Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 czerwca 2025 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący Sędzia SO Renata Gąsior

Protokolant sekr. sądowy Marta Jachacy

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 4 czerwca 2025 r. w Warszawie

sprawy J. D.

przeciwko Prezesowi Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

o dodatek pielęgnacyjny, świadczenie uzupełniające dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji

na skutek odwołania J. D.

od decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z dnia 16 marca 2023 r. znak: (...) (...)

1.  na podstawie art. 355 k.p.c. umarza postępowanie w przedmiocie odwołania J. D. od decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z dnia 16 marca 2023 r. znak: (...) (...) dotyczącej dodatku pielęgnacyjnego,

2.  zmienia zaskarżoną decyzję Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z dnia 16 marca 2023 r. znak: (...) (...) w ten sposób, że przyznaje J. D. prawo do świadczenia uzupełniającego dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji od dnia 1 marca 2023 r. na stałe,

3.  zasądza od Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego na rzecz J. D. kwotę 360,00 zł (trzysta sześćdziesiąt złotych) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w spełnieniu świadczenia za czas od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

UZASADNIENIE

W dniu 25 kwietnia 2023 r. J. D. odwołał się od dwóch decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z dnia 16 marca 2023 r., znak: (...) (...), którymi odmówiono mu prawa do dodatku pielęgnacyjnego i prawa do świadczenia uzupełniającego dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji.

Odwołujący się zaskarżył w całości obie decyzji i wniósł o ich zmianę, poprzez przyznanie mu ww. świadczeń. W uzasadnieniu odwołania dotyczącego odmowy prawa do dodatku pielęgnacyjnego J. D. wskazał, że ma ukończone 79 lat, zatem spełnia kryterium wieku, stanowiące warunek przyznania dodatku zgodnie z art. 75 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Z kolei, uzasadniając odwołanie od decyzji odmawiającej świadczenia uzupełniającego, wskazał, że organ rentowy dokonał błędnych ustaleń w zakresie stanu jego zdrowia i podniósł, że od czasu poprzedniego uznania go za niezdolnego do samodzielnej egzystencji w okresie od 2019 r. do 2022 r. stan jego zdrowia uległ pogorszeniu, także z uwagi na postępujący wiek. Odwołujący się wskazał, że skończył 79 rok życia, potrzebuje stałej pomocy syna i synowej, przy wykonywaniu najprostszych czynności, tj. utrzymanie higieny osobistej, przygotowanie jedzenia, robienie zakupów, przygotowywanie opału domu, płacenie rachunków i utrzymanie czystości ubrań. Następnie dokonał szczegółowej charakterystyki zdiagnozowanych u niego schorzeń, wskazując, że wymagają one częstych wizyt u lekarza rodzinnego i lekarzy specjalistów oraz rehabilitacji. Podniósł, że także w tym zakresie potrzebuje pomocy innych osób, ponieważ samodzielnie nie jest zdolny dotrzeć na umówione wizyty lekarskie i do apteki. Ponadto odwołujący zwrócił uwagę, że organy orzecznicze KRUS jedynie pobieżnie dokonały badania podmiotowego i w ogóle nie zapoznały się z jego aktualną dokumentacją medyczną (odwołania – k. 3-4 a.s. i k. 5-7 a.s.).

W odpowiedzi na odwołania Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego wniósł o oddalenie ich w całości. Organ rentowy wskazał, że odwołujący się nie spełnia kryterium niezdolności do samodzielnej egzystencji, stanowiącego warunek przyznania prawa do świadczenia uzupełniającego. Odnosząc się do odwołania od decyzji odmawiającej prawa do dodatku pielęgnacyjnego organ rentowy wyjaśnił, że J. D., w związku z ukończeniem 75 roku życia jest uprawiony do ww. świadczenia (odpowiedź na odwołania – k. 9-12 a.s.).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

J. D. urodził się w dniu (...) Jest przewlekle leczony m.in. z powodu nadciśnienia tętniczego, zaćmy starczej, choroby zwyrodnieniowej stawów obwodowych i kręgosłupa, zapalenia błony śluzowej żołądka, dny moczanowej, trądziku różowate­go, żylaków odbytu. W dniach 2013 r. miał zastosowaną radioterapię na obszar gruczołu krokowego. Był leczony hormonoterapią w okresie radioterapii. Na tym etapie leczenie zakończono z sukcesem. Obecnie pozostaje w obserwacji, nie jest leczony onkologicznie z powodu raka pro­staty. Równolegle do leczenia onkologicznego gruczołu prostaty miał wycinane zmiany skórne twarzy i klatki piersiowej z powodu raka skóry. Leczenie zmian skórnych było leczeniem radykalnym, resekcje zmian skórnych były całkowite. Ubezpieczony nie wymagał leczenia onkologicznego systemowego, a zmiany skórne wycięte na przełomie 2022-2023 nie były zmianami złośliwymi (opinia biegłej z zakresu chorób wewnętrznych E. R. – k. 106 -109 a.s., opinia biegłego sądowego ortopedy M. G. – k. 126 – 128 a.s., opinia biegłej onkolog M. R. –k. 178 – 180 a.s., (uzupełniająca opinia biegłego ortopedy M. G. – k. 209 a.s.).

J. D. od ukończenia 75 roku życia jest uprawniony do dodatku pielęgnacyjnego (decyzja z dnia 11 stycznia 2019 r. – k. 26 a.r.). Ponadto, od 1 listopada 2019 r. do 28 lutego 2023 r, ubezpieczony otrzymywał także świadczenie uzupełniające dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji (decyzja z dnia 20 września 2020 r. – k. 55 a.r., decyzja z dnia 22 listopada 2023 r. – k. 86 a.r.). Prawo do ww. świadczenia uzupełniającego ustało od marca 2023 r. (decyzja z dnia 1 lutego 2023 r. – k. 90 a.r.).

W dniu 21 listopada 2022 r. J. D. złożył ponownie wniosek do KRUS o przyznanie bezterminowo prawa do świadczenia uzupełniającego dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji (wniosek – k. 82 a.r..).

W celu rozpoznania wniosku ubezpieczony został skierowany na badanie lekarskie przez Lekarza Rzeczoznawcę, który orzeczeniem z dnia 2 lutego 2023 r. nie uznał go za osobę niezdolną do samodzielnej egzystencji. W związku z odwołaniem od ww. orzeczenia J. D. został skierowany na badanie lekarskie przez Komisję Lekarską KRUS, która orzeczeniem z dnia 13 marca 2023 r. również nie uznała go za niezdolnego do samodzielnej egzystencji (orzeczenie Rzeczoznawcy – k. 92 a.r., orzeczenie Komisji Lekarskiej – k. 98 a.r.).

W dniu 16 marca 2023 r. Prezes (...) Rolniczego (...) wydał dwie decyzje znak: (...) (...), którymi odmówił J. D. prawa do świadczenia uzupełniającego dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji i prawa do dodatku pielęgnacyjnego. W uzasadnieniu stanowiska przytoczył treść przepisów będących podstawą wydanych decyzji tj. art. 75 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i art. 2 ust. 1 i 2 ustawy o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji, odnosząc je do okoliczności, że komisja lekarska KRUS ustaliła, że ubezpieczony nie jest niezdolny do samodzielnej egzystencji, zatem nie spełnia przesłanek warunkujących przyznanie świadczeń, o które wnosił (decyzje Prezesa Krus – k. 100-101 a.r.).

J. D. odwołał się od dwóch ww. decyzji, co zainicjowało postępowanie (odwołania – k. 3-4 a.s. i k. 5-7 a.s.).

W toku postępowania, w dniu 15 czerwca 2023 r. Sąd dopuścił dowód z opinii biegłych sądowych: chorób wewnętrznych i ortopedy na okoliczność ustalenia czy odwołujący się jest niezdolny do samodzielnej egzystencji, a jeśli tak, to od kiedy i na jaki okres (postanowienie z 15 czerwca 2023 r. – k. 15 a.s.).

W dniu 10 lipca 2023 r. J. D. udzielił pełnomocnictwa adw. P. O. do dokonywania wszystkich czynności faktycznych i prawnych dotyczących dodatku pielęgnacyjnego oraz świadczenia uzupełniającego w związku z decyzjami wydanymi przez Prezesa KRUS z dnia 16 marca 2023 r. (pełnomocnictwo – k. 32 a.s.). Pismem z dnia 13 lipca 2023 r. pełnomocnik wniosła m.in. o rozszerzenie tezy dowodowej postanowienia z dnia 15 czerwca 2023 r. poprzez zobowiązanie biegłych do wskazania specjalizacji biegłego, z którego opinii dowód jest konieczny do ustalenia czy odwołujący się jest niezdolny do samodzielnej egzystencji. Ponadto wniesiono o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z zeznań A. D. i K. K. oraz przesłuchania J. D. na okoliczność stanu zdrowia odwołującego się, konieczności sprawowania opieki przez osoby trzecie, zakresu sprawowanej opieki, braku zdolności odwołującego do samodzielnej egzystencji i wykonywania podstawowych czynności życia codziennego (pismo procesowe – k. 23-30 a.s.).

W opinii z dnia 3 października 2023 r. biegła sądowa specjalista chorób wewnętrznych, diabetologii i angiologii – E. R. – stwierdziła, że J. D. nie jest niezdolny do samodzielnej egzystencji z przyczyn internistycznych. Biegła, po zbadaniu opiniowanego i zapoznaniu się z dokumentacją medyczną, stwierdziła wystąpienie u opiniowanego wielu schorzeń, tj. nadciśnienie tętnicze, hipercholesterolemię, nieprawidłową glikemię na czczo, chorobę refleksową przełyku, zapalenie błony śluzowej żołądka, stan po polipectomii jelita grubego w 2014 r., zaćmę starczą, stan po operacyjnym leczeniu raka prostaty w 2011 r. i hormonoterapii, zmiany naczyniowe w odbytnicy, trądzik różowaty, zmiany zwyrodnieniowe i dyskopatyczne kręgosłupa, chorobę zwyrodnieniową stawów kolanowych, stan po nacięciu małżowiny nosa oraz żylaki odbytu. Biegła wskazała, że rozpoznane nadciśnienie tętnicze jest dobrze kontrolowane farmakologicznie i nie doprowadziło do narządowych powikłań nadciśnienia. Opisywane guzki w płucach wymagają dalszej stałej kontroli w Poradni Pulmonologicznej, podobnie jak rozpoznane zapalenie błony śluzowej żołądka, nadżerki błony śluzowej przełyku wymagają stałej kontroli gastrologicznej i wykonywania badania gastroskopowego. Także stwierdzona nieprawidłowa glikemia na czczo wymaga okresowego wykonywania testu (...) celem wykluczenia albo potwierdzenia cukrzycy. Biegła oceniła, że opisane schorzenia internistyczne nie doprowadziły do takiego naruszenia sprawności organizmu, w którym niezbędna jest stała lub długotrwała opieka i pomoc innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych. Ze względu jednak na dominujące objawy ze strony narządu ruchu, zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa oraz zmiany w stawach kolanowych, biegła zaznaczyła, że konieczna jest opinia biegłego z zakresu ortopedii. Natomiast ze względu na przebyty zabieg operacyjny gruczołu krokowego z powodu nowotworu oraz liczne zmiany skórne szczególnie w okolicy twarzy, w ocenie biegłej konieczna jest opinia biegłego z zakresu onkologii (opinia biegłej sądowej z zakresu chorób wewnętrznych E. R. – k. 106-109 a.s.).

Pismem procesowym z dnia 12 marca 2024 r. pełnomocnik odwołującego wniósł o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego ortopedy i onkologa. Ponadto zgłoszono wniosek o dopuszczenie dowodu z uzupełniającej ustnej opinii biegłej z zakresu chorób wewnętrznych E. R. i wezwanie biegłej na rozprawę celem sprecyzowania wniosków opinii i toku myślenia, który doprowadził biegłą do przedstawionych w opinii wniosków. Zaznaczono, że w ocenie odwołującego się, opinia nie odpowiada na pytania w sposób wyczerpujący, albowiem nie wyjaśnia szczegółowo wątpliwości związanych ze stanem jego zdrowia, odczuwanymi przez niego dolegliwościami, koniecznością sprawowania nad nim opieki przez osoby trzecie, a w związku z tym niezdolnością do samodzielnej egzystencji (pismo procesowe – k. 119-120 a.s.).

W opinii z dnia 8 maja 2024 r. biegły sądowy z zakresu ortopedii M. G., po dokonaniu analizy przedstawionej dokumentacji, zebranym wywiadzie oraz przeprowadzeniu badania, stwierdził, że J. D. jest całkowicie niezdolny do samodzielnej egzystencji. W ocenie biegłego, powodem niezdolności do samodzielnej egzystencji jest znaczna dysfunkcja ruchowa z niewydolnością chodu. Biegły wskazał, że u odwołującego doszło do powstania zaawansowanych zmian zwyrodnieniowych stawów kolanowych, a także do powstania zmian zwyrodnieniowych bioder, ponieważ zgięcie bioder nie przekracza 90 stopni, a ruchy rotacyjne są ograniczone znacznie. Biegły zaznaczył, że odwołujący nie będzie się decydował na leczenie operacyjne, a uzyskanie jakikolwiek poprawy w inny sposób, jak operacyjny, nie jest możliwe. Biegły w sposób niejednoznaczny określił okres, na jaki przyjął stwierdzoną u J. D. niezdolność, ponieważ wskazał, że opiniowany jest niezdolny do samodzielnej egzystencji do 31 maja 2025 r., pomimo że w innej części opinii wskazywał, że niezdolność jest na stałe (opinia biegłego sądowego ortopedy M. G. – k. 126-128 a.s.).

Postanowieniem z dnia 3 czerwca 2024 r. Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego onkologa na okoliczność ustalenia czy odwołujący się jest niezdolny do samodzielnej egzystencji, a jeśli tak, to od kiedy i na jaki okres (postanowienie z 3 czerwca 2024 r. – k. 136 a.s.).

Pismem wniesionym do sądu w dniu 10 czerwca 2024 r. organ rentowy zgłosił zastrzeżenia do opinii biegłego sądowego z zakresu ortopedii i wniósł o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego lekarza sądowego o specjalności z zakresu ortopedii-traumatologii, a w przypadku nieuwzględnienia tego wniosku, o dopuszczenie dowodu z opinii uzupełniającej biegłego M. G., stanowiącej odpowiedź na dołączone do przedmiotowego pisma stanowisko Lekarza (...) Inspektora Orzecznictwa Lekarskiego KRUS (zastrzeżenia organu rentowego – k. 140-142 a.s.).

W opinii z dnia 12 lipca 2024 r. biegła sądowa z zakresu onkologii klinicznej M. R., stwierdziła, że J. D. przebył schorzenie onkologiczne układu moczowo-płciowego oraz skóry, rozpoznane u niego w latach 2011-2020, które obecnie nie powoduje niezdolności do samodzielnej egzystencji. W ocenie biegłej opiniowany był niezdolny do samodzielnej egzystencji w okresie aktywnego leczenia radiote­rapią. Biegła nadmieniła, że okres intensywnej radio lub chemioterapii oraz zaawansowana choroba nowotworowa w okresie rozsiewu często upośledzają sprawność organizmu w stopniu powodującym konieczność stałej lub długotrwałej pomocy innych osób w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych i uzasadniają orzeczenie okresowej niezdolności do samodzielnej egzystencji. Jednocześnie biegła zaznaczyła, że powyżej scharakteryzowana sytuacja jest całkowicie odmienna od tej, w której obecnie znajduje się pan J. D. (opinia biegłej onkolog M. R. – k. 178-180 a.s.).

Postanowieniem z dnia 5 września 2024 r. Sąd na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 5) k.p.c. pominął wnioski: pełnomocnika odwołującego się z dnia 13 lipca 2023 r. o przesłuchanie świadków A. D. i K. K. jak również odwołującego się w charakterze strony oraz organu rentowego z dnia 31 maja 2024 r. o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego ortopedy (postanowienie Sądu z dnia 5 września 2024 r. – k. 198 a.s.).

Postanowieniem z dnia 8 listopada 2024 r. Sąd dopuścił dowód z uzupełniającej opinii biegłego sądowego z zakresu ortopedii M. G. celem doprecyzowania wniosków końcowych opinii tj. jednoznacznego wskazania czy odwołujący się w zakresie ortopedycznym jest niezdolny do samodzielnej egzystencji na stałe, czy też do 31 maja 2025 r. (postanowienie Sądu z dnia 8 listopada 2024 r. – k. 203 a.s.).

W uzupełniającej opinii z dnia 23 listopada 2024 r. biegły sądowy ortopeda M. G. doprecyzował, że analiza przedstawionej dokumentacji, zebrany wywiad oraz przeprowadzone badanie, pozwalają na uznanie J. D. za nadal całkowicie niezdolnego do samodzielnej egzystencji na stałe. Biegły dodał, że stan zdrowia opiniowanego nie rokuje poprawy i nawet gdyby zdecydował się on na leczenie operacyjne (endoprotezoplastyka czterech stawów - biodrowych i kolanowych), to ze względu na podeszły wiek i konieczność długotrwałej rehabilitacji nie odzyska już sprawności tak dobrej, że stanie się osobą samodzielną (uzupełniająca opinia biegłego ortopedy M. G. – k. 209 a.s.).

Pismem z dnia 16 grudnia 2024 r. organ rentowy ustosunkował się do uzupełniającej opinii biegłego sądowego z zakresu ortopedii i podtrzymał zastrzeżenia Lekarza Regionalnego Inspektora Orzecznictwa Lekarskiego KRUS załączone do pisma procesowego z dnia 31 maja 2024 r. Zdaniem organu rentowego stan zdrowia odwołującego w zakresie schorzenia narządu ruchu, nie sięga znamion niezdolności do samodzielnej egzystencji. Mając to na uwadze ponownie wniesiono o powołanie innego biegłego ortopedy, a w przypadku nieuwzględnienia tego wniosku o przekazanie ww. zastrzeżeń biegłemu ortopedzie celem zajęcia stanowiska (pismo procesowe – k. 216 a.s.).

Postanowieniem z dnia 30 stycznia 2025 r. Sąd na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 5 k.p.c. pominął wniosek organu rentowego o dopuszczenie dowodu z uzupełniającej opinii biegłego ortopedy (postanowienie Sądu z dnia 30 stycznia 2025 r. – k. 218 a.s.).

W toku rozprawy w dniu 4 czerwca 2025 r. pełnomocnik odwołującego się oświadczył, że cofa odwołanie w zakresie decyzji dotyczącej dodatku pielęgnacyjnego i w tym zakresie wnosi o umorzenie postępowania. Podtrzymał natomiast odwołanie dotyczące świadczenia uzupełniającego, wnosząc o zmianę decyzji (protokół rozprawy – k. 229 a.s.).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o zgromadzone dowody z dokumentów zawartych w aktach KRUS i w aktach sprawy sądowej, w szczególności w oparciu o dokumentację medyczną ubezpieczonego. Autentyczność zgromadzonych dokumentów i ich zgodność z rzeczywistym stanem rzeczy nie budziła zastrzeżeń Sądu ani nie była kwestionowana przez strony, w związku z tym Sąd wskazane dokumenty uznał za pełnowartościowy materiał dowodowy.

Sąd, jako dowód kluczowy dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy uznał opinię główną i uzupełniającą sporządzoną przez powołanego w sprawie biegłego sądowego z zakresu ortopedii M. G., ponieważ jest to lekarz o specjalności odpowiedniej do ujawnionych, wiodących u odwołującego jednostek chorobowych, powodujących wysoki stopień naruszenia sprawności organizmu. Opinię biegłego, sąd uznał za fachową i przekonującą. Na podstawie obszernego wywiadu, wnikliwej analizy dokumentacji medycznej ubezpieczonego oraz wyników bezpośrednich badań przedmiotowych, wskazany biegły potwierdził występowanie u J. D. schorzeń ortopedycznych, tj. zmian zwyrodnieniowych stawów kolanowych, a także zmian zwyrodnieniowych bioder oraz określił ich wpływ na zdolność opiniowanego do samodzielnej egzystencji. Biegły dokonał oceny, że stan zdrowia J. D. nie rokuje poprawy. Z uwagi na rozbieżności wniosków opinii głównej, co do czasookresu, na jaki biegły uznał odwołującego za niezdolnego do samodzielnej egzystencji, Sąd dopuścił dowód z opinii uzupełniającej, w której biegły jednoznacznie doprecyzował, że wskazana w opinii głównej niezdolność występuje u J. D. na stałe. Pomimo, że opinia główna w ww. zakresie nie była jasna, to po jej uzupełnieniu, wątpliwości Sądu co do wniosków opinii zdezaktualizowały się, ponieważ biegły potwierdził zasadność zawartych w niej twierdzeń, doprecyzował wnioski i w sposób zrozumiały je uzasadnił. Z tego powodu, Sąd uznał, że obie opinie biegłego mają przymiot fachowości. Opinia główna wnikliwie charakteryzowała stan zdrowia odwołującego się i stwierdzała stan niezdolności do samodzielnej egzystencji, zaś opinia uzupełniająca precyzowała okres trwania tej niezdolności.

W przedmiotowej sprawie został również przeprowadzony dowód z opinii biegłej z zakresu chorób wewnętrznych oraz z opinii biegłej z zakresu onkologii. Wskazane opinie ocenił Sąd jako fachowe, z tego względu stały się one podstawą ustaleń faktycznych, ale jedynie w zakresie zdiagnozowanych u odwołującego schorzeń, ponieważ biegli wskazanych specjalizacji nie stwierdzili u ubezpieczonego niezdolności do samodzielnej egzystencji z przyczyn internistycznych i onkologicznych.

Organ rentowy w toku postępowania wniósł o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego ortopedy albo o dopuszczenie dowodu z opinii uzupełniającej biegłego M. G.. W ocenie Sądu zastrzeżenia do opinii biegłego ortopedy zgłaszane przez organ rentowy były jedynie bezpodstawną polemiką, dlatego Sąd nie podzielił ich, uznając, że wnioski dowodowe zgłoszone w oparciu o nie, nie zasługują na uwzględnienie i zmierzają jedynie do przedłużenia postępowania. Z tego powodu, postanowieniem z dnia 5 września 2024 r. Sąd na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 5 k.p.c. pominął wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego ortopedy. Natomiast postanowieniem z dnia 8 listopada 2024 r. Sąd dopuścił dowód z uzupełniającej opinii biegłego sądowego z zakresu ortopedii M. G., jednakże nie z powodu zastrzeżeń organu rentowego, a wątpliwości jakie powziął wobec braku spójności wniosków opinii. Biegły M. G. w opinii uzupełniającej jednoznacznie wskazał, że odwołujący w zakresie ortopedycznym jest niezdolny do samodzielnej egzystencji na stałe. Uzupełniająca opinia biegłego ortopedy była spójna, nie zawierała sprzeczności, niejasności lub braków, które uzasadniałyby dopuszczenie kolejnego dowodu z opinii uzupełniającej, dlatego nie podzielił Sąd twierdzeń organu rentowego o potrzebie przeprowadzenia dowodu z kolejnej opinii uzupełniającej. Z tego powodu, postanowieniem z dnia 30 stycznia 2025 r. na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 5 k.p.c. pominął przedmiotowy wniosek.

Sąd nie uwzględnił również wniosków pełnomocnika odwołującego się z dnia 13 lipca 2023 r. o przesłuchanie świadków A. D. i K. K. jak również odwołującego się w charakterze strony na okoliczność stanu zdrowia odwołującego się, konieczności sprawowania opieki przez osoby trzecie, zakresu spracowanej opieki, braku zdolności odwołującego do samodzielnej egzystencji i wykonywania podstawowych czynności życia codziennego. Sąd uznał, że wnioski te zmierzają jedynie do przedłużenia postępowania, a kluczowa w sprawie okoliczność – niezdolność do samodzielnej egzystencji – winna być wykazana opiniami biegłych, zaś subiektywne przekonania ubezpieczonego czy świadków w tym zakresie, nie mają w sprawie doniosłego znaczenia.

Sąd zważył, co następuje:

J. D. wniósł odwołania od dwóch decyzji Prezesa Kasy Rozlicznego Ubezpieczenia Społecznego, wydanych w dniu 16 marca 2023 r., znak: (...) (...), którymi odmówiono mu prawa do dodatku pielęgnacyjnego i świadczenia uzupełniającego dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji. Już w odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wskazał, że nie neguje okoliczności, że J. D. spełnia warunki do otrzymywania dodatku pielęgnacyjnego i taki dodatek pobiera. Okoliczność tę organ rentowy rozwinął w piśmie procesowym z dnia 18 sierpnia 2023 r. (k. 98 a.s.), w którym wskazał, że odwołujący wobec ukończenia 75 roku życia ma przyznane prawo do dodatku pielęgnacyjnego na mocy decyzji wydanej z urzędu w dniu 11 stycznia 2019 r., a wypłatę dodatku podjęto w lutym 2019 r. i jest ona kontynuowana.

Na rozprawie pełnomocnik J. D. cofnął odwołanie w zakresie decyzji dotyczącej dodatku pielęgnacyjnego. Zgodnie z art. 355 k.p.c. Sąd umorzy postępowanie, jeżeli powód ze skutkiem prawnym cofnął pozew, strony zawarły ugodę lub została zatwierdzona ugoda zawarta przed mediatorem albo z innych przyczyn wydanie wyroku stało się zbędne lub niedopuszczalne. Mając na uwadze powyższe, wobec stanowiska J. D., Sąd na podstawie art. 355 k.p.c. umorzył postępowanie w przedmiocie odwołania od decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z dnia 16 marca 2023 r. znak: (...) (...) dotyczącej dodatku pielęgnacyjnego, o czym orzekł w punkcie 1 sentencji wyroku.

Ostatecznie zatem, zawisły w przedmiotowej sprawie spór dotyczył jedynie uprawnień odwołującego się do świadczenia uzupełniającego dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji.

Przechodząc do merytorycznej oceny spornego zagadnienia wskazać należy, że zgodnie z art. 1 ust. 3 ustawy o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji z dnia 31 lipca 2019 r. (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 156) świadczenie uzupełniające przysługuje osobom zamieszkującym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli są:

1) obywatelami Rzeczypospolitej Polskiej lub

2) posiadającymi prawo pobytu lub prawo stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obywatelami państw członkowskich Unii Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej, lub

3) cudzoziemcami legalnie przebywającymi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

W myśl art. 2 ust. 1 ww. ustawy świadczenie uzupełniające przysługuje osobom, które ukończyły 18 lat i których niezdolność do samodzielnej egzystencji została stwierdzona orzeczeniem o całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji albo orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji, albo orzeczeniem o całkowitej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym i niezdolności do samodzielnej egzystencji, albo orzeczeniem o całkowitej niezdolności do służby i niezdolności do samodzielnej egzystencji, zwanym dalej "osobami uprawnionymi".

Z kolei zgodnie z art. 2 ust 2 ww. ustawy świadczenie uzupełniające przysługuje osobom uprawnionym, które nie posiadają prawa do świadczeń pieniężnych finansowanych ze środków publicznych albo suma tych świadczeń o charakterze innym niż jednorazowe, wraz z kwotą wypłacaną przez zagraniczne instytucje właściwe do spraw emerytalno-rentowych, z wyłączeniem renty rodzinnej przyznanej w okolicznościach, o których mowa w art. 68 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 504, 1504 i 2461), zasiłku pielęgnacyjnego, dodatku energetycznego, o którym mowa w art. 5c ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne (Dz. U. z 2022 r. poz. 1385, 1723, 2127, 2243, 2370 i 2687), dodatku osłonowego, o którym mowa w art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2021 r. o dodatku osłonowym (Dz. U. z 2022 r. poz. 1, 202, 1692 i 2687), dodatku węglowego, o którym mowa w art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 5 sierpnia 2022 r. o dodatku węglowym (Dz. U. poz. 1692, 1967, 2236 i 2687), dodatku dla gospodarstw domowych z tytułu wykorzystywania niektórych źródeł ciepła, o którym mowa w art. 1 pkt 2 ustawy z dnia 15 września 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach w zakresie niektórych źródeł ciepła w związku z sytuacją na rynku paliw (Dz. U. poz. 1967, 2127, 2185, 2236, 2243 i 2687), dodatku elektrycznego, o którym mowa w art. 27 ust. 1 ustawy z dnia 7 października 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących ochronie odbiorców energii elektrycznej w 2023 roku w związku z sytuacją na rynku energii elektrycznej (Dz. U. poz. 2127, 2243 i 2687), oraz innych dodatków i świadczeń wypłacanych wraz z tymi świadczeniami na podstawie odrębnych przepisów przed dokonaniem odliczeń, potrąceń i zmniejszeń, nie przekracza kwoty 1.750,00 zł miesięcznie.

W myśl art. 4 ust. 1-3 ww. ustawy świadczenie uzupełniające przysługuje osobie uprawnionej w wysokości nie wyższej niż 500,00 zł miesięcznie, przy czym łączna kwota świadczenia uzupełniającego i świadczeń, o których mowa w art. 2 ust. 2, nie może przekroczyć 1750,00 zł miesięcznie, z zastrzeżeniem włączeń, o których mowa w art. 2 ust. 2. W razie przyznania, ustania lub ponownego obliczenia wysokości świadczeń, o których mowa w art. 2 ust. 2, świadczenie uzupełniające podlega ponownemu obliczeniu z urzędu, w taki sposób, aby łączna kwota świadczeń, o których mowa w art. 2 ust. 2, wraz ze świadczeniem uzupełniającym, nie przekroczyła kwoty 1.750,00 zł miesięcznie, z zastrzeżeniem włączeń, o których mowa w art. 2 ust. 2.

Dla ustalenia uprawnień J. D. do świadczenia, o które wnosił do KRUS, istotna była okoliczność czy istniejące u niego naruszenie sprawności organizmu powoduje konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu jego podstawowych potrzeb życiowych. Zgodnie bowiem z art. 13 ust. 5 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych stosowanym na podstawie art. 7 ustawy o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji, w przypadku stwierdzenia naruszenia sprawności organizmu w stopniu powodującym konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych orzeka się niezdolność do samodzielnej egzystencji.

Zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy o świadczeniu uzupełniającym, w sprawach nieuregulowanych w niniejszej ustawie, dotyczących postępowania w sprawie świadczenia uzupełniającego, wypłaty tego świadczenia oraz wydawania orzeczeń, o których mowa w art. 2 ust. 1, stosuje się odpowiednio m.in. przepisy ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, z wyjątkiem art. 136 tej ustawy.

Pojęcie niezdolności do samodzielnej egzystencji definiuje przepis art. 13 ust. 5 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Wynika z niego, że niezdolność do samodzielnej egzystencji to spowodowana naruszeniem sprawności organizmu konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy drugiej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych. Z kolei, zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem pojęcie to ma szeroki zakres przedmiotowy, obejmuje bowiem opiekę oznaczającą pielęgnację, a więc zapewnienie ubezpieczonemu możliwości poruszania się, odżywiania, zaspokajania potrzeb fizjologicznych, utrzymywania higieny osobistej, a także pomoc w załatwianiu elementarnych spraw życia codziennego, takich jak robienie zakupów, uiszczanie opłat czy składanie wizyt u lekarza. Niezdolność do samodzielnej egzystencji ma więc wymiar podwójny, dotyczący zarówno podstawowych czynności własnej osoby, jak i czynności życia codziennego. Orzeczenie niezdolności do samodzielnej egzystencji wymaga niemożności samodzielnego wykonywania tych czynności łącznie na obu wskazanych płaszczyznach. W ramach zakresu pojęcia „niezdolności do samodzielnej egzystencji” należy odróżnić opiekę oznaczającą pielęgnację od pomocy w załatwianiu elementarnych spraw życia codziennego, takich jak robienie zakupów, uiszczanie opłat czy składanie wizyt u lekarza (wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z 6 marca 2013 r., III AUa 1235/12). Pojęcie niezdolności do samodzielnej egzystencji obejmuje z jednej strony opiekę, oznaczającą pielęgnację, czyli zapewnienie ubezpieczonemu możliwości poruszania się, odżywiania, zaspokojenia potrzeb fizjologicznych, czy utrzymania higieny osobistej, a z drugiej strony dotyczy też pomocy w załatwianiu elementarnych spraw życia codziennego, takich jak: robienie zakupów, uiszczanie opłat, składanie wizyt u lekarza, czy załatwianie spraw urzędowych. Dopiero te dwa aspekty ujmowane łącznie wyczerpują zakres znaczeniowy ustawowego pojęcia „niezdolności do samodzielnej egzystencji”. Pojęcie to w zaprezentowanym rozumieniu jest w orzecznictwie utrwalone (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 27 kwietnia 2000r., III AUa 190/00 – Prawo Pracy 2001/3/45; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 21 lutego 2002 r., III AUa 1331/01, OSA 2003/7/28; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 6 marca 2003 r., I AUa 651/02, Prawo Pracy 2004/7-8/65; wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 20 czerwca 1995.r., AUr 531/95, OSA 1995/7-8/56). Istotne jest przy tym, iż sam fakt, że osoba doznaje pewnych utrudnień w realizacji potrzeb życia codziennego nie może przesądzać o uznaniu jej za niezdolną do samodzielnej egzystencji (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 3 września 2015 r., III AUa 910/14).

Jeżeli stan zdrowia ubezpieczonego nie powoduje konieczności zapewnienia mu stałej ani długotrwałej opieki i pomocy innej osoby, by mogły zostać zaspokojone jego elementarne potrzeby życia codziennego i nie zostało wykazane aby nie radził sobie z obowiązkami domowymi, sama okoliczność, że w związku z występującymi u ubezpieczonego schorzeniami doznaje on pewnych utrudnień w realizacji potrzeb życia codziennego, a czasem też potrzebuje pomocy innych osób, nie może uzasadniać uznania go za osobę niezdolną do samodzielnej egzystencji (wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 19 grudnia 2012 r., III AUa 615/12).

Przekładając powyższe rozważania na grunt przedmiotowej sprawy Sąd uznał, że ustalenia dokonane w toku postępowania sądowego uzasadniają zmianę zaskarżonej decyzji.

Przeprowadzone postępowanie wykazało bowiem, że J. D. jest osobą niezdolną do samodzielnej egzystencji. Wynika to w sposób jednoznaczny z pozyskanych w sprawie opinii – głównej i uzupełniającej – biegłego ortopedy. Stosownie do treści tych opinii uznać należy, że stopień naruszenia sprawności organizmu spowodowany stwierdzonymi u odwołującego schorzeniami – zwyrodnieniem stawów obwodowych i kręgosłupa, powoduje na stałe konieczność opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych odwołującego się.

Zaakcentować należy, że opinie sądowo-lekarskie sporządzone przez lekarzy specjalistów, mają zasadniczy walor dowodowy dla oceny schorzeń ubezpieczonego (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 11 lutego 2016 r., III AUa 1609/15). Dowód tego rodzaju podlega oczywiście ocenie sądu, ale tylko pod względem fachowości osoby, która ją sporządziła, dokładności przeprowadzonych badań, rzetelności oraz logiczności, jak też sposobu motywowania i stopnia stanowczości wyrażonych w opinii biegłego wniosków. Sąd nie może natomiast czynić ustaleń sprzecznych z opinią biegłego, jeśli oceni, że jest ona prawidłowa i jeżeli odmienne ustalenia nie mają oparcia w pozostałym materiale dowodowym, nadto nie może sąd opierać ustaleń we wskazanym zakresie na własnym przekonaniu (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 18 września 2014 r., I UK 22/14; z dnia 24 czerwca 2015 r., I UK 345/14; z 24 lutego 2010 r., II UK 191/09, a także wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 14 września 2017 r., III AUa 258/17).

Sąd nie jest także obowiązany dążyć do sytuacji, aby opinia biegłego (biegłych) przekonała strony sporu. Wystarczy, że opinia jest przekonująca dla Sądu, który wiążąco ocenia, czy biegły wyjaśnił wątpliwości zgłoszone przez stronę. Granicę obowiązku prowadzenia przez Sąd postępowania dowodowego wyznacza podlegająca kontroli instancyjnej ocena, czy dostatecznie wyjaśniono sporne okoliczności sprawy (wyr. Sądu Najwyższego z 25 września 1997 r., II UKN 271/97, OSNP 1998, Nr 14, poz. 430).

Na gruncie rozpoznawanej sprawy, w ocenie Sądu wnioski wynikające z opinii biegłego ortopedy w zakresie braku zdolności do samodzielnej egzystencji odwołującego się nie zostały skutecznie podważone przez organ rentowy. W tym stanie rzeczy należało uznać, że w świetle zgromadzonych w sprawie dowodów J. D. z uwagi na posiadane schorzenia ortopedyczne, wymaga stałej opieki osób trzecich w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych, w związku z powyższym jest niezdolny do samodzielnej egzystencji.

W konsekwencji Sąd uwzględnił odwołanie J. D. i zmienił decyzję Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z dnia 16 marca 2023 r. znak: (...) (...) w ten sposób, że przyznał odwołującemu się prawo do świadczenia uzupełniającego dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji od dnia 1 marca 2023 r. na stałe – o czym orzekł w punkcie 2 sentencji wyroku.

O kosztach zastępstwa procesowego Sąd Okręgowy orzekł w punkcie 3 wyroku, na podstawie art. 98 § 1 i 2 k.p.c., zasądzając od Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego na rzecz J. D. kwotę 360,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w spełnieniu świadczenia za czas od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Wskazana kwota została ustalona na podstawie § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.