Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 kwietnia 2025 r.

Sąd Okręgowy Warszawa – Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący Sędzia SO Renata Gąsior

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 14 kwietnia 2025 r. w Warszawie

sprawy K. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o prawo do renty rodzinnej

na skutek odwołania K. S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W. z dnia 20 czerwca 2023 roku, znak: (...)

oddala odwołanie

Renata Gąsior

UZASADNIENIE

K. S. w dniu 3 lipca 2023 r. wniosła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W. z dnia 20 czerwca 2023 r., znak: (...) odmawiającej jej prawa do renty rodzinnej po zmarłej matce A. J.. Odwołująca wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez przyznania jej prawa do renty rodzinnej ( odwołanie – k. 3 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. w odpowiedzi wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 kpc. Organ rentowy w uzasadnieniu powołał się na treść art. 65 ust. 1, art. 66 i art. 68 ust. 1 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Organ rentowy wskazał, że A. J. w chwili śmierci, tj. 10.12.2022 r. miała przyznane prawo do emerytury. Następnie podniósł, że komisja lekarska ZUS orzeczeniem z dnia 12.06.2023 r. uznała, że ubezpieczona nie jest całkowicie niezdolna do pracy. W oparciu o powyższe organ rentowy odmówił K. S. prawa do roszczonego świadczenia ( odpowiedź na odwołanie – k. 4-4v. a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

K. S., urodzona (...), ukończyła Szkołę (...) Artystycznych o profilu tkactwo, ale nie podjęła pracy w zawodzie. Odwołująca opiekowała się matką A. J., która zmarła w dniu 10 grudnia 2022 r. i która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury ( bezsporne).

W dniu 2 stycznia 2023 roku K. S. złożyła wniosek o rentę rodzinną ( k. 1, III tom a.r.). W toku postępowania lekarz orzecznik ZUS, orzeczeniem z 25 kwietnia 2023 r., ustalił że badana nie jest całkowicie niezdolna do pracy ( k. 29, III tom a.r.). Następnie komisja lekarska ZUS w orzeczeniu z dnia 12 czerwca 2023 r. podtrzymała wcześniejsze orzeczenie lekarza orzecznika ZUS ( k. 31, III tom a.r.). W oparciu o powyższe Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. decyzją z 20 czerwca 2023 roku odmówił K. S. prawa do renty rodzinnej po zmarłej matce ( k. 33, III tom a.r.).

Od ww. decyzji organu rentowego, ubezpieczona K. S. złożyła odwołanie, inicjując tym samym niniejsze postępowanie ( odwołanie - k. 3 a.s.).

Postanowieniem z dnia 13 października 2023 r. Sąd dopuścił dowód z opinii biegłych sądowych chirurga ortopedy oraz medycyny pracy na okoliczność ustalenia czy odwołująca się jest całkowicie niezdolna do pracy zarobkowej oraz czy jest to niezdolność trwała czy okresowa, a jeżeli okresowa, to na jaki okres oraz czy naruszenie sprawności organizmu powstało do ukończenia 16 roku życia odwołującej lub do ukończenia nauki w szkole, ale przed ukończeniem 25 roku życia ( k. 13 a.s.).

W opinii z dnia 10 lutego 2024 r. biegły sądowy lekarz ortopeda traumatolog M. G. po dokonaniu analizy akt sprawy wraz ze zgromadzoną dokumentacją medyczną, ocenił, że u K. S. nie występuje niezdolność do pracy ( opinia biegłego M. G. – k. 31-32 a.s.).

Biegła sądowa z dziedziny medycyny pracy M. K. w piśmie z dnia 18 września 2024 r. poinformowała, że nie może udzielić odpowiedzi na pytania zawarte w tezie dowodowej, gdyż w dokumentacji zawartej w aktach brak jest jakichkolwiek merytorycznych danych, których analiza pozwoliłaby biegłej odpowiedzieć na zadane pytania ( pismo biegłej M. K. – k. 84 a.s.).

Postanowieniem z dnia 30 października 2024 r. Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego specjalisty neurologa na okoliczność ustalenia czy odwołująca się jest całkowicie niezdolna do pracy zarobkowej oraz czy jest to niezdolność trwała czy okresowa, a jeżeli okresowa, to na jaki okres oraz czy naruszenie sprawności organizmu powstało do ukończenia 16 roku życia odwołującej lub do ukończenia nauki w szkole, ale przed ukończeniem 25 roku życia ( k. 89 a.s.).

W opinii z dnia 22 lutego 2025 r. biegła sądowa z zakresu neurologii T. Ł. po przeprowadzeniu badania lekarskiego oraz dokonaniu analizy akt sprawy wraz ze zgromadzoną dokumentacją medyczną, stwierdziła u K. S. zespół psychoorganiczny niewielkiego stopnia, bez uszkodzenia struktur nerwowych w zakresie obwodowego jak i centralnego układu nerwowego – bez niedowładów, bez zaburzeń czucia powierzchniowego. Biegła wskazała, że odwołująca podczas badania lekarskiego samodzielnie się rozbierała i ubierała, sprawnie chodzi. W ocenie biegłej K. S. nie jest całkowicie niezdolna do pracy zarobkowej ( opinia biegłej T. Ł. – k. 95-99 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny w oparciu o zebrane w sprawie dokumenty, w tym dokumentację medyczną K. S., konieczną w procesie opiniowania przez biegłych sądowych oraz dokumenty obrazujące przebieg postępowania przed organem rentowym. Zostały one ocenione jako wiarygodne, ponieważ ich treść oraz forma nie budziły zastrzeżeń.

Ustalając stan faktyczny, Sąd oparł się również na opiniach biegłych sądowych chirurga ortopedy M. G. oraz specjalistki z zakresu neurologii T. Ł.. Wskazane opinie zostały sporządzone w sposób rzetelny i fachowy z uwzględnieniem dostępnej w sprawie dokumentacji medycznej ubezpieczonej, a opinia biegłej T. Ł. również badaniem przedmiotowym odwołującej. Ponadto prezentowane przez biegłych wnioski, dotyczące braku całkowitej niezdolności do pracy ubezpieczonej są zbieżne oraz mają charakter stanowczy i jednoznaczny, a poza tym zostały należycie i przekonująco uzasadnione. Uwzględniając powołane okoliczności, Sąd zaaprobował opinie biegłych, ponieważ są one spójne i nie dały podstaw do ustalenia, że K. S. jest całkowicie niezdolna do pracy. Sąd przyjął zatem opinie biegłych sądowych jako podstawę dokonanych ustaleń faktycznych oceniając, że brak jest podstaw do ich negowania.

Sąd nie oparł się na stanowisku wyrażonym przez biegłą sądową z dziedziny medycyny pracy M. K., gdyż nie zawierał merytorycznej odpowiedzi na zadane pytania.

Sąd uznał, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy stanowi wystarczającą podstawę do wydania orzeczenia kończącego postępowanie. W niniejszej sprawie wyrok został wydany, na podstawie art. 148 ¹ § 1 k.p.c., na posiedzeniu niejawnym. W rozpoznawanej sprawie strony nie wnosiły o rozpoznanie sprawy na rozprawie w pierwszym piśmie procesowym, a złożone dotychczas pisma procesowe przez każdą ze stron dawały podstawę do przyjęcia, że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie K. S., jako niezasadne, podlegało oddaleniu.

Zgodnie z art. 65 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2024, poz. 1631), zwanej dalej ustawą emerytalną, renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń. Przy ocenie prawa do renty przyjmuje się, że osoba zmarła była całkowicie niezdolna do pracy. Z kolei w myśl art. 68 ust. 1 wskazanej ustawy prawo do renty rodzinnej mają dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione:

1) do ukończenia 16 lat,

2) do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat życia, albo

3) bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy w okresie, o którym mowa w pkt 1 lub 2.

Jak wynika z cytowanych powyżej przepisów, uzyskanie renty rodzinnej jest możliwe w sytuacji spełnienia przesłanek określonych w ustawie. Wnioskodawca musi być uprawnionym członkiem rodziny zmarłego, któremu przysługiwało prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy. Uprawnionym na gruncie wskazanej wyżej ustawy jest między innymi dziecko zmarłego, któremu renta rodzinna po zmarłym rodzicu przysługuje w trzech przypadkach. Ze względu na okoliczności przedmiotowej sprawy istotny jest ostatni z przypadków, określony w art. 68 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej. Literalna wykładnia tego przepisu prowadzi do wniosku, że przesłanka w nim określona jest spełniona w dwóch sytuacjach mogących wystąpić niezależnie od siebie. Zatem możliwe jest przyznanie renty rodzinnej bez względu na wiek, jeśli dziecko jest całkowicie niezdolne do pracy i samodzielnej egzystencji, lub też jest całkowicie niezdolne do pracy i w obu przypadkach niezdolność ta powstała przed ukończeniem przez dziecko 16 roku życia bądź do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat życia.

W rozpatrywanej sprawie Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. odmówił przyznania odwołującej renty rodzinnej, wskazując, że odwołująca nie jest całkowicie niezdolna do pracy. W ocenie odwołującej powyższe stanowisko organu rentowego jest niezasadne.

Uprawnienie do renty rodzinnej określone w art. 68 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej jest ściśle związane z pojęciem niezdolności do pracy wnioskodawcy. Niezdolność do pracy jest kategorią ubezpieczenia społecznego łączącą się z całkowitą lub częściową utratą zdolności do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu bez rokowania jej odzyskania po przekwalifikowaniu (art. 12 ustawy emerytalnej). Ocena niezdolności do pracy w zakresie dotyczącym naruszenia sprawności organizmu i wynikających stąd ograniczeń możliwości wykonywania zatrudnienia wymaga z reguły wiadomości specjalnych. W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych dotyczących prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, ale także prawa do renty rodzinnej w takim przypadku jak rozpatrywany, do dokonywania ustaleń w zakresie oceny stopnia zaawansowania chorób oraz ich wpływu na stan czynnościowy organizmu, uprawnione są osoby posiadające fachową wiedzę medyczną, a zatem okoliczności tych można dowodzić tylko przez dowód z opinii biegłych sądowych, zgodnie z treścią art. 278 k.p.c. Opinia biegłego ma na celu ułatwienie sądowi należytej oceny zebranego materiału dowodowego wtedy, gdy potrzebne są do tego wiadomości specjalne. Dlatego też opinie sądowo - lekarskie sporządzone przez lekarzy specjalistów, mają zasadniczy walor dowodowy dla oceny schorzeń ubezpieczonego (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 31 października 2018r., III AUa 2439/16; wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 11 lutego 2016r., III AUa 1609/15). Powyższe ma znaczenie zarówno dla ustalenia samego istnienia niezdolności do pracy i jej stopnia, jak też momentu jej powstania. Z tego względu i w rozpatrywanej sprawie skorzystanie z dowodu z opinii biegłych sądowych było konieczne.

Sąd dopuścił dowód z opinii biegłych sądowych: chirurga ortopedy M. G., specjalistki z zakresu neurologii T. Ł. oraz specjalistki medycyny pracy M. K.. Biegła sądowa M. K. nie udzieliła merytorycznej odpowiedzi na zapytanie sądu, natomiast pozostali biegli zgodnie wskazali w swoich opiniach, że K. S. nie jest całkowicie niezdolna do pracy. Mając na względzie rzetelność opinii biegłych sądowych, Sąd podzielił wnioski w nich zawarte. Jak wspomniano wyżej, w postępowaniu sądowym ocena niezdolności do pracy, a co za tym idzie również weryfikacja orzeczeń lekarzy orzeczników, wymaga zasięgnięcia wiadomości specjalnych. Należy przy tym podkreślić, że w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych sąd odwoławczy dokonuje ustaleń w zakresie stanu zdrowia ubezpieczonych – w kontekście istnienia bądź nieistnienia niezdolności do pracy, a w tym pierwszym przypadku, także co do jej stopnia i daty powstania – w oparciu o dowód z opinii biegłych sądowych z zakresu medycyny. Ocena niezdolności do pracy wymaga wiadomości specjalnych i musi znaleźć oparcie w dowodzie z opinii biegłych. Sąd nie może - przy ocenie opinii biegłych, dostarczających sądowi wiedzy specjalistycznej koniecznej do dokonania oceny stanu zdrowia osoby ubiegającej się o świadczenie rentowe (w tym przypadku rentę rodzinną), w szczególności rodzaju występujących schorzeń, stopnia ich zaawansowania oraz nasilenia związanych z nimi dolegliwości lub dysfunkcji organizmu, stanowiących łącznie o zdolności do wykonywania zatrudnienia bądź braku takiej zdolności - oprzeć się na własnym przekonaniu, wiedzy powszechnej, czy zasadach logicznego myślenia, które to kryteria ze zrozumiałych względów nie obejmują specjalistycznej wiedzy medycznej, lecz w razie istotnych różnic między opiniami biegłych musi zasięgnąć opinii kolejnych biegłych albo doprowadzić do konfrontacji biegłych, którzy wydali sprzeczne opinie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 października 2017 r., I UK 415/16; wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 31 października 2018 r., III AUa 2439/16). Taka sytuacja w przedmiotowej sprawie nie miała miejsca, gdyż omówione opinie biegłych, wydane na podstawie właściwych przesłanek, były zbieżne zarówno co do oceny stanu zdrowia odwołującej, jak i stwierdzenia, że K. S. nie jest całkowicie niezdolna do pracy. Sąd nie może natomiast czynić ustaleń sprzecznych z opinią biegłego, jeśli jest ona prawidłowa i jeżeli odmienne ustalenia nie mają oparcia w pozostałym materiale dowodowym (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 18 września 2014r., I UK 22/14; z dnia 24 czerwca 2015 r., I UK 345/14; także wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 14 września 2017 r., III AUa 258/17).

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., oddalił odwołanie K. S. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W..

Sędzia SO Renata Gąsior