Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 lutego 2025 roku

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Agnieszka Stachurska

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 28 lutego 2025 roku w Warszawie

sprawy E. C.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W.

o dodatek pielęgnacyjny

na skutek odwołania E. C.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W.

z dnia 24 lutego 2023 roku, znak: (...)

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje E. C. dodatek pielęgnacyjny na stałe, poczynając od 8 grudnia 2022 roku.

UZASADNIENIE

E. C. w dniu 14 kwietnia 2023r. złożył odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 24 lutego 2023 roku, znak: (...) odmawiającej przyznania dodatku pielęgnacyjnego. W uzasadnieniu odwołania wskazał, że w 2004 roku miał groźny niedokrwienny udar. Jego tętnice szyjne wewnętrznie są całkowicie niedrożne. Ponadto podczas operacji perforacji jelita cienkiego uznano, że tętniak aorty brzusznej, znajdujący się w przynerczu, bardzo się powiększył i wymaga pilnej operacji. Jednak, aby wykonać operację tętniaka musiała być zgoda kardiologa, na zlecenie którego zrobiono koronografię. Podczas zabiegu koronografii w dniu 16 czerwca 2021r. został przeprowadzony zabieg angloplastyki gałęzi przedniej oraz gałęzi okalającej z implantacją stendów DES. Drugi odcinek wykonano 14 lipca 2021r. Natomiast w dniu 20 lipca 2021r. został przeprowadzony zabieg dot. tętniaka aorty brzusznej i implantacja stengrafu dwubiegunowego. Dodatkowo odwołujący się podniósł, że w jego lewym biodrze rośnie chrzęstniak środkostny. Jego rozpieranie w kości powoduje duży ból, zwłaszcza przy poruszaniu się. Pokonanie niewielkiego odcinka bez pomocy kuli i leków przeciwbólowych jest bardzo trudne. Dłuższe odcinki odwołujący się musi pokonywać przy pomocy wózka lub samochodem. Do wszystkich czynności życiowych potrzebuje pomocy, sam nie pojedzie do lekarza, nie wykąpie się, nie zrobi zakupów, posiłków, prania czy też nie posprząta (odwołanie z dnia 13 kwietnia 2023r., k. 3-4 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., a uzasadniając swe stanowisko zacytował treść art. 75 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Dalej wskazał, że w toku postępowania Komisja Lekarska ZUS w orzeczeniu z 31 stycznia 2023r. orzekła, że E. C. nie jest niezdolny do samodzielnej egzystencji. Wobec powyższego zaskarżoną decyzją organ rentowy odmówił przyznania dodatku pielęgnacyjnego (odpowiedź na odwołanie z dnia 27 kwietnia 2023r., k. 5 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

E. C., urodzony (...), w okresie od 25 stycznia 2005r. do 10 kwietnia 2017r. pobierał rentę z tytułu niezdolności do pracy, natomiast od dnia 11 kwietnia 2017r. została mu przyznana emerytura (wiadomość e-mail z dnia 1 kwietnia 2021r., k. 9 akt rentowych; decyzja o przyznaniu emerytury z urzędu z dnia 21 kwietnia 2017r., k. 4 akt rentowych). Ubezpieczony był leczony po przebytym dwukrotnie udarze niedokrwiennym mózgu w 2004 roku, z następstwami niedowładu połowiczego lewostronnego spastycznego. Nadto, leczony jest neurologicznie od 2007 roku z powodu padaczki pod postacią napadów częściowych i wtórnie uogólnionych (dokumentacja lekarska – akta rentowe)

W dniu 8 grudnia 2022r. E. C. złożył wniosek o dodatek pielęgnacyjny. Lekarz Orzecznik ZUS w orzeczeniu z dnia 3 stycznia 2023r. orzekł trwałą niezdolność do samodzielnej egzystencji, wskazując że daty jej powstania nie da się ustalić. Z kolei Komisja Lekarska ZUS w orzeczeniu z dnia 31 stycznia 2023r. orzekła, że ubezpieczony nie jest niezdolny do samodzielnej egzystencji, w związku z czym w decyzji z dnia 24 lutego 2023r., znak: (...)odmówiono przyznania mu prawa do dodatku pielęgnacyjnego (wniosek o przyznanie prawa do dodatku pielęgnacyjnego, k. 10 akt rentowych; orzeczenie Lekarza Orzecznika ZUS z dnia 3 stycznia 2023r., k. 12 akt rentowych; orzeczenie Komisji Lekarskiej ZUS z dnia 31 stycznia 2023r., k. 14 akt rentowych; decyzja ZUS z dnia 24 lutego 2023r., k. 15 akt rentowych).

Ubezpieczony odwołał się od powyższej decyzji, a Sąd w toku postępowania, postanowieniem z 26 maja 2023r., dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego neurologa celem ustalenia, czy ubezpieczony jest niezdolny do samodzielnej egzystencji, a jeśli tak, to od kiedy i na jaki okres (postanowienie z dnia 26 maja 2023r., k. 15 a.s.).

W opinii z 28 czerwca 2023r. biegła sądowa neurolog B. A. wskazała, że rozpoznała u ubezpieczonego: stan po przebytym dwukrotnie udarze niedokrwiennym mózgu w 2004 roku z następstwem niedowładu połowiczego spastycznego lewostronnego, naczyniowe uszkodzenie mózgu, niedrożność tętnicy szyjnej wspólnej P i zwężenie tętnicy szyjnej wewnętrznej L i P, zwężenie tętnicy podobojczykowej L 70% i kręgowej L 60-70%, padaczkę, miażdżycę uogólnioną, tętniak aorty brzusznej – ze wszczepieniem stentografu aortalno-dwubiodrowego, stan po operacji perforacji jelita cienkiego w 2021 roku, chorobę wieńcową – stan po angioplastyce (...) z implantacją stentu, nadciśnienie tętnicze, a także przewlekły zespół bólowy kręgosłupa lędźwiowego w przebiegu zmian zwyrodnieniowych i dyskopatycznych. Zdaniem biegłej neurolog całość obrazu klinicznego, stan neurologiczny i liczne dodatkowe schorzenia, stwierdzone u E. C., powodują istotne naruszenie sprawności jego organizmu i sprowadzają konieczność stałej bądź długotrwałej pomocy i wsparcia osób drugich w podstawowych czynnościach życia codziennego i pełnieniu ról społecznych, co z kolei powoduje trwałą niezdolność do samodzielnej egzystencji od wystąpienia udaru mózgu. Biegła wskazała, że przemawia za tym fakt, że u odwołującego się doszło do utrwalonych, nieodwracalnych deficytów neurologicznych, które opisała (opinia biegłej sądowej neurolog B. A. z dnia 28 czerwca 2023r., k. 24-27 a.s.).

Zastrzeżenia do powyższej opinii złożył organ rentowy, wobec czego Sąd zarządzeniem z dnia 28 lipca 2023r. zlecił biegłej sądowej B. A. ustosunkowanie się do zarzutów ZUS (pismo organu rentowego z dnia 27 lipca 2023r., k. 36 a.s.; zarządzenie z dnia 28 lipca 2023r., k. 36 a.s.).

W opinii uzupełniającej z dnia 25 sierpnia 2023r. biegła sądowa w dziedziny neurologii podtrzymała to, co wskazała w opinii z 28 czerwca 2023r. Podkreśliła, że całość obrazu klinicznego i dostępna dokumentacja medyczna, w tym wyniki licznych badań specjalistycznych oraz osobiste badanie neurologiczne, przeprowadzone w dniu 20 czerwca 2023 roku, dają podstawy do oceny, iż schorzenia stwierdzone u E. C. sprowadzają znaczne naruszenie sprawności jego organizmu. W opinii głównej zostały opisane szczegółowo powody takiej oceny i wbrew twierdzeniom organu rentowego, stanowisko, jakie biegła przedstawiła, jest poparte obiektywną oceną stanu funkcjonalnego wnioskodawcy. Biegła wskazała, że we własnym badaniu neurologicznym stwierdziła u E. C. znaczną dysfunkcję kończyn, tj. niedowład połowiczy spastyczny lewostronny z przykurczami palców w kończynie górnej – lewa ręka była całkowicie bezużyteczna, a także średniego stopnia niedowład lewej kończyny dolnej, ze spastycznością i objawem B.. Ponadto chód badanego był znacznie zaburzony, spastyczny, „koszący”. Ubezpieczony poruszał się z trudnością, w gabinecie z pomocą laski łokciowej, chwytając się mebli. Poza tym prezentował znaczne spowolnienie psychoruchowe, niepełną zaburzoną orientacją auto- i allopsychiczną. Kontakt był utrudniony z powodu zaburzonej mowy, w wyniku dysfuzji czuciowej. Zdaniem biegłej, opisany powyżej stan neurologiczny (wraz z następstwami licznych schorzeń współistniejących) powoduje istotne trudności w podstawowych czynnościach życia codziennego - w poruszaniu się, w codziennej toalecie, w ubieraniu i rozbieraniu, a także problemy z utrzymaniem higieny osobistej, przygotowaniem posiłków, gotowaniem, zakupami itp. Biegła wskazała dodatkowo, że u ubezpieczonego doszło do utrwalonych, nieodwracalnych deficytów neurologicznych po przebytym dwukrotnie udarze niedokrwiennym mózgu. Rozległe naczyniowe uszkodzenie mózgu zostało udokumentowane przeprowadzonym kontrolnym badaniem tomografii komputerowej głowy w dniu 8 marca 2021 roku, które wykazało rozległe ognisko hipotensyjne – jamę poudarową w prawej półkuli mózgu. Ponadto, opiniowany jest leczony neurologiczne z powodu padaczki pod postacią napadów częściowych i wtórne uogólnionych (obiektywnie dokumentacja potwierdza występowanie napadów padaczki oraz wyniki badań EEG). Niewątpliwie padaczka pogarsza istotnie funkcjonowanie badanego. Z kolei miażdżyca uogólniona i niedrożność tętnic domózgowych, tj. tętnicy szyjnej wspólnej P, zwężenie tętnicy szyjnej wewnętrznej L i P, zwężenie tętnicy podobojczykowej L 70%, tętnicy kręgowej L 60-70%, skutkuje potencjalnie niedokrwieniem mózgu i wpływa istotnie na dysfunkcje stanu neurologicznego. Biegła zwróciła uwagę także na występowanie u ubezpieczonego licznych schorzeń współistniejących, w szczególności kardiologicznych: choroba wieńcowa – stan po angioplastyce (...), (...) z implantacją stentu, nadciśnienie tętnicze, tętniak aorty brzusznej – ze wszczepieniem stentografu aortalno-dwubiodrowego, stan po operacji perforacji jelita cienkiego w 2021 roku. Według biegłej ubezpieczony jest nadal niesamodzielny i wymaga pomocy osób drugich w podstawowych czynnościach życia codziennego i pełnieniu ról społecznych, co sprowadza nadal jego trwałą niezdolność do samodzielnej egzystencji. Biegła dodała również, że u E. C. w dniu 31 stycznia 2022r. decyzją biegłego sądowego neurologa orzeczono znaczny stopień niepełnosprawności na stałe, z symbolami niepełnosprawności – 10N, 05-R. Z akt sprawy wynika ponadto, że w orzeczeniu Lekarza Orzecznika ZUS w dniu 3 stycznia 2023r. stwierdzono u ubezpieczonego niezdolność do samodzielnej egzystencji na stałe, ale ZUS zgłosił zarzut wadliwości. W dniu 31 stycznia 2023 roku ubezpieczony był oceniany przez Komisję Lekarską ZUS i wówczas orzeczono brak podstaw uznania niezdolności do samodzielnej egzystencji. Biegła wskazała, że nie może zgodzić się z taką oceną Komisji Lekarskiej ZUS, która swoje stanowisko opiera w szczególności o skalę B., uznając że 70 punktów które uzyskał ubezpieczony nie kwalifikuje go do uznania za osobę niezdolną do samodzielnej egzystencji. Skala ta, powszechnie stosowana, nie może przesądzać o pełnej i ostatecznej ocenie stanu ubezpieczonego, gdyż jest jedynie narzędziem pomocniczym. W ocenie biegłej neurolog należy brać pod uwagę całość obrazu klinicznego E. C., jego stan neurologiczny i liczne dodatkowe schorzenia, co wpływa zasadniczo na sposób funkcjonowania w życiu codziennym. Biegła stwierdziła, że powyższe powoduje znaczne naruszenie sprawności organizmu i sprowadza konieczność stałej bądź długotrwałej pomocy oraz wsparcia osób drugich w podstawowych czynnościach życia codziennego i pełnieniu ról społecznych, czyniąc ubezpieczonego trwale niezdolnym do samodzielnej egzystencji (opinia uzupełniająca biegłej sądowej neurolog B. A. z dnia 25 sierpnia 2023r., k. 49-51 a.s.).

Zastrzeżenia do powyższej opinii złożył organ rentowy, a Sąd zarządzeniem z dnia 19 września 2023r. zobowiązał biegłą neurolog do ustosunkowania się po raz kolejny do zgłoszonych zarzutów (pismo organu rentowego z dnia 22 września 2022r., k. 62 a.s.; zarządzenie z dnia 2 września 2023r., k. 62 a.s.).

W opinii uzupełniającej z dnia 30 października 2023r. biegła sądowa neurolog B. A. wskazała, że ponownie dokonała analizy dokumentacji, a także swoich opinii głównej i uzupełniającej, jakie wydała w sprawie i podtrzymała to, co wcześniej wskazała. Nie zgodziła się z zarzutem organu rentowego, jakoby jej stanowisko nie zostało poparte obiektywną oceną stanu funkcjonalnego wnioskodawcy. Wskazała, że jej stanowisko jak najbardziej jest poparte taką obiektywną oceną. Dotychczasowe opinie zostały sporządzone w sposób rzetelny i obiektywny, w oparciu o osobiste badanie neurologiczne przeprowadzone w dniu 20 czerwca 2023 roku, dostępną dokumentację medyczną, w tym wyniki licznych badań specjalistycznych. W dniu 20 czerwca 2023r. został sporządzony szczegółowy opis aktualnego stanu neurologicznego /opis w załączeniu do opinii/, wykazujący niedowład połowiczy spastyczny lewostronny z przykurczami palców w kończynie górnej. Lewa ręka badanego była całkowicie bezużyteczna, w lewej kończynie dolnej stwierdzono średniego stopnia niedowład, ze spastycznością i objawem B.. Chód badanego był znacznie zaburzony, spastyczny, „koszący”. Badany poruszał się z trudnością, w gabinecie z pomocą laski łokciowej, pochwytując się mebli. Kontakt z nim był utrudniony z powodu zaburzonej mowy w wyniku stwierdzanej dysfazji czuciowej. Stwierdzono znaczne spowolnienie psychoruchowe oraz niepełną zaburzoną orientację auto- i allopsychiczną. Dodatkowo opiniowany jest leczony neurologicznie z powodu padaczki, która niewątpliwie pogarsza istotnie funkcjonowanie. Napady padaczki, mimo systematycznego leczenia, występują nadal pod postacią napadów częściowych i wtórnie uogólnionych, potwierdzone są obiektywnie w historii choroby oraz wynikami badań EEG. Ponadto u ubezpieczonego po przebytym dwukrotnie udarze niedokrwiennym mózgu wystąpiło rozległe naczyniowe uszkodzenie mózgu, co jest udokumentowane obiektywnie przeprowadzonym badaniem tomografii komputerowej głowy w dniu 8 marca 2021 roku, które wykazało rozległe ognisko hipotensyjne - jamę poudarową w prawej półkuli mózgu. Doszło zatem do utrwalonych, obiektywnych, nieodwracalnych deficytów neurologicznych w mózgu. Znaczne naruszenie sprawności organizmu opiniowanego, sprowadzające jego całkowitą niezdolność do samodzielnej egzystencji, biegła stwierdziła także w oparciu o obiektywne wyniki innych badań specjalistycznych i schorzeń współistniejących. Badanie USG tętnic domózgowych wykazało znacznie zaawansowaną miażdżycę uogólnioną i niedrożność tętnic domózgowych, tj. tętnicy szyjnej wspólnej P, zwężenie tętnicy szyjnej wewnętrznej L i P, zwężenie tętnicy podobojczykowej L 70% , tętnicy kręgowej L 60-70%. Nasilenie tych zmian skutkuje potencjalnie niedokrwieniem mózgu i może spowodować następstwa w postaci kolejnego udaru mózgu, a zatem wpływa na obecne i dalsze dysfunkcje stanu neurologicznego. Biegła nie zgodziła się z zarzutem Komisji Lekarskiej ZUS, która swoje stanowisko opiera wyłącznie o skalę B., uznając że 70 punktów, które uzyskał ubezpieczony, nie kwalifikuje go do uznania za osobę niezdolną do samodzielnej egzystencji. Skala ta jest znana biegłej, stosowana i często przydatna, ale nie może wyłącznie przesądzać o ustaleniu stanu zdrowia badanego, jest jedynie narzędziem pomocniczym. O pełnej i ostatecznej ocenie stanu zdrowia pacjenta decyduje całość obrazu klinicznego, stan neurologiczny i liczne dodatkowe schorzenia współistniejące, co wpływa zasadniczo na sposób funkcjonowania w życiu codziennym. Biegła wskazała, że w świetle zgromadzonej w aktach dokumentacji medycznej stwierdziła występowanie u E. C. licznych schorzeń współistniejących, głównie kardiologicznych, tj. choroba wieńcowa - stan po angioplastyce (...), (...) z implantacją stentu, nadciśnienie tętnicze, tętniak aorty brzusznej - ze wszczepieniem stentografu aortalno- dwubiodrowego, stan po operacji perforacji jelita cienkiego w 2021 roku. Opisany powyżej stan neurologiczny (w oparciu o badanie neurologiczne biegłej przeprowadzone w dniu 20 czerwca 2023 roku) wraz z następstwami licznych schorzeń współistniejących, powoduje znaczne naruszenie sprawności organizmu ubezpieczonego oraz konieczność stałej bądź długotrwałej pomocy oraz wsparcia osób drugich w podstawowych czynnościach życia codziennego i pełnieniu ról społecznych, a to z kolei sprowadza trwałą niezdolność do samodzielnej egzystencji. Zdaniem biegłej, u ubezpieczonego występują istotne trudności w podstawowych czynnościach życia codziennego - w poruszaniu, codziennej toalecie, ubieraniu i rozbieraniu. Ubezpieczony ma też problemy z utrzymaniem higieny osobistej, przygotowaniem posiłków, gotowaniem, zakupami itp. (opinia uzupełniająca biegłej sądowej neurolog B. A. z dnia 30 października 2023r., k. 67-69 a.s.).

Zastrzeżenia do powyższej opinii złożył organ rentowy, a Sąd postanowieniem z dnia 14 października 2024r. dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego neurologa (z wyłączeniem B. A.) celem ustalenia, czy E. C. jest niezdolny do samodzielnej egzystencji, a jeśli tak, to od kiedy i na jaki okres (pismo procesowe organu rentowego z dnia 30 listopada 2023r., k. 79 a.s.; postanowienie z dnia 14 października 2024r., k. 101 a.s.).

W opinii z dnia 17 stycznia 2025r. biegła sądowa neurolog T. Ł. wskazała, że wykonała analizę dokumentacji przedstawionej do opiniowania i na tej podstawie oceniła, że E. C. jest trwale niezdolny do samodzielnej egzystencji od daty zgłoszenia wniosku o dodatek pielęgnacyjny, tj. od dnia 8 grudnia 2022r., z uwagi na ogólny stan zdrowia (jeżeli nie ma możliwości ustalenia ani daty, ani okresu powstania niezdolności do pracy, za datę powstania niezdolności przyjmuje się datę zgłoszenia wniosku o świadczenie). Biegła wskazała, że uwzględniając aktualny wiek ubezpieczonego i rozpoznane choroby (stan po przebytym dwukrotnie udarze niedokrwiennym mózgu w 2004 roku z następstwem niedowładu połowiczego spastycznego lewostronnego, naczyniowe uszkodzenie mózgu - rozległe ogniska naczyniopochodne w obu półkulach mózgu, niedrożność tętnicy szyjnej wspólnej P i zwężenie tętnicy szyjnej wewnętrznej L i P, zwężenie tętnicy podobojczykowej L 70% i kręgowej L 60%, padaczka, miażdżyca uogólniona, przewlekły zespół bólowy kręgosłupa lędźwiowego w przebiegu zmian zwyrodnieniowych i dyskopatycznych oraz rozpoznane choroby, tętniak aorty brzusznej – ze wszczepieniem stentografu aortalno-dwubiodrowego, stan po operacji perforacji jelita cienkiego w 2021 roku, choroba wieńcowa – stan po angioplastyce (...), (...) z implantacją stentu, NT, guz jelita cienkiego wciągający pętle jelita cienkiego, naciekający na korzeń krezki jelita cienkiego, krwiak w loży po usuniętym guzie) ubezpieczony jest niezdolny do samodzielnej egzystencji trwale.

Biegła wskazała ponadto, że zgadza się z opiniami wydanymi przez neurologa B. A. oraz z orzeczeniem Lekarza Orzecznika ZUS z dnia 3 stycznia 2023 roku (wraz z uzasadnieniem, w którym stwierdzono naruszenie sprawności układu nerwowo-mięśniowo-szkieletowego i związanego z ruchem, duże naruszenie sprawności całego organizmu). Ubezpieczony wymaga pomocy innej osoby w zaspokojeniu podstawowych potrzeb życiowych. Stopień naruszenia sprawności organizmu powoduje niezdolność do samodzielnej egzystencji trwale (opinia biegłej sądowej neurolog T. Ł. z dnia 17 stycznia 2025r., k. 142-149 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny w oparciu o zebrane w sprawie dokumenty, w tym dokumentację medyczną E. C., konieczną w procesie opiniowania przez biegłych sądowych oraz dokumenty obrazujące przebieg postępowania przed organem rentowym. Zostały one ocenione jako wiarygodne, ponieważ ich treść oraz forma nie budziły zastrzeżeń.

Podstawę ustaleń faktycznych stanowiły także opinie wydane przez biegłych sądowych neurologów B. A. i T. Ł.. Zostały one sporządzone w sposób rzetelny i fachowy, z uwzględnieniem dostępnej w sprawie dokumentacji medycznej ubezpieczonego oraz po przeprowadzeniu badań. Ponadto prezentowane przez biegłych wnioski dotyczące niezdolności do samodzielnej egzystencji, mają charakter stanowczy i jednoznaczny, a poza tym zostały uzasadnione oraz są spójne.

Zastrzeżenia do opinii biegłej sądowej neurolog B. A. kilkukrotnie składał organ rentowy, wskazując, że opinia jest niezgodna z orzeczeniem Komisji Lekarskiej, która dokonała oceny funkcjonalnej z zastosowaniem zmodyfikowanej skali B., w której ubezpieczony uzyskał 70 punktów. Natomiast zgodnie z obowiązującymi zasadami orzecznictwa lekarskiego dopiero wynik poniżej 60 punktów upoważnia do stwierdzenia niezdolności do samodzielnej egzystencji. Ponadto, zdaniem organu rentowego, opinia biegłej nie mogła zostać uznana za obiektywną, ponieważ biegła nie stosowała zasad orzecznictwa lekarskiego, którymi kierują się wszyscy lekarze orzecznicy oraz komisje lekarskie ZUS. Z uwagi na te zastrzeżenia Sąd zobowiązał biegłą sądową dwukrotnie do ustosunkowania się do zarzutów ZUS. W opiniach uzupełniającej B. A. wyjaśniła, że skala B. powszechnie stosowana i przydatna, nie może przesądzać o pełnej i ostatecznej ocenie stanu pacjenta, gdyż jest jedynie narzędziem pomocniczym. Poza tym należy brać pod uwagę całość obrazu klinicznego badanego, jego stan neurologiczny i liczne dodatkowe schorzenia, co wpływa zasadniczo na sposób funkcjonowania w życiu codziennym.

Podobne stanowisko przedstawiła w opinii biegła sądowa neurolog T. Ł., akcentując te same okoliczności, na które zwracała uwagę biegła sądowa B. A.. Organ rentowy nie wniósł zastrzeżeń do opinii biegłej T. Ł., wskazując na brak możliwości kontynuowania polemiki z biegłymi.

W związku z powyższym Sąd ostatecznie, biorąc pod uwagę zgodność wniosków opiniujących w sprawie biegłych, ocenił że wszystkie opinie wydane w sprawie są rzetelne i mogą stanowić podstawę dokonanych ustaleń, jak również wydanego rozstrzygnięcia.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie podlegało uwzględnieniu.

Zgodnie art. 75 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2023r., poz. 1251 ze zm., dalej jako ustawa emerytalna) dodatek pielęgnacyjny przysługuje osobie uprawnionej do emerytury lub renty, jeżeli osoba ta została uznana za całkowicie niezdolną do pracy oraz do samodzielnej egzystencji albo ukończyła 75 lat życia, z zastrzeżeniem ust. 4.

Z art. 13 ust. 5 ustawy emerytalnej wynika że niezdolność do samodzielnej egzystencji to spowodowana naruszeniem sprawności organizmu konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy drugiej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych. Zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem pojęcie to ma szeroki zakres przedmiotowy, obejmuje bowiem opiekę oznaczającą pielęgnację, a więc zapewnienie ubezpieczonemu możliwości poruszania się, odżywiania, zaspokajania potrzeb fizjologicznych, utrzymywania higieny osobistej, a także pomoc w załatwianiu elementarnych spraw życia codziennego, takich jak robienie zakupów, uiszczanie opłat czy składanie wizyt u lekarza. Niezdolność do samodzielnej egzystencji ma więc wymiar podwójny, dotyczący zarówno podstawowych czynności własnej osoby, jak i czynności życia codziennego. Orzeczenie niezdolności do samodzielnej egzystencji wymaga niemożności samodzielnego wykonywania tych czynności łącznie na obu wskazanych płaszczyznach. W ramach zakresu pojęcia „niezdolności do samodzielnej egzystencji” należy odróżnić opiekę oznaczającą pielęgnację od pomocy w załatwianiu elementarnych spraw życia codziennego, takich jak robienie zakupów, uiszczanie opłat czy składanie wizyt u lekarza ( wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 6 marca 2013r., III AUa 1235/12). Pojęcie niezdolności do samodzielnej egzystencji obejmuje z jednej strony opiekę, oznaczającą pielęgnację, czyli zapewnienie ubezpieczonemu możliwości poruszania się, odżywiania, zaspokojenia potrzeb fizjologicznych, czy utrzymania higieny osobistej, a z drugiej strony dotyczy też pomocy w załatwianiu elementarnych spraw życia codziennego, takich jak: robienie zakupów, uiszczanie opłat, składanie wizyt u lekarza, czy załatwianie spraw urzędowych. Dopiero te dwa aspekty ujmowane łącznie wyczerpują zakres znaczeniowy ustawowego pojęcia „niezdolności do samodzielnej egzystencji”. Pojęcie to w zaprezentowanym rozumieniu jest w orzecznictwie utrwalone (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 27 kwietnia 2000r., III AUa 190/00, Prawo Pracy 2001/3/45; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 21 lutego 2002r., III AUa 1331/01, OSA 2003/7/28; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 6 marca 2003r., I AUa 651/02, Prawo Pracy 2004/7-8/65; wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 20 czerwca 1995r., AUr 531/95, OSA 1995/7-8/56). Istotne jest przy tym, iż sam fakt, że osoba doznaje pewnych utrudnień w realizacji potrzeb życia codziennego nie może przesądzać o uznaniu jej za niezdolną do samodzielnej egzystencji (w yrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 3 września 2015r., III AUa 910/14). Z kolei w innych orzeczeniach wskazuje się, że niezdolność do samodzielnej egzystencji występuje nawet wtedy, gdy osoba całkowicie niezdolna do pracy może wypełniać niektóre z elementarnych czynności życiowych we własnym zakresie, o ile w pozostałym zakresie jest pozbawiona praktycznej możliwości egzystowania w humanitarnych warunkach bez koniecznej stałej lub długotrwałej pomocy ze strony osoby drugiej (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 30 stycznia 2014r., III AUa 633/13; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 5 września 2013r., III AUa 1642/12).

W przedmiotowej sprawie Sąd ustalił, że ubezpieczony jeszcze nie ukończył 75 lat, a zatem uzyskanie prawa do dodatku pielęgnacyjnego w jego przypadku uzależnione było od stwierdzenia istnienia całkowitej niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji. Organ rentowy, wydając zaskarżoną decyzję, wskazał na brak występowania u ubezpieczonego niezdolności do samodzielnej egzystencji, z czym ubezpieczony nie zgodził się. Konieczne było więc dokonanie ustaleń we wskazanym, spornym zakresie, co nie było możliwe bez odwołania się do wiadomości specjalnych i powołania biegłych w trybie art. 278 § 1 k.p.c. Opinia biegłego ma na celu ułatwienie sądowi należytej oceny zebranego materiału dowodowego wtedy, gdy potrzebne są do tego wiadomości specjalne. W tym znaczeniu biegły jest pomocnikiem sądu, jednakże prezentuje własne stanowisko w kwestii, którą sąd rozstrzyga. Dowód z opinii biegłego podlega ocenie według art. 233 § 1 k.p.c. Zgodnie z wyjaśnieniem udzielonym przez Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 17 maja 1974r., sygn. akt I CR 100/74, opinia biegłego tak, jak każdy inny dowód, podlega ocenie sądu orzekającego tak co do jej zupełności i zgodności z wymaganiami formalnymi, jak i co do jej mocy przekonywującej. Kryteria mające w tym przypadku zastosowanie sformułował Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z dnia 7 listopada 2000r. (I CKN 1170/98, OSNC 2001/4/64) wyjaśniając, iż opinia biegłego podlega ocenie na podstawie właściwych dla jej przymiotu kryteriów zgodności z zasadami logiki, wiedzy powszechnej, poziomu wiedzy biegłego, podstaw teoretycznych opinii, a także sposobu motywowania oraz stopnia stanowczości wyrażonych w niej wniosków. Podstawy do dokonania ustaleń faktycznych nie może stanowić opinia dowolna, sprzeczna z materiałem dowodowym, niezupełna oraz pozbawiona argumentacji umożliwiającej sądowi dokonanie wszechstronnej oceny złożonej przez biegłego opinii. Zgodnie z art. 286 k.p.c. sąd może zażądać dodatkowej opinii od tych samych lub innych biegłych, nie oznacza to jednak, że w każdym przypadku jest to konieczne. Potrzeba dodatkowej opinii od tych samych lub innych biegłych może wynikać z okoliczności sprawy i podlega ocenie sądu orzekającego. Jeżeli sąd uzyskał od biegłych wiadomości specjalne niezbędne do merytorycznego i prawidłowego orzekania, to nie ma potrzeby żądania ponowienia lub uzupełnienia tego dowodu. Przede wszystkim zaś nie stanowi podstawy dopuszczenia dowodu z kolejnych biegłych sam fakt, iż złożona opinia jest niekorzystna dla strony (uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 1974r., II CR 817/73, LEX nr 7404).

Badając istnienie analizowanej, a w przedmiotowej sprawie spornej przesłanki warunkującej przyznanie ubezpieczonemu prawa do dodatku pielęgnacyjnego, Sąd dopuścił dowód z opinii dwóch biegłych sądowych neurologów. Biegłe sądowe B. A. i T. Ł., oceniając powyższy aspekt, zgodnie wskazały, że E. C. jest osobą niezdolną do samodzielnej egzystencji. Biegłe rozpoznały u ubezpieczonego stan po przebytym dwukrotnie udarze niedokrwiennym mózgu w 2004 roku z następstwem niedowładu połowiczego spastycznego lewostronnego, naczyniowe uszkodzenie mózgu (rozległe ogniska naczyniopochodne w obu półkulach mózgu), niedrożność tętnicy szyjnej wspólnej P i zwężenie tętnicy szyjnej wewnętrznej L i P, zwężenie tętnicy podobojczykowej L 70% i kręgowej L 60%, padaczkę, miażdżycę uogólnioną, przewlekły zespół bólowy kręgosłupa lędźwiowego w przebiegu zmian zwyrodnieniowych i dyskopatycznych oraz tętniaka aorty brzusznej – ze wszczepieniem stentografu aortalno-dwubiodrowego, stan po operacji perforacji jelita cienkiego w 2021 roku, chorobę wieńcową – stan po angioplastyce (...), (...) z implantacją stentu, NT, guza jelita cienkiego wciągającego pętle jelita cienkiego, naciekającego na korzeń krezki jelita cienkiego, a także krwiaka w loży po usuniętym guzie. Zdaniem biegłych całość obrazu klinicznego, stan neurologiczny i liczne dodatkowe schorzenia stwierdzone u opiniowanego, powodują istotne naruszenie sprawności jego organizmu i sprowadzają konieczność stałej bądź długotrwałej pomocy i wsparcia osób drugich w podstawowych czynnościach życia codziennego i pełnieniu ról społecznych, co sprowadza trwałą niezdolność do samodzielnej egzystencji.

Sąd oparł się na opisanych opiniach, albowiem biegłe uwzględniły w nich całą dostępną dokumentację medyczną ubezpieczonego zgromadzoną w aktach organu rentowego oraz złożoną w toku postępowania. Przy tym szeroko opisały przebieg schorzeń występujących u E. C. i wypowiedziały się na temat stanu jego zdrowia w aspekcie możliwości samodzielnego funkcjonowania. Wobec tego Sąd nie miał zastrzeżeń do opinii. Zostały one sporządzone w sposób fachowy oraz zawierają logicznie umotywowane i jednoznaczne wnioski co do istnienia u ubezpieczonego niezdolności o samodzielnej egzystencji oraz jej długotrwałego charakteru. Ubezpieczony do opinii biegłych sądowych nie zgłosił zastrzeżeń. Natomiast organ rentowy nie zgodził się z opiniami biegłej sądowej B. A., lecz po sporządzeniu opinii przez biegłą T. Ł., która podzieliła wnioski płynące z opinii B. A., organ rentowy ostatecznie uznał, że brak jest możliwości kontynuowania skutecznej polemiki z biegłymi, wobec czego nie zgłosił uwag do opinii biegłej T. Ł..

Uwzględniając powołane okoliczności, Sąd w oparciu o zgromadzony w sprawie materiał dowodowy ocenił, że odwołanie ubezpieczonego od decyzji z 24 lutego 2023 roku zasługiwało na uwzględnienie. Ubezpieczony spełnił wszystkie przesłanki niezbędne do przyznania dodatku pielęgnacyjnego, gdyż zgodnie z opiniami biegłych sądowych jest całkowicie niezdolny do pracy oraz niezdolny do samodzielnej egzystencji. Sąd, zgodnie z opiniami biegłych, przyznał więc ubezpieczonemu ww. świadczenie od 8 grudnia 2022 roku, tj. od daty zgłoszenia wniosku o dodatek pielęgnacyjny – tak, jak wskazała biegła T. Ł.. Jeśli chodzi zaś o datę końcową, to Sąd miał na uwadze, że z opinii wydanych w sprawie wynika trwałość niezdolności do samodzielnej egzystencji. Wobec tego, zmieniając zaskarżoną decyzją na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., Sąd przyznał ubezpieczonemu prawo do dodatku pielęgnacyjnego na stałe od 8 grudnia 2022 roku.