Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 stycznia 2021r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Agnieszka Stachurska

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 26 stycznia 2021r. w Warszawie

sprawy R. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o świadczenie uzupełniające dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji

na skutek odwołania R. M.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 27 lutego 2020r., znak: (...)

oddala odwołanie.

sędzia Agnieszka Stachurska

UZASADNIENIE

R. M. w dniu 7 kwietnia 2020r. złożył odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 27 lutego 2020r., znak: (...), odmawiającej przyznania świadczenia uzupełniającego dla osoby niezdolnej do samodzielnej egzystencji.

Uzasadniając swe stanowisko ubezpieczony wskazał, że nie zgadza się z orzeczeniami wydanymi przez Lekarza Orzecznika ZUS, a następnie Komisję Lekarską ZUS. Podniósł, że Lekarz Orzecznik zbagatelizował dokument uzyskany ze szpitala w P., z którego wynika, że ubezpieczony przebywał tam w 1963r. i w 1965r. Poza tym zadawał pytania, których sens ubezpieczony podważał. Dodatkowo zaakcentowane zostało, że następnego dnia po wykonaniu badania ubezpieczony przedstawił brakujące dokumenty medyczne, ale dowiedział się, że orzeczenie zostało już wydane. Podkreślił również, że ma problemy z opuszczeniem domu, ponieważ odczuwa lęk przed ludźmi. Z tego powodu przez trzy miesiące leczył się psychiatrycznie (odwołanie z dnia 7 kwietnia 2020r., k. 3 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania, a uzasadniając swe stanowisko powołał przepisy ustawy z dnia 31 lipca 2019r. o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji, na podstawie których wydał zaskarżoną decyzję. W dalszej części odpowiedzi na odwołanie wskazał, że odmówiono ubezpieczonemu prawa do świadczenia, ponieważ orzeczeniem z dnia 27 stycznia 2020r. Komisja Lekarska ZUS uznała, że jest on zdolny do samodzielnej egzystencji (odpowiedź na odwołanie z dnia 29 kwietnia 2020r., k. 4 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

R. M., ur. (...), ukończył szkołę podstawową. Do 2000 roku pracował głównie jako pracownik budowalny. Uzyskał prawo do renty socjalnej od 1 czerwca 2010r. na stałe, przyznane wyrokiem Sądu Okręgowego Warszawa – Praga z dnia 22 października 2012r., wydanym w sprawie o sygn. VII U 21/11 (wyrok Sądu Okręgowego Warszawa – Praga z dnia 22 października 2012r., k. 111 akt rentowych; opinia biegłej sądowej psychiatry, k. 47-49 a.s.)

W dniu 30 października 2019r. ubezpieczony złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniosek o świadczenie uzupełniające dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji (wniosek z 30 października 2019r., akta rentowe). W związku z tym został skierowany na badanie do Lekarza Orzecznika ZUS, który orzeczeniem z 7 stycznia 2020r. stwierdził brak niezdolności do samodzielnej egzystencji. Sprawa została następnie przekazana do rozpatrzenia przez Komisję Lekarską ZUS w związku ze sprzeciwem R. M.. Komisja Lekarska ZUS w orzeczeniu z 25 lutego 2020r. potwierdziła stanowisko Lekarza Orzecznika ZUS, uznając że ubezpieczony nie jest niezdolny do samodzielnej egzystencji (orzeczenie Lekarza Orzecznika ZUS z 7 stycznia 2020r., sprzeciw z 27 stycznia 2020r. i orzeczenie Komisji Lekarskiej ZUS z 25 lutego 2020r. – akta rentowe). W oparciu o powyższe organ rentowy wydał decyzję z 27 lutego 2020r., znak: (...), w której odmówił ubezpieczonemu prawa do świadczenia uzupełniającego (decyzja odmowna z 27 lutego 2020r. - akta rentowe).

R. M. odwołał się od wskazanej decyzji (odwołanie z dnia 7 kwietnia 2020r., k. 3 a.s.). W toku postępowania sądowego postanowieniem z dnia 15 maja 2020r. Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego neurologa, zaś postanowieniem z dnia 17 września 2020r. dowód z opinii biegłego sądowego psychiatry – obu na okoliczność, czy ubezpieczony jest niezdolny do samodzielnej egzystencji, a jeśli tak, to od kiedy i na jaki okres (postanowienie z dnia 15 maja 2020r., k. 6 a.s., postanowienie z dnia 17 września 2020r., k. 37 a.s.).

Biegła sądowa z zakresu neurologii B. A. w opinii wydanej w dniu 14 lipca 2020r. wskazała, że R. M. ze względu na stan neurologiczny nie jest niezdolny do samodzielnej egzystencji zarówno obecnie, jak i na dzień wydania zaskarżonej decyzji. Wyjaśniła, że u ubezpieczonego rozpoznano padaczkę pourazową z napadami z aurą, stan po urazie głowy w 1972r., organiczne zaburzenia nastroju oraz nadciśnienie tętnicze. W trakcie wykonanego badania nie stwierdziła istotnych cech ogniskowego uszkodzenia centralnego układu nerwowego. Wyjaśniła, że zdiagnozowana padaczka wymaga dalszej obserwacji i systematycznego leczenia. Ubezpieczony nie powinien spożywać alkoholu oraz wykonywać prac na wysokości, przy urządzeniach elektrycznych oraz z wykorzystaniem maszyn będących w ruchu. Sprawność jego organizmu jest naruszona w stopniu znacznym, jednakże nie na tyle, aby był niezdolny do samodzielnej egzystencji. Stwierdzone schorzenia nie wymagają stałej pielęgnacji ubezpieczonego i okazywania mu pomocy w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych związanych z samodzielnym poruszaniem się, przy wykonywaniu czynności higieny osobistej czy spożywaniu posiłków (opinia biegłej sądowej neurolog B. A. z dnia 14 lipca 2020r., k. 21-23 a.s.).

W opinii wydanej w dniu 12 listopada 2020r. biegła sądowa z dziedziny psychiatrii M. P. wskazała, że R. M. nie leczy się psychiatrycznie od 2015r. Ubezpieczony odbył pojedyncze wizyty w (...) w 2006r. i w 2011r., a także był hospitalizowany na przełomie lat 2011 i 2012. Biegła rozpoznała u badanego organiczne zaburzenia osobowości u osoby z padaczką. Jednocześnie nie stwierdziła cech klinicznych depresji, objawów wytwórczych psychotycznych ani cech otępienia. Wyjaśniła, że obecne cechy uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego, przejawiające się drażliwością, osłabieniem kontroli nad emocjami, rozwlekłością i dygresyjnością myślenia oraz łagodnymi zaburzeniami pamięci, nie czynią ubezpieczonego bezradnym i niesamodzielnym. W związku z tym nie jest osobą niezdolną do samodzielnej egzystencji (opinia biegłej sądowej psychiatry M. P. z dnia 12 listopada 2020r., k. 47-49 a.s.).

Sąd ustalił wskazany stan faktyczny na podstawie powołanych dokumentów, jak również w oparciu o opinie biegłych sądowych z zakresu neurologii i psychiatrii.

Wśród dokumentów zebranych w sprawie, które zostały uwzględnione przez Sąd, znalazły się przede wszystkim akta organu rentowego oraz dokumentacja medyczna ubezpieczonego, która pozwoliła biegłym sądowym na ustalenie stanu jego zdrowia oraz występujących u niego schorzeń, momentu ich powstania oraz charakteru, a także wpływu tych schorzeń na zdolność do samodzielnej egzystencji. Sąd nie znalazł podstaw do nieuwzględnienia wskazanych dokumentów, ponieważ ich wiarygodność nie budziła wątpliwości i nie była negowana przez strony procesu.

Opinie biegłych sądowych M. P. i B. A. zostały ocenione przez Sąd jako rzetelne, gdyż zostały wydane w oparciu o obiektywne badania ubezpieczonego, przy uwzględnieniu dokumentacji medycznej. Ponadto, treść opinii jest jasna i logiczna, a także wyczerpująco i przekonująco uzasadniona. Z tych względów nie budziły one wątpliwości i zastrzeżeń w zakresie, w jakim ostateczna ocena stanu zdrowia ubezpieczonego potwierdziła jego zdolność do samodzielnej egzystencji. Sąd przyjął zatem opinie biegłych sądowych jako podstawę dokonanych ustaleń faktycznych uznając, że brak jest podstaw do ich negowania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie R. M., jako niezasadne, podlegało oddaleniu.

Rozpoznanie sprawy w rozpatrywanym przypadku nastąpiło na posiedzeniu niejawnym. Taką możliwość daje art. 148 ¹ § 1 k.p.c. (Dz. U. z 2020r., poz. 288 ze zm.), który przewiduje, że sąd może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym, gdy pozwany uznał powództwo lub gdy po złożeniu przez strony pism procesowych i dokumentów, w tym również po wniesieniu zarzutów lub sprzeciwu od nakazu zapłaty albo sprzeciwu od wyroku zaocznego, Sąd uzna – mając na względzie całokształt przytoczonych twierdzeń i zgłoszonych wniosków dowodowych – że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. W przedmiotowej sprawie spór dotyczył jedynie tych okoliczności, które wymagały przeprowadzenia dowodu z opinii biegłych sądowych, co też Sąd uczynił. Nie było natomiast konieczne przeprowadzenie takich dowodów, które wymagałyby wyznaczenia rozprawy. Ponadto strony nie wniosły o to. W tych okolicznościach Sąd na podstawie powołanego przepisu ocenił, że rozpoznanie sprawy i wydanie rozstrzygnięcia mogło nastąpić na posiedzeniu niejawnym.

Regulacje dotyczące świadczenia, o które ubiega się R. M., zostały zamieszczone w ustawie z dnia 31 lipca 2019r. o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji ( Dz. U. z 2020r., poz. 1936), zwanej dalej ustawą o świadczeniu uzupełniającym. Zgodnie z art. 1 ust. 2 tej ustawy, celem świadczenia uzupełniającego jest dodatkowe wsparcie dochodowe osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji. Na podstawie art. 2 ust. 1, takie świadczenie przysługuje osobom, które ukończyły 18 lat i których niezdolność do samodzielnej egzystencji została stwierdzona orzeczeniem o całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji albo orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji, albo orzeczeniem o całkowitej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym i niezdolności do samodzielnej egzystencji, albo orzeczeniem o całkowitej niezdolności do służby i niezdolności do samodzielnej egzystencji.

W myśl art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy o świadczeniu uzupełniającym, w sprawach nieuregulowanych w niniejszej ustawie, dotyczących postępowania w sprawie świadczenia uzupełniającego, wypłaty tego świadczenia oraz wydawania orzeczeń, o których mowa w art. 2 ust. 1, stosuje się odpowiednio m.in. przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, z wyjątkiem art. 136 tej ustawy.

Jedną z przesłanek przyznania świadczenia uzupełniającego jest stwierdzenie niezdolności do samodzielnej egzystencji. Z art. 13 ust. 5 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2021r., poz. 291), zwanej dalej ustawą emerytalną, wynika że niezdolność do samodzielnej egzystencji to spowodowana naruszeniem sprawności organizmu konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy drugiej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych. Zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem pojęcie to ma szeroki zakres przedmiotowy, obejmuje bowiem opiekę oznaczającą pielęgnację, a więc zapewnienie ubezpieczonemu możliwości poruszania się, odżywiania, zaspokajania potrzeb fizjologicznych, utrzymywania higieny osobistej, a także pomoc w załatwianiu elementarnych spraw życia codziennego, takich jak robienie zakupów, uiszczanie opłat czy składanie wizyt u lekarza. Niezdolność do samodzielnej egzystencji ma więc wymiar podwójny, dotyczący zarówno podstawowych czynności własnej osoby, jak i czynności życia codziennego. Orzeczenie niezdolności do samodzielnej egzystencji wymaga niemożności samodzielnego wykonywania tych czynności łącznie na obu wskazanych płaszczyznach. W ramach zakresu pojęcia „niezdolności do samodzielnej egzystencji” należy odróżnić opiekę oznaczającą pielęgnację od pomocy w załatwianiu elementarnych spraw życia codziennego, takich jak robienie zakupów, uiszczanie opłat czy składanie wizyt u lekarza ( wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 6 marca 2013 r., III AUa 1235/12). Pojęcie niezdolności do samodzielnej egzystencji obejmuje z jednej strony opiekę, oznaczającą pielęgnację, czyli zapewnienie ubezpieczonemu możliwości poruszania się, odżywiania, zaspokojenia potrzeb fizjologicznych, czy utrzymania higieny osobistej, a z drugiej strony dotyczy też pomocy w załatwianiu elementarnych spraw życia codziennego, takich jak: robienie zakupów, uiszczanie opłat, składanie wizyt u lekarza, czy załatwianie spraw urzędowych. Dopiero te dwa aspekty ujmowane łącznie wyczerpują zakres znaczeniowy ustawowego pojęcia „niezdolności do samodzielnej egzystencji”. Pojęcie to w zaprezentowanym rozumieniu jest w orzecznictwie utrwalone (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 27 kwietnia 2000r., III AUa 190/00 – Prawo Pracy 2001/3/45; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 21 lutego 2002r., III AUa 1331/01, OSA 2003/7/28; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 6 marca 2003r., I AUa 651/02, Prawo Pracy 2004/7-8/65; wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 20 czerwca 1995r., AUr 531/95, OSA 1995/7-8/56). Istotne jest przy tym, iż sam fakt, że osoba doznaje pewnych utrudnień w realizacji potrzeb życia codziennego nie może przesądzać o uznaniu jej za niezdolną do samodzielnej egzystencji (wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 3 września 2015r., III AUa 910/14).

Dla oceny, czy w przedmiotowej sprawie ww. elementy wystąpiły i czy ubezpieczony jest niezdolny do samodzielnej egzystencji, Sąd dopuścił dowód z opinii biegłych sądowych z zakresu dwóch specjalności, tj. neurologii i psychiatrii. W rozpatrywanej sprawie poza sporem było, że ubezpieczony jest osobą całkowicie niezdolną do pracy. Ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika bowiem, że od 1 czerwca 2010r. ma przyznane prawo do renty socjalnej na stałe. Ta okoliczność nie jest jednak równoznaczna ze stwierdzeniem automatycznie również i niezdolności do samodzielnej egzystencji. Biegli sądowi, których Sąd powołał do oceny stanu zdrowia ubezpieczonego, oceniając ww. aspekt, jednoznacznie i zgodnie wskazali, że ubezpieczony nie jest osobą niezdolną do samodzielnej egzystencji. Niewątpliwie jest osobą chorą, na co wskazuje rozpoznana u niego padaczka pourazowa z napadami z aurą, stan po urazie głowy w 1972r., organiczne zaburzenia nastroju oraz nadciśnienie tętnicze. W związku z tym ubezpieczony jest też niezdolny do jakiejkolwiek pracy, jednakże nie istnieją podstawy do uznania go za osobę niezdolną do samodzielnej egzystencji. Zdiagnozowane schorzenia nie uniemożliwiają ubezpieczonemu wykonywania podstawowych czynności życia codziennego oraz załatwiania osobistych spraw. Stwierdzone napady padaczkowe wymagają dalszego leczenia, jednak same w sobie nie powodują stanu niezdolności do samodzielnej egzystencji, gdyż na co dzień stan zdrowia R. M. pozwala na samodzielną realizację wszystkich podstawowych potrzeb związanych m.in. z poruszaniem się, higieną osobistą czy przygotowaniem i spożyciem posiłków, jak również załatwianiem spraw urzędowych.

Ubezpieczony dwukrotnie zgłaszał zastrzeżenia odnośnie sporządzonych w sprawie opinii biegłych sądowych. Należy podkreślić jednak, że ciężar dowodu w sprawie o świadczenie uzupełniające obciąża osobę wnioskującą, która powinna przedstawić dowody potwierdzające utratę zdolności do samodzielnej egzystencji. To zatem ubezpieczony powinien złożyć wyniki badań i inne dokumenty z leczenia, które potwierdzą zasadność jego wniosku. Takich jednak nie przedstawił, a te, które zostały w aktach sprawy zgromadzone, nie są podstawą do oceny, że ubezpieczony nie może samodzielnie egzystować w takim zakresie, jak pojęcie niezdolności do samodzielnej egzystencji w sposób wyżej opisany należy rozumieć.

Dodatkowo te zarzuty, które wobec opinii biegłych sądowych, zgłosił R. M., są lakoniczne i nie zawierają żadnych merytorycznych argumentów, które mogłyby być podstawą do zakwestionowania wniosków zawartych w obydwu opiniach i do przeprowadzenia dowodu z opinii innych biegłych tych samych specjalności. Poza tym w pismach procesowych, zawierających wskazane zarzuty, ubezpieczony opisując, jakie czynności wykonuje sam (potrafi się samodzielnie ubrać i ogolić; samodzielnie i na bieżąco dokonuje opłat za czynsz i media), niejako potwierdził, że nie jest osobą niezdolną do samodzielnej egzystencji. To zaś, że wskazał na występujące u niego napady padaczkowe, nie zmienia oceny biegłych sądowych. Biegli, będąc fachowcami w swoich dziedzinach, szczególnie biegła sądowa z dziedziny neurologii, mają szeroką wiedzą dotyczącą funkcjonowania osób z padaczką, przebiegu napadów padaczkowych i ich wpływu na codzienne funkcjonowanie. W przypadku ubezpieczonego ocenili, że ani padaczka, ani inne występujące u ubezpieczonego schorzenia nie ograniczają możliwości wykonywania samodzielnie czynności życia codziennego, nie czynią więc ubezpieczonego niezdolnym do samodzielnej egzystencji. Ubezpieczony w okresach występowania napadów padaczkowych i bezpośrednio potem może wymagać opieki i pielęgnacji, sytuacja będzie występować jednak tylko przejściowo, a nie na stałe.

Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzekł o oddaleniu odwołania.