

Zeznania świadka E. B. (2) zasługiwały na uwzględnienie w zakresie, w którym przedstawiła ona, że ubezpieczona kontaktowała się z organem rentowym celem ustalenia za jaki okres będzie je przysługiwać renta rodzinna i że uzyskała z ZUS informację, że renta przysługuje jej za okres wakacji tj. lipiec i sierpień, jednak za wrzesień już nie.

Zeznaniom odwołującej się Sąd również dał wiarę w zakresie, w którym wskazała, kiedy zaprzestała nauki i dlaczego złożyła wniosek o rezygnację z nauki w lipcu 2022 r., a nie w późniejszym okresie powołując się na okoliczność, że sekretariat szkoły w sierpniu miał być zamknięty. Odwołująca również potwierdziła, że kontaktowała się z organem rentowym celem potwierdzenia okresów za jakie będzie jej przysługiwać renta rodzinna i sama przyznała, że uzyskała informację, że za wrzesień 2022 r. renta nie będzie jej przysługiwać, jednak uznała, że skoro ZUS dokonał wypłaty świadczenia to musiał uznać, że było ono jej jednak należne. Zarówno zeznania świadka jak i ubezpieczonej zasługiwały na uwzględnienie, ponieważ były spójne i znajdowały odzwierciedlenie w pozostałym materiale dowodowym.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie E. B. (1) od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z 23 czerwca 2023 r. znak: (...) częściowo zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie art. 68 ust. 1 pkt. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 504 ze zm.) dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione mają prawo do renty rodzinnej do czasu ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat życia. Zatem prawo do renty rodzinnej dla dzieci, które ukończyły 16 lat życia, z zastrzeżeniem do ukończenia nauki w szkole (pkt. 2), jest wyjątkiem od zasady przysługiwania tego prawa wszystkim dzieciom, które nie skończyły jeszcze 16 roku życia (pkt. 1) (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 24 listopada 2004 r., I UK 3/04, z dnia 5 lipca 2012 r., I UK 65/12 i z dnia 3 sierpnia 2012 r., I UK 96/12). Dalsze objęcie świadczeniem uzależnione jest od spełnienia odrębnych przesłanek, tj. kontynuacji nauki bądź całkowitej niezdolności do pracy lub samodzielnej egzystencji. Nie budzi więc wątpliwości, że celem renty rodzinnej jest zapewnienie uprawnionemu członkowi rodziny niezbędnego źródła utrzymania, które utracił z powodu śmierci ubezpieczonego. Wsparcie finansowe powodowane wiekiem, stanem zdrowia bądź pobieraniem nauki w szkole, pozwala na godziwą egzystencję osób, które ze wskazanych przyczyn nie są zdolne lub nie mają możliwości samodzielnego zarobkowania.

Natomiast, świadczenie pobierane nienależnie rodzi po stronie ubezpieczonego obowiązek jego zwrotu na zasadach określonych w treści art. 138 powołanej ustawy emerytalnej. Zasady wynikające z treści art. 84 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2022 r. poz. 1009 ze zm.), o ile nie są odmiennie uregulowane w art. 138, znajdą pełne zastosowanie w stosunku do osób, które pobrały nienależnie świadczenia. Stosownie do treści art. 138 ust. 1 osoba, która nienależnie pobrała świadczenia, jest obowiązana do ich zwrotu. W myśl ust. 2 za nienależnie pobrane świadczenia w rozumieniu ust. 1 uważa się: świadczenia wypłacone pomimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania, a także świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych zeznań lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenia.

Zaskarżoną decyzją ZUS domagał się od ubezpieczonej zwrotu wypłaconej odwołującej renty rodzinnej za miesiące sierpień i wrzesień 2022 r. oraz wypłaconego jej dodatkowego świadczenia pieniężnego. Zakład Ubezpieczeń Społecznych stwierdził, że podstawą domagania się zwrotu jest okoliczność, że w lipcu 2022 r. odwołująca zrezygnowała z nauki w szkole w związku z tym odniosło to skutek już od miesiąc następnego, a w związku z tym, że nie kontynuowała nauki powinna zwrócić świadczenia wypłacone w tych miesiącach.

Postępowanie dowodowe w przedmiotowej sprawie wykazało, że owszem odwołująca w roku szkolnym 2021/2022 była uczniem Policealnej Szkoły (...) w P. i faktycznie złożyła rezygnację w lipcu natomiast ta rezygnacja nie miała skutku od lipca 2022 r., ale od września 2022 r., ponieważ chodziło o rozwiązanie umowy i niekontynuowanie nauki od kolejnego roku szkolnego, czyli (...). Odwołująca, ponieważ wiedziała, że nie będzie w kolejnym roku kontynuowała nauki i jednocześnie miała zaliczony cały rok szkolny 2021/2022 i nie wykluczała, że w przyszłości będzie chciała tą naukę kontynuować i zależało jej na tym, żeby ten rok szkolny był zaliczony, tak aby miała możliwość kontynuowania nauki w przyszłości powzięła informację z sekretariatu szkoły, że powinna złożyć pismo w tej sprawie. Równocześnie ubezpieczona kontaktując się z sekretariatem szkoły została poinformowana, że skoro chce zrezygnować ze szkoły od września to musi to zrobić jak najszybciej, ponieważ w sierpniu sekretariat szkoły będzie nieczynny. Wobec takiej informacji ubezpieczona złożyła rezygnację z kontynuacji nauki w lipcu 2022 r. W swoim piśmie E. B. (1), co prawda, nie wskazała, że ma mieć to skutek od września, ale jej intencją było zakończenie nauki w szkole z końcem roku szkolnego 2021/2022, który kończył się z dniem 31 sierpnia 2022 r. Ubezpieczona miała zaliczone wszystkie przedmioty w danym semestrze i uzyskała zaliczenie tego semestru zatem w sierpniu 2022 r. była ona nadal uczennicą szkoły, wobec czego organ rentowy nie powinien domagać się zwrotu świadczenia wypłaconego za sierpień 2022 r.

Natomiast, jeśli chodzi o wypłatę świadczenia za wrzesień 2022 r. to Zakład Ubezpieczeń Społecznych miał prawo domagać się zwrotu tego świadczenia. Należy zauważyć, że odwołująca sama zasięgnęła informacji telefonicznej w ZUS, informowała o tym, że chce zrezygnować z nauki z końcem roku szkolnego i pytała jak w związku z tym będzie wyglądać wypłata należnego jej świadczenia. Pracownik ZUS podczas rozmowy poinformował ją, że za sierpień będzie jej przysługiwało świadczenie, a od września już nie. Ponadto informacje takie znajdują się w pouczeniach znajdujących się w decyzjach ZUS dotyczących wypłaty świadczenia, gdzie również wskazano, że warunkiem wypłaty świadczenia jest kontynuowanie nauki, a w przypadku braku kontynuacji nauki nie przysługuje prawo do wypłaty świadczenia. Wobec czego niewątpliwie E. B. (1) miała tego świadomość, zatem argumentacja przedstawiona przez odwołującą, że skoro ZUS wypłacał dalej świadczenie to uznała, że ono jej się należy jest niezasadna i niczym niepoparta. Odwołująca w swoich zeznaniach sama przyznała, że była pouczona przez pracownika ZUS, że od września 2022 r. żadne świadczenie nie będzie jej już należne w przypadku braku kontynuacji nauki. Mając powyższe na względzie, w ocenie Sądu, jeśli chodzi o świadczenie przyznane za wrzesień 2022 r. i dodatkowe świadczenie roczne wypłacone we wrześniu 2022 r. ubezpieczona ma obowiązek zwrócić otrzymane świadczenia i w tym zakresie decyzja ZUS jest prawidłowa.

Mając powyższe na względzie Sąd na podstawie art. 477 ^{( 14)} § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 23 czerwca 2023 r. znak (...) w ten sposób, że stwierdził, że E. B. (1) nie ma obowiązku zwracać renty rodzinnej wypłaconej jej za sierpień 2022 r. w kwocie 1503,37 zł, a w pozostałym zakresie na podstawie 477 ^{( 14) ( )} § 1 k.p.c. oddalił odwołanie.

ZARZĄDZENIE

(...)