Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 sierpnia 2025 r.

Sąd Okręgowy Warszawa – Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący Sędzia SO Renata Gąsior

Protokolant Karolina Jarząbek

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 20 sierpnia 2025 roku w Warszawie

sprawy R. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o prawo do rekompensaty

na skutek odwołania R. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 21 marca 2024 roku znak: (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 21 marca 2024 roku znak: (...) w ten sposób, że przyznaje odwołującemu się R. K. prawo do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych od 1 lutego 2024 r.,

2.  stwierdza, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji,

3.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. na rzecz R. K. kwotę 360,00 zł (trzysta sześćdziesiąt złotych) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w spełnieniu świadczenia za czas od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sędzia SO Renata Gąsior

UZASADNIENIE

R. K. w dniu 25 kwietnia 2024 r. złożył odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z 21 marca 2024 r. znak: (...) odmawiającej mu prawa do rekompensaty. Ubezpieczony zarzucił zaskarżonej decyzji dokonanie błędnej oceny dowodów, poprzez uznanie, że w okresie od 1 września 1980 r. do 31 grudnia 1998 r. nie wykonywał pracy w warunkach szczególnych, podczas gdy z prawidłowej oceny i analizy dokumentów jasno wynika, że w powyższym okresie wykonywał prace w warunkach szczególnych. Mając powyższe na względzie ubezpieczony wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji i przyznanie mu prawa do rekompensaty. Równocześnie odwołujący wniósł o przeprowadzenie powołanych przez niego dowodów z dokumentów, z przesłuchania strony oraz wskazanego przez niego świadka (odwołanie z 23 kwietnia 2024 r. k. 3-4 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. w odpowiedzi na odwołanie z dnia 24 maja 2024 r. wniósł o jego oddalenie na podstawie art. 477 ¹⁴ k.p.c. Organ rentowy wskazał, że zaskarżoną decyzją z dnia 21 marca 2024 r. odmówił odwołującemu się prawa do rekompensaty z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Zakład Ubezpieczeń Społecznych powołując się na przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2023 r., poz. 1251) w związku z przepisami ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2022 r., poz. 1340) zaznaczył, że rekompensata przysługuje ubezpieczonemu urodzonemu po dniu 31 grudnia 1948 r., jeżeli przed dniem 1 stycznia 2009 r. wykonywał przez co najmniej 15 lat pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów art. 32 i 33 ustawy emerytalnej i nie ma ustalonego prawa do emerytury wcześniejszej z tytułu pracy w szczególnych warunkach, i nie ma ustalonego prawa do emerytury pomostowej. Organ rentowy wskazał, że ubezpieczony nie udowodnił 15 lat pracy w szczególnych warunkach wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. ZUS nie uwzględnił okresu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze zatrudnienia od 1 września 1980 r. do 31 grudnia 1998 r. w Spółdzielni (...) jako pracy w szczególnych warunkach, ponieważ świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach nie spełnia wymogów formalnych tj. pracodawca nie wykazał charakteru pracy ściśle według wykazu, działu i pozycji Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. oraz nie podał punktu załącznika do uchwały centralnego związku spółdzielczego, pod który podlega zakład pracy i pod którym znajduje się wymienione stanowisko pracy. Równocześnie organ rentowy zauważył, że istnieją rozbieżności w dokumentach dotyczące stanowisk pracy R. K.. Na przedłożonym świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach wykazano: od 1 września 1980 r. do 31 grudnia 1998 r. stanowisko - aparatowy w dziale produkcji (świadectwo nosi znamiona poprawek), natomiast wg świadectwa pracy z dnia 29 czerwca 2012 r. ubezpieczony wykonywał prace na tym stanowisku w okresie od 1 października 1989 r. do 30 czerwca 2012 r. Mając powyższe okoliczności na względzie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania (odpowiedź na odwołanie z 24 maja 2024 r. k. 5-7 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Odwołujący R. K., urodzony w dniu (...), w okresie od 5 maja 1977 r. do 30 czerwca 2012 r. był zatrudniony w Spółdzielni (...) w W. (dalej również jako „Spółdzielnia”). Początkowo odwołujący zawarł z ww. zakładem pracy umowę o pracę i rehabilitację zawodową z 5 maja 1977 r., a następnie od 1 lipca 1977 r. został zatrudniony na podstawie umowy o pracę na czas wstępny 1-ego roku na stanowisku robotnika w magazynie surowców. Z uwagi na wypadek przy pracy, od 1 września 1980 r. odwołujący został zatrudniony na czas nieokreślony na stanowisku konfekcjoner w dziale montażu i pracę na tym stanowisku wykonywał do 1 października 1989 r., kiedy to powierzono mu stanowisku aparatowy produkcji (umowy o pracę k. 1 a.o., k. 3 a.o., k. 6 a.o., informacja o zmianie stawki zaszeregowania i stanowiska z 04.12.1995 r. k. 33 a.o.).

W Spółdzielni znajdował się zakład produkcyjny wytwarzający wyroby z tworzyw sztucznych, takie jak: czepki, rękawice przemysłowe, korki do dętek, łaty czy smoczki. W zakładzie znajdowała się jedna hala produkcyjna, która była oddzielona murem od stanowiska montażu. Pracowano w systemie trzyzmianowym. Pomieszczenie hali było bardzo słabo wentylowane, co powodowało unoszenie się szkodliwych oparów substancji chemicznych używanych przy produkcji. Wszystkie prace odwołujący wykonywał ręcznie, podczas pracy nie używał maseczki. R. K. wykonywał prace przy produkcji rękawic przemysłowych, dętek do piłek, czepków kąpielowych, kapturów do dętek, wentyli do rowerów. Pracując na stanowisku konfekcjonera odwołując zajmował się klejeniem, obmywaniem i obcinaniem wytworzonych wyrobów. Z kolei praca odwołującego na stanowisku aparatowego produkcji polegała na moczeniu formy w kadziach wypełnionych koagulantem z alkoholu metylowego i chlorku wapnia oraz kolejno w kadziach z mleczkiem kauczukowym, a następnie umieszczaniu tak przygotowanych form w piecu. W zakładzie przy produkcji oprócz wymienionych wyżej chemikaliów stosowano też benzynę ekstrakcyjną, kleje, siarkę, amoniak. Odwołujący wykonywał powyższe czynności stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Odwołujący zajmował się również myciem form w kwasach (kwasie solnym, siarkowym, azotowym, octowym) – moczył formy w korycie z kwasem (zeznania świadków: M. K. k.49-50 a.s., M. S. k. 46-47 a.s., S. P. k. 48 a.s., zeznania odwołującego k. 50-51 a.s.).

Zatrudnienie odwołującego w Spółdzielni (...) zakończyło się w drodze wypowiedzenia umowy o pracę z uwagi przejście Spółdzielni w stan likwidacji. Odwołującemu wystawiono świadectwo pracy z dnia 29 czerwca 2012 r. oraz świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach z 18 lipca 2012 r. w którym wskazano, że w okresie od 1 września 1980 r. do 31 grudnia 1998 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę produkcja czepków, rękawic technicznych (alkohol metylowy, amoniak) na stanowisku w dziale produkcji wymienionym w wykazie A dziale IV pozycja 21 wykazu stanowiącego załącznik do Rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r., z adnotacją likwidatora Spółdzielni (...), zgodnie z którą poprawiono datę zgodnie ze świadectwem pracy oraz angażem (wypowiedzenie umowy o pracę – akta osobowe; świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach z 18.07.2012 r. k. 8 a.r., świadectwo pracy z 29.06.2012 r. k. 7 a.r.).

W dniu 24 stycznia 2019 r. R. K. złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniosek o emeryturę. Do wniosku odwołujący załączył informację o okresach składkowych i nieskładkowych oraz dokumenty na ich potwierdzenie, w tym m. in. świadectwo pracy z 29 czerwca 2012 r. oaz świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach z 18 lipca 2012 r. (wniosek o emeryturę z załącznikami – k. 1-24 a.r.). Równocześnie w dniu 24 stycznia 2019 r. R. K. złożył wniosek o emeryturę pomostową (k. 1-4 a.r. tom II). Po rozpoznaniu wniosku ZUS (...) Oddział w W. wydał w dniu 8 lutego 2019 r. decyzję znak: (...), na podstawie, której odmówił R. K. prawa do emerytury (decyzja ZUS z 08.02.2019 r. k.26 a.r.). Decyzją z 1 marca 2019 r. organ rentowy odmówił ubezpieczonemu prawa do emerytury pomostowej wskazując, że na dzień 1 stycznia 2009 r. nie udowodnił on okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust.1 i 3 przedmiotowej ustawy, wynoszącego co najmniej 15 lat, przed dniem 1 stycznia 1999 r. nie wykonywał prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 lub art. 32 i art. 33 ustawy emerytalnej oraz nie udowodnił rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą. Do pracy wykonywanej w szczególnych warunkach organ rentowy nie uwzględnił okresów zatrudnienia od 1 września 1980 r. do 31 grudnia 1998 r . (decyzja z 1 marca 2019 r. k. 10 a.r. tom II).

R. K. odwołał się od decyzji w przedmiocie odmowy przyznania emerytury pomostowej, a Sąd Okręgowy Warszawa – Praga w Warszawie wyrokiem z dnia 27 listopada 2019 r. w sprawie o sygn. akt VII U 534/19 oddalił odwołanie ubezpieczonego (odwołanie k. 29 a.r., wyrok z dnia 27 listopada 2019 r. k. 48 a.r.).

Decyzją z 6 marca 2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. przyznał R. K. z urzędu emeryturę od 24 lutego 2024 r. tj. od daty nabycia uprawnień do emerytury. Wysokość emerytury została obliczona zgodnie z art. 26c ustawy emerytalnej i ustalona w kwocie 5.701,24 zł (decyzja z 6 marca 2024 r. k. 42 a.r.).

Pismem z dnia 28 lutego 2024 r. R. K. wniósł o doliczenie do emerytury rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych (pismo z 28 lutego 2024 r. k. 46 a.r.).

Decyzją z dnia 21 marca 2024 r. znak: (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. odmówił ubezpieczonemu przyznania rekompensaty wskazując, że na dzień 31 grudnia 2008 r. nie udowodnił 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Organ rentowy nie uwzględnił okresu zatrudnienia od 1 września 1980 r. do 31 grudnia 1998 r. w Spółdzielni (...) jako pracy w szczególnych warunkach, ponieważ świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach nie spełnia wymogów formalnych tj. pracodawca nie wykazał charakteru pracy ściśle według wykazu, działu i pozycji Rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. oraz nie podał punktu załącznika do uchwały centralnego związku spółdzielczego, pod którego podlega zakład pracy i pod którym znajduje się wymienione stanowisko pracy. Ponadto organ rentowy wskazał na rozbieżności w dokumentach dotyczących stanowisk pracy (decyzja z 21 marca 2024 r. k. 52 a.r.).

R. K. nie zgodził się z powyższą decyzją i wnosząc odwołanie od niej zainicjował przedmiotowe postępowanie (odwołanie k. 3-4 a.s.).

W toku niniejszego postępowania Sąd postanowieniem z dnia 3 kwietnia 2025 r. dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy celem ustalenia czy praca wykonywana przez odwołującego R. K. w okresie od 1 września 1980 r. do 30 czerwca 2012 r. w Spółdzielni (...) w W. wykonywana była w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, uregulowanych w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 roku, Nr 8, poz. 43 z późn. zm.) oraz w innych Rozporządzeniach Rady Ministrów dotyczących I Kategorii Zatrudnienia i zarządzeniach właściwych ministrów, ewentualnie w ustawie o emeryturach pomostowych (postanowienie z 3 kwietnia 2025 r. k. 54 a.s.).

W opinii z dnia 25 kwietnia 2025 r. biegły z zakresu BHP Z. C. wskazał, że na podstawie zapisów znajdujących się w aktach sprawy można przyjąć z dużym prawdopodobieństwem, że odwołujący się w spornym okresie czasu pracy wykonywał swoje obowiązki na następujących stanowiskach: konfekcjoner, w wymiarze 9 lat i 1 miesiąca (w tym 5 dni urlopu bezpłatnego), aparatowy produkcji, w wymiarze 19 lat i 3 miesięcy (w tym: 418 – okresy nieskładkowe). Biegły podkreślił, że praca na powyższych stanowiskach obejmowała – co wynika przede wszystkim z zapisów znajdujących się w aktach osobowych, zeznań odwołującego, zeznań świadków, a także specyfiki działalności Spółdzielni (...) – (...) w W. - czynności związane z produkcją wyrobów gumowych (czepki do pływania, dętki do piłek, smoczki, rękawice gospodarcze cienkie, rękawice przemysłowa grube, maseczki ochronne na twarz). Prace te w ocenie biegłego mogą być uznane jako wykonywane w warunkach szczególnych w oparciu o wymagania R.R.M. (Wykaz A, Dział IV, poz. 21 – produkcja i przetwórstwo wyrobów gumowych, ebonitowych oraz półproduktów i środków pomocniczych do tych wyrobów, produkcja sadzy). Całość dokumentacji załączonej do akt sprawy w ocenie biegłego pozwala na stwierdzenie, że odwołujący w spornym okresie czasu pracy (tj. od dnia i września 1980 r. do dnia 30 czerwca 2012 r. [31.12.2008 r.] w Spółdzielni (...) w W.) wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, pracę w warunkach szczególnych w oparciu o wymagania R.R.M. w wymiarze 28 lat i 4 miesięcy (w tym 5 dni – urlop bezpłatny i 418 – dni nieskładkowe) (opinia biegłego z zakresu BHP k.59-65 a.s.). Strony nie wnosiły zastrzeżeń do opinii biegłego.

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie dowodów zebranych w sprawie, a wymienionych powyżej. Treść dowodów była co do zasady spójna. Ustalając okoliczności faktyczne sprawy Sąd oparł się na dowodach z dokumentów w postaci akt osobowych odwołującego dotyczących spornego okresu zatrudnienia, które uznał za wiarygodne. Również zeznania przesłuchanych w sprawie świadków Sąd ocenił jako wiarygodne, były bowiem wzajemnie zbieżne i korelowały z danymi wynikającymi z dokumentów. Sąd dał również wiarę zeznaniom odwołującego się R. K., ponieważ jego relacje co do zatrudnienia w Spółdzielni (...) znajdywały odzwierciedlenie w pozostałych dowodach zebranych w sprawie. Sąd oparł się również na opinii biegłego sądowego z zakresu (...). Opinia sporządzona przez biegłego sądowego została oceniona jako rzetelna, gdyż została wyczerpująco i przekonująco uzasadniona. Zauważyć należy, że żadna ze stron nie zgłaszały zastrzeżeń co do treści opinii.

W ocenie Sądu Okręgowego prezentowany wyżej materiał dowodowy był wystarczający do poczynienia ustaleń istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy i nie zachodziła konieczność jego uzupełnienia. Sąd miał na uwadze, że strony nie wnosiły o uzupełnienie postępowania dowodowego.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Odwołanie R. K. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 21 marca 2024 r. znak: (...) zasługiwało na uwzględnienie.

Regulacja dotycząca rekompensaty z tytułu zatrudnienia w warunkach szczególnych, o którą ubiegał się ubezpieczony, została wprowadzona do ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (tekst jednolity Dz. U. z 2023 r., poz. 164). Art. 2 pkt 5 tej ustawy zawiera definicję rekompensaty rozumianej jako odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Z kolei warunki jej przyznawania oraz sposób jej obliczenia wskazują art. 21-23 zamieszczone w Rozdziale III „Rekompensata”. Art. 23 stanowi, że ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę, oraz że przyznawana jest ona w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. W art. 21 ust. 1 ustawy wskazano natomiast, że rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat. Z art. 21 ust. 2 ustawy wynika zaś, że rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Celem rekompensaty, o której mowa w cytowanych przepisach, podobnie jak i emerytury pomostowej, jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych przy pracach w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W przypadku rekompensaty realizacja tego celu polega jednak nie na stworzeniu możliwości wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej, lecz na odpowiednim zwiększeniu podstawy wymiaru emerytury z FUS, do której osoba uprawniona nabyła prawo po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego.

Wskazywane art. 2 pkt 5 i art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych formułują dwie zasadnicze przesłanki nabycia prawa do rekompensaty: 1) nienabycie prawa do emerytury pomostowej, 2) osiągnięcie okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS wynoszącego co najmniej 15 lat. Z kolei w art. 21 ust. 2 tej ustawy została zawarta przesłanka negatywna, którą stanowi nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Może ona budzić wątpliwości, gdyż literalna wykładnia tego wyrwanego z kontekstu normatywnego przepisu może prowadzić do wniosku, że prawo do rekompensaty przysługuje wyłącznie tym osobom, które nie nabyły prawa do jakiejkolwiek emerytury z FUS. Skoro jednak, zgodnie z art. 23 ustawy o emeryturach pomostowych, rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, a zgodnie z art. 173 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS kapitał początkowy ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., za których były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne przed dniem 1 stycznia 1999 r., to warunek sformułowany w art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych należy rozumieć w taki sposób, że rekompensata jest adresowana wyłącznie do ubezpieczonych objętych systemem emerytalnym zdefiniowanej składki, którzy przed osiągnięciem podstawowego wieku emerytalnego nie nabyli prawa do emerytury z FUS obliczanej według formuły zdefiniowanego świadczenia. Przyjąć tym samym należy, że rekompensata nie przysługuje tym ubezpieczonym, którzy zostali objęci ubezpieczeniem społecznym lub rozpoczęli służbę po 31 grudnia 1998 r. Słuszność wskazanej interpretacji potwierdził Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 17 grudnia 2015 r. (III AUa 717/15, Lex nr 1964970).

Jeśli chodzi o wskazane wyżej przesłanki pozytywne nabycia prawa do rekompensaty, to analiza cytowanych przepisów ustawy o emeryturach pomostowych, prowadzi do wniosku, że prawo do rekompensaty mają osoby urodzone po 1948 r., które przed 1 stycznia 2009 r. wykonywały przez co najmniej 15 lat prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 i 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Podobnie jak przy ustalaniu tego okresu na potrzeby przyznania emerytury w niższym wieku emerytalnym, tak przy ustalaniu prawa do rekompensaty będą uwzględnione tylko okresy, w których praca była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

W rozpatrywanej sprawie, w ocenie Sądu, ubezpieczony legitymuje się wymaganym okresem 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Organ rentowy w zaskarżonej decyzji oraz odpowiedzi na odwołanie wskazał, że nie uwzględnił do okresu pracy w warunkach szczególnych zatrudnienia R. K. od 1 września 1980 r. do 31 grudnia 1998 r. w Spółdzielni (...), wskazując przy tym, że świadectwo pracy w szczególnych warunkach nie spełnia wymogów formalnych tj. pracodawca nie wykazał charakteru pracy ściśle według wykazu, działu i pozycji Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. oraz nie podał punktu załącznika do uchwały centralnego związku spółdzielczego, pod który podlega zakład pracy i pod którym znajduje się wymienione stanowisko pracy. Organ rentowy powoływał się również na rozbieżności w dokumentacji dotyczącej stanowisk pracy R. K..

Należy jednak podnieść, że co prawda wykonywanie pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze powinno być stwierdzone przez pracodawcę w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze lub w świadectwie pracy (wyrok Sądu Najwyższego z 15 grudnia 1997 roku, II UKN 417/97 oraz wyrok Sądu Najwyższego z 21 listopada 2001 roku, II UKN 598/00). Świadectwo pracy w warunkach szczególnych jest jednak dokumentem prywatnym w rozumieniu art. 245 k.p.c. i nie stanowi dowodu tego co zostało w nim odnotowane. Taki walor mają wyłącznie dokumenty urzędowe, do których w myśl stosowanego a contrario art. 244 § 1 k.p.c. nie zalicza się świadectwa pracy, skoro nie zostało sporządzone przez organy władzy publicznej ani inne organy państwowe (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 17 grudnia 2013 r., III AUa 783/13, Lex nr 1409118). Poza tym w postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych nie ma takich ograniczeń dowodowych jak w postępowaniu przed Zakładem i wnioskodawca nie tylko świadectwem pracy w warunkach szczególnych może wykazać, że faktycznie pracował w warunkach szczególnych. W tym celu może przedstawić również i inne dowody. Jak słusznie zauważył Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z 4 listopada 2008 roku (III AUa 3113/08, Lex nr 552003) „Świadectwo pracy w warunkach szczególnych wydane pracownikowi przez pracodawcę stanowi domniemanie i podstawę do przyjęcia, że okres pracy w nim podany jest okresem pracy w warunkach szczególnych, o którym mowa w art. 32 ust. 2 ustawy z 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W sytuacji, kiedy brak wymaganego świadectwa pracy w warunkach szczególnych wystawionego przez pracodawcę, Sąd może prowadzić postępowanie dowodowe zmierzające do ustalenia, czy praca wykonywana przez stronę, była wykonywana w warunkach wymaganych przepisami rozporządzenia, czy ubezpieczony zajmował któreś ze stanowisk pracy wymienionych w załącznikach nr 1 lub 2 do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.” Takie też postępowanie należy prowadzić, kiedy organ rentowy zakwestionuje fakty wskazane w tego rodzaju świadectwie (wyrok Sądu Najwyższego z 4 sierpnia 2009 r., I UK 77/09, Lex nr 558288). Jeśli chodzi natomiast o zajmowane przez wnioskodawcę stanowiska, to podkreślić trzeba, że z utrwalonego orzecznictwa wynika, że dla oceny czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia z 10 kwietnia 2014 r., II UK 395/13, Lex Nr 1455235).

Uwzględniając zaprezentowane poglądy i przepisy, Sąd ustalając czy R. K. wykonywał pracę w warunkach szczególnych w spornych okresach przeprowadził obszerne postępowanie dowodowe, podczas którego przesłuchał odwołującego się oraz świadków, którzy współpracowali z ubezpieczonym w tym czasie. Sąd dopuścił również dowód z akt osobowych i dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy. Cały materiał dowodowy potwierdził, że ubezpieczony był zatrudniony w Spółdzielni na stanowisku konfekcjonera w wymiarze 9 lat i 1 miesiąca i aparatowego produkcji w wymiarze 19 lat i 3 miesięcy, ale też, że wykonywał te prace w pełnym wymiarze czasu pracy. Praca ubezpieczonego na tych stanowiskach wiązała się z wykonywaniem czynności związanych z produkcją wyrobów gumowych – czepków do pływania, dętek do piłek, smoczków, rękawic gospodarczych cienkich, rękawic przemysłowych grubych, maseczek ochronnych na twarz. Podczas pracy używano wielu szkodliwych substancji chemicznych, z którymi miał styczność ubezpieczony – wszystkie prace wykonywane były ręcznie, bez żadnych środków ochronnych.

Biegły z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy potwierdził, że w spornym okresie ubezpieczony wykonywał pracę w warunkach szczególnych. Biegły Z. C. wskazał w swojej opinii, że ubezpieczony w okresie zatrudnienia w Spółdzielni w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę konfekcjonera i aparatowego produkcji, które są pracami wykonywanymi w warunkach szczególnych w oparciu o wymagania ujęte w Wykazie A, Dziale IV, poz. 21 Rozporządzenia Rady Ministrów. Biegły wskazał, że odwołujący wykonywał prace w warunkach szczególnych w oparciu o wymagania R.R.M. w wymiarze: 28 lat i 4 miesięcy.

W ocenie Sądu powyższe okresy, które należało zaliczyć jako okres pracy w warunkach szczególnych łącznie przekraczały 15 lat, a więc są wystarczające, by przyjąć, że R. K. spełnił przesłankę, od której ustawa o emeryturach pomostowych uzależnia przyznanie prawa do rekompensaty, a więc posiada 15-letni okres pracy w warunkach szczególnych. Poza tą przesłanką, w przypadku ubezpieczonego spełnione są także inne warunki, o których była mowa tj. R. K. nie nabył prawa do emerytury pomostowej, emerytury wcześniejszej. To z kolei oznacza, że nie wystąpiła przesłanka negatywna, o której wcześniej była mowa, zatem zachodzą podstawy do przyznania ubezpieczonemu prawa do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych na podstawie art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych.

W związku z powyższym Sąd Okręgowy uwzględnił odwołanie R. K. dokonując zmiany zaskarżonej decyzji na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. w ten sposób, że przyznał odwołującemu się R. K. prawo do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych począwszy od 1 lutego 2024 r., o czym orzekł w punkcie pierwszym wyroku.

Zgodnie z treścią art. 118 ust. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Organ odwoławczy, wydając orzeczenie, stwierdza odpowiedzialność organu rentowego. Sąd nie stwierdził odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji mając na względzie fakt, że dopiero wyniki postępowania przed sądem i wówczas pozyskana dokumentacja w postaci akt osobowych i opinii biegłego sądowego, a także zeznań świadków i ubezpieczonego pozwoliła na poczynienie ustaleń dotyczących prawa R. K. do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych. W toku postępowania przed organem rentowym Zakład nie dysponował ww. dokumentami, zatem nie ma podstaw do tego, by obciążać organ rentowy odpowiedzialnością za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do prawidłowego wydania decyzji, o czym Sąd orzekł w punkcie 2. sentencji wyroku.

O kosztach zastępstwa procesowego Sąd Okręgowy orzekł w punkcie 3. sentencji wyroku na podstawie art. 98 § 1 i 2 k.p.c., zasądzając od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział na rzecz R. K. kwotę 360,00 zł, która została ustalona na podstawie § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2023 r. poz. 1935 z późn. zm.).

Sędzia SO Renata Gąsior