Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 stycznia 2025 r.

Sąd Okręgowy Warszawa – Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący Sędzia Renata Gąsior

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 10 stycznia 2025 r. w Warszawie

sprawy M. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W.

o kapitał początkowy, wysokość emerytury

na skutek odwołania M. M.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 25 kwietnia 2023 roku znak: (...) (...) oraz z dnia 25 kwietnia 2023 r. znak: (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 25 kwietnia 2023 roku znak: (...) (...) w ten sposób, że ustala wysokość kapitału początkowego dla odwołującej M. M. na dzień 1 stycznia 1999 r. na kwotę 16.402,32 zł, a wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału określa na 2,82%,

2.  zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 25 kwietnia 2023 roku znak: (...) w ten sposób, że ustala wysokość emerytury odwołującej M. M. począwszy od dnia 7 kwietnia 2023 r. na kwotę 492,27 zł, przy przyjęciu kwoty 22.657,00 zł jako kwoty składek zaewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji oraz kwoty 102.527,91 zł jako kwoty zwaloryzowanego kapitału początkowego, przy ustaleniu średniego dalszego trwania życia na 254,30 m-cy.

UZASADNIENIE

M. M. w dniu 18 maja 2023 r. złożyła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 25 kwietnia 2023 roku, znak: (...)-2023. Ubezpieczona wniosła o ponowne przeliczenie emerytury, wskazując, że nie zgadza się z wydaną przez organ rentowy decyzją (odwołanie z dnia 18 maja 2023 r. – k. 3 a.s.).

W tym samym dniu ubezpieczona złożyła również odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. z dnia 25 kwietnia 2023 roku, znak: (...). Odwołanie zostało zarejestrowane pod sygn. akt VII U 896/23, a Sąd zarządzeniem z dnia 22 czerwca 2023 r. na podstawie art. 219 k.p.c. połączył tę sprawę ze sprawą niniejszą celem łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia i prowadzenia dalej pod sygn. akt VII U 895/23 (odwołanie z dnia 18 maja 2023 r. – k. 2 a.r.; zarządzenie z dnia 22 czerwca 2023 r. – k. 6 a.r.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W. w odpowiedzi na odwołania wniósł o ich oddalenie. W uzasadnieniu swojego stanowiska organ rentowy wskazał, że decyzją z dnia 25 kwietnia 2023 r. odmówił ustalenia wartości kapitału początkowego z uwagi na nieudowodnienie okresów ubezpieczenia przed dniem 1 stycznia 1999 r. Odwołująca nie przedłożyła żadnych dowodów potwierdzających zatrudnienie w wykazanym we wniosku (...) okresie 1982-1983 (Centrum Komputeryzacji (...)). Z własnych ustaleń pozwanego wynika, że płatnik ten rozliczał się za pomocą deklaracji bezimiennych. Następnie, decyzją z dnia 25 kwietnia 2023 r. ustalono wysokość emerytury. Wartość emerytury ustalona została w oparciu o przepis art. 24 i art. 25 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W konsekwencji braku możliwości ustalenia wartości kapitału początkowego, wysokość świadczenia ustalono wyłącznie w oparciu o wartość składek zgromadzonych na koncie i na subkoncie. Z uwagi na okoliczność, że odwołująca nie udowodniła 20 letniego okresu składkowego i nieskładkowego, brak możliwości podniesienia wysokości świadczenia do wysokości minimalnej emerytury lub renty. Organ rentowy wskazał ponadto, że do odwołania nie dołączono żadnych załączników (o których nadmienia odwołująca) (odpowiedź na odwołanie z dnia 7 czerwca 2023 r. – k. 4-5 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

M. M., ur. (...), w okresie od 7 grudnia 1982 r. do 10 grudnia 1982 r. była zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy w Z. Królewskim w W. na stanowisku wartownika. W okresie od 16 września 1981 r. do 6 grudnia 1982 r. oraz od 11 grudnia 1982 r. do 18 września 1984 r. sprawowała osobistą opiekę nad dzieckiem do lat 4 (umowa o pracę z dnia 6 grudnia 1982 r. – k. 69 a.s.; karta obiegowa zmiany – k. 67 a.s.; rozwiązanie umowy o pracę – k. 66 a.s.; podanie z dnia 26 listopada 1982 r. – k. 71 a.s.; pismo z dnia 21 grudnia 1982 r. – k. 73 a.s.; wykaz wyprowadzonych okresów ubezpieczonego – k. 81 a.s.).

Ubezpieczona w okresie od 27 maja 1985 r. do 13 sierpnia 1985 r. była zatrudniona w Centrum Komputeryzacji (...). W dniu 30 lipca 1985 r. ubezpieczona była nieobecna w pracy i nieobecności tej nie usprawiedliwiła. W 1985 r. uzyskała wynagrodzenie w kwocie 17.595,00 zł (umowa o pracę z dnia 20 maja 1985 r. – k. 101 a.s.; umowa o pracę z dnia 10 czerwca 1985 r. – k. 101 a.s.; pismo z dnia 19 sierpnia 1985 r. – k. 101 a.s.; pismo z dnia 28 sierpnia 1985 r. – k. 101 a.s.; podanie o rozwiązanie umowy o pracę – k. 101 a.s.; świadectwo pracy z dnia 28 sierpnia 1985 r. – k. 101 a.s.; lista płaca – k. 101 a.s.).

W dniu 31 marca 2023 r. M. M. złożyła w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniosek o emeryturę (wniosek z dnia 31 marca 2023 r. – k. 1-5 a.r.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W. w dniu 25 kwietnia 2023 r. wydał decyzję znak: (...)-2023, w której odmówił ustalenia kapitału początkowego, wskazując, że ubezpieczona nie udowodniła okresów podlegania ubezpieczeniu społecznemu przed 1 stycznia 1999 r. Organ rentowy wskazał, że sprawa może zostać przedmiotem ponownego rozpatrzenia po dostarczeniu dokumentów potwierdzających zatrudnienie i wynagrodzenie za okres zatrudnienia w Centrum Komputeryzacji (...) (świadectwo pracy, umowy o pracę, zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu, legitymacja ubezpieczeniowa), w przypadku urodzenia dzieci – metryki. Organ rentowy nie uwzględnił okresu od 1 stycznia 1982 r. do 31 grudnia 1983 r., gdyż nie został wystarczająco udowodniony (decyzja ZUS z dnia 25 kwietnia 2023 r. – k. 17 a.r.).

W tym samym dniu, organ rentowy wydał również decyzję znak: (...), w której przyznał ubezpieczonej emeryturę od 7 kwietnia 2023 r., tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego. Wysokość emerytury została obliczona zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy emerytalnej i wyniosła 89,10 zł. Organ rentowy wskazał, że przyznana emerytura w ww. kwocie jest niższa od najniższej emerytury, która wynosi 1.588,44 zł, jednakże emerytury nie podwyższa się, gdyż M. M. nie udowodniła łącznie okresów składkowych i nieskładkowych w wymiarze 20 lat (decyzja ZUS z dnia 25 kwietnia 2023 r. – k. 19 a.r.).

Sąd ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie dowodów z dokumentów zgromadzonych w toku postępowania, załączonych do akt sprawy, w tym dokumentów znajdujących się w aktach organu rentowego, które nie były kwestionowane przez strony i nie budziły zastrzeżeń co do ich wiarygodności. Stanowiły więc podstawę ustaleń faktycznych w sprawie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie M. M. zasługiwało na uwzględnienie.

Z uwagi na przedmiot sporu tytułem wstępu podkreślania wymaga, że M. M., jako osobie urodzonej po 31 grudnia 1948 r., przysługuje prawo do emerytury w myśl art. 24 i następnych ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2024 r., poz. 1631), zwanej dalej ustawą emerytalną. Wymieniony przepis art. 24 wskazuje, że ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego, co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a, 50e i 184.

Zasady obliczania wysokości emerytury określonej w art. 24 zostały ustalone w art. 25-26 ustawy emerytalnej. W myśl art. 26 emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 ustawy przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183 ustawy. Z kolei z art. 25 ust. 1 ustawy wynika, że podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24 ustawy, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zaewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. la i lb oraz art. 185.

Wskazać należy, że kapitał początkowy, zgodnie z treścią art. 173 ust. 1 ustawy emerytalnej , ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy przed dniem wejścia w życie ww. ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek. Kapitał początkowy stanowi równowartość kwoty obliczonej według zasad określonych w art. 174 ustawy, pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia, ustalone zgodnie z art. 26 ust. 3 ustawy dla osób w wieku 62 lat (art. 173 ust. 2). Wartość kapitału początkowego ustala się na dzień wejścia w życie ustawy (art. 173 ust. 3). W myśl art. 174 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12. Przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-3 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2 (art. 174 ust. 2).

Zgodnie z przepisami ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych kapitał początkowy ma być odtworzeniem kwoty składek na ubezpieczenie społeczne, opłaconych przed 1 stycznia 1999 r. Zasady ustalania podstawy wymiaru emerytury zostały określone w art. 15 ustawy, a wysokość kapitału początkowego, zależy od udowodnionych okresów składkowych i nieskładkowych, podstawy wymiaru świadczenia, współczynnika określonego przez proporcję wieku ubezpieczonego i ustawowo określonego wieku emerytalnego oraz stażu. Natomiast do ustalenia podstawy wymiaru świadczenia uwzględnia się przychód stanowiący podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne z kolejnych 10 lat kalendarzowych wybranych przez zainteresowanego z okresu ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok zgłoszenia wniosku o emeryturę lub z dowolnych 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu, przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku.

Zgodnie z art. 175 ust. 1 ustawy, postępowanie w sprawie ustalenia kapitału początkowego przebiega według zasad dotyczących ustalenia prawa do świadczeń przewidzianych w tej ustawie, co w szczególności dotyczy katalogu środków dowodowych, jakie służą ubezpieczonemu w postępowaniu przed organem rentowym do wykazania stażu ubezpieczonego.

W dacie wydania przez organ rentowy spornych decyzji możliwość dowodzenia była ograniczona rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. z 2011 r., Nr 237, poz. 1412) zwanego dalej ,,rozporządzeniem”, które zmieniło rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz. U. z 1983 r., Nr 10, poz. 49 ze zm.). Zgodnie z obowiązującym § 22 ust 1 i ust. 2 rozporządzenia, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania oraz spółdzielczej umowy o pracę jest świadectwo pracy, zaświadczenie płatnika składek lub innego właściwego organu, wydane na podstawie posiadanych dokumentów lub inny dokument, w tym w szczególności: legitymacja ubezpieczeniowa; legitymacja służbowa, legitymacja związku zawodowego, umowa o pracę, wpis w dowodzie osobistym oraz pisma kierowane przez pracodawcę do pracownika w czasie trwania zatrudnienia.

Zważyć przy tym należy, że w postępowaniu przed sądem ubezpieczeń społecznych w sprawach o świadczenia emerytalno-rentowe prowadzenie dowodu z zeznań świadków lub z przesłuchania stron nie podlega żadnym ograniczeniom. Według art. 473 § 1 k.p.c. w postępowaniu w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych nie stosuje się przed sądem przepisów ograniczających dopuszczalność dowodu z zeznań świadków i z przesłuchania stron. Ten wyjątek od ogólnych zasad, wynikających z art. 247 k.p.c., sprawia, że każdy istotny fakt (np. taki, którego ustalenie jest niezbędne do przyznania ubezpieczonemu prawa do wcześniejszej emerytury), może być dowodzony wszelkimi środkami dowodowymi, które sąd uzna za pożądane, a ich dopuszczenie za celowe (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 4 października 2007 r. I UK 111/07). Oznacza to, że w postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokości mogą być wprawdzie udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi, przewidzianymi w kodeksie postępowania cywilnego, jednakże zaliczenie nieudokumentowanych okresów składkowych do uprawnień oraz wzrostu świadczeń emerytalno-rentowych wymaga dowodów nie budzących wątpliwości, spójnych i precyzyjnych (zob. wyroki Sądu Najwyższego z 9 stycznia 1998 r. II UKN 440/97 i z 4 lipca 2007 r. I UK 36/07, wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 30 października 2013 r., III AUa 269/13).

W niniejszej sprawie M. M. domagała się uwzględniania przy obliczaniu jej wysokości kapitału początkowego i emerytury, okresów jej zatrudnienia w Miejskich Zakładach (...) w W., (...) Komputeryzacji (...) w W. oraz Z. Królewskiego w W.. Organ rentowy zaskarżoną decyzją odmówił ustalenia wartości kapitału początkowego z uwagi na nieudowodnienie okresów ubezpieczenia przed dniem 1 stycznia 1999 r.

Po przeprowadzaniu postępowania dowodowego, Sąd Okręgowy, na podstawie przesłanych przez Z. Królewski w W. dokumentów, tj. umowy o pracę oraz pisma o rozwiązaniu umowy o pracę, uznał za zasadne przy ustaleniu wartości kapitału początkowego uwzględnienie okresu pracy od 7 grudnia 1982 r. do 10 grudnia 1982 r. w Z. Królewskim w W.. Za wskazany okres odwołujący poza ww. dokumentacji nie dysponował bowiem żadnym innym dowodem, w szczególności ani zaświadczeniem Rp-7 za sporny okres, ani wpisem w legitymacji ubezpieczeniowej, potwierdzającym wysokość osiąganych w spornym okresie czasu dochodów z tytułu powyższego zatrudnienia. W takiej sytuacji zasadne było zastosowanie art. 15 ust. 2a ustawy emerytalnej. Wskazany przepis stanowi bowiem, że jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy (art. 15 ust. 2a ustawy emerytalnej).

Sąd na podstawie nadesłanych przez Przedsiębiorstwo (...) w (...) sp. z o.o. akt osobowych, w tym świadectwa pracy z dnia 28 sierpnia 1985 r. uwzględnił również okres od 27 maja 1985 r. do 29 lipca 1985 r. i 31 lipca 1985 r. do 13 sierpnia 1985 r., z tytułu zatrudnienia w Centrum Komputeryzacji (...). Do wyliczenia kapitału początkowego Sąd nie zaliczył dnia 30 lipca 1985 r., ponieważ był to dzień nieusprawiedliwionej nieobecności w pracy. Z listy płac wynika, że za rok 1985 r. wynagrodzenie ubezpieczonego wyniosło 17.595,00 zł.

W toku postępowania Sąd zobowiązał również (...) sp. z o.o. do przesłania posiadanej dokumentacji kadrowo-płacowej odwołującej z okresu zatrudnienia w Miejskich Zakładach (...) w okresie od stycznia 1991 r. do grudnia 1994 r. W odpowiedzi na zobowiązanie Sądu ww. Spółka wskazała, że w wykazach pracowników nie znaleziono osoby odpowiadającej podanym danym, nie posiada dokumentacji kadrowo-płacowej. Ubezpieczona w toku postępowania nie przedstawiła żadnych dowodów, które mogłyby prowadzić do uznania tego okresów. Regułą postępowania cywilnego jest okoliczność, że ciężar udowodnienia faktu zgodnie z art. 6 k.c. spoczywał na ubezpieczonej jako osobie wywodzącej z tego faktu skutki prawne.

Rozstrzygnięcie powyższych okoliczności pozwalało zatem na uwzględnienie spornych okresów zatrudnienia odwołującej w Z. Królewskim oraz Centrum Komputeryzacji (...) przy ustalaniu wysokości przysługującej jej emerytury. Zaliczenie ww. okresów jako okresów składkowych miało wpływ na ustalenie kapitału początkowego odwołującej, a w konsekwencji przysługującej jej emerytury. W związku z powyższym Sąd zobowiązał organ rentowy do hipotetycznego wyliczenia dla odwołującej kapitału początkowego oraz emerytury z uwzględnieniem przeliczonego kapitału początkowego. W wykonaniu zobowiązania, organ rentowy dokonał hipotetycznego przeliczenia kapitału początkowego M. M. zgodnie z którym ustalił wysokość kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999 r. na kwotę 16.402,32 zł, a wskaźnik podstawy wymiaru kapitału początkowego z lat 1982-1991 wyniósł 2,82 %

Natomiast hipotetyczna wysokość emerytury z uwzględnieniem przeliczonego kapitału początkowego na dzień nabycia prawa do emerytury, tj. na dzień 7 kwietnia 2023 r. wyniosła 492,27 zł, przy przyjęciu kwoty 22.657,00 zł jako kwoty składek zaewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji oraz kwoty 102.527,91 zł jako kwoty zwaloryzowanego kapitału początkowego, przy ustaleniu średniego dalszego trwania życia na 254,30 m-cy.

Wyliczenia organu rentowego nie były kwestionowane przez odwołującą się, która nie wniosła wobec nich zastrzeżeń.

Uznając dokonane przez organ rentowy obliczenia za prawidłowe i zgodne z zasadami obliczania kapitału początkowego regulowanymi cytowanymi na wstępie przepisami, Sąd Okręgowy przyjął powyższe wartości i wyniki operacji rachunkowych rozstrzygając na korzyść odwołującej. Z uwagi na powyższe, Sąd Okręgowy uwzględnił odwołanie M. M. i na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. dokonał stosownej zmiany skarżonych decyzji zgodnie z treścią pkt 1 i 2 sentencji wyroku.