Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 marca 2025 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Dorota Michalska

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym

w dniu 24 marca 2025 r. w Warszawie

sprawy M. G.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych(...)Oddział w W.

o rentę socjalną

na skutek odwołania M. G.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 9 lutego 2024 roku

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje na rzecz M. G. prawo do renty socjalnej okresowo od 1 grudnia 2023 roku do 30 czerwca 2026 roku.

Sygn. akt VII U 702/24

UZASADNIENIE

W dniu 14 marca 2024 r. M. G. złożył odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. z dnia 9 lutego 2024 r., znak: (...) w przedmiocie odmowy przyznania renty socjalnej. Decyzję zaskarżył w całości i zarzucił jej:

1)  Błędne przeprowadzenie postępowania dowodowego skutkujące całkowitym zlekceważeniem przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych przedstawionych przez odwołującego w dniu 21 marca 2023 r. dokumentów, w sytuacji, gdy zgłoszone dowody mają kluczowe znaczenie dla sprawy;

2)  Błąd w ustaleniach faktycznych poprzez uznanie, że skarżący jest zdolny do pracy, podczas gdy stan zdrowia ubezpieczonego pozostawał bez zmian;

3)  Nadużycie przez ZUS prawa do wydania orzeczenia bez przeprowadzenia osobistego badania ubezpieczonego, w sytuacji, gdy organ rentowy miał wątpliwości odnośnie wydania orzeczenia korzystnego dla skarżącego, co skutkowało wydaniem decyzji odmownej.

Mając powyższe zarzuty na względzie odwołujący wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji i przyznanie mu wnioskowanego świadczenia. Równocześnie ubezpieczony wniósł o przeprowadzenie dowodu z załączonych przez niego dokumentów oraz o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego lekarza psychiatry celem ustalenia stanu zdrowia M. G..

Uzasadniając swoje stanowisko odwołujący wskazał, że występują u niego poważne zaburzenia depresyjne, lękowe oraz cierpi na zespół stresu pourazowego. Ubezpieczony zaznaczył, że stan jego zdrowia na przestrzeni ostatnich lat nie uległ poprawie i obecnie nie jest w stanie podjąć pracy. Odwołujący ponadto zwrócił uwagę, że ZUS dokonał oceny jego stanu zdrowia bez przeprowadzenia osobistego badania. Mając powyższe na względzie wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji i przyznanie mu prawa do renty socjalnej (odwołanie z dnia 12 marca 2024 r. k.3-7 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie. W uzasadnieniu swego stanowiska powołał się na art. 4 ust 1 stawy o rencie socjalnej wskazując na przesłanki konieczne do uzyskania renty socjalnej. Organ rentowy zauważył, że ubezpieczony nie jest całkowicie niezdolny do pracy, co zostało potwierdzone w orzeczeniu komisji lekarskiej z dnia 6 lutego 2024 r. - zatem prawo do renty socjalnej mu nie przysługuje. Mając powyższe na względzie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania (odpowiedź na odwołanie z dnia 26 marca 2024 r., k. 8-9 a.s.).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

M. G., urodzony (...), posiada wykształcenie średnie z maturą . Od czasu zakończenia edukacji nie podjął stałego zatrudnienia. Podejmował kilkukrotnie naukę w szkole policealnej i studia, jednak nie był w stanie ukończyć edukacji ze względu na problemy zdrowotne. U odwołującego od dzieciństwa utrzymują się zaburzenia psychiczne. Od 2016 r. leczy się psychiatrycznie – rozpoznano u niego zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne, zaburzenia osobowości o charakterze schizotypowym, zaburzenia depresyjno-lekowe, lęk społeczny, zespół (...). Leczony jest z powodu zaburzeń osobowości, okresowo zaburzeń nastroju, zaburzeń lękowych, trudności z funkcjonowaniem społecznym, zaburzeń depresyjnych i lękowych. Ubezpieczony ma trudności w nawiązywaniu kontaktów z innymi ludźmi i codziennym funkcjonowaniem, nie ma przyjaciół - obawia się nawiązywania relacji. Stan zdrowia ubezpieczonego pomimo stosowanego leczenia na przestrzeni lat nie uległ poprawie (zaświadczenia z (...) k.3-8 a.r., zaświadczenia z Policealnej Szkoły Cosinus III w W. k. 9-13 a.r., dokumentacja medyczna znajdująca się w aktach rentowych ubezpieczonego, opinia sądowo-psychiatryczna k.25-35 a.s.).

M. G. od 31 grudnia 2019 r. do 31 grudnia 2023 r. miał przyznaną rentę socjalną (decyzja z dnia 19 sierpnia 2019 r. k.18 a.r., decyzja z dnia 3 kwietnia 2020 r. k.25 a.r., decyzja z dnia 3 listopada 2020 r. k.30 a.r., decyzja z dnia 19 stycznia 2022 r. k.39 a.r., decyzja z dnia 15 lutego 2023 r. k.48 a.r.).

W dniu 21 grudnia 2023 r. ubezpieczony złożył wniosek o przyznanie mu renty socjalnej na dalszy okres. W toku postępowania wyjaśniającego ubezpieczony został skierowany do lekarza orzecznika ZUS, który orzeczeniem z dnia 17 stycznia 2024 r. uznał, że nie jest on całkowicie niezdolny do pracy. Orzeczenie zostało wydane po dokonaniu analizy przedstawionej dokumentacji medycznej znajdującej się w aktach ZUS. W uzasadnieniu orzeczenia wskazano, że w okresie od poprzedniego badania orzeczniczego nastąpiła istotna poprawa stanu psychicznego i nie stwierdzono zaburzeń powodujących naruszenie sprawności organizmu w stopniu uzasadniającym orzeczenie dalszej całkowitej niezdolności do pracy. Komisja lekarska ZUS orzeczeniem z dnia 6 lutego 2024 r. również stwierdziła, że ubezpieczony nie jest osobą całkowicie niezdolną do pracy orzekając w oparciu o dokumentację z przebiegu leczenia ubezpieczonego. Mając na uwadze powyższe, organ rentowy na podstawie zaskarżonej decyzji z dnia z dnia 9 lutego 2024 r., znak: (...)odmówił ubezpieczonemu prawa do renty socjalnej (wniosek z dnia 21 grudnia 2023 r. k.53-56 a.r., orzeczenie lekarza orzecznika ZUS z dnia 17 stycznia 2024 r. k. 59 a.r., orzeczenie komisji lekarskiej ZUS z dnia 6 lutego 2024 r. k.60 a.r., decyzja z dnia 9 lutego 2024 r. k. 61 a.r.).

Ubezpieczony nie zgodził się z powyższą decyzją i odwołując się od niej zainicjował przedmiotowe postępowanie (odwołanie z dnia 12 marca 2024 r. k.3-7 a.s.).

W toku postępowania Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego psychiatry celem ustalenia, czy ubezpieczony jest całkowicie niezdolny do pracy zarobkowej, czy jest to niezdolność trwała, czy okresowa, a jeżeli okresowa, to na jaki okres (postanowienie z dnia 4 kwietnia 2024 r., k. 10 a.s.).

Biegły sądowy psychiatra P. N. po przeanalizowaniu dokumentacji medycznej znajdującej się w aktach sprawy wraz z załączoną przez odwołującego opinią psychologiczną oraz po przeprowadzeniu bezpośredniego badania ubezpieczonego zaznaczył, że ubezpieczony ze względu na zespół (...), zaburzenia typu schizoidalnego jest osoba całkowicie niezdolną do pracy. Niezdolność powstała przed ukończeniem 18 roku życia. Biegły wskazał, że zaburzenia, na które cierpi odwołujący niezwykle trudno poddają się oddziaływaniom terapeutycznym w związku z czym rokowanie jest niepewne. Biegły zaproponował uznanie okresowej całkowitej niezdolności do pracy do 30 czerwca 2026 r. (opinia biegłego z zakresu psychiatrii k.25-35 a.s.).

Organ rentowy pismem z dnia 27 sierpnia 2024 r. wniósł zastrzeżenia do wydanej przez biegłego opinii załączając stanowisko członka Komisji Lekarskiej ZUS, który wskazał, że ubezpieczony ma wykształcenie średnie z maturą i mieszka w W., gdzie jest dużo możliwości pracy dla osoby niepełnosprawnej oraz dużo ośrodków terapeutycznych, z których ubezpieczony może korzystać. W związku z czym brak jest przesłanek do orzeczenia niezdolności do pracy odwołującego. Równocześnie wniesiono o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego z zakresu psychiatrii (pismo procesowe organu rentowego z dnia 23 sierpnia 2024 r. k.45 a.s.).

Pismem procesowym z dnia 7 stycznia 2024 r. ubezpieczony wniósł o pominięcie wniosku organu rentowego o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii innego biegłego lekarza psychiatry (pismo procesowe z dnia 7 stycznia 2025 r. k.53 a.s.).

Postanowieniem z dnia 16 stycznia 2025 r. Sąd na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 3 i 5 k.p.c. pominął wniosek odwodowy organu rentowego o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii innego biegłego psychiatry (postanowienie z dnia 16 stycznia 2025 r. k.55 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny w oparciu o zebrane w sprawie dokumenty, w tym dokumentację medyczną M. G. konieczną w procesie opiniowania przez biegłych sądowych oraz dokumenty obrazujące przebieg postępowania przed organem rentowym. Zostały one ocenione jako wiarygodne, ponieważ ich treść oraz forma nie budziła zastrzeżeń.

Ustalając stan faktyczny Sąd oparł się również na opinii sporządzonej przez biegłego sądowego z zakresu psychiatrii – P. N.. Wskazana opinia została sporządzona w sposób rzetelny i fachowy, z uwzględnieniem dostępnej w sprawie dokumentacji medycznej ubezpieczonego oraz po przeprowadzeniu bezpośredniego badania. Ponadto, prezentowane przez biegłego wnioski dotyczące istnienia u ubezpieczonego całkowitej niezdolności do pracy oraz czasu, kiedy powstało naruszenie sprawności organizmu taką niezdolność do pracy powodujące i okres jej trwania, mają charakter stanowczy i jednoznaczny, a poza tym zostały wyczerpująco uzasadnione oraz są spójne.

Organ rentowy zgłosił zastrzeżenia do opinii biegłego psychiatry P. N. i kwestionował ustalenia dotyczące istnienia całkowitej niezdolności do pracy ubezpieczonego. Niemniej jednak w świetle pozostałego w sprawie zebranego materiału dowodowego oraz rzetelności opinii Sąd nie znalazł podstaw do uwzględnienia wniosku organu rentowego o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego sądowego z dziedziny psychiatrii. Jedynym argumentem, jaki przedstawił organ rentowy uzasadniając ten wniosek, było to, że ubezpieczony mieszkając w W. ma szerokie możliwości do podjęcia pracy na stanowisku dostosowanym do stopnia jego niepełnosprawności, a także jest dużo ośrodków terapeutycznych, gdzie odwołujący może uzyskać pomoc. Organ rentowy jednocześnie nie przedstawił żadnych argumentów i merytorycznych zarzutów pod adresem opinii biegłego P. N., które mogłyby podważyć ustalenia tego biegłego. W tym stanie rzeczy Sąd ocenił wniosek organu rentowego o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego za nieprzydatny do wykazania danego faktu i zmierzający jedynie do przedłużenia postępowania na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 3 i 5 k.p.c.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Odwołanie M. G. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 9 lutego 2024 r., znak:(...)podlegało uwzględnieniu.

Warunki przyznania prawa do renty socjalnej zostały określone w ustawie z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (tekst jedn. Dz. U. z 2023 r., poz. 2194). Zgodnie z art. 4 ust. 1 tej ustawy, renta socjalna przysługuje osobie pełnoletniej całkowicie niezdolnej do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało:

1. przed ukończeniem 18 roku życia,

2. w trakcie nauki w szkole lub szkole wyższej – przed ukończeniem 25 roku życia,

3. w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej.

Osobie, która spełnia warunki określone w ust. 1, przysługuje:

1) renta socjalna stała - jeżeli całkowita niezdolność do pracy jest trwała;

2) renta socjalna okresowa - jeżeli całkowita niezdolność do pracy jest okresowa.

Renta socjalna okresowa przysługuje przez okres wskazany w decyzji jednostki organizacyjnej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, zwanego dalej Zakładem.

W myśl art. 5 ustawy o rencie socjalnej, ustalenia całkowitej niezdolności do pracy dokonuje Lekarz orzecznik Zakładu na zasadach i w trybie określonych w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2024 r., poz. 1631) zwanej dalej ,,ustawą o emeryturach i rentach’’.

Sąd zważył, że w świetle art. 12 ustawy o emeryturach i rentach, niezdolność do pracy jest kategorią ubezpieczenia społecznego łączącą się z całkowitą lub częściową utratą zdolności do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu bez rokowania jej odzyskania po przekwalifikowaniu.

W rozumieniu art. 13 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach, przy ocenie stopnia i trwałości tej niezdolności oraz rokowania co do jej odzyskania uwzględnia się zarówno stopień naruszenia sprawności organizmu, możliwość przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, jak i możliwość wykonywania pracy dotychczasowej lub podjęcia innej oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne ubezpieczonego. Prawo do świadczenia w postaci renty socjalnej przysługuje zatem w wypadku wypełnienia przesłanek z art. 4 ust. 1 ustawy o rencie socjalnej, w szczególności u osoby wnioskującej musi istnieć całkowita niezdolność do pracy ustalana w trybie przepisów ustawy o emeryturach i rentach.

W niniejszej sprawie jedyną kwestią sporną było ustalenie, czy ubezpieczony jest całkowicie niezdolny do pracy. Natomiast pozostałe przesłanki związane z prawem do świadczenia nie stanowiły przedmiotu sporu między stronami.

W rozpatrywanej sprawie Sąd uznał, że odwołujący jest całkowicie niezdolny do pracy do 30 czerwca 2026 r., przy czym niezdolność ta powstała w związku z naruszeniem sprawności organizmu powstałym w czasie nauki w szkole przed ukończeniem 18-tego roku życia. Takie wnioski zostały wyprowadzone przez biegłego sądowego psychiatrę P. N., które Sąd uznał za własne. Argumentacja organu rentowego wskazująca na konieczność przeprowadzenia dowodu z opinii innego biegłego sądowego psychiatry była w ocenie Sądu lakoniczna i niewystarczająca. ZUS wskazywał, że odwołujący mieszkając w W. ma szerokie możliwości odnośnie podjęcia pracy na przystosowanym dla niego stanowisku, a stan zdrowia ubezpieczonego uległ poprawie. Zdaniem Sądu organ rentowy nie wykazał dostatecznie, że w świetle zgromadzonego materiału dowodowego możliwa jest inna ocena stanu zdrowia ubezpieczonego niż wynikająca z opinii biegłego. Biegły z zakresu psychiatrii P. N. przeprowadził bezpośrednie badanie ubezpieczonego, czego nie uczyniła komisja lekarska ZUS i w sposób jasny i przekonujący wskazał, że stan zdrowia ubezpieczonego z uwagi na stwierdzony zespół (...), zaburzenia typu schizoidalnego jest osobą całkowicie niezdolną do pracy. Biegły zauważył również, że mając na względzie charakter schorzenia zdiagnozowanego u odwołującego rokowania co do stanu zdrowia są utrudnione i niepewne, ponieważ zaburzenia, na które cierpi opiniowany niezwykle trudno poddają się oddziaływaniom terapeutycznym.

Kwestią możliwości dopuszczenia dowodu z dodatkowej opinii tych samych lub innych biegłych wielokrotnie zajmowano się w orzecznictwie, które stanęło na stanowisku, że jeżeli opinia biegłego jest jednoznaczna i tak przekonująca, iż Sąd określoną okoliczność uznaje za wyjaśnioną, to nie ma obowiązku dopuszczania dowodu z dalszej opinii biegłych (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 1974 r., II CR 638/74). Dowód z opinii biegłego ma szczególny charakter, a mianowicie korzysta się z niego w wypadkach wymagających wiadomości specjalnych. Do dowodów tych nie mają więc zastosowania wszystkie zasady o prowadzeniu dowodów, a w szczególności art. 217 § 1 k.p.c., który stanowi, że strona może aż do zamknięcia rozprawy przytaczać okoliczności faktyczne i dowody na uzasadnienie swoich wniosków lub dla odparcia wniosków i twierdzeń strony przeciwnej. W konsekwencji nie można przyjąć, że Sąd obowiązany jest dopuścić dowód z opinii kolejnych biegłych, czy też z opinii instytutu w każdym wypadku, gdy opinia złożona jest niekorzystna dla strony. W świetle art. 286 k.p.c., sąd ma obowiązek dopuszczenia dowodu z dalszych biegłych lub z opinii instytutu, gdy zachodzi tego potrzeba, a więc wówczas, gdy opinia złożona już do sprawy zawiera istotne braki, czy nie wyjaśnia istotnych okoliczności. W niniejszej sprawie Sąd nie znalazł podstaw dla kontynuowania postępowania dowodowego.

Wobec powyższego Sąd przyjął, wbrew stanowisku Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, że ubezpieczony jest osobą całkowicie niezdolną do pracy z uwagi na znaczne naruszenie sprawności organizmu stwierdzone przez biegłego psychiatrę wykazane również zgromadzoną w aktach sprawy dokumentacją medyczną.

Sąd Okręgowy zmienił zatem zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. w ten sposób, że przyznał M. G. prawo do renty socjalnej.

Ustalenie terminu, od którego Sąd uznał za zasadne przyznać odwołującemu prawo do renty socjalnej wynika z dyspozycji art. 15 ustawy o rencie socjalnej w związku z art. 129 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach, w myśl których świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania do nich prawa, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu, z uwzględnieniem ust. 2. Odwołujący złożył przedmiotowy wniosek w dniu 21 grudnia 2023 r. - zatem Sąd przyznał mu prawo do renty socjalnej od pierwszego dnia miesiąca, w którym złożono wniosek, a więc 1 grudnia 2023 r. na okres do 30 czerwca 2026 r. zgodnie z treścią opinii biegłego sądowego z zakresu psychiatrii.

Zgodnie z powyższym Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł, jak w sentencji wyroku.