Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

7 grudnia 2023 r.

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i (...)

w składzie:

Przewodniczący: SSO Małgorzata Kosicka

Protokolant: st. sekr. sądowy Maria Nalewczyńska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 7 grudnia 2023 r. w W.

odwołań A. S. i N. S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddziału w W.

z 2 czerwca 2023 r. nr (...)

o ustalenie podlegania ubezpieczeniom społecznym

I.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdza, że N. S. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu i chorobowemu jako pracownik A. S. od 4 lipca 2022 r.;

II.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddziału w W. na rzecz N. S. 180 zł (sto osiemdziesiąt złotych) z odsetkami w wysokości ustawowej za opóźnienie od uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt VII U 1192/23

UZASADNIENIE

Płatnik składek A. S. 10 lipca 2023 r. wniósł odwołanie od decyzji (...)Oddziału ZUS w W. nr (...) z 2 czerwca 2023 r.

Zaskarżonej decyzji zarzucił:

I.  naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na wynik sprawy tj.:

1.  art. 77 § 1 ustawy z 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn. Dz.U. z 2023 r., poz. 775; dalej: k.p.a.) w zw. z art. 80 k.p.a. oraz art. 7a i art. 8la § 1 kpa, poprzez brak rozpatrzenia zebranego materiału dowodowego w sposób wyczerpujący oraz brak rozstrzygnięcia ewentualnych wątpliwości prawnych i faktycznych na korzyść strony, co skutkowało brakiem rozstrzygnięcia istoty sprawy i błędnym ustaleniem, że ubezpieczona nie podlega ubezpieczeniom społecznym jako pracownik płatnika składek;

2.  art. 8 § 1 k.p.a. poprzez prowadzenie postępowania w sposób naruszający zaufanie jego uczestników do władzy publicznej, z pominięciem zasad proporcjonalności, bezstronności i równego traktowania,

3.  art. 107 § 3 k.p.a. poprzez brak odniesienia w uzasadnieniu do istotnych okoliczności faktycznych i prawnych, co potwierdza zarzuty 1 i 2.

II.  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 8 ust. 11 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez błędną wykładnię i przyjęcie, że za osobę współpracującą można uznać osobę o szczególnych kwalifikacjach niezbędnych do wykonywania powierzonej jej pracy, co doprowadziło do błędnego zastosowania przepisu i uznania ubezpieczonej za osobę współpracującą, mimo że była ona pracownikiem.

Mając powyższe zarzuty na względzie wniósł o:

1.  zmianę zaskarżonej decyzji poprzez przyjęcie, że ubezpieczona podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym (emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i chorobowemu) jako osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę u płatnika składek A. S. od 4 lipca 2022 r.

ewentualnie o

2.  przeprowadzenie rozprawy;

3.  przeprowadzenie dowodu z przesłuchania ubezpieczonej i płatnika składek na okoliczności przedstawione w odwołaniu;

4.  zasądzenie od ZUS na rzecz płatnika składek kosztów postępowania według norm przepisanych.

W uzasadnieniu odwołania wskazano, że ZUS nie rozpatrzył zebranego materiału dowodowego w sposób wyczerpujący. ZUS nie rozpoznał istoty sprawy, nie przeanalizował wnikliwie stanu faktycznego i nie rozpatrzył należycie m.in. następujących okoliczności:

1) ubezpieczona składała CV i podejmowane przez nią czynności wymagały szczególnych kwalifikacji;

2) strony pozostają w rozdzielności majątkowej;

3) ubezpieczona nie mogła zgłosić się do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, ponieważ była objęta obowiązkowym ubezpieczeniem chorobowym jako pracownik;

4) ubezpieczona została zgłoszona do ubezpieczeń jako pracownik, składki na ubezpieczenie, w tym chorobowe były obliczane dla niej jak dla pracownika i zostały uregulowane;

5) do czasu wydania decyzji ZUS nie wskazywał konieczności stosowania do ubezpieczonej przepisów dotyczących osób współpracujących dla celów ubezpieczeń społecznych.

Odwołujący zaznaczył, że w pierwszej kolejności należy zauważyć, podejmowane przez ubezpieczoną czynności wymagały szczególnych kwalifikacji, była zatrudniona na stanowisku wymagającym specjalistycznego wykształcenia. W postępowaniu przed ZUS przedłożone zostały jej liczne dyplomy i certyfikaty, potwierdzające kwalifikacje pozwalające na wykonywanie powierzonych obowiązków polegających na świadczeniu usług kosmetycznych. Odwołujący wskazał, że ZUS nie przeanalizował z należytą starannością, czy za współpracownika powinien uznać osobę o szczególnych kwalifikacjach. Pomoc ubezpieczonej nie stanowiła standardowej pomocy w prowadzeniu działalności gospodarczej, niewymagającej szczególnych kwalifikacji, której to pomocy może się podjąć zasadniczo każdy małżonek przedsiębiorcy. W toku postępowania potwierdziły to m.in. dokumenty pracownicze oraz zeznania świadków. Sytuację ubezpieczonej, która wykonywała profesjonalne zabiegi kosmetyczne, należy odróżnić od sytuacji współpracującego małżonka, który pomaga np. odbierając telefony w siedzibie przedsiębiorcy, bądź prowadząc jego kalendarz.

Kolejno odwołujący odniósł się do kwestii rozdzielności majątkowej wskazując, że ZUS ograniczył się do stwierdzenia, że „ustanowienie rozdzielności majątkowej nie zwalnia małżonków z obowiązku przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny”. Nie wziął jednak pod uwagę, że środki finansowe mogą być przeznaczane przez małżonków nie tylko na koszty utrzymania rodziny. Jeżeli małżonkowie uzyskują dochody przekraczające wysokość swoich wydatków, mogą je np. inwestować. W przypadku, gdy małżonkowie pozostają w ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej, oszczędności odłożone z wynagrodzenia pozostają wspólne, zgodnie z art. 31 § 2 pkt 1 ustawy z 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (tekst. jedn. Dz.U. z 2020 r., poz. 1359 ze zm.). Natomiast w ustroju rozdzielności majątkowej, oszczędności stanowią majątek osobisty każdego z małżonków i wskazał, że zgodnie z art. art. 7a i art. 81a § 1 k.p.a. nakładają na ZUS obowiązek rozstrzygnięcia ewentualnych wątpliwości prawnych i faktycznych na korzyść strony.

Następnie odwołujący wskazał, że ZUS nie przeanalizował, jak poważne konsekwencje powoduje uznanie ubezpieczonej za osobę współpracującą. Nie rozważył również czy biorąc pod uwagę okoliczności sprawy, może ono nastąpić z mocą wsteczną. Odwołujący wskazał, że uznanie ubezpieczonej za osobę współpracującą jest pozbawieniem jej ubezpieczenia chorobowego, ponieważ osoba współpracująca podlega ubezpieczeniu chorobowemu na swój wniosek. Ponadto płatnik składek podkreślił, że wszelkie składki związane z zatrudnieniem ubezpieczonej zostały uregulowane, co również stanowi istotną okoliczność w sprawie. W ocenie płatnika składek organ rentowy prowadził postępowanie w sposób naruszający zaufanie jego uczestników do władzy publicznej, z pominięciem zasad proporcjonalności, bezstronności i równego traktowania, co stanowi naruszenie art. 8 § 1 k.p.a.

Ponadto, brak rozpoznania sprawy co do istoty znajduje swoje potwierdzenie w uzasadnieniu, z którego treści wynika, że ZUS nie przeanalizował wielu istotnych okoliczności sprawy. Uzasadnienie nie spełnia zatem wymogów zawartych w art. 107 § 3 k.p.a. W związku z powyższym płatnik składek wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez przyjęcie, że ubezpieczona podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym (emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i chorobowemu) jako osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę u płatnika składek A. S. od 4 lipca 2022 r. (odwołanie z 5 lipca 2023 r. k.5-7 a.s.).

13 lipca 2023 r. odwołanie od powyższej decyzji, o tożsamej treści co odwołanie płatnika składek wiosła również ubezpieczona N. S.. Odwołanie zostało zarejestrowane w tut. sądzie pod sygn. akt VII U 1193/23 (k. 2-5 a.s. (...)). Zarządzeniem z 15 września 2023 r. połączono sprawę o sygn. akt VII U 119323 ze sprawą VII U 1192/23 celem prowadzenia jej pod wspólną sygnaturą VII U 1192/23 (zarządzenie z 15 września 2023 r. akta sprawy VII U 1193/23).

W odpowiedzi na odwołania Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołań oraz o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Uzasadniając swoje stanowisko, organ rentowy wyjaśnił, że ze złożonych dokumentów ubezpieczeniowych wynika, że N. S. od 4 lipca 2022 r. została zgłoszona do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego przez płatnika składek A. S. z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę. W złożonych za ww. dokumentach rozliczeniowych (ZUS RCA) płatnik składek wykazał następujące podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne:

- za lipiec 2022 r. - 0,00 zł;

- za sierpień 2022 r.- 1433,33 zł;

- od września 2022 r. do października 2022 r. - po 1505,00 zł;

- od listopada 2022 r. – do stycznia 2023 r. - po 3010,00 zł;

- za luty 2023 r. - 349,00 zł;

- od marca 2023 do kwietnia 2023 r. - po 0,00 zł.

W celu ustalenia prawidłowości zgłoszenia ww. do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych oraz wykazanych podstaw wymiaru składek na te ubezpieczenia, przeprowadzone zostało przez ZUS postępowanie wyjaśniające w sprawie, którego przebieg organ rentowy opisał.

Kolejno ZUS powołał się na art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2023 r., poz.1230) wskazując, że obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami. Osoby te stosownie do art. 11 ust. 1 ww. ustawy podlegają obowiązkowo ubezpieczeniu chorobowemu, a na podstawie art. 12 ww. ustawy podlegają obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu. Natomiast zgodnie art. 13 pkt 1 ww. ustawy obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu podlegają pracownicy - od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku. Przy czym stosownie do art. 8 ust. 1 ww. za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy. Jednakże stosownie do art. 8 ust. 2 ww. ustawy, jeżeli pracownik spełnia kryteria określone dla osób współpracujących, o których mowa w ust. 11 - dla celów ubezpieczeń społecznych jest traktowany jako osoba współpracującą. Natomiast w myśl ust. 11 ww. artykułu za osobę współpracująca z osobami prowadzącymi pozarolnicza działalność, zleceniobiorcami oraz z osobami fizycznymi, wskazanymi w art. 18 ust. 1 ustawy z 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4-5a, uważa się małżonka, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobioną, rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności lub wykonywaniu umowy agencyjnej lub umowy zlecenia; nie dotyczy to osób, z którymi została zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego.

Następnie organ rentowy powołał się na treść przepisu art. 8 ust. 11 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, z którego wynika, że współpraca przy prowadzeniu działalności jest najszerzej rozumianą podstawą „zatrudnienia”, obejmującą swym zakresem wykonywanie pracy na podstawie umowy o pracę, na podstawie umów cywilnoprawnych, a także wszelką pomoc członkowi rodziny w prowadzeniu działalności gospodarczej lub świadczeniu usług bez podstawy prawnej. W opinii organu rentowego, umowa o pracę zawarta między A. S. a N. S., dla celów ubezpieczeniowych, nie stanowi podstawy do objęcia obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi i ubezpieczeniem zdrowotnym z tytułu zgłoszenia jako pracownik, gdyż spełnia ona kryteria do uznania N. S. za osobę współpracującą w prowadzeniu działalności gospodarczej w rozumieniu art. 8 ust. 2 i 11 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Jednocześnie organ rentowy wskazał, że w jego ocenie okoliczność ustanowionej rozdzielności majątkowej pozostaje bez znaczenie dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy bowiem rozdzielność majątkowa nie wyklucza wspólnego prowadzenia gospodarstwa domowego, a także wspierania współmałżonków finansowo, jeżeli zachodzi taka potrzeba. Z rozdzielności majątkowej wynika jedynie, że małżonkowie nie posiadają majątku wspólnego. Następnie ZUS powołując się na art.18 ust. 8 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 5 i 5a, stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa; jednak niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia-rocznej podstawy wymiaru składek, ogłoszonego w trybie art. 19 ust. 10 na dany rok kalendarzowy.

W świetle powyższego zaskarżoną decyzją stwierdzono, że N. S. od 4 lipca 2022 r. podlega do ubezpieczeń jako osoba współpracująca z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych, dla której podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne stanowi zadeklarowana kwota nie niższa niż 60 % prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w danym roku kalendarzowym. Mając powyższe na względzie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołań (odpowiedź na odwołania z 4 sierpnia 2023 r. k.9-13 a.s.).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

N. S. ur. (...) W 2009 r. zdała egzamin potwierdzający kwalifikacje w zawodzie technik usług kosmetycznych. 18 lipca 2013 r. odwołująca ukończyła studia I stopnia na kierunku kosmetologia w specjalności kosmetologia stosowana i pielęgnacja (dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe, dyplom ukończenia studiów licencjackich- nienumerowane kart a.r.). Odwołująca ukończyła liczne kursy i szkolenia w zakresie kosmetologii (dokumentacja znajdująca się aktach rentowych odwołującej).

1 lipca 2022 r. N. S. zawarła z A. S. umowę o pracę na czas nieokreślony na stanowisku kosmetologa w wymiarze ½ etatu z wynagrodzeniem brutto w wysokości 1505,00 zł. (umowa o pracę na czas nieokreślony nr UP (...)- nienumerowana karta a.r.). Porozumieniem z 30 września 2022 r. strony zmieniły warunki pracy i płacy zmieniając wymiar czasu pracy z ½ etatu na pełen etat i ustaliły kwotę wynagrodzenia na 3010,00 zł brutto (porozumienie zmieniające warunki pracy i płacy z 30 września 2022 r. – nienumerowana karta a.r.). Kolejnym porozumieniem zmieniającym warunki pracy i płacy z 23 grudnia 2022 r. ustalono nową kwotę wynagrodzenia na 3490,00 zł brutto (porozumieniem zmieniające warunki pracy i płacy z 23 grudnia 2022 r.- nienumerowana karta a.r.).

A. S. prowadzi działalność gospodarczą w dwóch zakresach. Pierwsza związana jest ze świadczeniem usług związanych z wynajmem i obsługą administracyjną samochodów, a druga - z prowadzeniem gabinetu kosmetycznego. Salon kosmetyczny mieści się w W. przy ul (...). Salon jest otwarty od marca 2021 r. Od początku prowadzenia salonu płatnik składek współpracował z innymi kosmetologami na zasadzie B2B, jednak z czasem postanowił zatrudnić kosmetologa na umowie o pracę. N. S. zatrudniona w salonie kosmetycznym u A. S. jako specjalista wykonywała pielęgnacje twarzy, zajmowała się leczeniem trądziku i innych znamion, wykonywała pedicure, manicure oraz inne zabiegi kosmetologiczne. N. S. przed podjęciem zatrudnienia u A. S. prowadziła własną działalność gospodarczą - salon kosmetyczny na ul. (...) w W.. N. S. postanowiła o zawieszeniu działalności z uwagi na zajście w ciążę. Pierwsze dziecko urodziła w kwietniu 2020 r. Ubezpieczona po urodzeniu pierwszego dziecka przez rok przebywała na urlopie macierzyńskim do kwietnia 2021 r. Nie korzystała z urlopu wychowawczego. Odwołująca wcześniej podejmowała pracę jako kosmetolog w dwóch salonach, gdzie zatrudniona była w oparciu o umowy zlecenia i pracowała jako wykładowca na uczelni medycznej. Z uczelnią medyczną rozpoczęła współpracę we wrześniu 2021 r. Z uczelnią współpracowała na podstawie umowy o pracę zwartej od września 2021 r. do czerwca 2023 r., która to umowa była kontynuowana do czasu urodzenia dziecka. Na uczelni odwołująca pracowała w weekendy. Drugie dziecko ubezpieczonej urodziło się w lutym 2023 r. A. S. zatrudnił odwołującą 4 lipca 2022 r., gdy była ona w ciąży. N. S. pracowała do porodu. W czasie, gdy ubezpieczona była w zaawansowanej ciąży A. S. podjął próbę zatrudnienia pracownika na okres próbny - pracownik się nie sprawdził i umowa została rozwiązana. Pracownik ten miał przejąć obowiązki ubezpieczonej. Obecnie A. S. zatrudnia pracownika w oparciu o umowę zlecenia, który zastępuje ubezpieczoną. Zatrudniony pracownik wykonuje manicure, pedicure i podstawowe usługi pielęgnacji twarzy ciała, depilacji, mezoterapii igłowej, jednak nie posiada tak wysokich kompetencji jak odwołująca i nie wykonuje wszystkich zabiegów jakie wykonywała N. S.. A. S. z nowym pracownikiem zawarł umowę zlecenia, ponieważ pracownikowi odpowiadała taka forma zatrudnienia, gdyż jest to osoba poniżej 26 r. ż. i dla obu stron jest to korzystna forma zatrudnienia. N. S. po zakończeniu opieki nad dzieckiem ma zamiar wrócić do pracy w salonie.

Na temat działalności A. S. odwołująca nie miała dokładniej wiedzy, nie udzielała mu porad co do działalności. W sprawie leasingu samochodów nie pomagała mężowi, ponieważ nie posiada wiedzy w zakresie takiej działalności (zeznania A. S. i N. S. złożone na rozprawie 7 grudnia 2023 r. k.35-38 a.s.).

Pismami z 3 kwietnia 2023 r. organ rentowy poinformował płatnika składek i ubezpieczoną o wszczęciu postępowania wyjaśniającego celem ustalenia zasadności zgłoszenia N. S. do ubezpieczeń społecznych i podstaw wymiaru składek na te ubezpieczenia z tytułu świadczenia pracy u płatnika składek A. S. (zawiadomienie o wszczęciu postepowania – nienumerowane karty a.r.).

Po zakończeniu postępowania, decyzją z 2 czerwca 2023 r., nr (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. stwierdził, że N. S.:

1)  nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym (emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i chorobowemu) jako osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę u płatnika składek A. S. od 4 lipca 2022 r.

2) podlega do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych (emerytalnemu, rentowych, wypadkowemu) jako osoba współpracująca z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą Panem A. S. od 4 lipca 2022 r.;

3) nie podlega dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu jako osoba współpracująca z osobą prowadzącą działalność gospodarczą od 4 lipca 2022 r.;

4) podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne jako osoby współpracującej

z osobą (...) stanowi zadeklarowana kwota nie niższa niż 60 % prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w danym roku kalendarzowym tj. w 2022 r. - 3553,20 zł, w 2023 r. - 4161 zł.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że jeżeli strony umowy pozostają w związku małżeńskim oraz prowadzą wspólne gospodarstwo domowe, zatrudnienie małżonka na podstawie umowy o pracę powoduje, że osoba ta jest traktowana dla celów ubezpieczeń jak osoba współpracująca przy prowadzeniu działalności gospodarczej, a nie jak pracownik.

Organ rentowy powołał się na art. 8 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz na przepisy kodeksy rodzinnego i opiekuńczego dotyczące zaspokajania potrzeb rodziny przez małżonków. Kolejno organ rentowy wskazał, że zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 5, art. 11 ust. 2, art. 12 ust. 1 i art. 13 pkt 5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym (emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu) podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi, natomiast dobrowolnie, na swój wniosek podlegają ubezpieczeniu chorobowemu. Obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecznym powstaje od dnia rozpoczęcia współpracy przy prowadzeniu, działalności i istnieje do dnia zakończenia tej współpracy na podstawie przepisów prawo przedsiębiorców. Kolejno organ rentowy powołał się na przepis art. 18 ust. 8 który wskazuje, że podstawą wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe, dla osób o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 5, stanowi zadeklarowana kwota nie niższa jednak niż 60% prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w danym roku.

Wobec powyższego organ rentowy stwierdził, że N. S. od 4 lipca 2022 r. nie podlega do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych z tytułu umowy o pracę zawartej z płatnikiem składek Panem A. S.. Natomiast od 4 lipca 2022 r. N. S. podlega jako osoba współpracującą z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych (emerytalnego, rentowych, wypadkowego), dla której podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie, społeczne stanowi zadeklarowana kwota nie niższa niż 60 % prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w danym roku kalendarzowym. Ponadto, od 4 lipca 2022 r. Pani N. S. nie podlega dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego jako osobą współpracująca z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą (decyzja z 2 czerwca 2023 r.- nienumerowana karta a.r.).

Sąd ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie wymienionych dokumentów, a także w oparciu o zeznania odwołującej się N. S., płatnika składek A. S. dając im wiarę w całości. Z zeznań ubezpieczonej wynika, że została ona zatrudniona u A. S., tj. jej męża z uwagi na prowadzoną przez niego działalność gospodarczą i jej kompetencje w zakresie kosmetologii. Wskazała również, że nie pomagała odwołującemu w prowadzeniu jego działalności gospodarczej związanej z samochodami.

Płatnik składek zeznał, że zatrudnił odwołująca z uwagi na jej kompetencje. Wskazał, że wcześniej zatrudniał różne osoby na stanowisku kosmetologa, a po zakończeniu przez odwołującą prowadzenia działalności gospodarczej podjął decyzję o jej zatrudnieniu. Płatnik wskazał jakimi zadaniami zajmuje się ubezpieczona i co należy do jej zakresu obowiązków oraz, że ma zamiar kontynuowania zatrudnienia ubezpieczenia.

Dokumenty zawierają spójne informacje dotyczące okoliczności mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, które w części nie były sporne.

Z powyższych względów sąd uznał materiał dowodowy zgromadzony w sprawie za kompletny i wystarczający do wydania orzeczenia kończącego postępowanie.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołania N. S. oraz A. S. podlegały uwzględnieniu.

Przedmiot sporu w niniejszej sprawie wymagał rozważenia, czy płatnik składek A. S. ma obowiązek odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne oraz ubezpieczenie zdrowotne od 4 lipca 2022 r. za N. S. jako pracownika czy jako osoba współpracującą z osobą prowadzącą działalność gospodarczą.

Zaznaczyć należy że ZUS nie kwestionował wykonywania samych usług kosmetologicznych przez N. S., natomiast kwestionował podstawę podlegania ubezpieczeniom.

W myśl art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2023 r., poz. 1230 j.t.) zwanej dalej ,,ustawą’’ obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi. Zgodnie z art. 8 ust. 2 ustawy, jeżeli pracownik spełnia kryteria określone dla osób współpracujących, o których mowa w ust. 11 - dla celów ubezpieczeń społecznych jest traktowany jako osoba współpracująca. Jak stanowi art. 8 ust. 11 ustawy za osobę współpracującą z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność, zleceniobiorcami oraz z osobami fizycznymi, wskazanymi w art. 18 ust. 1 ustawy z 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4-5a, uważa się małżonka, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności lub wykonywaniu umowy agencyjnej lub umowy zlecenia; nie dotyczy to osób, z którymi została zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego. W rozumieniu art. 8 ust. 11 ustawy za osobę współpracującą z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność, zleceniobiorcami oraz z osobami fizycznymi, wskazanymi w art. 18 ust. 1 ustawy z 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4-5a, uważa się małżonka, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności lub wykonywaniu umowy agencyjnej lub umowy zlecenia; nie dotyczy to osób, z którymi została zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego. Zaś zgodnie z art. 13 pkt 5 ustawy obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu podlegają osoby współpracujące - od dnia rozpoczęcia współpracy przy prowadzeniu pozarolniczej działalności, wykonywaniu umowy agencyjnej albo umowy zlecenia lub współpracy z osobami fizycznymi wskazanymi w art. 18 ust. 1 ustawy z 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców do dnia zakończenia tej współpracy. Art. 16 ust. 5a ustawy wskazuje, że składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, chorobowe i wypadkowe osób współpracujących finansuje w całości z własnych środków osoba prowadząca pozarolniczą działalność lub osoba fizyczna, o której mowa w art. 18 ust. 1 ustawy z 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców. Zgodnie z dyspozycją art. 18 ust. 8 ustawy podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 5 i 5a, stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek, ogłoszonego w trybie art. 19 ust. 10 na dany rok kalendarzowy. Składka w nowej wysokości obowiązuje od 1 stycznia do 31 grudnia danego roku.

Kwestia ubezpieczenia zdrowotnego została zawarta w ustawie z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2022 r., poz. 2561 j.t.). Zgodnie z art. 66 ust. 1 pkt 1c tej ustawy obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego podlegają osoby spełniające warunki do objęcia ubezpieczeniami społecznymi lub ubezpieczeniem społecznym rolników, które są osobami prowadzącymi działalność pozarolniczą lub osobami z nimi współpracującymi, z wyłączeniem osób, które zawiesiły wykonywanie działalności gospodarczej na podstawie przepisów ustawy z 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców lub przepisów o ubezpieczeniach społecznych lub ubezpieczeniu społecznym rolników. Zaś na podstawie art. 81 ust. 2 w/w ustawy podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne osób, o których mowa w art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. c i pkt 1a, stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”. Składka w nowej wysokości obowiązuje od 1 stycznia do 31 grudnia danego roku.

W zakresie odróżnienia współpracy od stosunku zatrudnienia, judykatura zwraca uwagę na brak prawnej definicji pojęcia współpracy. Sąd Najwyższy wskazał, że współpraca jest formą współdziałania z prowadzącym działalność gospodarczą, a „osobą współpracującą" jest taka osoba, z którą nie zawarto żadnej umowy dotyczącej rodzaju świadczonej pracy. Poza tym współpraca jest wolna od elementów składających się na pojęcie stosunku pracy – podporządkowania, ciągłości, wyraźnie określonego wynagrodzenia, zakresu czynności; działania osoby współpracującej nie mają charakteru czynności pracowniczych. Cechami konstytutywnymi współpracy przy działalności gospodarczej są występujące łącznie: istotny „ciężar gatunkowy" działań współpracownika, które nie mogą mieć charakteru wtórnego, lecz muszą pozostawać w bezpośrednim związku z przedmiotem podjętej działalności oraz charakteryzować się pewną stabilnością i zorganizowaniem, oraz „znaczący" czas i częstotliwość podejmowanych prac (wyrok Sądu Najwyższego z 6 stycznia 2009 r., sygn. akt II UK 134/08). Za współpracę przy prowadzeniu działalności gospodarczej, powodującą obowiązek ubezpieczeń emerytalnego i rentowych, uznać należy taką pomoc udzieloną przedsiębiorcy przez jego małżonka, która ma charakter stały i bez której stanowiące majątek wspólny małżonków dochody z tej działalności nie osiągałyby takiego pułapu, jaki zapewnia ich współdziałanie przy tym przedsięwzięciu (wyrok Sądu Najwyższego z 20 maja 2008 r., sygn. akt II UK 286/07). Cechami konstytutywnymi pojęcia „współpraca przy prowadzeniu działalności gospodarczej” w rozumieniu art. 8 ust. 11 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych są występujące łącznie: 1) istotny dla działalności gospodarczej ciężar gatunkowy działań współpracownika, które to działania nie mogą mieć charakteru wtórnego; muszą pozostawać w bezpośrednim związku z przedmiotem podjętej działalności oraz muszą charakteryzować się pewną systematycznością, stabilnością i zorganizowaniem; 2) znaczący czas i częstotliwość podejmowanych robót. Ponadto, za współpracującego przy prowadzeniu działalności pozarolniczej można uznać tylko taką osobę, która na rzecz tej działalności wykonuje prace takiego rodzaju, rozmiaru i częstotliwości, że mają one wymiar ekonomiczny i organizacyjny na tyle istotny, że mogą być postrzegane jako współpraca przy prowadzeniu tej działalności (postanowienie Sądu Najwyższego z 29 maja 2019 r., sygn. akt II UK 216/18). Ocena, czy w konkretnej sytuacji pomoc świadczona przez małżonka może być uznawana za współpracę w rozumieniu art. 8 ust. 11 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, stanowiącą w myśl art. 6 ust. 1 pkt 5 tej ustawy podstawę do objęcia tej osoby obowiązkowymi ubezpieczeniami: emerytalnym i rentowymi, wymaga uprzednich ustaleń faktycznych co do charakteru i rodzaju tych czynności (wyrok Sądu Najwyższego z 30 sierpnia 2018 r., sygn. akt I UK 202/17).

Wobec powyższego warunkiem, jaki jest konieczny do uznania danej osoby za współpracującą z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą, jest zaliczenie jej do kręgu najbliższych dla prowadzącego działalność gospodarczą. Jednak pojęcie wspólnego gospodarstwa domowego nie zostało doprecyzowane w ustawie systemowej. Wspólnym gospodarstwem domowym mamy do czynienia wtedy, gdy osoby nie tylko razem zamieszkują, ale także wspólnymi siłami zaspokajają swoje potrzeby życiowe. Prowadzeniem wspólnego gospodarstwa domowego są zatem zarówno sytuacje, w których np. małżonkowie zarobkują i wspólnie łożą na utrzymanie rodziny, jak również te, gdy jeden z małżonków uzyskuje dochody z działalności zarobkowej, a drugi zajmuje się prowadzeniem domu. Należy stwierdzić, że zaspokajanie potrzeb założonej przez małżonków rodziny jest jednym z ich podstawowych obowiązków. W konsekwencji obowiązek ten istnieje niezależnie od ustroju majątkowego istniejącego między małżonkami. W niniejszej sprawie odwołujący wskazywał, że pomiędzy małżonkami istnieje ustrój rozdzielności majątkowej, co jednak nie jest równoznaczne z uznaniem, że nie prowadzą oni wspólnego gospodarstwa domowego. Decydujące znaczenie mają faktyczne relacje między zainteresowanymi osobami. Przy określeniu prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego należy brać pod uwagę następujące okoliczności: wspólny adres zameldowania (zamieszkania), prowadzenie wspólnego budżetu domowego, współpraca w załatwianiu codziennych spraw życiowych. W rozpoznawanej sprawie nie było sporne, że ubezpieczona jest żoną płatnika składek i pozostaje z nim we wspólnym gospodarstwie domowym. Jednakże zawarcie umownej rozdzielności małżeńskiej uzasadnia stwierdzenie, że ubezpieczona nie osiągała żadnych korzyści i nie partycypowała w zarobkach męża uzyskiwanych z tytułu prowadzonej przez niego działalności gospodarczej.

Sąd zważył, że statusie osoby współpracującej decydują trzy przesłanki, tj. zaliczenie do enumeratywnie wymienionego kręgu osób bliskich, pozostawanie członka rodziny we wspólnym gospodarstwie domowym oraz „współpraca” przy prowadzeniu działalności gospodarczej. Wszystkie wymienione wyżej przesłanki muszą występować łącznie (wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 15 kwietnia 2016 r., III AUa 1730/15). Zaznaczenia wymaga, że współpraca z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność gospodarczą nie wynika z czynności prawnej, lecz jest konsekwencją faktycznej współpracy podmiotów wymienionych w treści art. 8 ust. 11 ustawy systemowej (wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 19 października 2015 r. III AUa 766/15).

Żaden z przepisów prawa nie definiuje jakim kryteriom winna odpowiadać współpraca przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej. W oparciu o utrwalone orzecznictwo zasadne jest przyjęcie, że wykonywana przez osoby współpracujące działalność powinna charakteryzować się ciągłością i zorganizowaniem. Wyłącznie taka współpraca powoduje obowiązek ubezpieczenia społecznego (wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 18 lipca 2006 r., o sygn. akt III AUa 1641/05). Cechą konstytutywną pojęcia współpraca przy prowadzeniu pozarolniczej działalności w rozumieniu art. 8 ust. 11 ustawy systemowej jest istotny dla działalności gospodarczej ciężar gatunkowy działań współpracownika, które to nie mogą mieć charakteru wtórnego. Przedmiotowe działania muszą jednocześnie pozostawać w bezpośrednim związku z przedmiotem podjętej działalności oraz muszą charakteryzować się pewną systematycznością, stabilnością i zorganizowaniem, a nadto muszą obejmować znaczący czas i częstotliwość (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 30 września 2013 r., sygn. akt III AUa 2274/12 Cechami konstytutywnymi pojęcia „współpraca przy działalności gospodarczej” są występujące łącznie: istotny ciężar gatunkowy działań współpracownika, które nie mogą mieć charakteru wtórnego, bezpośredni związek z przedmiotem działalności gospodarczej, stabilność i zorganizowanie oraz znaczący czas i częstotliwość podejmowanych robót (wyrok Sądu Najwyższego z 6 stycznia 2009 r., sygn. akt II UK 134/08).

Przyjąć również należy, że współpraca oznacza pracę wykonywaną wspólnie, bądź działalność prowadzoną z inną osobą. Z wykładni literalnej powołanej regulacji wynika również, że termin współpraca przy prowadzeniu działalności, którym operuje art. 8 ust. 11 ustawy systemowej zakłada, że współpracujący ma istotny wpływ na tę działalność. Wartość działania w ramach współpracy musi być także znacząca. Ponadto z terminem współpraca wiąże się także cecha stałości, w sensie stabilności ekonomiczno-zawodowej osoby zainteresowanej. Ważne jest istnienie pewnego związania z pracą wykonywaną w ramach współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej. Zasadne jest też przyjęcie, że wykonywana przez osoby współpracujące działalność powinna charakteryzować się zorganizowaniem i pewną ciągłością. Nie może zatem stanowić w sensie prawnym współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej sporadyczne, podejmowane okazjonalnie, zajmujące nikłą ilość czasu wystawianie faktur, czy wydawanie ad hoc (gdy nie ma pracownika) towaru. Znaczenie gospodarcze, organizacyjne i stabilność takich działań są znikome i nie kwalifikują się do oceny, że w sensie prawnym dochodzi do „współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej”. Stwierdzić zatem należy, że za współpracującego przy prowadzeniu działalności pozarolniczej można uznać tylko taką osobę, która na rzecz tej działalności wykonuje prace takiego rodzaju, rozmiaru i częstotliwości, że mają one wymiar ekonomiczny i organizacyjny na tyle istotny, że mogą być postrzegane jako współpraca przy prowadzeniu tej działalności (wyrok Sądu Najwyższego z 23 kwietnia 2010 r., sygn. akt II UK 315/09).

Jak zostało już wskazane, kluczowe znaczenie dla uznania członka rodziny za osobę współpracującą przy prowadzeniu działalności gospodarczej ma okoliczność faktycznego wykonywania przez niego pracy, pozostającej w bezpośrednim związku z przedmiotem działalności gospodarczej płatnika. Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy sąd okręgowy uznał, że w spornym okresie czasu N. S. nie spełniła podstawowej przesłanki wynikającej z przepisów, bowiem nie wykonywała żadnej pracy związanej z współprowadzeniem działalności gospodarczej swojego męża. Ubezpieczona została zatrudnienia w 4 lipca 2022 r. r. na stanowisku kosmetologa. Wszystkie czynności ubezpieczona wykonywała jako pracownik. W trakcie zatrudnienia wypełniła również wszystkie przesłanki wynikające z art. 22 § 1 k.p., zgodnie z którym przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Należy zaznaczyć, że współpraca przy prowadzeniu działalności gospodarczej jest wolna od elementów składających się na pojęcie stosunku pracy. Tymczasem ubezpieczona podlegała podporządkowaniu i nadzorowi, który wykonywany był bezpośrednio przez jej męża. Jednocześnie ubezpieczona miała wyraźnie określone wynagrodzenie w umowie o pracę oraz zakres czynności, który zobowiązana była wykonywać. Działania N. S. miały więc charakter czynności pracowniczych, czego organ rentowy nie kwestionował.

W swoim orzecznictwie Sąd Najwyższy podkreśla, że współpraca osoby bliskiej musi mieć znaczenie ekonomiczne dla prowadzącego działalność. Z wykładni gramatycznej wynika, że termin „współpraca przy prowadzeniu działalności”, zwłaszcza gospodarczej, którym posługuje się art. 8 ust. 11 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, zakłada, że współpracujący ma istotny wpływ na tę działalność. Jedynym czynnikiem zmieniającym postanowienia umowne było podwyższenie wysokości wynagrodzenia ubezpieczonej związane ze zmianą wymiaru czasu pracy. Zainteresowana, oprócz wykonywania czynności niemających wpływu na sferę organizacyjną i finansową, nie podejmowała również żadnych wiążących decyzji dla firmy. Ubezpieczona nie posiadała pełnomocnictw do występowania w imieniu firmy ani nie podejmowała wiążących decyzji dla funkcjonowania prowadzonej działalności przez jej męża.

Należy podkreślić, że to czy małżonkowie niezależnie od tego czy mają rozdzielność majątkowa czy nie, będą ze sobą współpracowali przy prowadzeniu dzielności czy też współpraca ta przyjmie formę pracowniczego podporządkowania umowy należy do decyzji stron, która jest wiążąca, chyba że zostanie stwierdzono, że umowę zawarto dla pozoru. Brak jest podstaw do tego, aby organ rentowy wybierał za płatnika składek jak ma zorganizować działalność gospodarczą. A. S. prowadzi działalność w dwóch zakresach - w branży samochodowej i kosmetologicznej. N. S. posiada kompetencje w zakresie kosmetologii, a nie posiada wiedzy co do branży samochodowej. Należy wskazać, że hipotetycznie N. S. mogłaby współpracować ze swoim mężem tylko w jednej z form działalności, tj. w zakresie kosmetologii. Przy najmie samochodów nie miała takiej możliwości, gdyż się na tym nie zna. Trudno wiec uznać, że sporna współpraca przy prowadzeniu działalności gospodarczej mogłaby dotyczyć tylko wycinka tej działalności. Ponadto należy zauważyć, że A. S. zatrudnił na miejsce odwołującej nowego pracownika, który obecnie wykonuje zadania ubezpieczonej. Okoliczność, z jakich przyczyn osoba ta została zatrudniona w oparciu o umowę zlecenia została wyjaśniona w toku postępowania - wynikała z okoliczności tego, że była to forma zatrudnienia bardziej korzystna dla tej osoby, która nie ukończyła 26 roku życia.

Na marginesie należy zauważyć, że co prawda N. S. przed zatrudnieniem jej wiedziała, że jest w ciąży, jednak okoliczność ta nie dyskwalifikuje możliwości podjęcia przez nią zatrudnienia, jeżeli w czasie podpisywania umowy o pracę była zdolna do pracy. Jednak nawet, gdyby stwierdzić, że podjęcie przez odwołującą pracy miało związek z planowanym macierzyństwem, to wymaga podkreślenia, że samo zawarcie umowy o pracę z kobietą w okresie ciąży, choćby nawet głównym motywem tego zatrudnienia było uzyskanie świadczeń związanych z macierzyństwem, nie jest ani naganne, ani tym bardziej sprzeczne z prawem, na co wielokrotnie wskazywano w orzecznictwie Sądu Najwyższego (zob. przykładowo wyrok Sądu Najwyższego z 6 lutego 2006 r., III UK 156/05). Nie ma zatem żadnych przeszkód ku temu, aby kobieta będąca w ciąży bądź też planująca macierzyństwo w niedalekiej przyszłości mogła podjąć pracę, nawet jeśli jedynym celem podjęcia zatrudnienia jest zagwarantowanie świadczeń z systemu ubezpieczeń społecznych na okres macierzyństwa, pod warunkiem, że stosunek pracy spełnia kryteria określone w art. 22 § 1 k.p. i jest realizowany.

Mając powyższe na uwadze sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdził, że N. S. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowemu, wypadkowemu i chorobowemu jako pracownik A. S. od 4 lipca 2020 r.

O kosztach orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. mając na uwadze, że odwołująca się wygrała sprawę. Stąd też, określonymi na podstawie § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2023.1935 ) kosztami zastępstwa procesowego obciążono organ rentowy.