Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 1 października 2025 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący Sędzia SO Renata Gąsior

Protokolant st. sekr. sądowy Marta Jachacy

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 17 września 2025 r. w Warszawie

sprawy G. Ś. (1)

przeciwko Prezesowi Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

o prawo do emerytury rolniczej

na skutek odwołania G. Ś. (1)

od decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z dnia 31 stycznia 2024 r. znak: (...)

oddala odwołanie.

Renata Gąsior

UZASADNIENIE

W dniu 7 marca 2024 r. G. Ś. (1), działając przez profesjonalnego pełnomocnika, odwołała się od decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z dnia 31 stycznia 2023 r., znak GE: (...) (...), którą odmówiono jej prawa do emerytury rolniczej.

Przedmiotowej decyzji odwołująca się zarzuciła:

1.  naruszenie prawa materialnego, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy, tj. art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, poprzez bezpodstawną odmowę prawa do świadczenia emerytalnego, podczas gdy odwołująca się spełnia wszystkie przesłanki do przyznania jej prawa do tego świadczenia;

2.  naruszenie przepisów postepowania, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy tj. art. 7 k.p.a. w zw. art. 77 § 1 k.p.a. w zw. z art. 80 k.p.a. poprzez niedokonanie oceny zgromadzonego materiału dowodowego w myśl przepisu art. 80 k.p.a., jego pobieżne i niewyczerpujące rozpatrzenie, skutkujące wyciagnięciem nieuprawnionego wniosku, że odwołującej się nie przysługuje prawo do emerytury rolniczej;

3.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za postawę wydania przedmiotowej decyzji poprzez nieuwzględnienie faktu, że G. Ś. (1) podlegała społecznemu ubezpieczeniu rolników i ich rodzin w latach od 24 stycznia 1987 r. do 30 września1991 r.

Podnosząc ww. zarzuty G. Ś. (1) wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji i przyznanie jej prawa do emerytury rolniczej.

W uzasadnieniu odwołania wskazała, że w okresie od 24 stycznia 1987 r. do 30 września 1991 r., pracowała w gospodarstwie rolnym jej męża i podlegała ubezpieczeniu społecznym rolników (odwołanie G. Ś. (1) – k. 3-6 a.s.).

W odpowiedzi Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego wniósł o oddalenie odwołania.

Organ rentowy uzasadnił, że G. Ś. (1) nie spełnia ustawowej przesłanki do przyznania świadczenia określonej w art. 19 ust. 1 w zw. z art. 20 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, tj. nie legitymuje się okresem 25 lat rolniczego ubezpieczenia emerytalno-rentowego, a jedynie 22 lat, 7 miesięcy i 4 dni. Organ rentowy wskazał, że nie zaliczył do ww. okresu lat pracy w gospodarstwie rolnym przypadających od 24 stycznia 1987 r. do 30 września 1991 r., ponieważ w tym czasie odwołująca się nie podlegała ubezpieczeniu rolniczemu (odpowiedź Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego – k. 12-16 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

G. Ś. (1) urodziła się (...) W 1986 r. rozpoczęła pracę jako pielęgniarka w (...) Szpitalu (...) w W., gdzie była zatrudniona do 10 lipca 1987 r. (świadectwo pracy – akta KRUS).

W styczniu 1987 r. G. Ś. (1) zawarła związek małżeński z D. Ś.. Po ślubie małżonkowie zamieszkali w miejscowości (...) (wcześniej K.), gmina C.. Pod tym adresem mieściło się gospodarstwo rolne, które D. Ś. otrzymał od dziadków w 1983 r. Gospodarstwo liczyło ponad 6 ha, na jego terenie znajdował się dom mieszkalny, obora zamieniona na budynek gospodarczy, letnia kuchnia, piwnica i stodoła. Oprócz małżonków Ś. w gospodarstwie mieszkali jeszcze dziadkowie D. Ś.. Jego rodzice na początku lat 80-tych wyprowadzili się do W.. Początkowo, gdy D. Ś. otrzymał gospodarstwo, było ono prowadzone w tradycyjny sposób i niezmechanizowane, brakowało podstawowych sprzętów, a uprawy były drobne. G. Ś. (2) zaczął je modernizować. Przeszedł na produkcję warzywno-roślinno-owocową, uprawiał na dużą skalę buraki, ziemniaki, ogórki, porzeczki, truskawki i zboża. Stopniowo starał się też ograniczać ilość zwierząt. Początkowo przy zbiorze owoców pracował razem z żoną. Mogli liczyć na pomoc rodziców G. Ś. (2), którzy w tym celu przyjeżdżali z W.. Często w gospodarstwie pomagała też siostra G. Ś. (2)– J. J. K. (2). Wraz z rozwojem gospodarstwa (...) zaczął najmować pracowników, którzy przebywali w gospodarstwie od kwietnia do października. W tym czasie mieszkali w zaadaptowanych na mieszkania budynkach gospodarczych. O wyżywienie pracowników dbała G. Ś. (1). Pracę tę dzieliła z wychowywaniem dzieci, które rodziły się kolejno w 1987 r., w 1989 r. i 1996 r. W okresie zimowym G. Ś. (1) z dziećmi przybywała w L. w domu swoich rodziców. Tak było wygodniej z uwagi na brak kanalizacji w gospodarstwie. Zdarzało się jednak, że także i w tym czasie przyjeżdżała na kilka dni do gospodarstwa, by razem z mężem przygotować partię ziemniaków do sprzedaży. Poza okresem zimowym, oprócz opieki nad dziećmi i gotowaniem posiłków dla pracowników, do obowiązków G. Ś. (1) należało zbieranie truskawek, których początkowo były 2 ha. Praca ta wykonywana była w okresie od połowy maja do czerwca, ale już na wiosnę rozpoczynały się prace związane z ich uprawą, tj. przykrywanie folią, odkrywanie i pielęgnacja. Jesienią trzeba było nakopać sadzonki, oczyścić je, poukładać w skrzynkach i nasadzić. Ta praca była wykonywana ręcznie, a sadzenie odbywało się sadzarką. Praca przy truskawkach wymagała ponadto, by porozkładać wokół słomę, a następnie konieczne było przykrywanie ich lub odkrywanie – w zależności od pogody. G. Ś. (1) pracowała także przy zbiorach ziemniaków. Początkowo, chodziła za maszyną wykopującą ziemniaki i zbierała je. Z czasem, gdy zaczęto używać kombajnu, musiała wybierać kamienie spośród ziemniaków. Do obowiązków G. Ś. (1) należało też karmienie zwierząt i bieżące przetwarzanie owoców i warzyw, by nie uległy zepsuciu (zeznania M. D. – k. 45-47a.s., zeznania D. Ś. – k. 51-54 a.s., zeznania G. Ś. (1) – k. 57 – 61 a.s., zeznania J. K. (1) – k.47 – 49 a.s., zeznania J. K. (2) – k.49- 51 a.s., akt notarialny – k. 15 a.r., skrócony odpis aktu małżeństwa – k. 5 akt ZUS).

D. Ś. został objęty ubezpieczeniem społecznym rolników od stycznia 1984 r. (bezsporne) .

G. Ś. (1) ubezpieczeniem rolniczym została objęta od 1 października 1991 r. do 4 maja 2014 r. Karta ewidencji prowadzona przez Urząd Gminy C. nie zawiera wpisów dotyczących podlegania przez nią ubezpieczeniu w okresach wcześniejszych (karta ewidencji ubezpieczenia – k. 9-10 akt KRUS).

W dniu 10 stycznia G. Ś. (1) złożyła do Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego wniosek o emeryturę rolniczą (wniosek – k. 1 akt KRUS).

W dniu 31 stycznia 2023 r. Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego wydał decyzję znak GE: (...) (...), którą odmówił wnioskodawczyni świadczenia z uwagi legitymowanie się przez nią niewystarczającym okresem podlegania do ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu rolników. Organ rentowy nie uwzględnił okresu od 24 stycznia 1987 r. do 30 września 1991 r., ponieważ w tym czasie G. Ś. (1) nie podlegała ubezpieczeniu rolniczemu i przyjął, że posiada ona okres ubezpieczenia rolniczego w wymiarze 22 lat 7 miesięcy i 4 dni, zamiast wymaganych 25 lat (decyzja – k. 35 akt KRUS).

G. Ś. (1) odwołała się od ww. decyzji, co zainicjowało przedmiotowe postępowanie sądowe (odwołanie – k. 3-6 a.s.).

Powyższy stan faktyczny – w zakresie dotyczącym pracy G. Ś. (1) w gospodarstwie rolnym – Sąd ustalił na podstawie zeznań odwołującej się i zeznań świadków M. D., D. Ś., J. K. (1) i J. K. (2), nadając im przymiot wiarygodności. Świadkowie są znajomymi lub rodziną odwołującej się, zamieszkiwali w pobliżu miejscowości, gdzie odwołująca się z mężem prowadziła gospodarstwo rolne lub przyjeżdżali do nich i wówczas widzieli G. Ś. (1) przy pracach w gospodarstwie. Mąż G. Ś. (1) zeznając w sprawie szczegółowo opisał zakres prac jakie on i odwołująca się podejmowali w gospodarstwie po ślubie od 1987 r. Również zeznania odwołującej się zasługiwały na danie im wiary. Opisała ona w szczegółowy sposób jak wyglądała jej praca w gospodarstwie, a zeznania te korelowały z zeznaniami świadków i Sąd nie miał podstaw, by negować to co z nich wynika, Zeznania ww. osób były przydatne w sprawie i pozwoliły na ustalenie, że w spornym okresie G. pracowała w gospodarstwie rolnym w miejscowości (...) gm. C..

Czyniąc ustalenia faktyczne Sąd oparł się również na dokumentach zgromadzonych w aktach KRUS. Ich autentyczność nie była kwestionowana przez odwołującą. G. Ś. (1) wskazywała jednak na niezgodność informacji z nich wynikających z rzeczywistym stanem rzeczy w zakresie w jakim dokumenty nie wykazywały, że podlegała ubezpieczeniu społecznemu rolników od 24 stycznia 1987 r. do 30 września 1991 r. Istotnie, dokumenty te nie zawierały danych, że w ww. okresie, ubezpieczona była ubezpieczona w KRUS. Sąd nie miał jednak podstaw, by przyjąć, że dokumentacja ta nie jest prawdziwa. Została ona sporządzona przez organ do tego uprawiony. Ponadto nie ma żadnych informacji, że w przeszłości mogły mieć miejsce zdarzenia, w przebiegu których dokumentacja prowadzona w urzędowym trybie została zagubiona czy zniszczona, co uzasadniałoby ewentualne jej wybrakowanie. Sąd miał na uwadze, że w Urzędzie Gminy C., czyli w organie prowadzącym wówczas ewidencję podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników, znajdowały się dokumenty dotyczące męża G. Ś. (1) wskazujące na jego podleganie ubezpieczeniu już od 1984 r. Sąd przyjął więc kompletność dokumentacji i nie miał podstaw, by wątpić w jej rzetelność. Zapewnienia G. Ś. (1), że w ww. okresie podlegała ubezpieczeniu w KRUS były gołosłowne. Odwołująca się nie przedstawiała żadnych dowodów, które wskazywałyby – że pomimo nieujawnienia w ewidencji danego okresu, jako okresu podlegania przez nią ubezpieczeniu społecznemu rolników – składki na ubezpieczenie za ten czas opłacała.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie jako bezzasadne podlega oddaleniu.

Istota sporu jaki zaistniał na gruncie rozpoznawanej sprawy sprowadzała się do rozstrzygnięcia czy okres od 24 stycznia 1987 r. do 30 września 1991 r., w którym G. Ś. (1) pracowała w gospodarstwie rolnym, można uznać za okres podlegania przez nią do rolniczego ubezpieczenia emerytalno-rentowego, co było istotne dla ustalenia jej uprawień do emerytury rolniczej.

Zgodnie z art. 19 ust. 1, ust. 1 a pkt 1 i ust. 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników z dnia 20 grudnia 1990 roku (tj. Dz. U. z 2023 r. poz. 208) emerytura rolnicza przysługuje ubezpieczonemu, który spełnia łącznie następujące warunki:

1) osiągnął wiek emerytalny określony w ust. 1a i 1b;

2) podlegał ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez okres co najmniej 25 lat, z uwzględnieniem art. 20.

Emerytura rolnicza przysługuje także ubezpieczonemu rolnikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1) osiągnął wiek 55 lat, jeśli jest kobietą albo 60 lat, jeśli jest mężczyzną;

2) podlegał ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez okres co najmniej 30 lat;

3) zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej.

Zgodnie zaś z ust. 2a art. 19 cytowanej ustawy przepis ust. 2 stosuje się do rolnika, który do dnia 31 grudnia 2017 r. spełnił warunki, o których mowa w ust. 2.

Z kolei art. 20 ust. 1 – 3 przywołanej ustawy stanowi, że do okresów ubezpieczenia wymaganych zgodnie z art. 19 ust. 1 pkt 2 i ust. 2 pkt 2 zalicza się okresy:

1) podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników indywidualnych i członków ich rodzin w latach 1983-1990;

2) prowadzenia gospodarstwa rolnego lub pracy w gospodarstwie rolnym, po ukończeniu 16 roku życia, przed dniem 1 stycznia 1983 r.;

3) od których zależy prawo do emerytury zgodnie z przepisami emerytalnymi.

Okresów, o których mowa w ust. 1 nie zalicza się do okresów ubezpieczenia, jeżeli zostały one zaliczone do okresów, od których zależy prawo do emerytury lub renty na podstawie odrębnych przepisów.

Przepisu ust. 1 pkt 3 nie stosuje się do osób urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku.

Zgodnie z treścią art. 6 pkt 14 ww. ustawy okresami podlegania określonemu ubezpieczeniu społecznemu są tylko takie okresy, za które opłacono przewidziane w odpowiednich przepisach składki na to ubezpieczenie, chyba że w myśl tych przepisów nie istniał obowiązek opłacania składek

Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia z 28 sierpnia 2018 r. w sprawie o sygn. III AUa 30/18 wyraźnie zaakcentował, że zgodnie z art. 6 pkt 14 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników za okresy podlegania określonemu ubezpieczeniu społecznemu rozumie się tylko takie okresy, za które opłacono przewidziane w odpowiednich przepisach składki na to ubezpieczenie, chyba, że w myśl przepisów nie istniał obowiązek opłacenia składek. (...) zaniechanie składki nie może decydować o braku ubezpieczenia, a jedynie o braku okresu podlegania ubezpieczeniu wymaganego do emerytury”.

Podkreślenia wymaga, że ustawowy obowiązek odprowadzania składek przez rolników na Fundusz Ubezpieczenia Społecznego istnieje od 1 stycznia 1983 r.

Przenosząc powyższe na grunt rozpoznawanej sprawy stwierdzić należy, że odwołująca się wykazała, że w spornym okresie, tj. od 24 stycznia 1987 r. do 30 września 1991 r. pracowała w gospodarstwie rolnym. Okoliczność ta była jednak niewystarczająca do przyjęcia, że okres ten należy zaliczyć do okresu uprawniającego do emerytury rolniczej, czyli do okresu podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 21 maja 2015 r. w sprawie o sygn. III AUa 1700/14 dokonał wykładni przepisów określających warunki nabycia emerytury rolniczej i wskazał, że w rozumieniu art. 19 ust. 1 pkt 2 i art. 20 ust. 1 pkt 1 ustawy z 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników podleganie ubezpieczeniu KRUS jest równoznaczne ze stwierdzeniem, że rolnik, małżonek lub domownik, po pierwsze, faktycznie pracował w gospodarstwie rolnym (dziale specjalnym), a po drugie, że odprowadzono za niego składkę, oraz po trzecie, że w przypadku rolnika był on w posiadaniu gospodarstwa rolnego (działu specjalnego).

G. Ś. (1) została objęta ubezpieczeniem rolniczym dopiero od dnia 1 października 1991 r. – co wynika z karty ewidencyjnej ubezpieczenia prowadzonej przez Urząd Gminy C.. Brak jest dowodów na przyjęcie, że także przed ww. datą odwołująca się podlegała takiemu ubezpieczeniu. W toku postępowania sądowego G. Ś. (1) – oprócz wniosków dowodowych o przesłuchanie świadków, które były wystarczające na wykazanie okoliczności jej pracy w gospodarstwie rolnym – nie przedłożyła żadnych dokumentów potwierdzających objecie jej ubezpieczeniem w KRUS od 24 stycznia 1987 r., ani dokumentów, które pozwalałyby na przyjęcie, że składki na ubezpieczenie społeczne rolników zostały za nią opłacone.

Zatem, w świetle ww. przepisów i ich wykładni, należało stwierdzić, że G. Ś. (1) nie mogła być objęta ubezpieczeniem rolniczym, gdyż nie opłacała składek na to ubezpieczenie. Skoro więc brak jest dowodów na okoliczność podlegania G. Ś. (1) ubezpieczeniu w KRUS od 24 stycznia 1987 r. do 30 września 1991 r. nie ma podstaw do uwzględnienia tego okresu do ustalenia jej prawa do emerytury rolniczej.

Powołane przypisy i ich wykładania jednoznacznie statuują konieczność podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu rolników w okresie od 1983 r. do ustalania prawa do emerytury rolniczej i w tym zakresie nie wystarczające jest jedynie udowodnienie pracy w gospodarstwie rolnym.

Reasumując, organ rentowy słusznie przyjął, że G. Ś. (1) nie legitymuje się wymaganym 25 letnim okresem ubezpieczenia rolniczego niezbędnym do przyznania mu emerytury rolniczej i zasadnie nie uwzględnił do niego okresu przypadającego od 24 stycznia 1987 r. do 30 września 1991 r., wobec braku dowodów, że w tym okresie odwołująca się temu ubezpieczeniu podlegała.

Nie było zatem podstaw, do zmiany zaskarżonej decyzji, ponieważ tak prawnie jak i faktycznie jest ona prawidłowa.

Podnieść należy, że nie jest również możliwa zmiana zaskarżonej decyzji z uwagi na zasady słuszności i zasady współżycia społecznego. Zasady te pozostają bez wpływu na uzyskanie świadczeń i przyznanie uprawnień z zakresu prawa ubezpieczeń społecznych. Prawo to opiera się bowiem na normach bezwzględnie obowiązujących, to jest ściśle określających warunki otrzymania poszczególnych uprawnień i wykluczających odwołanie do zasad słuszności. Podstawą przyznania świadczeń z ubezpieczenia społecznego mogą być tylko przepisy prawa, a nie zasady współżycia społecznego. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 1998 r. II UKN 379/98 Legalis Numer 45844).

W tym stanie rzeczy, wobec prawidłowości decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z dnia 31 stycznia 2023 r., znak GE: (...) (...) i braku podstaw do jej zmiany, Sąd odwołanie G. Ś. (1) oddalił.

Renata Gąsior