Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 listopada 2018 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Małgorzata Jarząbek

Protokolant: sekr. sądowy Aneta Rapacka

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 27 listopada 2018 r. w Warszawie

sprawy K. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o przyznanie renty rodzinnej

na skutek odwołania K. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 28 kwietnia 2017 r. znak: (...)

1.  oddala odwołanie,

2.  przyznaje adw. M. N. od Skarbu Państwa wynagrodzenie w kwocie 90 (dziewięćdziesiąt) złotych, powiększone o podatek VAT za udzielenie ubezpieczonej nieopłaconej pomocy prawnej.

UZASADNIENIE

Ubezpieczona K. K. w dniu 1 czerwca 2017 roku złożyła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z 28 kwietnia 2017 roku, znak: (...), którą organ rentowy odmówił jej prawa do renty rodzinnej po zmarłym małżonku P. K.. Uzasadniając swoje stanowisko ubezpieczona wskazała, że zaskarżona decyzja jest dla niej bardzo krzywdząca i niesprawiedliwa. Zdaniem ubezpieczonej, uzasadnienie decyzji odmawiającej jej renty rodzinnej jest nieścisłe, bowiem nie zawiera punktu odnośnie przyznawania rocznej renty rodzinnej dla wdów/wdowców, którzy znajdują się w trudnej sytuacji życiowej/materialnej, a nie osiągnęli wymaganych 50 lat oraz nie posiadają na utrzymaniu dzieci. ( odwołanie z 1 czerwca 2017 roku, k. 1 - 2 a.s.)

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. w odpowiedzi na odwołanie z 12 czerwca 2017 roku, wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. W uzasadnieniu odpowiedzi na odwołanie organ rentowy podniósł, że odwołująca urodzona w dniu (...) w chwili śmierci nie osiągnęła wieku 50 lat, nie była niezdolna do pracy i nie przyjęła na wychowanie i utrzymanie dziecka. W ocenie organu rentowego, ubezpieczona nie spełnia również przesłanek do otrzymania okresowej renty rodzinnej, ponieważ wniosek o świadczenie po zmarłym w dniu 31 marca 2012 roku małżonku został złożony dopiero w dniu 3 kwietnia 2017 roku. ( odpowiedź na odwołanie z dnia 9 listopada 2016 roku, k. 5 – 5v a.s.)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

K. K. w okresie od 15 czerwca 2010 roku do 2 sierpnia 2010 roku była hospitalizowana w Klinice (...), gdzie rozpoznano u niej zaburzenia obsesyjno-kompulsywne. W dniu 15 listopada 2010 roku rozpoznano u niej zespół natręctw. W związku z czym była leczona farmakologicznie i psychoterapeutycznie. Leczenie nie ustabilizowało jednak stanu psychicznego ubezpieczonej. Następnie w dniu 25 września 2014 roku K. K. przeszła zabieg usunięcia guza mózgu. (opinia biegłego psychiatry z 2 sierpnia 2018 roku, k. 108 – 109 a.s., opinia biegłego neurochirurga z 12 grudnia 2017 roku, k. 63 – 64 a.s., dokumentacja medyczna, k. 101 i 104 a.s.)

Mąż ubezpieczonej, P. K. zmarł w dniu 31 marca 2012 roku. ( odpis skrócony aktu zgonu, k. 12 a.r., odpis skrócony aktu małżeństwa, k. 13 a.r.)

K. K. w dniu 3 kwietnia 2017 roku złożyła wniosek o rentę rodzinną po zmarłym mężu ( wniosek z 3 kwietnia 2017 roku, k. 1 – 6 a.r.)

Decyzją z 28 kwietnia 2017 roku, znak: (...), organ rentowy odmówił K. K. prawa do renty rodzinnej po zmarłym mężu P. K.. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że odmówił ubezpieczonej prawa do renty rodzinnej, ponieważ nie spełniła przesłanek określonych w art. 70 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. ( decyzja z 28 kwietnia 2017 roku, znak: (...), k. 18 a.r.)

Ubezpieczona odwołała się od decyzji z 28 kwietnia 2017 roku inicjując niniejsze postępowanie, w toku którego Sąd postanowieniem z 21 listopada 2017 roku dopuścił dowód z opinii biegłych lekarzy sądowych psychiatry i neurochirurga na okoliczność, czy K. K. w okresie 5 lat od daty śmierci męża stała się niezdolna do pracy, czy niezdolność do pracy nadal trwa, czy stan zdrowia K. K. ograniczał jej zdolność do podejmowania czynności prawnych, jeśli tak to w jakim okresie. ( postanowienie z 21 listopada 2017 roku, k. 44 a.s.)

Na podstawie opinii biegłego neurochirurga A. M. z 12 grudnia 2017 roku Sąd Okręgowy ustalił, że zarówno przed jak i po zabiegi usunięcia guza mózgu w 2014 roku nie występowały ubytki w stanie neurologicznym ubezpieczonej, które powodowałyby długotrwałą niezdolność do pracy. Z dokumentacji medycznej nie wynika, żeby K. K. miała napady padaczkowe. Niezdolność do pracy u ubezpieczonej występowała od pierwszego dnia pobytu w oddziale neurochirurgicznym i przez 2-3 miesiące po wypisie. Ze względu na lokalizację i charakter guza stan zdrowia K. K. nie ograniczał (wyłączał) w okresie przedoperacyjnym i pooperacyjnym zdolności do podejmowania czynności prawnych (w tym załatwiania formalności urzędowych w organie rentowym). ( opinia biegłego neurochirurga z 12 grudnia 2017 roku, k. 63 – 64 a.s.)

W oparciu o opinię biegłego psychiatry M. L. z 2 sierpnia 2018 roku Sąd ustalił, że K. K. cierpi na zespół natręctw. Zaburzenia psychiczne występują u opiniowanej od dzieciństwa, wyraźnemu nasileniu uległy w 2010 roku, kiedy to opiniowana była hospitalizowana w (...). Natręctwa, a dodatkowo zaburzenia nastroju nasilały się w związku z sytuacją życiową (choroba i śmierć męża, wykrycie u niej guza mózgu i operacja neurochirurgiczna). Przebieg zaburzeń pozwala na ustalenie, że K. K. jest niezdolna do pracy od 2010 roku do chwili obecnej. Stan zdrowia psychicznego nie wyłączał ani nie ograniczał jednak zdolności podejmowania czynności prawnych w tym załatwienia formalności urzędowych przed organem rentowym. ( opinia biegłego psychiatry z 2 sierpnia 2018 roku, k. 108 – 109 a.s.)

Stan faktyczny sprawy Sąd ustalił w oparciu o dokumentację medyczną zawartą w aktach sprawy, dokumentację znajdującą się w aktach rentowych ubezpieczonej oraz w oparciu o dowód z opinii biegłych sądowych lekarzy specjalistów. Autentyczność zgromadzonych dokumentów i ich zgodność z rzeczywistym stanem rzeczy nie budziła zastrzeżeń, w związku z tym Sąd uznał dokumenty za pełnowartościowy i bezsporny materiał dowodowy.

Sąd Okręgowy zważył, że dla rozstrzygnięcia sprawy zasadnicze znaczenie miały opinie sporządzone przez biegłych sądowych powołanych w sprawie, albowiem opinie te pozwalają na dokładne ustalenie charakteru i zakresu dysfunkcji jakie występują w organizmie odwołującej. Zdaniem Sądu opinie biegłych wydane zostały w oparciu o obiektywne wyniki badań odwołującej, a biegli lekarze sporządzający te opinie są specjalistami w swoich dziedzinach, posiadającymi bogatą wiedzę medyczną i wieloletnie doświadczenie zawodowe. Tym samym ustalenia poczynione w oparciu o opinie biegłych stanowiły podstawę rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Odwołanie K. K. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z 28 kwietnia 2017 roku, znak: (...), nie zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 67 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2016 r. poz. 887, dalej: ustawa emerytalna) Do renty rodzinnej uprawnieni są następujący członkowie rodziny spełniający warunki określone w art. 68-71: dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione; przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, z wyłączeniem dzieci przyjętych na wychowanie i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka; małżonek (wdowa i wdowiec); rodzice.

W myśl art. 70 ust. 1 ustawy emerytalnej wdowa ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli:

1.  w chwili śmierci męża osiągnęła wiek 50 lat lub była niezdolna do pracy albo

2.  wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnione do renty rodzinnej po zmarłym mężu, które nie osiągnęło 16 lat, a jeżeli kształci się w szkole - 18 lat życia, lub jeżeli sprawuje pieczę nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy, uprawnionym do renty rodzinnej.

Prawo do renty rodzinnej nabywa również wdowa, która osiągnęła wiek 50 lat lub stała się niezdolna do pracy po śmierci męża, nie później jednak niż w ciągu 5 lat od jego śmierci lub od zaprzestania wychowywania osób wymienionych w ust. 1 pkt 2. (art. 70 ust 2 ustawy emerytalnej)

W rozpatrywanej sprawie nie budzi wątpliwości, że K. K. nie spełnia przesłanek warunkujących przyznanie prawa do renty rodzinnej określonych art. 70 ust. 1 ustawy emerytalnej. Pozostawało bowiem bezsporne, że ubezpieczona nie ma ukończonych 50 lat oraz przede wszystkim nie wychowuje co najmniej jednego z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnionych do renty rodzinnej po zmarłym mężu. Odnośnie warunków określonych w art. 70 ust. 2 ustawy emerytalnej przyjąć należało, że ubezpieczona również ich nie spełnia. Co prawda na podstawie opinii biegłego psychiatry M. L. należało przyjąć, że ubezpieczona pozostaje niezdolna do pracy od 2010 roku, jednak jak wynika z literalnego brzmienia art. 70 ust. 2 niezdolność ta powstać powinna po śmierci małżonka. Mąż ubezpieczonej zmarł 31 marca 2012 roku, a więc dwa lata po powstaniu u ubezpieczonej niezdolności do pracy. W związku z powyższym renta rodzinna nie mogła zostać przyznana ubezpieczonej również na postawie art. 70 ust. 2 ustawy emerytalnej.

W art. 70 ust. 4 ustawy emerytalnej została uregulowana instytucja tzw. okresowej renty rodzinnej. Zgodnie z treścią tego przepisu wdowa niespełniająca warunków do renty rodzinnej określonych w ust. 1 lub 2 i niemająca niezbędnych źródeł utrzymania ma prawo do okresowej renty rodzinnej:

1)przez okres jednego roku od chwili śmierci męża;

2)w okresie uczestniczenia w zorganizowanym szkoleniu mającym na celu uzyskanie kwalifikacji do wykonywania pracy zarobkowej, nie dłużej jednak niż przez 2 lata od chwili śmierci męża.

Okresowa renta rodzinna może być przyznana na okres jednego roku od chwili śmierci męża. Możliwość pobierania renty z art. 70 ust. 4 ustawy emerytalnej jest zatem ograniczona terminem końcowym (dies ad quem) przypadającym w konkretnej dacie. Wniosek złożony przez wdowę po upływie roku od dnia zgonu męża będzie bezskuteczny nawet w przypadku wykazania, że przesłanki uprawniające do okresowej renty rodzinnej istniały w dniu śmierci. Z tych też powodów rozpatrzenie wspomnianych uprawnień powinno być dokonane niezwłocznie (każde opóźnienie powoduje skrócenie okresu realizacji uprawnień). Ewentualne próby przywrócenia terminu będą bezskuteczne bez względu na przyczynę opóźnienia (choroba wdowy, nieznajomość przepisów, nieporadność życiowa, brak informacji o śmierci męża). Wprawdzie decyzja ZUS ma charakter wyłącznie deklaratoryjny, jednak regulacja art. 129 ust. 1 wyklucza możliwość przyznania okresowej renty rodzinnej wstecz, tj. za okres poprzedzający miesiąc złożenia wniosku (pomijając tu sytuację określoną w art. 129 ust. 2). (Antonów Kamil (red.), Komentarz do ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, [w:] Emerytury i renty z FUS. Emerytury pomostowe. Okresowe emerytury kapitałowe. Komentarz. Opublikowano: LEX 2014)

Okres podstawowy może zostać wydłużony na czas uczestniczenia wdowy w zorganizowanym szkoleniu mającym na celu uzyskanie kwalifikacji do wykonywania pracy zarobkowej, maksymalnie jednak do momentu upływu dwóch lat od chwili śmierci męża. Stosownie do § 26 z dnia 11 października 2011 roku w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe, środkiem dowodowym stwierdzającym uczestniczenie wdowy (wdowca) w zorganizowanym szkoleniu jest zaświadczenie właściwego organu, instytucji lub organizacji prowadzącej to szkolenie. W orzecznictwie podkreślono, że celem świadczenia, o którym mowa w art. 70 ust. 4 pkt 2, jest zapewnienie niezbędnych źródeł utrzymania wdowie przez czas jej uczestniczenia w szkoleniu; wypłata świadczenia po okresie trwania szkolenia mija się z celem tego świadczenia (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 17 października 2006 roku, III AUa 1335/05, LEX nr 310475).

Wniosek o przyznanie renty rodzinnej na podstawie art. 70 ust. 4 ustawy emerytalnej złożony po upływie terminów określonych w tym przepisie jest bezskuteczny (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 18 maja 2005 roku, III AUa 2563/04, Biul. SAKa 2005, nr 3).

W związku z niespełnieniem przez ubezpieczoną przesłanek do przyznania renty rodzinnej na postawie art. 70 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej Sąd zbadał, czy ubezpieczona może uzyskać prawo do okresowej renty rodzinnej. Jak wynika z wyżej cytowanego art. 70 ust. 4 ustawy emerytalnej okresowa renta rodzinna przysługuje wdowie, która nie ma niezbędnych źródeł utrzymania. Drugim warunkiem jest, aby wniosek o okresową rentę złożyła albo w ciągu roku od śmierci małżonka albo w okresie uczestniczenia w zorganizowanym szkoleniu mającym na celu uzyskanie kwalifikacji do wykonywania pracy zarobkowej, nie dłużej jednak niż przez 2 lata od chwili śmierci męża. Ewentualne próby przywrócenia terminu będą bezskuteczne bez względu na przyczynę opóźnienia (choroba wdowy, nieznajomość przepisów, nieporadność życiowa, brak informacji o śmierci męża).

Bezspornie ubezpieczona wykazała, że znajduje się w trudnej sytuacji materialnej i nie posiada niezbędnych źródeł utrzymania, jednak wniosek o okresową rentę rodzinną złożyła po upływie terminu określonego w art. 70 ust. 4 pkt 1 ustawy emerytalnej.

Małżonek K. K. zmarł w dniu 31 marca 2012 roku, a wniosek o rentę rodzinną wpłynął do organu rentowego 3 kwietnia 2017 roku, a więc z 4-letnim opóźnieniem. Ubezpieczona w toku postępowania argumentowała, że nie zmieściła się w ww. terminie, ponieważ trudna sytuacja życiowa (w tym jej stan zdrowia psychicznego) negatywnie wpłynęła na jej zdolność do zadbania o sprawy urzędowe, w tym związane z ubieganiem się o świadczenie rentowe. Sąd zgodnie z wnioskiem pełnomocnika ubezpieczonej dopuścił dowód z opinii biegłych neurologa i psychiatry celem ustalenia, czy stan zdrowia K. K. ograniczał zdolność do podejmowania czynności prawnych. Zarówno biegły psychiatra, jak i biegły neurolog nie stwierdzili, aby stan zdrowia ubezpieczonej w spornym okresie ograniczał jej zdolność do podejmowania czynności prawnych. Abstrahując jednak od powyższego jak wskazuje się zarówno w doktrynie, jak i w orzecznictwie wniosek o przyznanie renty rodzinnej na podstawie art. 70 ust. 4 ustawy emerytalnej złożony po upływie terminów określonych w tym przepisie jest bezskuteczny nawet w przypadku wykazania, że przesłanki uprawniające do okresowej renty rodzinnej istniały w dniu śmierci małżonka. A więc próba przywrócenia terminu do złożenia wniosku, którą podjęła w toku tego postępowania ubezpieczona, bez względu na przyczynę uchybienia terminowi (choroba, nieporadność życiowa) nie mogła odnieść pożądanego rezultatu w postaci przyznania prawa do okresowej renty rodzinnej.

Na marginesie dodać należy, że ubezpieczona nie uczestniczyła w zorganizowanym szkoleniu, o którym mowa w art. 70 ust 4 pkt. 2 ustawy emerytalnej, a zatem termin do złożenia wniosku o rentę rodzinną nie uległ wydłużeniu do 2 lat. Nawet, jeżeli hipotetycznie przyjąć, że ubezpieczona uczestniczyłaby w takim szkoleniu to wniosek o rentę rodzinna złożony przez nią nadal byłby wniesiony po terminie, bowiem jak już zostało wskazane małżonek K. K. zmarł w dniu 31 marca 2012 roku, a wniosek został złożony dopiero 3 kwietnia 2017 roku (a więc w takiej sytuacji opóźnienie wynosiłoby 3 lata).

Z tych powodów Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., orzekł jak w sentencji wyroku.

(...)