Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 lipca 2023 roku

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Agnieszka Stachurska

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 17 lipca 2023 roku w Warszawie

sprawy M. D.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o zwrot nienależnie pobranego świadczenia uzupełniającego

na skutek odwołania M. D.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 25 stycznia 2023 roku, znak: (...)

oddala odwołanie.

sędzia Agnieszka Stachurska

UZASADNIENIE

M. D. w dniu 18 lutego 2023r. złożyła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 25 stycznia 2023r., znak: (...), zobowiązującej do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia uzupełniającego za okres od 24 lutego 2022r. do 31 stycznia 2023r. w łącznej kwocie 1.569,59 zł, wnosząc o jej uchylenie i nakazanie organowi rentowemu wydanie decyzji o braku konieczności zwrotu pobranego świadczenia.

Uzasadniając swe stanowisko, ubezpieczona podniosła, że zaskarżona decyzja została wydana z naruszeniem prawa, ponieważ nie została pouczona o braku prawa do pobierania świadczenia uzupełniającego, zgodnie z art. 84 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Dalej ubezpieczona wyjaśniła, że decyzją o waloryzacji renty i ponownym obliczeniu wysokości świadczenia uzupełniającego, wydaną w dniu 1 marca 2022r., została poinformowana o przysługującym jej od 1 marca 2022r. świadczeniu uzupełaniającym w wysokości 500 zł miesięcznie. Natomiast decyzję o zwrocie nienależnie pobranego świadczenia uzupełniającego ZUS motywuje faktem przyznania osobie uprawnionej emerytury z dniem 1 lutego 2022r., o czym ubezpieczona nie została poinformowana. Nie mogła mieć o tym fakcie wiedzy, gdyż decyzja o przyznaniu emerytury z urzędu została wydana przez Zakład dopiero w dniu 18 stycznia 2023r., znak: (...) i dostarczona za pośrednictwem Poczty Polskiej, za poświadczeniem odbioru w dniu 31 stycznia 2023r. Natomiast decyzja o ponownym obliczeniu świadczenia uzupełniającego w obniżonej kwocie została wydana przez ZUS dopiero 25 stycznia 2023r.

Ubezpieczona wskazała również, że nie jest w posiadaniu żadnych środków finansowych. Wypłacone przez ZUS świadczenie nie pokrywa jej podstawowych potrzeb, gdyż jest osobą niepełnosprawną o znacznym stopniu upośledzenia sprawności, niezdolną do samodzielnej egzystencji. Przyznane świadczenie nie pokrywa kosztów utrzymania/zamieszkania, opłaty za media, żywność, odzież, a także drogie specjalistyczne leki. Z uwagi na rodzaj schorzenia ubezpieczona wymaga stałej 24 godzinnej obecności osób drugich i w związku z tym okresowo korzysta z płatnego pobytu dziennego-opiekuńczego w placówce przystosowanej do opieki nad osobami z podobnymi schorzeniami (w chwili obecnej koszt wynosi 150 zł za dobę). Bez dodatkowego wsparcia, również finansowego, osób drugich, nie jest w stanie egzystować ani zwrócić środków, które ZUS, zgodnie z decyzją z dnia 1 marca 2022r., przelewał na jej konto (odwołanie z dnia 10 lutego 2023r., k. 3-5 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. W uzasadnieniu odpowiedzi na odwołanie wyjaśnił, że M. D. pobierała rentę z tytułu trwałej niezdolności do pracy. Decyzją z dnia 19 marca 2020r. organ rentowy przyznał ubezpieczonej również świadczenie dla osób niezdolnych dla samodzielnej egzystencji w kwocie 500 zł. Wskazana decyzja zawierała pouczenie o okolicznościach powodujących obowiązek zwrotu nienależnie pobranych świadczeń. Następnie decyzją z dnia 18 stycznia 2023r. przyznano ubezpieczonej emeryturę z urzędu od dnia 24 lutego 2022r.

W dalszej części odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wskazał, że wysokość świadczenia uzupełniającego stanowi różnicę między ustaloną dla danego okresu kwotą (tj. odpowiednio od 1 marca 2020r. – 1.700,00 zł, od 1 marca 2021 r. – 1.772,08 zł, od 1 marca 2022r. – 1896,13 zł) i łączną kwotą przysługujących świadczeń pieniężnych finansowych ze środków publicznych, przy czym świadczenie uzupełniające nie może być wyższe niż 500 zł. Wydając decyzję o przyznaniu emerytury z urzędu w kwocie wyższej niż dotychczas wypłacana renta z tytułu niezdolności do pracy Zakład decyzją z dnia 25 stycznia 2023r. ponownie ustalił wysokość świadczenia uzupełniającego za okres od 24 lutego 2022r. do 31 stycznia 2023r.: emerytura od 24 lutego 2022r. wynosi 1.435,66 zł, zatem świadczenie uzupełniające wynosi 336,42 zł (łącznie 1.772,08 zł), emerytura od 1 marca 2022r. wynosi 1.536,16 zł, zatem świadczenie uzupełniające wynosi 359,97 zł (łącznie 1.896,13 zł). Dodatkowo, przywołując treść art. 8 ustawy o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji, organ rentowy wyjaśnił, że zarówno decyzja z dnia 18 stycznia 2023r. o przyznaniu emerytury z urzędu, jak i decyzja z dnia 19 marca 2020r. o przyznaniu świadczenia uzupełniającego zawierały pouczenie o okolicznościach powodujących obowiązek zwrotu nienależnie pobranych świadczeń (odpowiedź na odwołanie z dnia 8 marca 2023r., k. 19-20 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

M. D. pobierała rentę z tytułu trwałej niezdolności do pracy (bezsporne). W dniu 9 marca 2020r. złożyła w ZUS wniosek o świadczenie uzupełniające dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji (wniosek z dnia 9 marca 2022r., k. 1-2 a.s.). Decyzją z dnia 19 marca 2020r., znak: (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. przyznał ubezpieczonej od 1 marca 2020r. świadczenie uzupełniające w kwocie 500,00 zł miesięcznie, a zarazem wyjaśnił, że wysokość ww. świadczenia ustalona jest jako różnica między kwotą 1.700,00 zł i łączną kwotą przysługujących świadczeń pieniężnych finansowanych ze środków publicznych, przy czym świadczenie uzupełniające nie może być wyższe niż 500,00 zł. W dniu 1 marca 2020r. ubezpieczonej przysługiwała renta w kwocie 1.200,00 zł, a więc świadczenie zostało przyznane w kwocie 500,00 zł. W pouczeniu dołączonym do wskazanej decyzji poinformowano ubezpieczoną o konieczności powiadamiania o okolicznościach mających wpływ na prawo i wypłatę świadczenia, m.in. o uzyskaniu uprawnień do świadczeń finansowanych ze środków publicznych oraz pobieraniu takiego świadczenia lub jego podwyższeniu. Jednocześnie organ rentowy zamieścił w pouczeniu informację, co należy rozumieć przez świadczenie nienależnie pobrane, w jakich przypadkach wysokość świadczenia ulega zmianie oraz że w razie zmiany okoliczności będących podstawą do ustalenia wysokości świadczenia uzupełniającego, a więc w przypadku gdy ubezpieczony uzyska świadczenie finansowane ze środków publicznych lub świadczenie z zagranicznej instytucji właściwej do spraw emerytalno-rentowych lub przysługujące świadczenie finansowane ze środków publicznych lub świadczenie z zagranicznej instytucji właściwej do spraw emerytalno-rentowych zostanie podwyższone i będzie to miało wpływ na wysokość świadczenia uzupełniającego, to – za okres, w którym było wypłacone w zawyżonej wysokości – jest świadczeniem nienależnie pobranym, które ubezpieczony będzie musiał zwrócić w części, w jakiej przekroczyło świadczenie należne (decyzja ZUS z dnia 19 marca 2020r., k. 5-6 a.r.).

Decyzją z dnia 18 stycznia 2023r., znak: (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z urzędu przyznał ubezpieczonej od 24 lutego 2022r. prawo do emerytury. W związku z tym prawo do renty z tytułu niezdolności ustało z dniem 1 lutego 2023r. Świadczenie emerytalne zostało przyznane w wysokości 1.435,66 zł, a po waloryzacji od 1 marca 2022r. w kwocie 1.536,16 zł brutto miesięcznie wraz z dodatkiem pielęgnacyjnym w kwocie 256,44 zł (decyzja ZUS z dnia 18 stycznia 2023r., k. 6 tom II a.r.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. w dniu 25 stycznia 2023r. wydał decyzję znak: (...), w której wskazał, że od 1 lutego 2022r. organ rentowy ponownie obliczył wysokość przysługującego ubezpieczonej świadczenia uzupełniającego. Po ponownym obliczeniu świadczenie uzupełniające wnosi 359,97 zł miesięcznie i stanowi różnicę między kwotą 1.896,13 zł i łączną kwotą przysługujących świadczeń pieniężnych finansowanych ze środków publicznych. Organ rentowy wskazał także, że emerytura ubezpieczonej ustalona z urzędu od 1 lutego 2022r. wynosi 1.435,66 zł, a po waloryzacji od 1 marca 2022r. – 1.535,16 zł, a więc świadczenie uzupełniające przysługuje w kwocie 359,97 zł i za okres od 24 lutego 2022r. do 31 stycznia 2023r. wypłacone zostało ubezpieczonej w zawyżonej wysokości i w odrębnej decyzji ustalone zostanie nienależnie pobranie świadczenie, które będzie podlegać zwrotowi (decyzja ZUS z dnia 24 stycznia 2023r., k. 9 a.r.).

Następnie Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. decyzją z dnia 25 stycznia 2023r., znak: (...), stwierdził, że M. D. pobrała nienależne świadczenia za okres od 24 lutego 2022r. do 31 stycznia 2023r. w łącznej kwocie 1.569,59 zł z tytułu świadczenia uzupełniającego dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji i zobowiązał ubezpieczoną do zwrotu tej kwoty (decyzja ZUS z dnia 25 stycznia 2023r., k. 11 a.r.).

Powyższy stan faktyczny, który nie był sporny pomiędzy stronami, Sąd ustalił na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach organu rentowego oceniając, że ich wiarygodność nie budzi wątpliwości.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Rozpoznanie sprawy w rozpatrywanym przypadku nastąpiło na posiedzeniu niejawnym. Taką możliwość daje art. 148 ¹ § 1 k.p.c. (Dz. U. z 2021r., poz. 1805 ze zm.), który przewiduje, że sąd może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym, gdy pozwany uznał powództwo lub gdy po złożeniu przez strony pism procesowych i dokumentów, w tym również po wniesieniu zarzutów lub sprzeciwu od nakazu zapłaty albo sprzeciwu od wyroku zaocznego, Sąd uzna – mając na względzie całokształt przytoczonych twierdzeń i zgłoszonych wniosków dowodowych – że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. W przedmiotowej sprawie okoliczności faktyczne nie były sporne, a zatem nie zachodziła potrzeba przeprowadzania dowodów. Spór dotyczył jedynie prawa. Ponadto strony nie wniosły o przeprowadzenie rozprawy. W tych okolicznościach Sąd na podstawie powołanego przepisu ocenił, że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne, co w konsekwencji pozwoliło na rozpoznanie sprawy i wydanie rozstrzygnięcia na posiedzeniu niejawnym. O takim sposobie załatwienia sprawy Sąd wcześniej uprzedził strony, powołując się dodatkowo na art. 15 zzs ¹ ustawy z dnia 2 marca 2020r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. z 2020r., poz. 1842) i udzielając stronom tygodniowego terminu na złożenie pism procesowych prezentujących ich ostateczne stanowiska w sprawie oraz na zgłoszenie sprzeciwu dotyczącego skierowania sprawy do rozpoznania na posiedzeniu niejawnym (k. 47 i 55 a.s.).

Świadczenie uzupełniające w myśl art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 31 lipca 2019r. o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji (tekst jedn. Dz. U. z 2022r. poz. 1006 ze zm.), zwanej dalej ustawą o świadczeniu uzupełniającym, przysługuje osobom uprawnionym, które nie posiadają prawa do świadczeń pieniężnych finansowanych ze środków publicznych albo suma tych świadczeń o charakterze innym niż jednorazowe, wraz z kwotą wypłacaną przez zagraniczne instytucje właściwe do spraw emerytalno-rentowych, z wyłączeniem renty rodzinnej przyznanej w okolicznościach, o których mowa w art. 68 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2022r. poz. 218, 1006, 1692, 1967, 2127, Dz. U. z 2023 r. poz. 156), zasiłku pielęgnacyjnego oraz innych dodatków i świadczeń wypłacanych wraz z tymi świadczeniami na podstawie odrębnych przepisów przed dokonaniem odliczeń, potrąceń i zmniejszeń, nie przekracza kwoty 1.750 zł miesięcznie (kwota obowiązująca w okresie 24 lutego 2022r. do 31 stycznia 2023r.)

Zgodnie z art. 7 ust. 2 ustawy o świadczeniu uzupełniającym, osoba uprawniona jest obowiązana do informowania organu właściwego o wszelkich zmianach mających wpływ na prawo do świadczenia uzupełniającego oraz jego wysokość. Zgodnie z ust. 3 ww. przepisu, jeżeli ustaną okoliczności będące podstawą przyznania świadczenia uzupełniającego, prawo do tego świadczenia ustaje od miesiąca, w którym nastąpiło zdarzenie będące podstawą utraty prawa do świadczenia uzupełniającego. Organ właściwy stwierdza decyzją ustanie prawa do świadczenia i wstrzymuje jego wypłatę. Z kolei w myśl art. 8 ust. 1 ustawy o świadczeniu uzupełniającym osoba, która pobrała nienależnie świadczenie uzupełniające, jest obowiązana do jego zwrotu. Zgodnie z art. 8 ust. 2, za nienależnie pobrane świadczenie uważa się świadczenie:

wypłacone mimo ustania okoliczności będących podstawą jego przyznania, jeżeli osoba pobierająca to świadczenie była pouczona o braku prawa do jego pobierania;

wypłacone mimo zmiany okoliczności będących podstawą do ustalenia jego wysokości, jeżeli osoba pobierająca to świadczenie była pouczona o okolicznościach mających wpływ na zmianę wysokości świadczenia;

przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenie;

przyznane na podstawie decyzji, której nieważność następnie stwierdzono, albo przyznane na podstawie decyzji, która została następnie uchylona w wyniku wznowienia postępowania, i osobie odmówiono prawa do świadczenia;

wypłacone osobie innej niż osoba, która została wskazana w decyzji przyznającej świadczenie, z przyczyn niezależnych od organu właściwego.

Ustawodawca w cytowanym art. 8 ustawy z dnia 31 lipca 2019r. o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji w sposób odrębny uregulował zasady zwrotu nienależnie pobranego świadczenia uzupełniającego i nie odesłał w tym zakresie do regulacji zawartych w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Wynika to jasno z art. 7 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy.

Z zebranego w przedmiotowej sprawie materiału dowodowego wynika, że za okres od 24 lutego 2022r. do 31 stycznia 2023r. ubezpieczona pobrała nienależne świadczenie. Wobec przyznania ubezpieczonej emerytury, której kwota przewyższyła wysokość renty z tytułu niezdolności do pracy oraz kwotę, na jaką wskazuje art. 2 ust. 2 ustawy o świadczeniu uzupełniającym, ubezpieczona nie mogła otrzymywać w ww. miesiącach świadczenia uzupełniającego w wysokości 500 zł miesięcznie. Podkreślić należy, że jeśli wysokość przychodów wnioskodawcy zwiększa się, to może zaistnieć sytuacja, w której świadczenie dotychczas pobierane będzie przysługiwało w niższej wysokości bądź nie będzie przysługiwało wcale. W takim przypadku wnioskodawca – choć nadal jest osobą niezdolną do samodzielnej egzystencji – jest zobowiązany zwrócić organowi rentowemu świadczenie wypłacone w kwocie zawyżonej. Jest ono świadczeniem nienależnie pobranym, na co wskazuje art. 8 ust. 2 pkt 2 ustawy o świadczeniu uzupełniającym.

W przedmiotowej sprawie, ze względu na przyznanie ubezpieczonej emerytury od 24 lutego 2022 r. w kwocie 1.435,66 zł, natomiast od 1 marca 2022 r. w kwocie 1.536,16 zł, a więc z uwagi na zmianę okoliczności będących podstawą do ustalenia wysokości świadczenia uzupełniającego, ubezpieczona nie miała prawa do tego, by takie świadczenie pobrać w okresie od 24 lutego 2022 r. do 31 stycznia 2023 r. w kwocie 500 zł miesięcznie. Warunkiem, by świadczenie wypłacone w takich okolicznościach uznać za nienależnie pobrane jest pouczenie osoby uprawnionej o okolicznościach mających wpływ na zmianę wysokości świadczenia. M. D. takie pouczenie otrzymała w decyzji z dnia 19 marca 2020r. Organ rentowy wskazał w tym pouczeniu o konieczności powiadamiania o okolicznościach mających wpływ na prawo i wypłatę świadczenia, m.in. o uzyskaniu uprawnień do świadczeń finansowanych ze środków publicznych oraz pobieraniu takiego świadczenia lub jego podwyższeniu. Wyjaśnił również w jakich przypadkach wysokość świadczenia uzupełniającego ulega zmianie, co należy rozumieć przez świadczenie nienależnie pobrane oraz, że w razie zmiany okoliczności będących podstawą do ustalenia wysokości świadczenia uzupełniającego, a więc w przypadku gdy ubezpieczony uzyska świadczenie finansowane ze środków publicznych lub świadczenie z zagranicznej instytucji właściwej do spraw emerytalno-rentowych lub przysługujące świadczenie finansowane ze środków publicznych lub świadczenie z zagranicznej instytucji właściwej do spraw emerytalno-rentowych zostanie podwyższone i będzie to miało wpływ na wysokość świadczenia uzupełniającego, to – za okres, w którym było wypłacone w zawyżonej wysokości – jest świadczeniem nienależnie pobranym, które ubezpieczony będzie musiał zwrócić w części, w jakiej przekroczyło świadczenie należne.

W związku z powyższym ubezpieczona wiedziała, co powoduje zmianę wysokości świadczenia. Pouczenie, którego w decyzji z 19 marca 2020r. udzielił jej ZUS, jest takim pouczeniem, na jakie wskazuje art. 8 ust. 2 pkt 2 ustawy o świadczeniu uzupełniającym, co z kolei powoduje, że M. D. jest zobowiązana zwrócić organowi rentowemu kwotę 1.569,69 zł. Pobrała ją tytułem świadczenia uzupełniającego za miesiące 24 lutego 2022r. do 31 stycznia 2023r. w zawyżonej wysokości. Zarazem pamiętać trzeba, że organ rentowy nie mógł wypłacić tych świadczeń w niższej wysokości, bo decyzję o przyznaniu emerytury wydał w dniu 18 stycznia 2023r., natomiast w dniu 25 stycznia 2023r. ponownie obliczył wysokość przysługującego ubezpieczonej świadczenia uzupełniającego. Wówczas świadczenia uzupełniające za sporny okres były już zrealizowane, a z racji tego, że były nienależnie pobrane, to ubezpieczona musi je zwrócić.

Wobec powyższego, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., odwołanie M. D. od decyzji organu rentowego z dnia 25 stycznia 2023r., jako bezzasadne, podlegało oddaleniu.