Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 sierpnia 2025 r.

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Agnieszka Stachurska

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Anna Bańcerowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 13 sierpnia 2025 r. w Warszawie

sprawy B. C.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o rentę socjalną

na skutek odwołania B. C.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 30 czerwca 2022 r. znak (...)

oddala odwołanie.

UZASADNIENIE

W dniu 3 sierpnia 2022r. B. C. złożył odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 30 czerwca 2022r., znak: (...), odmawiającej przyznania prawa do renty socjalnej, zaskarżając ją w całości i wnosząc o jej zmianę poprzez przyznanie prawa do renty socjalnej.

Uzasadniając odwołanie, pełnomocnik ubezpieczonego wskazał, że przed wydaniem orzeczenia lekarza orzecznika nie odbyło się badanie B. C.. Nadto w ocenie pełnomocnika ubezpieczonego, orzeczenie powinno zostać wydane przez lekarza psychiatrę, po przeprowadzeniu badania oraz obserwacji odwołującego, u którego rozpoznano chorobę afektywną dwubiegunową z epizodem maniakalnym oraz osobowość dyssocjalną i uzależnienie od substancji psychoaktywnych. Odwołujący nie kontroluje swojego zachowania i bywa na przemian agresywny bądź wesoły, kilkukrotnie był hospitalizowany w szpitalach psychiatrycznych, a jego choroba powstała około 17 roku życia (odwołanie z 29 lipca 2022r. - k. 3-6 a.s).

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., a uzasadniając przedstawione stanowisko wskazał, że ubezpieczony w dniu 26 kwietnia 2022r. złożył wniosek o przyznanie renty socjalnej. W toku postępowania Komisja Lekarska ZUS orzeczeniem z dnia 14 czerwca 2022r. uznała, że ubezpieczony nie jest całkowicie niezdolny do pracy. W oparciu o powyższe orzeczenie organ rentowy zaskarżoną decyzją odmówił ubezpieczonemu prawa do renty socjalnej (odpowiedź na odwołanie z 26 sierpnia 2022r. - k. 19-20 a.s.).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

B. C., urodzony (...), posiada wykształcenie średnie w zawodzie kelnera. Kilkukrotnie podejmował krótkotrwałe zatrudnienia jako kelner, ochroniarz oraz przez okres roku w firmie zajmującej się produkcją reklam. Pozostaje na utrzymaniu matki. Miał liczne konflikty z prawem, m.in. za handel i posiadanie narkotyków oraz groźby karalne. Po raz pierwszy zażył narkotyki w wieku 16-17 lat, potwierdził przyjmowanie mefedronu, THC oraz kokainy. Ma rozpoznane specyficzne zaburzenia osobowości o typie osobowości dyssocjalnej, zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane naprzemiennym przyjmowaniem środków psychoaktywnych – zespół uzależnienia oraz zaburzenia afektywne dwubiegunowe w wywiadzie. Wymaga regularnej farmakoterapii, uczestniczenia w terapii odwykowej, bezwzględnego utrzymywania abstynencji od alkoholu i innych substancji psychoaktywnych oraz pełnego zaangażowania w proces psychoterapeutyczny, co może skutkować remisją objawów chorobowych i możliwością kontynuowania pracy zarobkowej (opinia biegłej sądowej psychiatry K. B. z dnia 4 marca 2025r., k. 160-164 a.s., zeznania pisemne świadków: R. P. – k. 70-72 a.s. i R. C. – k. 74-76 a.s.).

W dniu 26 kwietnia 2022r. B. C. złożył wniosek o przyznanie renty socjalnej. Lekarz orzecznik ZUS w orzeczeniu z dnia 5 maja 2022r., a następnie komisja lekarska ZUS w orzeczeniu z dnia 14 czerwca 2022r. ustalili, że badany nie jest niezdolny do pracy. W oparciu o powyższe organ rentowy wydał w dniu 30 czerwca 2022r. decyzję znak: (...), odmawiającą przyznania renty socjalnej ( wniosek o rentę socjalną z 26 kwietnia 2022r. – k. 1 a.r., orzeczenie lekarza orzecznika ZUS z dnia 5 maja 2022r. – k. 5 a.r., orzeczenie Komisji Lekarskiej ZUS z dnia 14 czerwca 2022r. – k. 6 a.r., decyzja ZUS z 30 czerwca 2022r. – k. 7 a.r.).

B. C. odwołał się od ww. decyzji, a sąd postanowieniem z 16 września 2022r. dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego psychiatry na okoliczność, czy odwołujący się jest całkowicie niezdolny do pracy zarobkowej oraz czy jest to niezdolność trwała czy okresowa, a jeżeli okresowa, to na jaki okres oraz czy naruszenie sprawności organizmu powstało przed ukończeniem 18 roku życia, w trakcie nauki w szkole wyższej przed ukończeniem 25 roku życia albo w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej (postanowienie z 16 września 2022r., k. 24 a.s.).

Biegła sądowa psychiatra K. B. w opinii z dnia 4 marca 2025 roku, w związku z trzykrotnym niestawiennictwem odwołującego na wyznaczonych terminach badań, po dokonaniu analizy akt sprawy wraz ze zgromadzoną dokumentacją medyczną, rozpoznała u B. C. specyficzne zaburzenia osobowości o typie osobowości dyssocjalnej, zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane naprzemiennym przyjmowaniem środków psychoaktywnych – zespół uzależnienia oraz zaburzenia afektywne dwubiegunowe w wywiadzie. Biegła podsumowała, że w jej ocenie B. C. nie jest osobą całkowicie niezdolną do pracy zarobkowej. Wymaga regularnej farmakoterapii, uczestniczenia w terapii odwykowej, bezwzględnego utrzymywania abstynencji od alkoholu i innych substancji psychoaktywnych oraz pełnego zaangażowania w proces psychoterapeutyczny – wówczas zachodzi wysokie prawdopodobieństwo remisji objawów chorobowych i kontynuowania pracy zarobkowej (opinia biegłej sądowej psychiatry K. B. z dnia 4 marca 2025r., k. 160-164 a.s.).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych dokumentów, zeznań świadków R. P. i R. C. oraz opinii biegłej sądowej psychiatry K. B.. Dokumenty, których wiarygodność nie budziła wątpliwości, obejmowały decyzje ZUS i orzeczenia organów orzeczniczych ZUS, dokumentację medyczną, która stanowiła podstawę do formułowania wniosków przez powołaną w sprawie biegłą sądową, a także dokumenty z akt sprawy o ubezwłasnowolnienie B. C., prowadzonej przez Sąd Okręgowy Warszawa - Praga o sygnaturze III Ns 58/21. Również zeznania świadków zostały ocenione jako wiarygodne, biorąc pod uwagę ich spójność z informacjami, na jakie wskazuje dokumentacja medyczna.

Opinia biegłej sądowej psychiatry K. B. została oceniona jako fachowa i rzetelna, ponieważ została wydana przy uwzględnieniu całej dostępnej dokumentacji medycznej. Nadto opiniująca ubezpieczonego biegła posiada specjalizację odpowiadającą rozpoznanym u niego schorzeniom. Treść opinii jest jasna i logiczna, a także wyczerpująco i przekonująco uzasadniona. Prezentowane przez biegłą wnioski, dotyczące nieistnienia u ubezpieczonego niezdolności do pracy, mają charakter stanowczy i jednoznaczny oraz są spójne. Opinia biegłej została więc oceniona jako rzetelna, szczególnie że zarówno organ rentowy, jak i ubezpieczony nie zgłosili do niej zastrzeżeń.

Sąd ocenił wniosek pełnomocnika ubezpieczonego o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego psychiatry z innej sprawy za nieistotny i zmierzający jedynie do przedłużenia postępowania, dlatego pominął go na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 i 5 k.p.c. Należy podkreślić, że dowód ten został przeprowadzony w innym postępowaniu około rok temu, więc strona miała czas i możliwość przedstawić ten dowód wcześniej. Złożenie go dopiero na rozprawie prowadzi wyłącznie do przedłużenia postępowania. Nadto, to jak biegły w innym postępowaniu ocenił zdolność odwołującego do oceny własnych działań nie ma znaczenia w sprawie o rentę socjalną, w której ocenie podlega zdolność do pracy w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 27 czerwca 2003r. o rencie socjalnej (tekst jedn. Dz. U. z 2023r., poz. 2194). Biegły w sprawie, na którą powołał się pełnomocnik ubezpieczonego, takiej oceny nie dokonywał, badając to tylko, jakie było rozeznanie B. C. co do własnych czynów. Ta kwestia jest jednak irrelewantna w toczącym się sporze, stąd dopuszczenie dowodu z opinii biegłego, wydanej w innym postępowaniu sądowym, zostało ocenione nie tylko jako spóźnione, ale też jako niezasadne, bo dotyczące okoliczności, która w rozpatrywanej sprawie nie jest istotna.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie B. C. podlegało oddaleniu.

Warunki przyznania prawa do renty socjalnej zostały określone w ustawie z dnia 27 czerwca 2003r. o rencie socjalnej. Zgodnie z art. 4 ust. 1 tej ustawy renta socjalna przysługuje osobie pełnoletniej całkowicie niezdolnej do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało:

1. przed ukończeniem 18 roku życia;

2. w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej – przed ukończeniem 25 roku życia;

3. w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej.

Osobie, która spełnia warunki określone w ust. 1 przysługuje renta socjalna stała, jeżeli całkowita niezdolność do pracy ma charakter trwały lub renta socjalna okresowa, jeżeli niezdolność do pracy ma charakter okresowy.

Przepis art. 15 ust. 1 ustawy o rencie socjalnej zawiera odesłanie ustawowe do niektórych przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2022r., poz. 504 – dalej również jako ustawa emerytalna), z zaznaczeniem, że przepisy te stosuje się odpowiednio. Odesłanie to obejmuje między innymi art. 12 ustawy emerytalnej, który zawiera definicję niezdolności do pracy. Zgodnie z treścią tego przepisu niezdolną do pracy w rozumieniu ustawy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy, natomiast osobą częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji. Przy ocenie stopnia i trwałości tej niezdolności oraz rokowania, co do jej odzyskania uwzględnia się zarówno stopień naruszenia sprawności organizmu, możliwość przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, jak i możliwość wykonywania pracy dotychczasowej lub podjęcia innej oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne ubezpieczonego (art. 13 ust. 1 ustawy emerytalnej) ( por. wyrok Sądu Najwyższego z 28 stycznia 2004 roku, II UK 222/03). Wskazać również należy, że przesłanka niezdolności do jakiejkolwiek pracy odnosi się do każdego zatrudnienia w innych warunkach niż specjalnie stworzone na stanowiskach pracy odpowiednio przystosowanych do stopnia i charakteru naruszenia sprawności organizmu ( por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 8 grudnia 2000r., II UKN 134/00; z dnia 7 września 1979r., II URN 111/79; z dnia 8 grudnia 2000r., II UKN 134/00, OSNAPiUS 2002 Nr 15, poz. 369; z dnia 3 kwietnia 2003r., II UK 206/02, M.P.Pr. - wkł. 2004 Nr 3, poz. 13; z dnia 7 października 2003r., II UK 79/03, OSNP 2004 Nr 13, poz. 234; z dnia 13 października 2009r., II UK 106/09, LEX nr 558589; z dnia 4 lipca 2013r., II UK 403/12, LEX nr 1350309). Konieczność odniesienia się do normalnych (typowych) warunków pracy można uznać za pogląd utrwalony także w piśmiennictwie ( por. T. Bińczycka-Majewska: Wokół projektu zmian prawa rentowego, PiZS 1995 nr 5, s. 3; W. Koczur: Orzekanie o niezdolności do pracy dla celów rentowych (w:) B.M. Ćwiertniak (red.), Prawo pracy, ubezpieczenia społeczne, polityka społeczna. Wybrane zagadnienia, Opole 1998 s. 385; H. Pławucka: Niezdolność do pracy w przepisach prawa emerytalno-rentowego, PiZS 1998, nr 1, s. 4).

W związku z powyższym kwestią, od której uzależniona była zasadność odwołania B. C., było ustalenie, czy jest on osobą całkowicie niezdolną do pracy i czy niezdolność ta powstała z powodu naruszenia sprawności organizmu w okresach, na które wskazuje art. 4 ust. 1 ustawy o rencie socjalnej.

Celem rozstrzygnięcia powyższych wątpliwości Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu psychiatrii, jako właściwego ze względu na schorzenia występujące u ubezpieczonego i zgodnie z wnioskiem, jaki został przedstawiony w odwołaniu. Opiniująca w sprawie biegła sądowa, której opinię Sąd uwzględnił, oceniając ją jako rzetelną i wyczerpującą, jednoznacznie stwierdziła, że B. C. nie jest osobą całkowicie niezdolną do pracy zarobkowej, gdyż żadne z występujących u niego schorzeń ani zaburzeń psychicznych nie powoduje takiej niezdolności do pracy. Nadto podkreśliła, że regularna farmakoterapia, uczestnictwo w terapii odwykowej, bezwzględne utrzymywanie abstynencji od alkoholu i innych substancji psychoaktywnych oraz pełne zaangażowanie w proces psychoterapeutyczny może skutkować remisją objawów chorobowych i możliwością kontynuowania pracy zarobkowej.

Biegła w wydanej opinii przedstawiła swoje wnioski w sposób jednoznaczny. Zostały one należycie i szeroko uzasadnione. Opinia została sporządzona na podstawie dokładnej analizy dokumentacji medycznej zgromadzonej w aktach sprawy, gdyż odwołujący trzykrotnie wzywany nie stawił się na badania wyznaczane przez biegłych. Zawiera ona dokładny opis stanu zdrowia ubezpieczonego w oparciu o dokumentację medyczną. Sąd nie miał więc zastrzeżeń do opinii biegłej sądowej. Warto również podkreślić, że opinia, która była podstawą zasadniczych ustaleń w przedmiotowej sprawie, nie została zakwestionowana przez ubezpieczonego w toku postępowania sądowego. Ubezpieczony w ogóle nie odniósł się do opinii. Wprawdzie pełnomocnik ubezpieczonego wskazywał na brak kontaktu z ubezpieczonym, co nie zmienia faktu, że do opinii nie zostały zgłoszone zarzuty.

Uwzględniając wskazane okoliczności, sąd nie neguje występowania u ubezpieczonego różnych schorzeń i konieczności ich leczenia oraz wszelkich niedogodności z tym związanych, jednak nie samo występowanie choroby uzasadnia prawo do renty socjalnej, lecz natężenie choroby powodujące naruszenie sprawności organizmu w stopniu powodującym całkowitą niezdolność do pracy. W przedmiotowej sprawie, mając na uwadze aktualny stan zdrowia ubezpieczonego, szczegółowo opisany i oceniony przez biegłą i lekarzy orzeczników ZUS, należało przyjąć, że brak jest podstaw do uznania B. C. za całkowicie niezdolnego do pracy. Inna ocena w tym zakresie nie jest możliwa w świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego. Biegła psychiatra jasno wskazała, że u ubezpieczonego nie występuje całkowita niezdolności do pracy, a sąd może oceniać opinię biegłego tylko pod względem fachowości, rzetelności czy logiczności. Może pomijać oczywiste pomyłki czy błędy rachunkowe. Nie może jednak nie podzielać poglądów biegłego, czy w ich miejsce wprowadzać własnych stwierdzeń. Ponadto w żadnym wypadku opinia biegłego, która sądu nie przekonała, nie może być weryfikowana, a zwłaszcza dyskwalifikowana, bez posłużenia się wiedzą specjalistyczną. Sąd nie może - wbrew opinii biegłych, dostarczających sądowi wiedzy specjalistycznej koniecznej do dokonania oceny stanu zdrowia osoby ubiegającej się o świadczenie rentowe, w tym rodzaju występujących schorzeń, stopnia ich zaawansowania i nasilenia związanych z nimi dolegliwości, stanowiących łącznie o zdolności do wykonywania zatrudnienia bądź braku takiej zdolności - oprzeć się na własnym przekonaniu, wiedzy powszechnej, zasadach logicznego myślenia, które to kryteria ze zrozumiałych względów nie obejmują specjalistycznej wiedzy medycznej (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z 29 listopada 194r., WaC 167/49, Nowe Prawo 1951 nr 2, s. 62; wyroki Trybunału Ubezpieczeń Społecznych z 9 lutego 1949 r., TR 123/48, niepublikowany i z 23 grudnia 1958r., I TR 1071/57, PiZS 1969 nr 11 oraz wyroki Sądu Najwyższego: z 23 maja 1986r., IV CR 116/86, LEX nr 8760; z 19 grudnia I PR 148/90, OSP 1991 nr 11-12, poz. 300; z 15 stycznia 1972r., III CRN 341/72, LEX nr 7051; z 8 lutego 2002r., II UKN 112/01, OSNP 2003 Nr 23, poz. 580; z 17 grudnia 2008r., I UK 133/08, LEX nr 1615661; z 10 stycznia 2012r., I UK 235/11, LEX nr 1129324; z 24 czerwca 2013r., II PK 324/12, LEX nr 1375181; z 12 lutego 2015r., IV CSK 275/14, LEX nr 1651019; z 1 marca 2016r.,I UK 211/15, LEX nr 2007784; z 5 kwietnia 2016r., I UK 145/15, LEX nr 2030462).

Z uwagi na to, że w przedmiotowej sprawie wydana opinia potwierdza słuszność stanowiska ZUS, sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie.