Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 listopada 2022 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Monika Rosłan – Karasińska

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 8 listopada 2022 r. w Warszawie

sprawy W. G.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o rekompensatę

na skutek odwołania W. G.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 27 stycznia 2021 r. znak: (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje odwołującemu się W. G. prawo do rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach;

2.  zasądza od organu rentowego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. na rzecz odwołującego się W. G. kwotę 180,00 zł (sto osiemdziesiąt) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

SSO Monika Rosłan – Karasińska

Sygn. akt VII U 488/21

UZASADNIENIE

W. G. w dniu 11 lutego 2021 r. złożył odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 27 stycznia 2021 r. znak: (...) i wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez przyznanie rekompensaty. Decyzji zostało zarzucone dokonanie przez organ wadliwej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego i przyjęcie, że ubezpieczony nie udokumentował swojej pracy w warunkach szczególnych. Odwołujący się pracował na pełnym etacie jako programista oraz operator specjalistycznych edytorów graficznych na komputerach z monitorami CRT. Nominalnie nie nazywało się to w siatce płac przedsiębiorstwa programista czy grafik komputerowy, ale praktycznie ubezpieczony pracował w tym charakterze od listopada 1980 r. (przy monitorach CRT od 1987 r.) do marca 2010 r. Później zmieniły się monitory na LCD. Między 1999 r. a 2001 r. część obowiązków ubezpieczonego oprócz pracy na komputerze, związana była dodatkowo z obsługą użytkowników. W tym przypadku było to 21 lub 24 lata pracy w opisanym charakterze i warunkach przy monitorze CRT, a od 1992 r. nawet 2 lub 3 monitory na stanowisku pracy. Ubezpieczony pisał skrypty systemowe i aplikacyjne. Pracował na skomplikowanych edytorach graficznych budujących stacje elektroenergetyczne (czynności wymagające precyzji i skupienia wzroku). Programowanie wykonywał przede wszystkim w latach 1980-1992 (od 1987 r. na monitorach CRT). Później pracował jako grafik, ale też jako programista skryptów (przy monitorach CRT do 2010 r.).Praca odbywała się przez co najmniej przez 5-6 godzin dziennie przy monitorach ekranowych typu CRT (starego typu z mruganiem wysokiej częstotliwości i wyższym promieniowanie elektromagnetycznym i jonizującym). Pracę taką wykonywał od września 1986 r., kiedy u pracodawcy pojawiły się komputery osobiste, na których bezpośrednio pracował na stanowisku pracy. Towarzyszył temu hałas dziesiątków serwerów i urządzeń towarzyszących. Do 1986 r. pracował jako informatyk-energetyk na dużych stacjonarnych maszynach cyfrowych starego typu (taśmy i karty perforowane). Pracę przy monitorach ekranowych kontynuował do końca zatrudnienia z tym, że w 2010 r. pracodawca zaczął wymieniać monitory CRT na podwójne monitory ekranowe LCD ( odwołanie, k.3-8 a. s.).

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. W uzasadnieniu organ rentowy stwierdził, że wniosek o rekompensatę został załatwiony odmownie, ponieważ w postępowaniu przed organem rentowym W. G. nie udokumentował piętnastoletniego okresu pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. Przedłożone świadectwa pracy nie zawierają informacji, że praca wykonywana przy monitorze ekranowym stanowiła pracę w szczególnych warunkach ( odpowiedź na odwołanie, k.39-40 a. s.).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W. G. urodzony (...) w okresie od 1 grudnia 1980 r. do 31 grudnia 1987 r. pracował w (...) S.A. Od 1 stycznia 1988 r. do 30 września 1990 r. był zatrudniony w Wspólnocie (...) i (...) (...), a od 1 października 1990 r. do 31 października 1998 r. w (...) S.A.
W (...) Sp. z o.o. pracował od 1 listopada 1998 r. do 31 marca 2010 r. Później był zatrudniony w (...) S.A. od 1 kwietnia 2010 r. do 28 lipca 2019 r. w pełnym wymiarze czasu pracy jako programista oraz grafik komputerowy i przy serwerowniach, gdzie był narażony na działanie promieniowania jonizującego oraz działanie pól elektromagnetycznych w zakresie od 0,1 do 300.000 MHz w strefie zagrożenia. Cały czas pracował w tym samym miejscu przy tym samym biurku. Ubezpieczony był przenoszony, ale z całym działem. Wspólnota (...) (...) to była firma, która wchłonęła do swoich struktur (...) W 1990 r. zlikwidowano ten podmiot i powstały (...) S.A. Odwołujący pracował dwa lata w Instytucie (...). Potem był zatrudniony jako programista. Programował przez pierwszy okres na tzw. maszynach cyfrowych. W 1985 r. pracodawca zakupił komputery. We wrześniu 1986 r. ubezpieczony miał na swoim biurku komputer. To był komputem typu XT, AP. Komputer składał się z pudełka, ze stacji dysku, klawiatury, myszki. Był duży kineskop. W ciągu półtora roku pojawiły się monitory kolorowe, 15 calowe. Dziennie świadczył 5-6 godzin pracy. Ubezpieczony korzystał z ustawy rehabilitacyjnej i pracował 7 godzin dziennie. Przysługiwały mu przerwy kodeksowe. Brał również udział w spotkaniach wydziałowych i szkoleniach. Cały czas pracował w tym samym wydziale i programował. Robił również skrypty systemowe i skrypty wewnątrz baz danych. Później pracował przy monitorach graficznych. Od 1986 r. do 1990 r. pracował przy PC. W 1991 r. miał nawet dwa monitory. Ubezpieczony był też na szkoleniu w Stanach Zjednoczonych. W marcu 1993 r. zmienił charakter pracy na graficzną. Wykonywał prace szczególnie obciążające narząd wzroku. Miał okulary i kłopoty ze wzrokiem. Okna były zasłonięte ze względów bezpieczeństwa. Odwołujący się czasami schodził również do serwerowni. To było związane z obsługa kopii tego co robił. W serwerowni zaczął pracować w 1998 r., kiedy przeszedł do (...) na początku jako administrator, a później jako zastępca kierownika oraz kierownik. Serwerownie były bardzo różne. Znajdowały się w piwnicy bez okien. Na początku było od kilku do kilkunastu serwerów, a później były ich setki. Codziennie odwiedzał dwie, trzy serwerownie. Poza serwerami były tam również urządzenia pomocnicze, typu zasilacze, switche, koncentratory oraz monitor z klawiaturą. Przełączał się między serwerami, aby wykonać odpowiednie czynności związane z obsługą serwera. Chodził w serwerowni między szafami. Był szum i niska temperatura. Na monitorach CRT pracował do kwietnia 2010 r. Na tych monitorach występował efekt migotania i olśnieni. Miał co dwa, trzy lata prawo do kupienia okularów. Lekarz zakładowy wypisywał recepty, które były refundowane. W 2007 r. wrócił do dyspera, czyli do działu dyspozytorów. Serwery znajdowały się w szafach. Serwery oddziaływały na pracownika. Było dużo kabli. Do tych serwerów można było wejść z każdej strony. Monitory CRT również promieniowały. Były też inne urządzenia, które wywoływały promieniowanie, na przykład zasilacze oraz switche, czyli elektroniczne urządzenia przełączające ścieżki przesyłania danych. Stanowiska specjalisty i specjalisty koordynatora niczym się od siebie nie różniły. Odwołujący się został zdegradowany i z koordynatora został specjalistą. Jako kierownik wydziału eksploatacji systemów miał dwa komputery i musiał nadzorować ludzi i ich sprawdzać. Każdy miał określoną grupę serwerów do obsługi. Pracownicy mieli dyżury domowe i zdalnie łączyli się z wydziałem. Odwołujący się usuwał awarie. Na stanowisku kierownika wydziału eksploatacji systemów miał zadania biurowe w wymiarze 5-10% ( umowa o pracę z dnia 27 listopada 1980 r., k.18 a. s., świadectwo pracy, k.20,21, umowa o pracę z dnia 1 października 1990 r., k.23 a. s., zaświadczenie z 11 lutego 2022 r., k.203 a. s., zeznania W. G., k.198-199 a. s.).

W. G. 4 lipca 2019 r. złożył do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniosek o emeryturę (wniosek o emeryturę z 4 lipca 2019 r., nienumerowane a. r.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. 17 lipca 2019 r. wydał decyzję znak: (...) o przyznaniu emerytury od 1 lipca 2019 r., tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek (decyzja ZUS z 17 lipca 2019 r., nienumerowane a. r.).

Ubezpieczony 29 lipca 2019 r. złożył do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniosek o ponowne obliczenie świadczenia emerytalno-rentowego (wniosek o ponowne obliczenie świadczenia emerytalno-rentowego z 29 lipca 2019 r., nienumerowane a. r.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. 27 stycznia 2021 r. wydał decyzję odmowną o przyznaniu rekompensaty, znak: (...). W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że ubezpieczony nie udowodnił wymaganego okresu pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze wynoszącego 15 lat (decyzja ZUS z 27 stycznia 2021 r., nienumerowane a. r.).

W. G. 11 lutego 2021 r. złożył odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z 27 stycznia 2021 r., znak: (...) ( odwołanie,k.3-8 a. s.).

W opinii z dnia 30 maja 2022 r. biegły sądowy K. T. (1) stwierdził, że na podstawie dokumentów załączonych do akt sprawy w spornym okresie od 1 września 1986 r. do 31 grudnia 2008 r. odwołujący się był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy od 1 września 1986 r. do 31 grudnia 1987 r. na stanowisku Specjalista - (...) ( (...)), od 1 stycznia 1988 r. do 30 września 1990 r. na stanowisku Specjalista ds. programowania, Główny specjalista ds. bazy danych - Wspólnota (...) i (...) (...), W., od 1 października 1990 r. do 31 października 1998 r. na stanowisku Specjalista, Specjalista-koordynator - (...) S.A., od 1 listopada 1998 r. do 31 marca 2010 r. na stanowisku Koordynator zadania (od 1 listopada 1988 r. do 31 grudnia 2001 r.), Kierownik Wydziału Eksploatacji (...) (od 1 stycznia 2002 r. do 31 stycznia 2004 r.), Administrator (...) (od 1 lutego 2004 r. do 1 marca 2010 r.) - (...) Sp. z o.o. W zakresie swoich obowiązków wykonywał prace jako programista, twórca programów, skryptów, baz danych, operator edytorów graficznych, analityk i administrator pracy systemów operacyjnych i specjalistycznych (obsługa energetycznych systemów informa­tycznych). Budował i zarządzał bazą danych systemu dyspozytorskiego. Budował bazy stacji elektroenergetycznych (...). Programowanie wykonywał również na graficznej platformie (...). Wykonywał schematy sieci informatycznej w (...) zawierające elementy grafiki komputerowej. Kierując działem, cały czas administrował systemami informatycznymi. Administrował i zarządzał serwerami. Konfigurował je. Sprawdzał poprawność ich funkcjono­wania oraz robił kopie zapasowe. Praca odwołującego się na monitorach ekranowych wymagała staranności, dokładności i skupienia. Obciążała narząd wzroku i wymagała precyzyjnego widzenia. Na ekranach występował efekt migotania oraz zjawisko odbić i olśnień (zwłaszcza przy sztucznym oświetleniu). Miało to wpływ na zmęczenie i obciążenie wzroku. Pracował w trybie tekstowym, a potem z grafiką o wysokiej rozdzielczości ( zeznania A. K., k.133-141 a. s.). Odwołujący się tworzył algorytmy. Rozpisywał je w rozkazach języka programowania. Testował i poprawiał błędy oraz ostateczne wdrażał ( zeznania J. K., k.143-145 a. s., zeznania H. G., k.147-150 a. s.). Praca tego rodzaju polega na interakcji z systemami informatycznymi ( zeznania I. L., k.152-156 a. s.). Szczególnie podczas tworzenia schematów stacyjnych ( zeznania T. S. k.166-170 a. s.). Ubezpieczony rysował graficzne schematy stacji elektroenergetycznych ( zeznania M. G., k.182-190 a. s.). Odwołujący w czasie spornego okresu zatrudnienia wykonywał czynności służbowe na kompu­terach PC z monitorem (lub 2-3 monitorami) typu CRT w pomieszczeniach biurowych, w dys­pozytorniach (przy sztucznym świetle) lub bezpośrednio w pomieszczeniach serwerowni (we­dług odwołującego i jego współpracowników, występowało tam promieniowanie jonizujące i elektromagnetyczne oraz hałas). W zeznaniach świadków są takie zapisy, jak narażenie na promieniowanie, ale nie był to poziom zagrażający życiu lub zdrowiu. Same serwery nie były tak szkodliwe jak monitory CRT. Źródłem hałasu były pracujące serwery i klimatyzacja ( zeznania
A. K., k.133-141 a. s.). Promieniowanie występowało w serwerowniach. Hałas był uciążliwy ( zeznania I. L., k.152-156 a. s.). Powyższe czynniki były czynnikami fizycznymi, a ich wskaźniki były mierzalne. Ocena narażenia pracownika na promieniowanie jonizujące prowadzona jest na podstawie kontrolnych pomiarów dawek indywidualnych lub pomiarów dozymetrycznych w środowisku pracy. Ochrona przed polami elektromagnetycznymi opierała się na koncepcji stref ochronnych, a w otoczeniu pola wyróżniał się obszar bardzo silnych pól, w którym nie wolno przebywać pracownikom i ludności (strefa niebezpieczna); obszar ekspozycji zawodowej (strefa ochrony), w którym mogą przebywać jedynie pracownicy związani z obsługą źródeł; obszar bezpieczny, w którym długotrwałe przebywanie nie powoduje zmian w stanie zdrowia. Obszar ekspozycji zawodowej podzielony został na dwie strefy: strefę zagrożenia, w której można przebywać nie dłużej niż 8 godzin i strefę pośrednią, w której czas przebywania pracownika nie podlega ograniczeniom. W strefie bardzo silnych pól (strefa niebezpieczna) mogą przebywać pracownicy wyposażeni w środki ochrony indywidualnej zabezpieczające przed działaniem pola. W tym obszarze dopuszczalne jest trzymanie kończyn zgodnie z warunkami dopuszczalnej ekspozycji. Aby ocenić zagrożenia stwarzane przez pola elektromagnetyczne, należy uprzednio poznać natężenia pól, gęstość mocy (łącznie z ich częstotliwościami), wyznaczyć zasięgi stref ochronnych i czasy ekspozycji pracowników. To musi być ustalone w trakcie pomiarów. W tym przypadku również, aby ocenić skalę oddziaływania hałasu na pracownika, muszą być wykonane pomiary tego czynnika w środowisku pracy i poddane ocenie zgodnie z wymaganiami prawa. W okresie, w którym tworzony był wykaz A, wskazana poz. 5 działu XIV odnosiła się do monitorów starej generacji - kineskopowych, o niskiej rozdzielczości i to determinowało założenie prawodawcy, że praca z wykorzystaniem takich urządzeń wymagała precyzyjnego widzenia, co szczególnie obciążało wzrok. Postęp technologiczny stopniowo powodował, że to założenie traciło swą aktualność i konieczna stawała się ocena wykonywanej pracy przez pryzmat ponadstandardowego (w stosunku do przeciętnej pracy z komputerem) obciążenia wzroku. Prace na zajmowanych w spornym okresie stanowiskach polegały na pracy w trybie tek­stowym, wykonywaniu grafiki o wysokiej rozdzielczości; tworzeniu programów przez stworzenie algorytmu, rozpisaniu go w rozkazach języka programowania, testowaniu, wyłapywaniu błędów i nieprawidłowych poleceń przez śledzenie poszczególnych wersów programu i wprowadzeniu ich poprawnie, poprawianiu błędów oraz ostatecznym wdrożeniu; tworzeniu schematów stacyjnych; rysowaniu graficznie elektroenergetycznych schematów stacji i ciągłej obserwacji monitorów celem sprawdzenia kodów wprowadzanych z klawiatury. Odwołujący w spornym okresie wykonywał pracę przy obsłudze jednego monitora ekranowego, jak również 2-3 monitorów, w który wyposażone było jego stanowisko pracy w biurze, jak również stanowiska w dyspozytorni, czy też serwerowni. Były to monitory kineskopowe CRT, w których występował między innymi efekt migotania (tętnienia obrazu) oraz zjawisko odbić i olśnień (zwłaszcza przy sztucznym oświetleniu), co prowadziło do szybszego zmęczenia oczu oraz znacznego obciążenia narządu wzroku. Monitory CRT charakteryzowały się mniejszą ostrością oraz czytelnością czcionki i szczegółów obrazu, co zmuszało do większego wytężania wzroku podczas pracy. Praca odwołującego przy obsłudze monitorów ekranowych wymagała staranności, dokładności i skupienia. Obciążała narząd wzroku i wymagała precyzyjnego widzenia. Na ekranach występował efekt migotania oraz zjawisko odbić i olśnień, co miało wpływ na zmęczenie i obciążenie wzroku. Czynniki mające wpływ na szczególne obciążenie narządu wzroku przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych, to duża liczba ruchów gałki ocznej, konieczność ciągłych zmian akomodacji i adaptacji gałki ocznej dokonujące się automatycznie przez spłaszczanie i uwypuklanie soczewki. Praca odwołującego w spornym okresie od 1 września 1986 r. do 31 grudnia 2008 r. nie może zostać uznana za pracę w warunkach szczególnych, o której mowa w zał. A dział XIV poz. 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r., czyli prace narażające na działanie promieniowania jonizującego oraz prace narażające na działanie pól elektromagnetycznych w zakresie od 0,1 do 300.000 MHz w strefie zagrożenia. W świetle załączonych dokumentów, zeznaniach świadków oraz analizy dostępnego materiału nie było jednoznacznych, wiarygodnych i mierzalnych danych (wskaźników) potwierdzających narażenie odwołującego w miejscu pracy (serwerownie) na działanie promieniowania jonizującego i pól elektromagnetycznych strefy zagrożenia. Praca odwołującego w spornym okresie od 1 września 1986 r. do 31 grudnia 2008 r. na wszystkich zajmowanych w tym czasie stanowiskach była pracą wykonywaną stale, w pełnym wymiarze czasu i może zostać uznana za pracę w warunkach szczególnych, o której mowa w zał. A dział XTV poz. 5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. Powyższe prace zostały również uwzględnione w resortowym zarządzeniu Ministra Górnictwa i Energetyki w zał. A dział XIV poz. 5 pkt 4 i tak Zarządzenie nr 17 Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 12 sierpnia 1983 r., znak: BS/24/1601/36/83 w sprawie określenia stanowisk pracy w resorcie górnictwa i energetyki, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach (Dz. Urz. 1983 r., nr 8, poz. 12), Dział XIV - Prace różne; poz. 5. Prace szczególnie obciążające narząd wzroku i wymagające precyzyjnego widzenia w kartografii, montażu mikroelementów, wymagają­cego posługiwania się przyrządami optycznymi oraz przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych: 1. grawer mikroelementów, 2. kontroler jakości, 3. monter elementów półprzewodnikowych, 4. operator mikroskopów i monitorów ekranowych ( opinia biegłego sądowego K. T. (2), k. 215-222 a. s.).

W piśmie z dnia 14 lipca 2022 r. organ rentowy stwierdził, że W. G. nie udokumentował co najmniej piętnastu lat pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Świadectwa pracy znajdujące się w aktach ww. nie potwierdzają wykonywania pracy w szczególnych warunkach. W okresie od 1 września 1986 r. do 31 grudnia 2008 r. ww. zajmował różne stanowiska pracy między innymi: od 1 grudnia 1980 r. do 31 grudnia 1987 r. specjalisty, od 1 stycznia 1988 r. do 30 września 1990 r. specjalisty d/s programowania, od 1 października 1990 r. do 31 października 1998 r. specjalisty, specjalisty- koordynatora, w tym od 1 listopada 1990 r. do 31 grudnia 1991 r. na 1/ 4 etatu jako programista, od 1 listopada 1998 r. do 31 grudnia 2008 r. administrator systemów. Zatem prace odwołującego wykonywane w spornym okresie nie można uznać za pracę w szczególnych warunkach, o których mowa w załączniku A dział XIV poz. 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. W tym zakresie organ rentowy zaakceptował opinię biegłego. Rodzaje prac wykonywane przez pracownika wykazane w świadectwach pracy muszą pokrywać się z wymienionymi w rozporządzeniu z 7 lutego 1983 r. oraz w załączonym do niego wykazie A. Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie był upoważniony do dokonywania samodzielnej oceny zgodności rodzaju prac wykonywanych na danych stanowiskach określonych różnymi nazwami w wydanych przez pracodawców świadectwach pracy. Przedłożona przez W. G. dokumentacja nie daje podstaw do uznania pracy przy monitorze ekranowym jako pracy w szczególnych warunkach. Rodzaje prac wykonywane przez odwołującego wykazane w świadectwach pracy nie potwierdzają, że są to prace szczególnie obciążające narząd wzroku i wymagające precyzyjnego widzenia. W tym zakresie organ rentowy nie zgodził się z opinią biegłego sądowego K. T. (2) ( pismo procesowe organu rentowego z dnia 14 lipca 2022 r., k.234 a. s.).

W piśmie procesowym z dnia 12 października 2022 r. pełnomocnik odwołującego się wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez przyznanie odwołującemu się prawa do rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach, tj. w efekcie i następstwie uznania, pracy odwołującego w okresie od 1 września 1986 r. do 31 grudnia 2008 r. za pracę w szczególnych warunkach, o której mowa w załączniku A Działu XIV poz. 5 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególny charakterze, a także w Zarządzeniu nr 17 Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 12 sierpnia 1983 r. w sprawie określenia stanowisk pracy w resorcie górnictwa i energetyki, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach - Dział XIV, poz. 5 pkt 4 i zasądzenie od organu rentowego na rzecz odwołującego się zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, w szczególności złożone do akt dokumenty, zeznania świadków, zeznania odwołującego się, a także opinia biegłego sądowego mgr inż. K. T. (2) potwierdziły, że odwołujący się we wnioskowanym okresie wykonywał pracę przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych szczególnie obciążające narząd wzroku i wymagające precyzyjnego widzenia, przy czym praca ta wykonywana była przez niego stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. W związku z powyższym uznać należy, iż odwołujący się spełnił ustawowy wymóg i wykazał co najmniej piętnastoletni okres wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (na dzień 31 grudnia 2008 r.) i spełnia wszystkie przesłanki i wymogi do przyznania rekompensaty ( pismo procesowe pełnomocnika odwołującego się, k.245-246 a. s.).

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie powołanych dokumentów, jak również zeznań świadków: A. K., J. K., H. G., I. L., T. S. i M. G. oraz ubezpieczonego. Relacja świadków w ww. zakresie koresponduje z dokumentami z akt osobowych W. G., jak również z tym, co ubezpieczony zeznał, a poza tym oparta jest na obserwacjach, jakie świadkowie w codziennej pracy mogli poczynić z uwagi na pracę w tym samym miejscu, w którym pracował ubezpieczony. Jego zeznaniom Sąd również dał wiarę, biorąc uwagę, że są spójne wewnętrznie, a także ich treść pokrywa się z tym na co wskazują inne dowody zgromadzone w sprawie.

Sąd dał wiarę zeznaniom ubezpieczonego co do przebiegu zatrudnienia w (...) S.A. oraz rodzaju i charakteru wykonywanej przez niego pracy, które zostały ocenione jako spójne i nie budzące wątpliwości co do ich wiarygodności, a nadto znajdują one potwierdzenie w dokumentacji pracowniczej odwołującego się. Zeznania świadków uznano za wiarygodne ponieważ opisali oni spójnie czynności, które wykonywał odwołujący się, zaś wiedzę o tym czerpali z bezpośrednich kontaktów ze współpracującym z nimi odwołującym się.

Dokumenty, na jakie Sąd wskazał, ustalając stan faktyczny, zgromadzone głównie w aktach osobowych, a w części w aktach prowadzonych przez organ rentowy, zostały ocenione jako wiarygodne. Sąd – biorąc pod uwagę zgodność ich treści z tym na co wskazali świadkowie i ubezpieczony – nie miał podstaw do innej oceny.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie W. G. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z 27 stycznia 2021 r., znak (...) było uzasadnione.

Regulacja dotycząca prawa do rekompensaty z tytułu zatrudnienia w warunkach szczególnych, o którą ubiegał się W. G. została wprowadzona do ustawy z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (tekst jednolity Dz. U. z 2018 r., poz. 1924). Art. 2 pkt 5 tej ustawy zawiera definicję rekompensaty rozumianej jako odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Z kolei warunki jej przyznawania oraz sposób jej obliczenia wskazują art. 21 – 23 zamieszczone w Rozdziale III „Rekompensata”. Art. 23 stanowi, że ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę oraz, że przyznawana jest ona w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. W art. 21 ust. 1 ustawy wskazano natomiast, że rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat. Z art. 21 ust. 2 ustawy wynika zaś, że rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Celem rekompensaty, o której mowa w cytowanych przepisach, podobnie jak i emerytury pomostowej, jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych przy pracach w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W przypadku rekompensaty realizacja tego celu polega jednak nie na stworzeniu możliwości wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej, lecz na odpowiednim zwiększeniu podstawy wymiaru emerytury z FUS, do której osoba uprawniona nabyła prawo po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego.

Wskazywane art. 2 pkt 5 i art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych formułują dwie zasadnicze przesłanki nabycia prawa do rekompensaty: 1) nienabycie prawa do emerytury pomostowej oraz 2) osiągnięcie okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS wynoszącego co najmniej 15 lat. Z kolei w art. 21 ust. 2 tej ustawy została zawarta przesłanka negatywna, którą stanowi nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Może ona budzić wątpliwości, gdyż literalna wykładnia tego wyrwanego z kontekstu normatywnego przepisu może prowadzić do wniosku, że prawo do rekompensaty przysługuje wyłącznie tym osobom, które nie nabyły prawa do jakiejkolwiek emerytury z FUS. Do prawidłowej interpretacji tego przepisu konieczne jest jednak zastosowanie wykładni systemowej, która prowadzi do przepisu art. 23 ustawy o emeryturach pomostowych, zgodnie z którym rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego. Z kolei z art. 173 ust. 1 ustawy emerytalnej wynika, że kapitał początkowy ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., za których były opłacane składki na ubezpieczanie społeczne przed dniem 1 stycznia 1999 r. W tych okolicznościach warunek sformułowany w art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych należy rozumieć w taki sposób, że rekompensata jest adresowana wyłącznie do ubezpieczonych objętych systemem emerytalnym zdefiniowanej składki, którzy przed osiągnięciem podstawowego wieku emerytalnego nie nabyli prawa do emerytury z FUS w obniżonym wieku emerytalnym z uwagi na prace w warunkach szczególnych, obliczanej według formuły zdefiniowanego świadczenia. Nabycie prawa do takiego tylko świadczenia stanowi przesłankę negatywną przyznania prawa do rekompensaty. Natomiast nabycie prawa do emerytury na zasadach ogólnych nie wpływa w żaden sposób na uprawnienia do rekompensaty (wyrok Sadu Apelacyjnego w Gdańsku z 5 maja 2017 r., III AUa 2047/16, wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 14 grudnia 2015 r., III AUa 1070/15, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 22 września 2017 r., III AUa 529/16).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt rozpatrywanej sprawy należy wskazać,
że nie zachodzi negatywna przesłanka przyznania W. G. prawa do rekompensaty. Ubezpieczony nie miał przyznanego prawa do wcześniejszej emerytury
z uwagi na pracę w warunkach szczególnych. Decyzją z 17 lipca 2019 r. przyznano mu prawo do emerytury w powszechnym wieku emerytalnym.

Wobec powyższego, celem ustalenia czy ubezpieczonej przysługuje prawo
do rekompensaty należało zbadać spełnienie przesłanek pozytywnych, o których była mowa. Analiza cytowanych przepisów ustawy o emeryturach pomostowych, prowadzi do wniosku,
że prawo do rekompensaty mają osoby urodzone po 1948 r., które przed 1 stycznia 2009 r. wykonywały przez co najmniej 15 lat pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 i 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Podobnie jak przy ustalaniu tego okresu na potrzeby przyznania emerytury w niższym wieku emerytalnym,
tak przy ustalaniu prawa do rekompensaty będą uwzględnione tylko okresy, w których praca była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Zdaniem Sądu, W. G. spełnił przesłanki pozytywne konieczne do tego, by uzyskać prawo do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych. Ubezpieczony nie nabył prawa do emerytury pomostowej i legitymuje się okresem 15 lat pracy w warunkach szczególnych, przypadającym przed 1 stycznia 2009 r.

Rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r., Nr 8, poz. 43) – zwane dalej rozporządzeniem w sprawie wieku emerytalnego,
do którego należy się odwołać na podstawie art. 32 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach
z FUS, wskazuje w § 2 ust. 1, że okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń
na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. W przypadku ubezpieczonego, któremu ZUS nie uwzględnił do stażu pracy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia jest nieuzasadnione.

Odnosząc się do wskazanej okoliczności należy podnieść, że w sprawie o prawo
do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z uwagi na wykonywanie pracy szczególnych warunkach – analogicznie w sprawie o prawo do rekompensaty - należy ustalić faktyczny rodzaj i zakres powierzonych do wykonywania czynności (obowiązków) pracowniczych i to one podlegają każdorazowo ocenie, a nie rodzaj stanowiska, jaki w dokumentach podał pracodawca. Ponadto, choć wykonywanie pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze powinno być stwierdzone przez pracodawcę w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze lub w świadectwie pracy (wyrok Sądu Najwyższego z 15 grudnia 1997 r., II UKN 417/97 oraz wyrok Sądu Najwyższego z 21 listopada 2001 r., II UKN 598/00), to dokumenty te podlegają każdorazowo weryfikacji. Wynika to z tego, że są to dokumenty prywatne w rozumieniu art. 245 k.p.c. i nie stanowią dowodu tego, co zostało w nim odnotowane. Taki walor mają wyłącznie dokumenty urzędowe, do których w myśl stosowanego a contrario art. 244 § 1 k.p.c. nie zalicza się świadectwa pracy, skoro nie zostało sporządzone przez organy władzy publicznej ani inne organy państwowe (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 17 grudnia 2013 r., III AUa 783/13, Lex nr 1409118). To zatem oznacza, że nawet jeśli pracodawca ww. dokument pracownikowi wystawił, to i tak podlega on kontroli ZUS i sądu
i nie oznacza automatycznie, że praca w danym okresie była wykonywana w warunkach szczególnych. Z drugiej zaś strony, brak takiego dokumentu bądź jego wadliwości nie przesądzają o tym, że praca nie była wykonywana w warunkach szczególnych. Kwestia
ta każdorazowo podlega badaniu przy uwzględnieniu tego, jakie czynności i rodzaj prac faktycznie wykonywał wnioskodawca i co ważne, w razie wszczęcia postępowania sądowego, toczącego się wskutek odwołania ubezpieczonego od odmownej decyzji organu rentowego
w sprawie przyznania uprawnień do emerytury w wieku obniżonym (także w sprawie
o rekompensatę), dopuszczalne jest przeprowadzanie wszelkich dowodów dla wykazania okoliczności, mających wpływ na prawo do świadczenia. Wynika to z tego, że w postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi, przewidzianymi w kodeksie postępowania cywilnego, a nie tylko świadectwem pracy
w warunkach szczególnych.

W rozpatrywanej sprawie z przeprowadzonych przez Sąd dowodów jednoznacznie wynika, że W. G. w okresie od 1 września 1986 r. do 31 grudnia 2008 r. pracował w (...) S.A. Praca ta może zostać zakwalifikowana jako odpowiadająca w zał. A dział XTV poz. 5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. Okresy zatrudnienia w warunkach szczególnych przekraczają wymagany przez ustawę próg 15 lat.

W tych okolicznościach należało stwierdzić, że ubezpieczony spełnia przesłanki
do uzyskania dochodzonego od organu rentowego prawa do rekompensaty. W konsekwencji odwołanie podlegało uwzględnieniu poprzez zmianę zaskarżonej decyzji w ten sposób,
że przyznano W. G. prawo do rekompensaty na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., o czym sąd orzekł w sentencji wyroku.