Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 maja 2025 r.

Sąd Okręgowy Warszawa – Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący Sędzia SO Renata Gąsior

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 5 maja 2025 r. w Warszawie

sprawy G. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W.

o rentę socjalną (w zbiegu z rentą rodzinną)

na skutek odwołania G. B.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. z dnia 10 kwietnia 2024 roku, znak: (...)

oddala odwołanie.

UZASADNIENIE

W dniu 9 maja 2024 r. (data nadania w placówce pocztowej) G. B. reprezentowany przez pełnomocnika J. P. wniósł odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 10 kwietnia 2024 r., znak: (...)w przedmiocie przeliczenia renty rodzinnej. Ubezpieczony wniósł o przeliczenie renty rodzinnej z uwzględnieniem przysługującej renty socjalnej G. B. od dnia 1 lutego 2021 r. Równocześnie ubezpieczony wniósł o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodów z dokumentów znajdujących się w aktach rentowych odwołującego na okoliczności wskazane w odwołaniu. W uzasadnieniu odwołania przywołano przesłanki konieczne do uzyskania renty powołując się na treść art. 4 i 5 ustawy o rencie socjalnej. Odwołujący wskazał, że organ rentowy posiadał wiedzę o tym, że G. B. jest całkowicie niezdolny do pracy i niezdolny do samodzielnej egzystencji, a spełnienie powyższej przesłanki spowodowało ziszczenie się po stronie G. B. zbiegu świadczeń renty rodzinnej i renty socjalnej. W ocenie ubezpieczonego organ powinien był działać z urzędu i przyznać jednocześnie prawo do renty socjalnej lub chociaż wskazać pisemnie, że taki zbieg uprawnień w ocenie organu ma miejsce i odwołujący może złożyć wniosek o przyznanie takiej renty, trudno bowiem oczekiwać od osób niepełnosprawnych, dysfunkcyjnych, niezdolnych do samodzielnej egzystencji tego aby znały szczegółowo przepisy w zakresie świadczeń z funduszu ubezpieczeń społecznych czy innych ustaw szczególnych, a pełnomocnik odwołującego również nie był świadomy tego, że renta może być łączona z rentą rodzinną, ponieważ nie spotkał się wcześniej ze zbiegiem prawa do dwóch świadczeń. Zaznaczono, że w przedmiotowej sprawie doszło do zaniechania po stronie organu rentowego, a zarówno w orzecznictwie jak i piśmiennictwie wskazuje się, że zaniechanie wypełnienia obowiązku informacyjnego przez organ rentowy może zostać zakwalifikowane w ustalonym stanie faktycznym jako błąd w rozumieniu art. 133 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Powołując się na przepis art. 133 ust. 1 pkt 2 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS zaznaczono, że w razie ponownego ustalenia przez organ rentowy prawa do świadczeń lub ich wysokości, przyznane lub podwyższone świadczenia wypłaca się, poczynając od miesiąca, w którym powstało prawo do tych świadczeń lub do ich podwyższenia, jednak nie wcześniej niż za okres 3 lat poprzedzających bezpośrednio miesiąc, o którym mowa w pkt 1, jeżeli odmowa lub przyznanie niższych świadczeń były następstwem błędu organu rentowego lub odwoławczego.

W ocenie odwołującego nie powinno budzić wątpliwości w przedmiotowej sprawie to, że nieprzyznanie renty socjalnej w chwili uznania przez Sąd Okręgowy Warszawa-Praga, Sąd Apelacyjny w Warszawie, a następnie Komisję Lekarską ZUS całkowitej niezdolności do pracy powstałej przed 18 rokiem życia oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji i wskutek powyższego przyznania dodatku pielęgnacyjnego do renty rodzinnej jest skutkiem błędu organu i zaniechania przez organ obowiązku informacyjnego wobec ubezpieczonego. Odwołujący powoływał się przede wszystkim na okoliczność, że brak było jakiegokolwiek pouczenia czy informacji o możliwości wypłacenia renty rodzinnej równolegle z rentą socjalną. W ocenie ubezpieczonego w sytuacji, gdy z dokumentów stanowiących podstawę orzekania przez organ w przedmiocie renty rodzinnej czy świadczenia uzupełniającego dla osób niepełnosprawnych czy wniosku o przyznanie dodatku pielęgnacyjnego wynika jasno, że ubezpieczony spełnia przesłanki przyznania renty socjalnej, to obowiązkiem organu rentowego wynikającym z § 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 11 października 2011 roku w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz.U. Nr 237, poz. 1412) było poinformowanie ubezpieczonego o takim zbiegu praw do świadczeń i poinstruowaniem go co należy zrobić w celu przyznania tego świadczenia. W ocenie odwołującego niewyjaśnienie przez organ rentowy tej okoliczności, wskutek zaniechania wypełnienia obowiązku informacyjnego, doprowadziło do nieprzyznania wnioskodawcy jednocześnie prawa do renty socjalnej od daty złożenia wniosku o rentę rodzinną. Mając powyższe na względzie wniesiono o zmianę zaskarżonej decyzji i przeliczenie renty rodzinnej z uwzględnieniem renty socjalnej od 1 lutego 2021 r. (odwołanie z dnia 9 maja 2024 r. wraz z załącznikami k. 3-15 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., a uzasadniając przedstawione stanowisko wskazał, że G. B. pobiera rentę rodzinną przyznaną na stałe wyrokiem Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 30 marca 2017 r., sygn. akt VII U 633/16. W dniu 22 lutego 2024 r. ubezpieczony złożył wniosek o rentę socjalną. Powołując się na art. 4 ust. 1 ustawy o rencie socjalnej (Dz. U. z 2023 r. poz. 2194) organ rentowy wskazał przesłanki konieczne do uzyskania renty socjalnej. Następnie ZUS zauważył, że w toku postępowania sprawę skierowano do lekarza orzecznika ZUS, który w orzeczeniu z dnia 13 marca 2024 r. ustalił, że G. B. jest trwale całkowicie niezdolny do pracy, a całkowita niezdolność do pracy powstała w okresie wskazanym w powołanym wyżej przepisie. Ponadto lekarz wskazał, że całkowita niezdolność do pracy istnieje od początku miesiąca, w którym zgłoszono wniosek tj. 1 lutego 2024 r. Opierając się na powyższym orzeczeniu Oddział zaskarżoną decyzją z dnia 10 kwietnia 2024 r. przyznał ubezpieczonemu rentę socjalną od dnia 1 lutego 2024 r. na stałe w zbiegu z rentą rodzinną. Kolejno organ rentowy powołując się na art. 116 ust. l ustawy o emeryturach i rentach z FUS wskazał, że postępowanie w sprawach świadczeń wszczyna się na podstawie wniosku zainteresowanego, chyba że ustawa stanowi inaczej, a w przedmiotowej sprawie renta rodzinna oraz renta socjalna są świadczeniami przyznawanymi na podstawie odrębnych ustaw i wymagają spełnienia różnych przesłanek do ich przyznania. Zatem samo spełnienie warunków wymaganych do nabycia prawa do świadczenia nie rodzi po stronie organu rentowego zobowiązania z tytułu powstałego świadczenia, gdyż zależy to od złożenia przez zainteresowanego stosownego wniosku. Mając powyższe na względzie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania (odpowiedź na odwołanie z dnia 7 czerwca 2024 r. k. 16-18 a.s.).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

G. B., urodzony (...), ma przyznane prawo do renty rodzinnej od 1 stycznia 2015 r. na stałe (wyrok Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie z dnia 30 marca 2017 r. k. 117 tom II a.r., decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 4 lipca 2018 r. k. 128 tom II a.r.).

G. B. ma stwierdzony znaczny stopień niepełnosprawności, który został orzeczony na stałe (orzeczenie o stopniu niepełnosprawności z dnia 1 kwietnia 2015 r. k.30 tom V a.r.). Od 1 września 2019 r. ubezpieczony ma przyznane prawo do dodatku pielęgnacyjnego na stałe (decyzja z dnia 30 grudnia 2019 r. k. 173 tom II a.r.).

Wnioskiem z dnia 20 lutego 2024 r. odwołujący wniósł o przyznanie mu renty socjalnej. Do wniosku załączony został odpis wyroku Sądu Okręgowego Warszawa-Praga z dnia 30 marca 2017 r., odpis wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 10 maja 2018 r., kserokopia orzeczenia o stopniu niepełnosprawności z dnia 1 kwietnia 2015 r. (wniosek z dnia 20 lutego 2024 r. k. 1-32 tom V a.r.).

W toku postępowania przed organem rentowym ubezpieczony został skierowany na badanie przez lekarza orzecznika ZUS, który orzeczeniem z dnia 13 marca 2024 r. wskazał, że ubezpieczony jest trwale całkowicie niezdolny do pracy, a całkowita niezdolność do pracy pozostaje w związku z naruszeniem sprawności organizmu powstałym przed ukończeniem 18 roku życia lub w trakcie nauki w szkole lub szkole wyższej – przed ukończeniem 25 roku życia lub w trakcie studiów doktoranckich lub aspiratury naukowej. Orzeczono, że całkowita niezdolność do pracy istnieje od początku miesiąca, w którym zgłoszono wniosek tj. od 1 lutego 2024 r. (orzeczenie lekarza orzecznika ZUS z dnia 13 marca 2024 r. k. 33 tom V a.r.).

Decyzją z dnia 10 kwietnia 2024 r. znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. przyznał ubezpieczonemu rentę socjalną od 1 lutego 2024 r. tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek. Renta została przyznana na stałe, a przy obliczeniu wysokości renty organ rentowy wskazał, że wobec zbiegu uprawnień do renty socjalnej i renty rodzinnej kwota renty socjalnej podlega stosownemu obniżeniu (decyzja z dnia 10 kwietnia 2024 r. k. 34 tom V a.r.).

Decyzją z dnia 10 kwietnia 2024 r. znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. przeliczył rentę rodzinną ubezpieczonego od 1 lutego 2021 r. tj. od miesiąca, w którym złożono wniosek (decyzja z dnia 10 kwietnia 2024 r. k. 15 tom III a.r.).

Wnosząc odwołanie od powyższej decyzji ubezpieczony zainicjował przedmiotowe postępowanie (odwołanie z dnia 9 maja 2024 r. k. 3-15 a.s.).

Powyższy stan faktyczny, Sąd Okręgowy ustalił na podstawie dowodów z dokumentów zawartych w aktach sprawy i aktach rentowych odwołującego. Zdaniem Sądu powołane wyżej dokumenty, w zakresie, w jakim Sąd oparł na nich swoje ustalenia są wiarygodne, wzajemnie się uzupełniają i tworzą spójny stan faktyczny. Nie były one przez strony kwestionowane w zakresie ich autentyczności i zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy, a zatem okoliczności wynikające z treści tych dokumentów należało uznać za bezsporne i mające wysoki walor dowodowy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie G. B. podlegało oddaleniu.

Rozpoznanie sprawy nastąpiło na posiedzeniu niejawnym. Taką możliwość daje art. 148 ¹ § 1 k.p.c. (Dz. U. z 2024 r. poz. 1061), który przewiduje, że sąd może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym, gdy pozwany uznał powództwo lub gdy po złożeniu przez strony pism procesowych i dokumentów, w tym również po wniesieniu zarzutów lub sprzeciwu od nakazu zapłaty albo sprzeciwu od wyroku zaocznego, sąd uzna - mając na względzie całokształt przytoczonych twierdzeń i zgłoszonych wniosków dowodowych - że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. W przedmiotowej sprawie okoliczności faktyczne nie były sporne, a zatem nie zachodziła potrzeba przeprowadzania dowodów. Spór dotyczył jedynie prawa. Ponadto strony nie wniosły o przeprowadzenie rozprawy. W tych okolicznościach sąd na podstawie powołanego przepisu ocenił, że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne, co w konsekwencji pozwoliło na rozpoznanie sprawy i wydanie rozstrzygnięcia na posiedzeniu niejawnym.

Należy wskazać, że w przedmiotowym postępowaniu kwestia sporna dotyczyła ustalenia, od jakiej daty organ rentowy powinien przyznać ubezpieczonemu prawo do renty socjalnej i co za tym idzie, od jakiej daty dokonać przeliczenia renty rodzinnej z uwzględnieniem renty socjalnej. W zaskarżonej decyzji ZUS przyznał to prawo od miesiąca, w którym ubezpieczony złożył wniosek o rentę socjalną tj. od 1 lutego 2024 r. Natomiast ubezpieczony uważał, że powinna to być data wcześniejsza, tj. od 1 lutego 2021 r. - za trzy lata poprzedzające wniosek z uwagi, że w dniu 1 lutego 2021 r. ubezpieczony spełniał przesłanki do przyznania mu prawa do renty socjalnej. Odwołujący wskazał, że nieprzyznanie renty socjalnej razem z rentą rodzinną było następstwem błędu organu rentowego.

Warunki przyznania prawa do renty socjalnej zostały określone w ustawie z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (tekst jedn. Dz. U. z 2023 r. poz. 2194). Zgodnie z art. 4 ust. 1 tej ustawy renta socjalna przysługuje osobie pełnoletniej całkowicie niezdolnej do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało:

1.  przed ukończeniem 18 roku życia;

2.  w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej – przed ukończeniem 25 roku życia;

3.  w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej.

Osobie, która spełnia warunki określone w ust. 1 przysługuje renta socjalna stała, jeżeli całkowita niezdolność do pracy ma charakter trwały lub renta socjalna okresowa, jeżeli niezdolność do pracy ma charakter okresowy.

Natomiast przepis art. 15 ust. 1 ustawy o rencie socjalnej zawiera odesłanie ustawowe do niektórych przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2023 r., poz. 1251 – dalej również jako ustawa emerytalna, u.e.r.f.u.s.), z zaznaczeniem, że przepisy te stosuje się odpowiednio.

Zgodnie z art. 100 ust. 1 ustawy emerytalnej prawo do świadczeń określonych w ustawie powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa, z zastrzeżeniem ust. 2. Jeżeli ubezpieczony pobiera zasiłek chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne lub wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy wypłacane na podstawie przepisów Kodeksu pracy, prawo do emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy lub renty szkoleniowej powstaje z dniem zaprzestania pobierania tego zasiłku, świadczenia lub wynagrodzenia (ust. 2).

Stosownie do art. 116 ust. 1 ustawy emerytalnej postępowanie w sprawach świadczeń wszczyna się na podstawie wniosku zainteresowanego, chyba że ustawa stanowi inaczej. Z kolei zgodnie z art. 129 ust. 1 ustawy emerytalnej świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu, z uwzględnieniem ust. 2.

Mając na względzie treść powyższych przepisów należy wskazać, że bezpodstawne jest utożsamienie istnienia prawa do świadczeń, związanego ze spełnieniem ustawowych warunków nabycia tego prawa z przyznaniem (i wypłatą) świadczenia. A także pominięcie tego, że ustalenie prawa do świadczenia przez stwierdzenie spełnienia jego warunków nie odpowiada przyznaniu świadczenia. Jeżeli zatem przesłanki uprawniające do świadczenia zostały spełnione przed datą złożenia wniosku o to świadczenie, to jego przyznanie nie może nastąpić wcześniej niż od miesiąca, w którym ten wniosek zgłoszono. Wykładnia przepisu art. 129 ust. 1 jest utrwalona w judykaturze i orzecznictwie. Należy bowiem wskazać, że ustawodawca nie przewidział możliwości domagania się wypłaty świadczenia od daty spełnienia wszystkich przesłanek koniecznych do nabycia świadczenia, do chwili złożenia wniosku. Świadczenia wypłaca się, poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu. Nie wypłaca się świadczeń z wyrównaniem za czas od nabycia do nich prawa in abstracto, bez względu na to, czy niezłożenie wniosku spowodowane było brakiem staranności w prowadzeniu własnych spraw czy też innymi okolicznościami, w tym brakiem wiedzy. W tym ostatnim kontekście podkreślić należy, że organ rentowy nie ma obowiązku ani możliwości indywidualnego informowania wszystkich zainteresowanych o przysługujących im uprawnieniach w zakresie zmian w wysokości świadczeń z ubezpieczenia społecznego, a zwłaszcza takich, które wymagają szczegółowej analizy dokumentów (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 26 października 2017 r., III AUa 1642/16, Lex nr 2409339, por. także wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 21 kwietnia 2017 r., III AUa 1912/16, lex nr 2386992). W przepisach emerytalno-rentowych brak jest unormowań, które pozwalałyby na to, by wyrównanie emerytury mogło być wypłacone za okres wcześniejszy, tj. przed datą wystąpienia z wnioskiem o podjęcie wypłaty świadczenia (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 14 lutego 2018 r. III AUa 1382/17).

A zatem samo spełnienie przesłanek warunkujących prawo do świadczenia in abstracto nie stanowi podstawy do wypłaty świadczenia. Podstawę taką stanowi wniosek o przyznanie, a następnie wypłacenie świadczenia. Konsekwencją tego jest to, że dopiero złożenie wniosku o świadczenie powoduje obowiązek jego wypłaty (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 8 lutego 2017 r., III AUa 767/16, LEX nr 2233005). Jeżeli nawet przesłanki uprawniające do świadczenia zostały spełnione przed datą złożenia wniosku o świadczenie, to jego przyznanie nie może nastąpić wcześniej niż od miesiąca, w którym ten wniosek zgłoszono (por. wyrok SN z 24 listopada 2016 r., I UK 407/15, LEX nr 2191445).

W przedmiotowej sprawie ubezpieczony miał przyznane prawo do renty rodzinnej na stałe od 1 lutego 2015 r. Odwołujący skupiał się na tym, że organ rentowy powinien pouczyć odwołującego, że prawo do renty rodzinnej może być przyznane w zbiegu z prawem do renty socjalnej. W ocenie odwołującego brak takiego pouczenia jest błędem organu rentowego który powinien na podstawie art. 133 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalnej skutkować przyznaniem prawa od renty socjalnej za okres 3 lat poprzedzających miesiąc złożenia wniosku tj. od 1 lutego 2021 r.

Należy wskazać, że przepis art. 133 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej stanowi, że w razie ponownego ustalenia przez organ rentowy prawa do świadczeń lub ich wysokości, przyznane lub podwyższone świadczenia wypłaca się, poczynając od miesiąca, w którym powstało prawo do tych świadczeń lub do ich podwyższenia, jednak nie wcześniej niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy lub wydano decyzję z urzędu. Przytoczone wyżej unormowania ponownie wskazują, że ustawodawca wiąże początek wypłaty świadczeń z datą złożenia o nie wniosku. Reguła ta wyklucza możliwość wstecznego wypłacania świadczeń, za okres od daty nabycia prawa, a przed złożeniem wniosku. Należy jeszcze raz w tym miejscu podkreślić, że samo spełnianie warunków wymaganych do nabycia prawa do świadczeń nie rodzi obowiązku organu rentowego do jego wypłaty, dopiero złożenie właściwego wniosku przez ubezpieczonego powoduje, że prawo do wypłaty świadczeń przeradza się w obowiązek organu rentowego (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 27 lutego 2013 r., III AUa 902/12 i wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 26 czerwca 2013 r. III AUa 1748/12).

Zgodnie z przepisem art. 133 ust 1 pkt 2 w razie ponownego ustalenia przez organ rentowy prawa do świadczeń lub ich wysokości, przyznane lub podwyższone świadczenia wypłaca się, poczynając od miesiąca, w którym powstało prawo do tych świadczeń lub do ich podwyższenia, jednak nie wcześniej niż za okres 3 lat poprzedzających bezpośrednio miesiąc, o którym mowa w pkt 1, jeżeli odmowa lub przyznanie niższych świadczeń były następstwem błędu organu rentowego lub odwoławczego.

Ustawodawca nie przewidział możliwości wyrównania świadczenia osobom, które wystąpiły z wnioskiem później niż nabyły do niego prawo. Jedynym przypadkiem, gdyby można było rozważać taką możliwość jest celowe i sprzeczne z prawem działalnie organu wprowadzające w błąd ubezpieczonego. W sprawie niniejszej nie można organowi rentowemu przypisać jakiejkolwiek celowości w opóźnieniu złożenia przez ubezpieczonego wniosku o przyznanie renty socjalnej. W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że zawarte w art. 133 ust. 1 pkt 2 ustawy określenie "błąd organu rentowego" obejmuje sytuacje, w których organ rentowy miał podstawy do przyznania świadczenia, lecz z przyczyn leżących po jego stronie tego nie uczynił. Za takie przyczyny można uznać wszelkie zaniedbania tego organu, każdą obiektywną wadliwość decyzji, niezależnie od tego czy jest ona skutkiem zaniedbania, pomyłki, celowego działania organu rentowego, czy też rezultatem niewłaściwych działań pracodawców albo wadliwej techniki legislacyjnej i w konsekwencji niejednoznaczności stanowionych przepisów. Oznacza to, że przedmiotowe pojęcie obejmuje również niedopełnienie obowiązku działania z urzędu na korzyść osób uprawnionych do świadczeń emerytalno-rentowych (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 września 2017 r., I UK 359/16). Błędem organu rentowego będzie każda okoliczność nieleżąca po stronie ubezpieczonego, która doprowadziła do wadliwej decyzji, np. brak profesjonalizmu urzędników, niewłaściwa interpretacja, niejasność sformułowań przepisów, błędna wykładnia, pomyłki pracodawców w zaświadczeniach (por. wyrok SN z 19 lutego 2002 r., II UKN 116/01; wyrok SA w Białymstoku z 9 września 1998 r., III AUa 374/98; wyrok SA w Gdańsku z 20 czerwca 1995 r., III AUr 549/95 oraz wyrok SA w Katowicach z 9 czerwca 2010 r., III AUa 3917/09). Tym samym, przez błąd organu rentowego należy rozumieć każdą obiektywną wadliwość decyzji, skutkującą niewłaściwym ustaleniem uprawnień ubezpieczonego, której powstanie nie było rezultatem działania lub zaniechania świadczeniobiorcy, a można je powiązać z działaniami lub zaniechaniami, za które ponosi odpowiedzialność organ rentowy. Mowa tu więc o sytuacji, gdy organ rentowy miał podstawy do wydania prawidłowego rozstrzygnięcia, ale z przyczyn leżących po jego stronie tego nie uczynił, w szczególności z powodu pomyłki, zaniedbania lub celowego działania. Nie chodzi tu natomiast o sytuacje, gdy organ rentowy nie miał możliwości lub powodów, by podjąć działania, które mogłyby doprowadzić do wydania prawidłowej decyzji, w szczególności wówczas, gdy wydanie obiektywnie wadliwej decyzji było rezultatem działania świadczeniobiorcy lub innego podmiotu (K. Antonów, S. Gajewski, B. Suchacki [w:] R. Babińska-Górecka, M. Bartnicki, M. Zieleniecki, K. Antonów, S. Gajewski, B. Suchacki, Komentarz do ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych [w:] Emerytury i renty z FUS. Emerytury pomostowe. Okresowe emerytury kapitałowe. Komentarz do trzech ustaw emerytalnych, wyd. I, LEX/el. 2019, art. 133.).

Należy zauważyć, że odwołujący wniosek o przyznanie prawa do renty socjalnej złożył w dniu 20 lutego 2024 r. na formularzu standardowym stosowanym przez organ rentowym. Wcześniej G. B. nie ubiegał się o to świadczenie. W ocenie odwołującego organ rentowy powinien był uprzedzić go o tym, że istnieje możliwość przyznania w zbiegu dwóch świadczeń – renty socjalnej i renty rodzinnej, jednak takie twierdzenie ubezpieczonego nie znajduje uzasadnienia w przepisach prawa. Należy zauważyć, że Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z dnia 18 czerwca 2014 r., III AUa 1111/13, stwierdził, że organ rentowy nie jest zobowiązany do każdorazowego informowania potencjalnego świadczeniobiorcy o wszystkich wynikających z obowiązujących przepisów prawa możliwościach przyznawania dodatków, wzrostów, czy też wręcz innych świadczeń, a jedynie tych, do których potencjalne prawo wynika z charakteru wnioskowanego świadczenia bądź złożonych dokumentów, czy też innych ujawnionych w momencie składania wniosku okoliczności faktycznych i prawnych. Nadto, Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 18 grudnia 1997 r. II UKN 425/97, stwierdził, że zmiana pobieranego świadczenia emerytalno-rentowego na inne, nie następuje z urzędu, lecz w wyniku złożenia przez zainteresowanego stosownego wniosku. Na gruncie obowiązującej ustawy emerytalnej orzecznictwo nie pozostawia więc wątpliwości, że zasadą jest, że to ubezpieczony inicjuje postępowanie o przyznanie świadczenia, a organ rentowy może wyręczyć go, działając z urzędu tylko w ściśle określonych sytuacjach.

Równocześnie należy zwrócić uwagę, że odwołujący powoływał się na okoliczność, że organ rentowy powinien mieć na względzie, że ubezpieczony jako osoba nieporadna, niepełnosprawna i niesamodzielna może nie odnajdywać się w przepisach i nie mieć świadomości odnośnie przysługujących mu świadczeń, dlatego też powinien był pouczyć odwołującego o możliwości ubiegania się o rentę socjalną, czego jednak nie uczynił. Taka argumentacja nie zasługuje jednak na uwzględnienie chociażby z tego względu, że organ rentowy, jak już wcześniej wskazano, nie ma obowiązku weryfikowania sytuacji poszczególnych ubezpieczonych i należnych im świadczeń, a jedynie działa na podstawie złożonego wniosku i wówczas weryfikuje czy świadczenie może zostać przyznane. Argumentacja, że organ rentowy powinien zobowiązań odwołującego do złożenia wniosku o rentę socjalna pod rygorem nieprzyznania świadczenia nie zasługiwała na uwzględnienie. To ubezpieczony powinien złożyć wniosek o przyznanie świadczenia i wówczas organ miałby możliwość rozpoznania tego wniosku i zbadania okoliczności koniecznych do jego przyznania. Należy również zauważyć, że odwołujący po złożeniu odpowiedniego wniosku o przyznanie mu renty socjalnej w dniu 20 lutego 2024 r. świadczenie uzyskał, a zgodnie z obowiązującymi przepisami świadczenie zostało mu przyznane od miesiąca, w którym złożono wniosek tj. od 1 lutego 2024 r. W obowiązującym stanie prawnym nie było możliwości przyznania świadczenia od daty wcześniejszej, co zostało już w obszerny sposób opisane we wcześniejszej części uzasadnienia.

Reasumując, ubezpieczony po raz pierwszy z wnioskiem o prawo do renty socjalnej wystąpił 20 lutego 2024 r. Prawidłowo zatem organ rentowy, działając na podstawie art. 129 ust. 1 ustawy emerytalnej, przyznał ubezpieczonemu prawo do świadczenia od 1 lutego 2024 r., tj. od pierwszego dnia miesiąca, w którym zgłoszono wniosek i dokonał przeliczenia renty rodzinnej również od tej daty. Brak było podstaw do przyznania prawa do świadczenia od daty wcześniejszej na podstawie art. 133 ust 1 pkt 2 na co wskazywał ubezpieczony, ponieważ w przedmiotowej sprawie nie doszło do błędu organu rentowego.

Mając na względzie powyższe, Sąd działając na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie ubezpieczonego jako bezzasadne.

Sędzia SO Renata Gąsior