Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 lipca 2025 r.

Sąd Okręgowy Warszawa – Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący Sędzia SO Renata Gąsior

Protokolant st. sekr. sądowy Anna Bańcerowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 9 lipca 2025 roku w Warszawie

sprawy A. B.

przy udziale Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o wysokość podstawy wymiaru składek

na skutek odwołania A. B. oraz Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 4 kwietnia 2024 roku, nr (...)

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdza, że podstawę wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne A. B. z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej stanowi od dnia 1 stycznia 2024 roku kwota ustalona na podstawie art. 18c ust. 1 – 4 ustawy z 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych.

Sędzia SO Renata Gąsior

UZASADNIENIE

W dniu 24 kwietnia 2024 r. Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców wniósł odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 18 marca 2024 r., nr (...), stwierdzającej, że A. B. jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą nie mająca ustalonego prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, dla której podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi zadeklarowana kwota nie niższa niż 60% kwoty przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu od 1 stycznia 2024 roku. Rzecznik zaskarżył decyzję w całości, zarzucając jej:

1.  naruszenie art. 18c ust. 1 - 4 ustawy systemowej w związku z art. 18c ust. 9 oraz art. 36 ust. 14a ustawy systemowej poprzez niezastosowanie, a także naruszenie art. 18 ust. 8 ustawy systemowej poprzez jego błędne zastosowanie polegające na wydaniu decyzji stwierdzającej, iż z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności podstawę wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne od stycznia 2024r. stanowi dla przedsiębiorcy kwota zadeklarowana, nie niższa niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek, albowiem organ - pomimo że przedsiębiorca spełnił warunki określone w art. 18c ustawy systemowej - przyjął, iż dla obliczenia ostatnich 60 miesięcy prowadzenia działalności gospodarczej uwzględnia się okres od stycznia 2019r. do grudnia 2023r., co doprowadziło ZUS do błędnego wniosku, że przedsiębiorca zgłaszający się do korzystania z preferencji składkowej (dalej jako: „Mały ZUS Plus”, „MZ+”) od 1 stycznia 2024r. nie ma do niej prawa;

2.  naruszenie art. 18c ust. 11 pkt 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez wadliwą wykładnię polegającą na przyjęciu, że zapis „ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych” dotyczy okresu przed pierwszym miesiącem w danym roku kalendarzowym, w którym osoba mogłaby skorzystać z ulgi, jeśli spełnia pozostałe warunki ustawowe do skorzystania z ulgi, w styczniu danego roku kalendarzowego, okres 60 miesięcy kalendarzowych prowadzenia działalności gospodarczej należy ustalać począwszy od grudnia roku poprzedniego, tj. okres od stycznia 2019 r. do grudnia 2023 r. oraz uznając, że przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą bez przerwy może się zgłosić do Małego ZUS Plus jedynie w styczniu danego roku kalendarzowego, podczas gdy stosując prawidłową wykładnię wskazanych przepisów prawa przy ocenie wystąpienia przesłanki negatywnej uniemożliwiającej przedsiębiorcy skorzystanie z prawa do preferencji składkowej w postaci okresu 60 miesięcy kalendarzowych (w trakcie których można skorzystać z 36 miesięcy Małego ZUS Plus) uwzględnia się okres 60 miesięcy łącznie z pierwszym miesiącem, od którego przedsiębiorca zgłosił się do preferencji składkowej, czyli jeżeli przedsiębiorca dokonał zgłoszenia do Małego ZUS Plus za okres od stycznia 2024 r., to przy ocenie, czy korzystał w ostatnich 60 miesiącach z 36 miesięcy Małego ZUS Plus winno się brać pod uwagę, czy w miesiącu styczniu 2024 r. mamy do czynienia z 60-tym miesiącem ograniczającym korzystaniem z Małego ZUS Plus, czy też z pierwszym miesiącem po 60-miesięcznym cyklu ograniczającym korzystanie z Małego ZUS Plus.

Podnosząc powyżej scharakteryzowane zarzuty Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez stwierdzenie, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe A. B. podlegającej ubezpieczeniom jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą niemająca ustalonego prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy za okres od 1 stycznia 2024 r. powinna być ustalona na podstawie art. 18c ust. 1-4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

W uzasadnieniu odwołania Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców podniósł, że przedsiębiorca ma prawo do ustalenia od stycznia do grudnia 2024 r. podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w oparciu o art 18c ust. 1-4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, ponieważ nie ziściła się żadna z przesłanek negatywnych do skorzystania z ulgi Mały ZUS Plus, a zwłaszcza nie zaszła przesłanka określona w art. 18c ust. 11 pkt 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Ponadto, w ocenie odwołującego się organ rentowy dokonał nieprawidłowej wykładni negatywnej przesłanki wynikającej z ww. przepisu. Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców jest zdania, że sformułowanie „w ciągu ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych” należy interpretować jako miesiące graniczne korzystania z Małego ZUS Plus. Zdaniem odwołującego, w styczniu 2024 r. rozpoczyna się kolejny okres 60 miesięcy, w trakcie których przedsiębiorcy będą mogli skorzystać z małego ZUS Plus przez 36 miesięcy. Zatem, odwołujący podkreślił, że nieprawidłowa i pozbawiona podstaw prawnych oraz sprzeczna z celem omawianej regulacji jest interpretacja Zakładu, że dla ustalania prawa do skorzystania z ulgi w styczniu 2024 r. organ winien weryfikować minione 60 miesięcy kalendarzowych, czyli okres sprzed stycznia 2024 r. (odwołanie Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców – k. 3-14 a.s.).

W dniu 29 kwietnia również ubezpieczona A. B. wniosła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 18 marca 2024 r., nr (...), wnosząc o jej zmianę poprzez przyznanie jej prawa do skorzystania z ulgi „Mały ZUS Plus” od dnia 1 stycznia 2024 r. do dnia 31 grudnia 2024 r. i ustalenie podstawy wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne zgodnie z przepisami art. 18c ust. 1-4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych ( odwołanie A. B. – k. 20-22 a.s.).

W odpowiedzi Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania od na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oraz o zasądzenie od strony powodowej na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu stanowiska organ rentowy stwierdził, że zgodnie z art. 18c ust. 11 pkt. 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, ulga „Mały ZUS Plus” nie ma zastosowania do osób, które ustalały podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne zgodnie z przepisem art. 18 c przez 36 miesięcy kalendarzowych w ciągu ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. Organ rentowy przyjął, że ustawowy zapis „ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych” dotyczy okresu przed pierwszym miesiącem w danym roku kalendarzowym, w którym osoba mogłaby skorzystać z ulgi. W konsekwencji, organ rentowy wywiódł, że skoro ubezpieczona w okresie 1 stycznia 2019 r. do 31 grudnia 2021 r. korzystała z ulgi „Mały ZUS Plus” przez 36 miesięcy, to w 2024 r. nie ma ona prawa do ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w sposób właściwy dla tej ulgi (odpowiedź Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na odwołanie – k. 42-47 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

A. B. od 7 stycznia 1999 r. dokonała zgłoszenia jako płatnik składek z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. Z tego tytułu dokonała zgłoszenia:



od 7 stycznia 1999 r. do 31 grudnia 2018 r. wyłącznie do ubezpieczenia zdrowotnego, natomiast od 1 stycznia 2022 r. do 31 grudnia 2023 r. do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą, dla której podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi zadeklarowana kwota nie niższa niż 60% kwoty przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia (kod tytułu: 0510 00),



od 1 stycznia 2019 r. 31 grudnia 2021 r. do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą, dla której podstawa wymiaru składek uzależniona jest od dochodu uzyskanego z działalności gospodarczej w poprzednim roku kalendarzowym (kod tytułu 0590 00),



od 1 stycznia 2024 r. jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą, dla której podstawa wymiaru składek uzależniona jest od dochodu uzyskanego z działalności gospodarczej w poprzednim roku kalendarzowym (kod tytułu: 0590 00).

W dniu 31 stycznia 2024 roku A. B. złożyła do organu rentowego dokument ZUS ZWUA wyrejestrowujący ją z ubezpieczeń od dnia 31 grudnia 2023 r. jako osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą, dla której podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi zadeklarowana kwota nie niższa niż 60% kwoty przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia (kod: 0510 00) oraz dokument zgłoszeniowy do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego od 1 stycznia 2024 r. jako osoby prowadzącej działalność gospodarczą, dla której podstawa wymiaru składek uzależniona jest od dochodu uzyskanego z działalności gospodarczej w poprzednim roku kalendarzowym (kod: 0590 00), w związku z którym Zakład wszczął postępowanie wyjaśniające w sprawie ustalenia prawidłowości zgłoszenia A. B. do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i podstaw wymiaru składek na te ubezpieczenia od 1 stycznia 2024 r. z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, o czym poinformował ubezpieczoną pismem z dnia 22 lutego 2024 r. (zawiadomienie o wszczęciu postępowania – akta rentowe).

W dniu 18 marca 2024 r., organ rentowy wydał decyzję nr (...), w której na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 1 i 3, art. 68 ust. 1 pkt 1 lit. a i c, art.18 ust. 8, art. 18c ust. 11 pkt 6 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2024 r. poz. 497) w związku z art. 105 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2024 r. poz. 572) stwierdził, że A. B. jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą nie mająca ustalonego prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, dla której podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi zadeklarowana kwota nie niższa niż 60% kwoty przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu od 1 stycznia 2024 roku (decyzja – nienumerowane karty akt ZUS.).

Pismem z dnia 17 kwietnia 2024 r. Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców w imieniu ubezpieczonej A. B. zawiadomił Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. o wstąpieniu na prawach przysługujących prokuratorowi do prowadzonego przez organ postępowania (wniosek Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców – akta rentowe).

W dniu 5 czerwca 2024 r. Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców wniósł odwołanie od ww. decyzji organu rentowego (odwołanie Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców – k. 3-14 a.s.).

W dniu 29 kwietnia również ubezpieczona A. B. wniosła odwołanie od ww. decyzji ( odwołanie A. B. – k. 20-22 a.s.).

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił w oparciu o dokumenty zgromadzone w aktach sprawy, w tym na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach rentowych. Ich autentyczność, jak również zgodność z rzeczywistym stanem rzeczy nie była kwestionowana przez żadną ze stron, dlatego Sąd ocenił je jako wiarygodne.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie jako zasadne zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U z 2024 r. poz. 497 – dalej także jako ustawa systemowa), obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi.

Według art. 8 ust. 6 pkt 1 ustawy systemowej za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych. Z kolei na podstawie art. 12 ust. 1 ustawy obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

W myśl art. 18 ust. 8 ustawy systemowej podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 5 i 5a, stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek, ogłoszonego w trybie art. 19 ust. 10 na dany rok kalendarzowy. Składka w nowej wysokości obowiązuje od dnia 1 stycznia do dnia 31 grudnia danego roku.

Zgodnie zaś z treścią art. 18c ust. 1 ustawy systemowej (w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 stycznia 2019 r. do dnia 31 stycznia 2020 r.) najniższa podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych, o których mowa w art. 8 ust. 6 pkt 1, których roczny przychód z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w poprzednim roku kalendarzowym nie przekroczył trzydziestokrotności kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w grudniu poprzedniego roku, uzależniona jest od tego przychodu. Jednocześnie najniższa podstawa wymiaru składek, o której mowa w ust. 1, nie może przekroczyć 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego w trybie art. 19 ust. 10 na dany rok kalendarzowy i nie może być niższa niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w styczniu danego roku (ust. 2).

Powyższa regulacja została wprowadzona ustawą z dnia 30 lipca 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu obniżenia składek na ubezpieczenia społeczne osób fizycznych wykonujących działalność gospodarczą na mniejszą skalę (Dz. U. poz. 1577). Tym samym od stycznia 2019 r. wprowadzona została możliwość skorzystania z preferencji składkowej tzw. Mały ZUS. Co istotne, został on zmodyfikowany ustawą z dnia 19 grudnia 2019 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej (Dz. U. poz. 2550). Zmodyfikowany Mały ZUS wszedł w życie 1 lutego 2020 r. i powszechnie nazywany jest Małym ZUS Plus.

Stosownie do treści art. 18c ust. 1 ustawy systemowej (w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 lutego 2020 r. podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonego, o którym mowa w art. 8 ust. 6 pkt 1, którego roczny przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej uzyskany w poprzednim roku kalendarzowym nie przekroczył kwoty 120.000 złotych, uzależniona jest od dochodu z pozarolniczej działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, zwanego dalej „dochodem z pozarolniczej działalności gospodarczej”, uzyskanego w poprzednim roku kalendarzowym.

Jak wynika z ust. 2 w/w przepisu podstawa wymiaru składek, o której mowa w ust. 1, nie może przekroczyć 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego w trybie art. 19 ust. 10 na dany rok kalendarzowy i nie może być niższa niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w styczniu danego roku.

Podstawę wymiaru składek, o której mowa w ust. 1, ubezpieczony ustala na dany rok kalendarzowy, mnożąc przeciętny miesięczny dochód z pozarolniczej działalności gospodarczej uzyskany w poprzednim roku kalendarzowym, obliczony zgodnie z ust. 4, przez współczynnik 0,5. Otrzymany wynik jest zaokrąglany do pełnych groszy w górę, jeśli końcówka jest równa lub wyższa niż 0,5 grosza, lub w dół, jeśli jest niższa (ust. 3).

W myśl ust. 4 w/w przepisu przeciętny miesięczny dochód z pozarolniczej działalności gospodarczej uzyskany w poprzednim roku kalendarzowym jest obliczany według następującego wzoru: roczny dochód z pozarolniczej działalności gospodarczej uzyskany w poprzednim roku kalendarzowym × 30 liczba dni kalendarzowych prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w poprzednim roku kalendarzowym i jest zaokrąglany do pełnych groszy w górę, jeśli końcówka jest równa lub wyższa niż 0,5 grosza, lub w dół, jeśli jest niższa.

Zgodnie natomiast z art. 18c ust. 9 ustawy systemowej ubezpieczony, o którym mowa w ust. 1, przekazuje informację o zastosowanych formach opodatkowania obowiązujących tego ubezpieczonego w poprzednim roku kalendarzowym, o rocznym przychodzie z pozarolniczej działalności gospodarczej i rocznym dochodzie z tej działalności uzyskanych w poprzednim roku kalendarzowym, w tym o przychodzie i dochodzie uzyskanych w okresie obowiązywania danej formy opodatkowania, oraz o podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ustalonej na dany rok kalendarzowy w:

1. imiennym raporcie miesięcznym albo

2. w deklaracji rozliczeniowej - w przypadku, o którym mowa w art. 47 ust. 2

- składanych za styczeń danego roku kalendarzowego lub za pierwszy miesiąc rozpoczęcia lub wznowienia prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w danym roku kalendarzowym.

W myśl art. 36 ust. 14a ustawy systemowej o zmianie w stosunku do danych wykazanych w zgłoszeniu, o którym mowa w ust. 10, dotyczącej tytułu ubezpieczenia związanego ze sposobem obliczania podstawy wymiaru składek, o którym mowa w art. 18c ust. 1 ubezpieczony zawiadamia Zakład przez złożenie zgłoszenia wyrejestrowania i ponownego zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych zawierającego prawidłowe dane w terminie:

1) do końca stycznia danego roku kalendarzowego, jeżeli zmiana w stosunku do danych wykazanych w zgłoszeniu następuje w styczniu tego roku, przy czym, jeżeli termin ten jest krótszy niż 7 dni, ubezpieczony dokonuje zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych w terminie 7 dni od zaistnienia zmiany;

2) 7 dni od zaistnienia zmiany - w pozostałych przypadkach.

Podnieść należy, że zgodnie z art. 18c ust. 11 ustawy systemowej przepisy niniejszego artykułu nie mają zastosowania do osób, które lub do których:

1) w poprzednim roku kalendarzowym miały zastosowanie przepisy dotyczące zryczałtowanego podatku dochodowego w formie karty podatkowej i które korzystały ze zwolnienia sprzedaży od podatku od towarów i usług na podstawie art. 113 ust. 1 i 9 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług

2) spełniają warunki określone w art. 18a;

3) w poprzednim roku kalendarzowym prowadziły pozarolniczą działalność gospodarczą przez mniej niż 60 dni kalendarzowych;

4) w poprzednim roku kalendarzowym także prowadziły pozarolniczą działalność, o której mowa w art. 8 ust. 6 pkt 2-5;

5) wykonują pozarolniczą działalność gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia pozarolniczej działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej pozarolniczej działalności gospodarczej;

6) ustalały podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zgodnie z niniejszym artykułem przez 36 miesięcy kalendarzowych w ciągu ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. Do powyższych limitów wlicza się jako pełny miesiąc, każdy miesiąc kalendarzowy, w którym osoba odpowiednio ustalała podstawę składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zgodnie z niniejszym artykułem lub prowadziła pozarolniczą działalność gospodarczą przez co najmniej jeden dzień kalendarzowy.

Potrzeba zastosowania ww. przepisów w realiach niniejsze sprawy spowodowała, że na jej gruncie zaistniał spór co do tego czy A. B., która korzystała z Małego ZUS plus w latach 2019-2021, może ponownie skorzystać z tej ulgi w 2024 r. Istota sporu koncentrowała się na wykładni art. 18c ust. 11 pkt 6 ustawy systemowej.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. w kwestii, jaka na gruncie sprawy stała się sporna, wskazywał, że interpretacja przepisu art. 18c ust. 11 pkt 6 ustawy systemowej jest jednoznaczna i jasna, a do właściwego stosowania wskazanego przepisu wystarczy przyjąć wykładnię językową. Oznacza to, że ustawowy zapis „ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych” dotyczy okresu przed pierwszym miesiącem w danym roku kalendarzowym, w którym osoba mogłaby skorzystać z ulgi.

Sąd nie podzielił stanowiska prezentowanego przez organ rentowy. Za warte przypomnienia uznał to, że wykładnia językowa nie jest jednym sposobem ustalania znaczenia normy prawnej i choć stanowi fundament interpretacji prawa, nie zawsze wystarcza do jednoznacznego ustalenia jej znaczenia. W wielu przypadkach, szczególnie gdy przepisy są niejasne, wieloznaczne lub wymagają odniesienia do kontekstu systemowego, należy sięgać po inne metody wykładni.

W ocenie Sądu przepis art. 18c ust. 11 pkt 6 ustawy systemowej taki właśnie przypadek stanowi i oznacza to, że dla jego prawidłowego zastosowania, oparcie się jedynie na wykładni językowej, nie jest wystarczające. Zwrócić należy bowiem uwagę na to, że przy redakcji wskazanego przepisu ustawodawca posłużył się zwrotem „ostatnie 60 miesięcy kalendarzowych”, to wbrew stanowisku organu rentowego, nie precyzuje momentu, od którego należy liczyć wskazany w nim okres. Pomimo że w innych ustępach przepisu art. 18c czy też w ogóle w innych przepisach ustawy systemowej, ustawodawca doprecyzował sposób liczenia okresów lub terminów zawartych w treści tych przepisów, to w przypadku art. 18c ust. 11 pkt 6 – używając sformowania „ostatnie 60 miesięcy kalendarzowych” – nie dał w tym zakresie jasnych wytycznych.

Kwestia obliczania „ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych” była przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego, ale w kontekście przepisu art. 18a ustawy systemowej. W wyroku z dnia 21 października 2020 r. I UK 122/19 Sąd Najwyższy stwierdził, że użyty w art. 18a ust. 2 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych zwrot „ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych" nie odnosi się do rozumienia sposobu obliczania tegoż terminu, a jedynie podkreślenia wymiaru miesięcznego podanego w tym przepisie okresu. Skoro bowiem tenże artykuł nie wskazuje sposobu obliczania terminu a jedynie wskazuje jego wymiar, zaś przepis art. 31 ww. ustawy w sprawie obliczania terminów odsyła do Ordynacji podatkowej, to przy obliczaniu terminów należy stosować regulacje z ustawy podatkowej. Przepis art. 18a ust. 2 pkt 1 ustawy systemowej nie stanowi zatem samodzielnej podstawy w zakresie sposobu obliczania podanego w tym przepisie terminu. Trzeba więc zastosować w sprawie sposób obliczania terminów z art. 12 § 3 Ordynacji podatkowej, który stanowi , że terminy określone w miesiącach kończą się z upływem tego dnia w ostatnim miesiącu, który odpowiada początkowemu dniowi terminu, a gdyby takiego dnia w ostatnim miesiącu nie było - w ostatnim dniu tego miesiąca. Zdaniem Sądu Najwyższego inna teza prowadziłaby do uznania odesłania za zbędne, co w aspekcie skąpej regulacji w tym względzie art. 18a ust. 2 pkt 1 ustawy systemowej czyniłoby sposób obliczenia terminu niemożliwym albo nieuprawnionym (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 października 2020 r. I UK 122/19, LEX nr 3177865).

Wskazać jednak należy, że w sytuacji jaka występuje w redakcji art. 18c ust. 11 pkt 6, gdzie ustawodawca wskazał „ostatnie 60 miesięcy” nie precyzując, od którego momentu liczyć, zastosowanie przepisu art. 12 § 3 ustawy Ordynacja podatkowa w zakresie w jakim ustawa ta reguluje sposób liczenia terminów nie daje odpowiedzi na pyt, jak należy wykładać sporny w przedmiotowej sprawie przepis.

Taka konstatacja z kolei oznacza, że organ rentowy nie ma racji podnosząc, w kontekście art. 18c ust 11 pkt 6 ustawy systemowej, wystarczający charakter wykładni językowej. Słuszna jest zatem argumentacja prezentowana przez Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców, w której odwołuje się do szerokiej analizy przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, dowodząc, że ustawodawca w innych miejscach tej ustawy, doprecyzował, jak należy stosować przepisy określające termin. Natomiast – skoro okoliczność taka nie zachodzi w przypadku przepisu art. 12 c ust. 11 pkt 6 tejże ustawy – należy sięgać do innych metod wykładni. Zasada wykładni językowej, choć podstawowa przy interpretacji prawa, traci pierwszeństwo w sytuacjach, gdy prowadzi do sprzeczności z hierarchią wartości, absurdów lub rażącej niesprawiedliwości czy niepożądanych konsekwencji, które są sprzeczne z zasadami systemu prawnego. W takich przypadkach można posłużyć się innymi metodami wykładni, jak np. wykładnia celowościowa (funkcjonalna) czy systemowa. Przy wykładni systemowej znaczenie posiada systematyka budowy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, która nie jest kompletnym aktem prawnym, ponieważ zawiera obowiązujące stosującego prawo odesłania. Dopiero regulacje zawarte w tychże odesłaniach powodują, że system ubezpieczeń społecznych jako akt normatywny nabiera zupełnego, pożądanego charakteru. Natomiast przy wykładni funkcjonalnej ważna jest analiza celu, który przyświecał ogłoszeniu danej normy, koncentracja na zbadaniu kontekstu, w jakim została ona wydana i celu jaki miała osiągnąć.

Sąd podziela pogląd wyrażony w odwołaniu przez Rzecznika, że należy uwzględniać cel przyświecający ustawodawcy i podkreślić należy, że ustawodawca wprowadzając Mały ZUS wskazał w uzasadnieniu do ustawmy (druk nr 2675), że „Projekt przewiduje ograniczenie czasowe możliwości ustalania najniższej podstawy wymiaru składek zgodnie z art. 18c do 36 miesięcy w ciągu ostatnich 60 miesięcy (projektowany art. 18c ust. 10 pkt 6). (...) Warunek polegający na traktowaniu miesięcy, w których osoba prowadziła działalność gospodarczą lub skorzystała z uprawnienia ustalenia najniższej podstawy wymiaru składek zgodnie z projektowanym art. 18c krócej niż przez cały miesiąc, jako pełnych miesięcy kalendarzowych służy ograniczeniu potencjalnych przypadków obchodzenia przepisów oraz wątpliwości związanych z ich wykładnią. Zdaniem projektodawcy takie uregulowanie, mimo że mniej korzystne dla przedsiębiorców, ma swoją zaletę dla tej grupy w postaci uproszczonej arytmetyki wykorzystanych okresów”. Mały ZUS Plus nie miał w zamyśle prawodawcy być jednorazową preferencją składkową. Intencją prawodawcy było, ażeby przedsiębiorcy mogli korzystać z niego w cyklicznych, pięcioletnich okresach. Po 36-miesięcznym okresie opłacania składek w niższej wysokości miałby nastąpić okres 24 miesięcy, kiedy składki byłby opłacana na niepreferencyjnych warunkach. Wyrazem tego zamierzenia miał być również przepis art. 18c ust. 11 pkt 6, ale niedoprecyzowanie treści tego przepisy w zakresie sformowania „ostatnich 60 dni kalendarzowych” spowodowało, że powstały wątpliwości interpretacyjne, co do tego jak okresy te należy liczyć.

Mając na uwadze powyższe, Sąd uznał, że wykładnia celowościowa powyższego przepisu prowadzić musi do wniosku, że ustawodawca przewidział możliwość skorzystania z tzw. Małego ZUS Plus w okresie każdych kolejnych okresów pięcioletnich. Do takiego wniosku prowadzi również analiza uzasadnienia projektu ustawy wprowadzającej zmiany art. 18c ustawy systemowej ((...); strona 33). Wskazano w nim, że zmiana liczby z 60 na 59 uzasadniona jest umożliwieniem realizacji pierwotnych intencji projektodawców tego rozwiązania. Zgodnie bowiem z założeniami Małego ZUS Plus, po korzystaniu z obniżonych składek na ubezpieczenia społeczne przez 36 miesięcy, następuje okres swoistej „karencji” o długości 24 miesięcy prowadzenia działalności gospodarczej (...)”.

Zdaniem sądu zaprezentowana wykładnia art. 18c ust. 11 pkt 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wychodzi naprzeciw konstytucyjnej zasadzie in dubio pro libertate, co w dosłownym tłumaczeniu oznacza „w razie wątpliwości, na korzyść wolności”, a w szerszym kontekście oznacza zasadę przyjaznej interpretacji przepisów, zgodnie z którą w przypadku wątpliwości interpretacyjnych przepisów, powinny być one interpretowane na korzyść obywatela. Zasada ma na celu ochronę praw i wolności obywateli, a także zapewnienie, że organy administracji publicznej będą interpretować przepisy w sposób korzystny dla obywateli. Zgodnie z doktryną, w procesach wykładni w prawie administracyjnym zasada ta powinna mieć szerokie zastosowanie, w szczególności, w sytuacjach, kiedy organy administracji publicznej mają kompetencje do ingerowania w sposób realizowania tzw. praw wolnościowych, kiedy to na administracji – a nie na podmiocie administrowanym – ciąży konieczność wykazania zasadności konkretnej ingerencji i jej szczegółowego uzasadnienia (W. Jakimowicz, Wykładnia w prawie administracyjnym, Kraków 2006, s. 541).

Podsumowując, Sąd aprobuje pogląd zaprezentowany przez odwołującego się, a nakazujący stosowanie wykładni korzystnej dla przedsiębiorcy, jeśli pojawiają się wątpliwości, a takie – z powodów, o których była mowa wyżej – zaistniały na tle przepisu art. 18c ust. 11 pkt 6 ustawy systemowej. Przepis ten należy wykładać z przy uwzględnieniu zasady in dubio pro libertate i analizować z korzyścią dla przedsiębiorcy, mając na uwadze cel jakim kierował się ustawodawca.

Z tego powodu Sąd, zgadzając się ze stanowiskiem odwołującego się Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców oraz odwołującej, że podstawa wymiaru składek powinna być liczona wedle zasad preferencyjnych, dokonał zmiany zaskarżonej decyzji stwierdzając, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne A. B. z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej stanowi od dnia 1 stycznia 2024 roku kwota ustalona na podstawie art. 18c ust. 1 – 4 ustawy z 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych.

Sędzia SO Renata Gąsior