Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 kwietnia 2025 r.

Sąd Okręgowy Warszawa – Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący Sędzia SO Renata Gąsior

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 7 kwietnia 2025 r. w Warszawie

sprawy M. N.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W.

o kapitał początkowy

na skutek odwołania M. N.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W. z dnia 11 kwietnia 2024 roku, znak: (...) (...)

zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 11 kwietnia 2024 roku, znak: (...) (...) w ten sposób, że ustala wysokość kapitału początkowego M. N. na dzień 1 stycznia 1999 r., przy uwzględnieniu wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wynoszącego 130,53%, na kwotę 86.413,14 zł.

R. G.

UZASADNIENIE

W dniu 27 lipca 2024 roku M. N. odwołał się od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W. z dnia 11 kwietnia 2024 roku, znak: (...) (...) w sprawie ustalenia kapitału początkowego. Odwołujący się wskazał, że pomimo dostarczenie do organu rentowego dokumentów stwierdzających prawidłowość naliczonych dochodów, Zakład do ustalenia kapitału początkowego nie uwzględnił dochodów z: 1982 roku w kwocie 27.200,00 zł, z 1983 roku w kwocie 13.600,00 zł i z tego samego roku w kwocie 7.960,00 zł oraz z 1984 roku w kwocie 13.600,00 zł (odwołanie M. N. – k. 3 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ¹¹ § 1 k.p.c. W uzasadnieniu stanowiska wskazał, że do wyliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego nie uwzględnił wskazanych w zaświadczeniach o zatrudnieniu i wynagrodzeniu spornych kwot rekompensat, ponieważ z zaświadczeń nie wynika, z jakiego tytułu przysługiwały rekompensaty. Organ rentowy podkreślił, że w aktach sprawy brak jest danych umożliwiających weryfikację prawidłowości wyliczenia rekompensat, np. czy ww. był pracownikiem posiadającym uprawnienia do zwiększonych przydziałów kartkowych na mięso, czy podstawa wymiaru rekompensaty nie ulegała zmianie w trakcie roku. Zakład zaakcentował, że zaświadczenia wskazują jedynie na podstawę w poszczególnych latach, a w umowach o pracę i świadectwach pracy wynagrodzenie określone jest stawką godzinową. W ocenie organu rentowego dane zawarte w aktach i zaświadczeniach o zatrudnieniu i wynagrodzeniu nie są wystarczające do ustalenia jednoznacznej kwoty rekompensaty (odpowiedź na odwołanie – k. 4-4v a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

M. N. urodził się (...). Był zatrudniony:



od 19 sierpnia1977 r. do 25 październik 1977 r. w Zespole Elektrociepłowni (...) - elektrociepłownia (...) i w tym czasie od 25 października 1977 r. 1 grudnia do 1978 r. odbywał zasadniczą służbę wojskową,



od 1 grudnia 1978 r. do 30 listopada 1980 r. w (...) Zakładach (...),



od 2 grudnia 1980 r. do 24 lipca 1983 r. w Warsztatach Szkolnych Zespołu Szkół (...),



od 25 lipca 1983 r. do 30 listopada 1984 r. w Elektrociepłowni (...) w budowie,



od 1 grudnia 1984 r. do 10 maja 1985 r. w P. P. Z. (...),



od 25 czerwca 1985 r. do 31 grudnia 1986 r. w Przedsiębiorstwie (...)



od 6 stycznia 1987 r. do 5 kwietnia 1988 r. w Kombinacie Budownictwa (...),



od 20 kwietnia 1988 r. do 30 września 1989 r. w Przedsiębiorstwie (...),



od 1 stycznia 1985 r. do 31 lipca 1990 r. w (...)
(bezsporne, a ponadto świadectwa pracy i umowy o pracę – nienumerowane karty akt rentowych).

W okresie od 21 lipca 1989 r. do 8 lutego 1991 r. oraz od 1 lutego 1991 r. do 13 marca 2001 prowadził własną działalność gospodarczą (bezsporne).

W latach 1982 – 1984 M. N. podczas zatrudnienia w Elektrociepłowni (...) i w Zespole Szkół (...) otrzymał rekompensaty w kwotach: 14.040,00 zł w roku 1982, 10.920,00 zł i 6.800,00 zł z roku 1983, 14.960,00 zł z roku 1984 (dokumentacja płacowa M. N. –
k. 64 a.s.).

W dniu 15 lipca 2022 r. M. N. wystąpił do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z wnioskiem o emeryturę

W następstwie rozpatrzenia ww. wniosku organ rentowy decyzją z dnia 26 lipca 2022 r. ustalił kapitał początkowy dla M. N., a następnie przyznał mu emeryturę od dnia 1 lipca 2022 r. (bezsporne).

Ww. decyzją kapitał początkowy ustalony został w kwocie 82.318,83 zł. Do ustalenia wartości kapitału początkowego Zakład przyjął podstawę wymiaru kapitału początkowego w kwocie 1.474,71 zł, wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego w wysokości 120,79 % oraz współczynnik proporcjonalny do wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowego w wysokości 51,53 %. Zakład przyjął za udowodnione łącznie 12 lat, 8 miesięcy i 24 dni tj. 152 miesiące okresów składkowych

Do ustalenia wartości kapitału początkowego Zakład nie uwzględnił dochodów:

- w kwocie 27.200,00 zł z roku 1982,

- w kwocie 13.600,00 zł i 7.960,00 zł z roku 1983,

- w kwocie 13.600,00 zł z roku 1984

wskazując, że ww. kwoty rekompensat nie mogą zostać zweryfikowane, co do prawidłowości ich obliczenia, ponadto dochodów:

- w kwocie 224.0004,00 zł z roku 1987,

- w kwocie 99.526,00 zł z roku 1988

wskazując, że dokumenty, z których wynikają ww. kwoty nie zostały opatrzone pieczątką ( decyzja z dnia 26 lipca 2022 r. – nienumerowana karta akt rentowych tom I).

W dniu 13 lutego 2024 r. M. N. wystąpił do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z wnioskiem o ponowne obliczenie świadczenia emerytalnego. Do wniosku dołączył pisma z (...) Termika z dnia 3 stycznia 2023 r. i z Zespołu Szkół (...) z dnia 18 lipca 2023 r. oraz kserokopię kartoteki wynagrodzeń i karty zasiłkowej dotyczące zatrudnienia w Kombinacie Budownictwa Miejskiego (wniosek z załącznikami – nienumerowane karty akt rentowych).

W dniu 11 kwietnia 2024 r. organ rentowy po rozpatrzeniu wniosku M. N. wydał decyzję (...), którą ponownie ustalił kapitał początkowy na dzień 1 stycznia 1999 r. w wysokości 85.253,19 zł. Do ustalenia wartości kapitału początkowego Zakład przyjął podstawę wymiaru kapitału początkowego w kwocie 1.559,93 zł, wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego w wysokości 127,77 % oraz współczynnik proporcjonalny do wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowego w wysokości 51,53 %. Zakład przyjął za udowodnione łącznie 12 lat, 8 miesięcy i 24 dni tj. 152 miesiące okresów składkowych. Do ustalenia wartości kapitału początkowego Zakład uwzględnił dochody w kwocie 224.004,00 zł z roku 1987 i kwocie 99.526,00 zł z roku 1988, których nie uwzględnił we wcześniej wydanej decyzji z dnia 26 lipca 2022r. Nadal jednak do ustalenia wartości kapitału początkowego nie uwzględnił dochodów:

- w kwocie 27.200,00 zł z roku 1982,

- w kwocie 13.600,00 zł i 7.960,00 zł z roku 1983,

- w kwocie 13.600,00 zł z roku 1984

(decyzja z dnia 11 kwietnia 2024 r. – nienumerowana karta akt rentowych tom I)

M. N. odwołał się od decyzji z dnia 11 kwietnia 2024 r. dotyczącej ustalenia wartości kapitału początkowego, co zainicjowało przedmiotowe postępowanie sądowe (odwołanie).

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie ww. dowodów z dokumentów złożonych do akt sprawy, akt osobowych i dokumentacji płacowej ubezpieczonego oraz dokumentów znajdujących się w aktach rentowych. Wskazane dokumenty, z wyjątkiem zaświadczeń Rp-7 nie były przedmiotem sporu między stronami postępowania. Listy płac zawarte w dokumentacji płacowej stanowią dokumentację źródłową i nie były kwestionowane przez organ rentowy. Pozwoliły na weryfikację informacji zawartych w zaświadczeniach o zatrudnieniu i wynagrodzeniu. Mając na uwadze wiarygodność dokumentów źródłowych, należało uznać, że sporządzone przez organ rentowy hipotetyczne wyliczenie kapitału początkowego jest prawidłowe. Zaznaczyć należy, że ubezpieczony nie zgłosił zastrzeżeń do wyliczeń Zakładu.

Wobec powyższego, sporne dokumenty Rp-7 należało uznać za niewiarygodne co do danych w nich stwierdzonych, w zakresie w jakim są one sprzeczne z dokumentacją płacową, i jako takie nie mogły stanowić wiarygodne dowodu w sprawie, skoro listy płac nie potwierdzają kwot wynikających z Rp-7.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie M. N. zasługiwało na uwzględnienie.

Na wstępie wskazania wymaga, że rozpoznanie sprawy nastąpiło na posiedzeniu niejawnym. Taką możliwość daje art. 148 ¹ § 1 k.p.c. , który przewiduje, że sąd może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym, gdy pozwany uznał powództwo lub gdy po złożeniu przez strony pism procesowych i dokumentów, w tym również po wniesieniu zarzutów lub sprzeciwu od nakazu zapłaty albo sprzeciwu od wyroku zaocznego, Sąd uzna – mając na względzie całokształt przytoczonych twierdzeń i zgłoszonych wniosków dowodowych – że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne, a strony nie wniosły o przeprowadzenie rozparty. W tych okolicznościach Sąd uznał, że w realiach sprawy wskazany przepis znajduje zastosowanie, co w konsekwencji pozwoliło na rozpoznanie sprawy i wydanie rozstrzygnięcia na posiedzeniu niejawnym

Spór w rozpatrywanej sprawie dotyczył nieuwzględnienia przez organ rentowy przy obliczaniu wartości kapitału początkowego rekompensat otrzymanych przez M. N. w latach 1982 – 1984 w kwotach wynikających z zaświadczeń o zatrudnieniu i wynagrodzeniu.

Przechodząc do rozważań o zasadności odwołania na wstępie – mając na uwadze przedmiot zaskarżonej decyzji – wskazać należy, że w myśl art. 173 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. 2023 r. poz. 1251), zwanej dalej ustawą emerytalną, dla ubezpieczonych urodzonych po 31 grudnia 1948 r., którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy. Kapitał początkowy stanowi równowartość kwoty obliczonej według zasad określonych w art. 174 ustawy, pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia, ustalone zgodnie z art. 26 ust. 3 ustawy dla osób w wieku 62 lat (art. 173 ust. 2). Wartość kapitału początkowego ustala się na dzień wejścia w życie ustawy (art. 173 ust. 3). Z kolei art. 174 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, przewiduje, że kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12. Przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-3 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2 (art. 174 ust. 2).

Sąd zważył, że kapitał początkowy ma być odtworzeniem kwoty składek na ubezpieczenie społeczne, opłaconych przed 1 stycznia 1999 r. Zasady ustalania podstawy wymiaru emerytury zostały określone w art. 15 ww. ustawy, a wysokość kapitału początkowego zależy od udowodnionych okresów składkowych i nieskładkowych, podstawy wymiaru świadczenia, współczynnika określonego przez proporcję wieku ubezpieczonego i ustawowo określonego wieku emerytalnego oraz stażu.

Zgodnie z art. 175 ust. 1 ustawy emerytalnej, postępowanie w sprawie ustalenia kapitału początkowego przebiega według zasad dotyczących ustalenia prawa do świadczeń przewidzianych w tej ustawie, co w szczególności dotyczy katalogu środków dowodowych, jakie służą ubezpieczonemu w postępowaniu przed organem rentowym do wykazania zarówno stażu ubezpieczonego, jak i wysokości przychodów.

Sąd, jednakże nie jest związany ograniczeniami dowodowymi określonymi
dla dowodzenia przed organami rentowymi, co wynika z treści art. 473 k.p.c. co sprawia, że każdy fakt może być dowodzony wszelkimi środkami, które sąd uzna za pożądane, a ich dopuszczenie za celowe. Według art. 473 § 1 k.p.c. w postępowaniu w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych nie stosuje się przed sądem przepisów ograniczających dopuszczalność dowodu z zeznań świadków i z przesłuchania stron. Ten wyjątek od ogólnych zasad, wynikających z art. 247 k.p.c., sprawia, że każdy istotny fakt, może być dowodzony wszelkimi środkami dowodowymi, które sąd uzna za pożądane, a ich dopuszczenie za celowe (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 4 października 2007 r., I UK 111/07). Pogląd wyrażony w cytowanym wyżej orzecznictwie jest uzasadniony tym, że z uwagi na upływ lat ubezpieczeni wnioskujący o ustalenie kapitału początkowego lub przyznanie im prawa do świadczenia emerytalnego mogą napotkać pewne trudności w należytym udokumentowaniu nie tylko przebiegu zatrudnienia czy też faktu otrzymywania konkretnych składników wynagrodzeń bądź ich wysokości, lecz również samej okoliczności zatrudnienia w danym zakładzie pracy. Praktyka orzecznicza zna zresztą wiele przypadków, w których dostęp ubezpieczonych do pełnych akt osobowych jest problematyczny. Przyczyną tego stanu rzeczy najczęściej jest likwidacja zakładu pracy, w którym ubezpieczony przed laty pracował, zagubienie dokumentacji w związku z krótkim termin jej obowiązkowej archiwizacji czy przejęciem zakładu pracy przez inny podmiot, lecz również niestaranne prowadzenie dokumentacji kadrowo-płacowej przez byłego pracodawcę. Ujemne konsekwencje związane z trudnościami w dokumentowaniu okresów składkowych czy też wysokości wynagrodzeń z lat odległych nie powinny jednak obciążać wyłącznie ubezpieczonych, przy czym nie można również odpowiedzialności za taki stan rzeczy przenosić w całości na Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Oznacza to, że w postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi, przewidzianymi w kodeksie postępowania cywilnego, z tym że zaliczenie nieudokumentowanych okresów składkowych do uprawnień oraz wzrostu świadczeń emerytalno-rentowych wymaga dowodów nie budzących wątpliwości, spójnych i precyzyjnych (zob. wyroki Sądu Najwyższego z 9 stycznia 1998 r., II UKN 440/97 i z 4 lipca 2007 r., I UK 36/07, wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 30 października 2013 r., III AUa 269/13; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 15 marca 2006 r., III AUa 1096/05).

Pomimo braku ograniczeń dowodowych w postępowaniu przed sądami ubezpieczeń społecznych nie można jednak zapominać, że wysokość zarobków stanowiących podstawę wyliczenia składki na ubezpieczenia społeczne nie może być ustalana w sposób hipotetyczny, przybliżony, oparty jedynie na domniemaniu czy uprawdopodobnieniu. Zadaniem Sądu Okręgowego w sprawach o wysokość emerytury czy kapitału początkowego jest więc dokładne ustalenie wysokości wynagrodzenia otrzymywanego przez ubezpieczonego w danym okresie. Zarobki za poszczególne miesiące i wybrane lata kalendarzowe muszą być wykazane w sposób niebudzący wątpliwości, w ściśle określonej kwotowo wysokości w odniesieniu do poszczególnych miesięcy (por. wyrok Sądu Najwyższego z 25 lipca 1997 r. II UKN 186/97, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 4 marca 1997 r. III AUa 105/97).

Mając to na uwadze sąd przeprowadził postępowanie dowodowe związane ze spornymi kwotami uzyskanych rekompensat.

Organ rentowy stał na stanowisku, że dane zawarte w przedłożonych przez M. N. zaświadczeniach o zatrudnieniu i wynagrodzeniu nie były wystarczające do ustalenia jednoznacznej kwoty rekompensaty, a wobec braku danych umożliwiających weryfikację poprawności ich wyliczenia, kwoty rekompensat za rok 1992 w kwocie 27.200 zł., za rok 1983 -13.600 zł. i w kwocie 7.960 zł. oraz za rok 1984 w kwocie 13.600 zł. – nie zostały uwzględnione do obliczania wartości kapitały początkowego.

Z kolei, odwołujący się M. N. domagał się uwzględnienia przy ustalaniu wartości kapitału początkowego rekompensat za lata 1982 – 1984, wynikających z zaświadczeń RP-7 wystawionych przez ówczesnych pracodawców. Wobec stanowiska organu rentowego, odwołujący się przedłożył w toku postępowania sądowego – w celu potwierdzenia prawidłowości danych zawartych w dokumentach RP-7 – pismo z (...) S.A. z dnia 3 stycznia 2023 roku i pismo z Zespołu Szkół (...) z dnia 18 lipca 2023 roku. Pierwsze z nich zawierało informację, że kwoty rekompensat za lata 1983 i 1984 wykazane w kolumnie 7 druku (...)7 wystawionego w dniu 24 lutego 2022 roku zostały wykazane na podstawie archiwalnych kartotek wynagrodzeń. Tożsama informacja wynikała z drugiego pisma, w odniesieniu do kwot rekompensat za lata 1982 i 1983 wykazanych w kolumnie 7 druku (...)7 wystawionego w dniu 4 kwietnia 2003 roku.

W toku postępowania sądowego, Sąd zwrócił się do (...) S.A. i do Zespołu Szkół (...) i pozyskał od nich w poczet materiału dowodowego pełne akta osobowe i dokumentację płacową M. N. z okresu zatrudnienia w przedmiotowych spółkach.

Następnie, pozyskane dokumenty źródłowe posłużyły organowi rentowemu – zgodnie ze zobowiązaniem Sądu – do przedstawienia hipotetycznej decyzji sporządzonej na datę wydania zaskarżonej decyzji z uwzględnieniem kwot rekompensat za sporne lata 1982-1984 w oparciu o informacje wynikające z ww. dokumentów źródłowych.

W wykonaniu zobowiązania Sądu organ rentowy sporządził decyzję hipotetyczną, w której ustalił wartość kapitału początkowy na dzień 1 stycznia 1999 r. w wysokości 86.413,14. Do ustalenia wartości kapitału początkowego Zakład przyjął podstawę wymiaru kapitału początkowego w kwocie 1.593,63 zł, wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego w wysokości 130,53 % oraz współczynnik proporcjonalny do wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowego w wysokości 51,53 %.

Ubezpieczony M. N. będąc zobowiązanym do ustosunkowania się do hipotetycznych wyliczeń organu rentowego nie zajął stanowiska. Sąd uznał, że ostatecznie nie kwestionował on zatem hipotetycznych wyliczeń wysokości kapitału początkowego dokonanych przez organ rentowy w toku postępowania sądowego.

Wyliczona przez organ rentowy wartość kapitału początkowego, po uwzględnieniu większości spornych kwot rekompensat w oparciu o dokumenty źródłowe – z wyłączeniem rekompensat wobec których brak jest list płac potwierdzających ich otrzymanie – okazała się wyższa od wartości kapitału początkowego, jaki ustalony został w zaskarżonej decyzji.

Sąd ocenił, że te listy płac, które znajdowały się w dokumentacji płacowej pozwoliły na dokładne ustalenie wysokości wynagrodzenia otrzymywanego przez ubezpieczonego, a w szczególności kwoty rekompensat otrzymanych za poszczególne miesiące i wybrane lata kalendarzowe. W konsekwencji, uwzględniając niebudzące wątpliwości dane uzyskane z dokumentacji płacowej, które miały wpływ na wysokość kapitału początkowego, uznał, że pozwoliły one na korzystniejsze ustalenie parametrów służących do obliczenia wysokości kapitału początkowego, co zostało zobrazowane w decyzji hipotetycznej. Prezentowane w niej wyliczenia, w ocenie Sądu należy ocenić jako prawidłowe, skoro oparte były o dane źródłowe, których nie kwestionowano w toku postępowania. Wyliczony przez organ wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego okazał się wyższy od dotychczas przyjmowanego i skutkował zwiększeniem wartości kapitału początkowego.

Mając na uwadze powyższe Sąd stwierdził, że w sprawie zachodziły okoliczności, które zasadnym czyniły wywiedzione przez M. N. odwołane, wobec czego na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. z dnia 11 kwietnia 2024 roku, znak: (...)-2022 w ten sposób, że ustalił wysokość kapitału początkowego M. N. na dzień 1 stycznia 1999 r., przy uwzględnieniu wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wynoszącego 130,53%, na kwotę 86.413,14 zł.