Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 listopada 2024 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący Sędzia Renata Gąsior

Protokolant st. sekr. sądowy Marta Jachacy

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 13 listopada 2024 r. w W.

sprawy D. K. (1)

przeciwko Prezesowi Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

o ustalenie podlegania ubezpieczeniom społecznym, wysokość nadpłaconych składek

na skutek odwołania D. K. (1)

od decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

z dnia 29 czerwca 2022 r., znak: (...) (...)

z dnia 27 lipca 2022 r. znak: (...) (...)

oddala odwołania.

Sędzia Renata Gąsior

UZASADNIENIE

D. K. (1) w dniu 2 sierpnia 2022 r. wniósł odwołanie od decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z dnia 29 czerwca 2022 r. znak: (...) (...) w której organ rentowy stwierdził ustanie istnienia ubezpieczenia społecznego rolników w zakresie ubezpieczenia wypadkowego, chorobowego i macierzyńskiego od 1 maja 2012 r. oraz ubezpieczenia emerytalno- rentowego od 1 maja 2012 r.

Odwołujący zarzucił przedmiotowej decyzji:

1.  stwierdzenie ustania ubezpieczenia społecznego rolników w oparciu o błędną ocenę stanu faktycznego;

2.  niedostrzeganie w toku postępowań z zakresu ubezpieczeń społecznych konieczności przestrzegania przepisów k.p.a., a wydanie decyzji wyłącznie w oparciu art. 83a ust. 1 i ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych;

3.  brak reakcji na pisma składane w toku trwania ubezpieczenia społecznego rolników jako naruszenie zasady określonej w art. 12 k.p.a.

Mając powyższe zarzuty na względzie odwołujący wniósł o przywrócenie ubezpieczenia społecznego rolników.

W uzasadnieniu odwołania D. K. (1) wskazał, że w okresie objętym ubezpieczeniem społecznym rolników w dniu 30 kwietnia 2011 roku przesłał listem poleconym pismo z informacją, że z dniem 1 maja 2011 r. zawiesza działalność gospodarczą na okres 12 miesięcy. Do pisma załączył kserokopię wniosku, który został złożony do (...) m.st. W. w dzielnicy P.. Skarżący wznowił działalność gospodarczą z dniem 1 maja 2012 r. i zapominał dokonać obowiązku złożenia zaświadczenia z urzędu skarbowego o kwocie należnego za poprzedni rok podatkowy podatku dochodowego od przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej w terminie do 31 maja zgodnie z art. 5a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników. Informację o wznowieniu działalności gospodarczej przesłał w korespondencji rejestrowanej w dniu 22 kwietnia 2013 r. wraz z pismem o zmianie adresu do korespondencji, jednak informacja o wznowieniu działalności gospodarczej nie została załączona do akt płatnika. Placówka terenowa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (...) w L. mając wiedzę, że skarżący zawiesił działalność gospodarczą wyłącznie na okres jednego, roku a skarżący nie dokonał zobowiązania wynikającego w art. 5a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników powinna w ocenie odwołującego niezwłocznie po dniu 1 czerwca 2012 r. wszcząć postępowanie, które skutkowałby wydaniem decyzji o stwierdzenie ustania ubezpieczenia społecznego rolników. W ocenie odwołującego Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego zobligowana była do ustalenia ustania ubezpieczenia społecznego na bieżąco, a nie ze skutkiem wstecznym. Ubezpieczony wskazał, że zaskarżona decyzja stwierdza ustanie ubezpieczenia rolniczego z niewątpliwym naruszeniem prawa, ponieważ jej wydanie nastąpiło wskutek "dostrzeżenia" przez placówkę terenową w M. wadliwości dopiero w maju 2022 roku. Ubezpieczony wskazał, że formalnie pozostaje w ubezpieczeniu, opłaca składki, nabywa emerytalną ekspektatywę i korzysta ze świadczeń określonych w ustawie. Powołując się na orzecznictwo Sądu Najwyższego odwołujący wskazał, że w jego ocenie sprawa wymaga wykładni art. 83a ust. 1 i ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, wywołującego rozbieżności w orzecznictwie sądów powszechnych, wyrażające się „w niedostrzeganiu w toku postępowań z zakresu ubezpieczeń społecznych konieczności przestrzegania przepisów k.p.a.". W ocenie ubezpieczonego nie do zaakceptowania jest sytuacja, w której KRUS P. Terenowa w L. nie reaguje właściwie na pisma składane przez płatnika będącego w toku trwającego ubezpieczenia społecznego rolników i nie ma znaczenia przy tym to, czy KRUS dane pismo traktuje jako istotne czy mniej istotne dla sprawy. Brak należytej reakcji na złożone pismo w dniu 30 kwietnia 2011 r. narusza istotnie zasadę zaufania postępowania do organów państwowych określoną w art. 12 k.p.a. Mając powyższe na względzie wniesiono o zmianę zaskarżonej decyzji (odwołanie z dnia 18 sierpnia 2022 r. k. 3-19 a.s.).

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie. W uzasadnieniu odpowiedzi na odwołanie organ rentowy powołał się na art. 5a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników wskazując, że rolnik, który podlegając ubezpieczeniu w pełnym zakresie z mocy ustawy nieprzerwanie przez co najmniej 3 lata, rozpocznie prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej podlega nadal temu ubezpieczeniu w okresie prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. Na rolniku ciąży obowiązek przedkładania do dnia 31 maja każdego roku podatkowego, zaświadczenia lub oświadczenia o kwocie podatku dochodowego za rok ubiegły. Niezłożenie zaświadczenia albo oświadczenia lub niezachowanie terminu do złożenia tego zaświadczenia albo oświadczenia, jest równoznaczne z ustaniem ubezpieczenia z dniem, do którego rolnik obowiązany był złożyć zaświadczenie albo oświadczenie w Kasie, chyba, że ten rolnik zaprzestał prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w sposób trwały lub okresowy przed upływem terminu na złożenie tego zaświadczenia albo oświadczenia. Termin może zostać przywrócony na wniosek rolnika, jeżeli rolnik udowodni, że niezachowanie terminu nastąpiło wskutek zdarzeń losowych. Organ rentowy wskazał, że D. K. (1) po rozpoczęciu rolniczej działalności gospodarczej od dnia 26 kwietnia 2000 r. podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników z tytułu prowadzenia działalności rolniczej. Po zawieszeniu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej z dniem 1 maja 2011 r. wydana została decyzja w dniu 20 maja 2011 r., w której zmieniono warunki podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników, tj. ustał obowiązek opłacania podwójnej składki na ubezpieczenie emerytalno-rentowe. Odwołujący we wskazanym terminie nie poinformował o wznowieniu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, a zgodnie z wcześniej przytaczanym przepisem ustawodawca w ustawie z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników w art. 5a nakłada obowiązek na rolnika, który kontynuuje ubezpieczenie z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, do złożenia oświadczenia o kontynuowaniu tego ubezpieczenia w terminie 14 dni od dnia rozpoczęcia wykonywania pozarolniczej działalności gospodarczej lub współpracy przy tej działalności. Organ rentowy zwrócił uwagę, że w ustępie 2 tego artykułu, w punkcie 1 ustanawia, że za rozpoczęcie prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej uznaje także wznowienie wykonywania pozarolniczej działalności gospodarczej, którą okresowo zawieszono. Organ rentowy wskazał, że w dniu 26 kwietnia 2013 r. do P. Terenowej KRUS w L. wpłynęło pismo wnioskodawcy informujące o zmianie adresu do korespondencji. Pismo o wznowieniu pozarolniczej działalności gospodarczej, które wnioskodawca dołączył do odwołania, nie wpłynęło do P.. Zgodnie z art. 39 ust. 4 cytowanej ustawy Prezes Kasy w dniu 29 czerwca 2022 r. wydał nową decyzję znak (...)-KU/W.402.282.2022 o ustaniu ubezpieczenia społecznego rolników od 1 maja 2012 r. Mając powyższe na względzie wniesiono o oddalenie odwołania (odpowiedź na odwołanie z dnia 18 sierpnia 2022 r. k.20-23 a.s.).

W dniu 6 września 2022 r. ubezpieczony wniósł odwołanie od decyzji Prezesa Rolniczego (...) oddział w L. z dnia 27 lipca 2022 r. znak (...) (...) w przedmiocie nadpłaty należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne rolników. Decyzji tej D. K. (1) zarzucił:

1.  Przedwczesne wydanie decyzji, przed zakończeniem postępowania odwoławczego;

2.  Błędne naliczenie wysokości nadpłaconych składek.

W uzasadnieniu odwołania wskazał, że w dniu 29 lipca 2022 roku płatnik D. K. (1) za pośrednictwem placówki terenowej KRUS w L. złożył odwołanie do Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Jeleniej Górze od decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego w sprawie stwierdzenia ustania ubezpieczenia społecznego rolników znak: (...) (...) z dnia 29 czerwca 2022 r.

D. K. (1) uznał, że wydanie w dniu 27 lipca 2022 r. nowej decyzji znak: (...) (...)w sprawie zwrotu nadpłaty należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne przed rozstrzygnięciem przez Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Jeleniej Górze złożonego odwołania tj. uprawomocnieniem się wydanej decyzji w sprawie stwierdzenia ustania ubezpieczenia społecznego rolników jest przedwczesne. Ubezpieczony zaznaczył, że w skarżonej decyzji Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego stwierdził nadpłatę z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne rolników w kwocie 8 303,00 zł. Naliczona wysokość nadpłaty jest niezgodna z wpłacanymi przez płatnika składkami. Płatnik w okresie 1 maja 2012 – 31 sierpnia 2022 dokonał płatności w składkach w łącznej wysokości 17.114,00 zł (słownie: siedemnaście tysięcy sto czternaście złotych). Mając powyższe na względzie ubezpieczony wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji (odwołanie z dnia 31 lipca 2022 r. k. 31-34 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 22 września 2022 r. organ rentowy wniósł o połączenie do łącznego rozpoznania sprawy z odwołania z dnia 29 czerwca 2022 r. znak (...) (...) oraz oddalenie odwołania. W uzasadnieniu odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wskazał, że zaskarżoną decyzją z dnia 27 lipca 2022 r. znak (...) (...) Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, na podstawie art. 41 b ust. 11 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. 2022 poz. 933 z późn. zm.) stwierdził nadpłatę z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne rolników w kwocie 8.303,00 zł. Po wyłączeniu z ubezpieczenia społecznego rolników D. K. (1) decyzją z dnia 27 lipca 2022 r., znak: (...)-KU/W.413.158.2022 stwierdzającą nadpłatę na koncie, dokonano korekty przypisu składek na koncie wnioskodawcy, w wyniku której powstała nadpłata. Organ rentowy powołując się na art. 41 b ust. 11 cytowanej ustawy wskazał, że nadpłacone lub nienależnie opłacone składki nie podlegają zwrotowi, jeżeli od dnia ich opłacenia upłynęło 5 lat. W związku z powyższym decyzja o nadpłacie została wydana na kwotę 8.303,00 zł za okres od 1 października 2017 r. do 24 kwietnia 2022 r. Mając powyższe na względzie organ rentowy wskazał, że decyzja ta została wydana zgodnie z przepisami i wniósł o oddalenie odwołania (odpowiedź na odwołanie z dnia 22 września 2022 r. k. 35 a. s).

Zarządzeniem z dnia 29 września 2022 r. sprawy zainicjowane wniesionymi odwołaniami przez D. K. (1) zostały połączone do wspólnego rozpoznania i prowadzone łącznie pod sygn. akt VII U 353/22 w Sądzie Okręgowym w Jeleniej Górze (zarządzenie z dnia 29 września 2022 r. k.36 a.s.).

Postanowieniem z dnia 14 października 2022 r. Sąd Okręgowy w Jeleniej Górze przekazał sprawę do rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Warszawie jako sądowi właściwemu do rozpoznania sprawy (postanowienie z dnia 14 października 2022 r. k.40 a.s.). Następnie Sąd Okręgowy w Warszawie postanowieniem z dnia 28 grudnia 2022 r. przekazał sprawę do tutejszego Sądu jako sądu właściwemu miejscowo do rozpoznania sprawy (postanowienie z dnia 28 grudnia 2022 r. k.46 a.s.). Przedmiotowa sprawa została w tutejszym Sądzie zarejestrowana pod sygn. akt VII U 437/23 (zarządzenie z dnia 23 lutego 2023 r. k.52 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

D. K. (1), urodzony w dniu (...), od dnia 26 kwietnia 2000 roku prowadził gospodarstwo rolne o powierzchni 2,19 ha fizyczne w tym 2,74 ha przeliczeniowe, które to ziemie dzierżawił od G. Z.. W dniu 6 maja 2000 roku złożył do KRUS wniosek o objęcie ubezpieczeniem społecznym. Od 26 kwietnia 2000 roku D. K. (1) podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników i był zobowiązany do opłacania składki na ubezpieczenia wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie oraz emerytalno-rentowe. Gospodarstwo rolne prowadzone przez ubezpieczonego znajdowało się w Z. Starym. Początkowo odwołujący zajmował się ziemią i uprawiał na niej pszenicę, kukurydzę oraz inne uprawy. W późniejszym czasie udostępnił ją innej osobie pod wypas koni. Około 2002-2003 odwołujący przeprowadził się do W. jednak grunt rolny, który dzierżawił cały czas podnajmował, co stanowiło dla niego dodatkowy dochód ( wniosek o objęcie ubezpieczeniem społecznym rolników, k. 1 a.r., umowa dzierżawy k. 2 a.r., decyzja o podleganiu ubezpieczeniu społecznemu rolników z dnia 12 maja 2000 roku, k. 7 a.r., zeznania ubezpieczonego k. 131-134 a.s.).

Od dnia 15 czerwca 2006 r. ubezpieczony prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą I.- D. K. (1) w zakresie usług budowlanych. W dniu 13 lipca 2006 r. Prezes KRUS wydał decyzję o zmianie warunków podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników dla osób rozpoczynających wykonywanie pozarolniczej działalności gospodarczej, w której stwierdzono warunki do dalszego podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników po podjęciu pozarolniczej działalności gospodarczej oraz wynikający z powyższego obowiązek opłacania składki kwartalnej w podwójnej wysokości na ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie oraz ubezpieczenie emerytalno- rentowe. Ubezpieczony był informowany przez organ rentowy, że wymaganym dokumentem w sprawie jest zaświadczenie z właściwego Urzędu Skarbowego o wysokości należnego podatku dochodowego od osób fizycznych od przychodu z pozarolniczej działalności gospodarczej, a nie rozliczenie PIT za dany rok. Równocześnie organ rentowy informował ubezpieczonego o tym, że niezłożenie odpowiedniego dokumentu w wyznaczonym terminie powoduje wyłączenie z ubezpieczenia społecznego rolników. D. K. (1) w kolejnych latach przedkładał zaświadczenia z Urzędu Skarbowego o wysokości dochodu ( zaświadczenie o wpisie do ewidencji działalności gospodarczej z 6 czerwca 2006 r. k. 23 a.r., pismo z KRUS z 9 maja 2007 r. k. 29 a.r., zaświadczenie z US o wysokości dochodu z 18 maja 2007 r. k. 30 a.r., zaświadczenie z US o wysokości dochodu z 30 maja 2008 r. k. 33 a.r., zaświadczenie z US o wysokości dochodu z 6 maja 2009 r. k. 35 a.r., zaświadczenie z US o wysokości dochodu z 6 kwietnia 2010 r. k. 39 a.r.).

W dniu 27 października 2009 r. Prezes KRUS wydał decyzję w przedmiocie zmiany warunków opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników, w której stwierdzono ustanie obowiązku opłacania w podwójnej wysokości składki na ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie od 1 października 2009 r. (decyzja z dnia 27 października 2009 r. k. 36 a.r.).

W dniu 19 kwietnia 2010 r. wpłynęło do K. Rolniczego (...) w L. zaświadczenie z Urzędu Skarbowego o dochodach za rok 2009 złożone przez D. K. (1) i została ubezpieczonemu naliczona ponownie składka w podwójnej wysokości ( pismo z 13 kwietnia 2010 r. i zaświadczenie z Urzędu Skarbowego z dnia 6 kwietnia 2010 r. k.38-39 a.r.).

Od 1 maja 2011 roku ubezpieczony zawiesił działalność gospodarczą na okres 12 miesięcy i poinformował o tym KRUS. Decyzją z dnia 20 maja 2011 r. Prezes KRUS zmienił warunki podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników wskazując, że po zaprzestaniu prowadzenia działalności gospodarczej przez ubezpieczonego zmianie uległa wysokość składki na ubezpieczenie emerytalno- rentowe, która będzie naliczana zgodnie z zasadami określonymi w art. 17 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników. Odwołujący po upływie 12 miesięcy nie poinformował organu rentowego o tym, czy podjął prowadzenie działalności gospodarczej. Od 2012 r. ubezpieczony zaprzestał przesyłania do organu rentowego zaświadczeń z urzędu skarbowego zawierających informację o dochodzie z prowadzenia działalności gospodarczej. D. K. (1) dostawał cały czas blankiety do opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników, jednak nie zwracał uwagi na to, czy to jest składka taka sama, czy niższa niż była poprzednio - opłacał składki na podstawie przesyłanych blankietów. W 2013 roku odwołujący przesłał do KRUS pismo z wnioskiem o przesyłanie korespondencji na nowy adres w W. na ul. (...). Odwołujący zapomniał o składaniu stosowanych dokumentów do KRUS. W 2021 roku zrezygnował z dzierżawy ziemi w S. i kupił grunt rolny koło K. (wniosek z dnia 22 kwietnia 2023r k. 70 a.r., decyzja z dnia 20 maja 2011 r. k. 52 a.r., pismo z dnia 30 kwietnia 2011 r. k. 44 a.r. decyzja z dnia 13 lipca 2006 r. k. 25 a.r. zeznania ubezpieczonego k. 131-134 a.s.).

W dniu 4 kwietnia 2022 r. do KRUS placówki terenowej w L. wpłynęło oświadczenie D. K. (1) o zmianie miejsca prowadzenia gospodarstwa rolnego. Ubezpieczony poinformował Oddział KRUS, że właściwym oddziałem KRUS będzie Oddział w M. (oświadczenie k. 90 a.r.).

KRUS P. Terenowa w L. 13 kwietnia 2022 r. przesłała akta ubezpieczonego do placówki terenowej w M. (pismo z dnia 13 kwietnia 2022 r. k.95 a.r.).

W dniu 6 kwietnia 2022 r. Ubezpieczony dokonał zgłoszenia do ubezpieczenia społecznego rolników w KRUS P. Terenowa w M. i decyzją z dnia 29 kwietnia 2022 r. Prezes KRUS wydał decyzję o podleganiu przez odwołującego się ubezpieczeniu społecznemu rolników od 25 kwietnia 2022 r. (decyzja z dnia 29 kwietnia 2022 r. k.117 a.r.). 13 maja 2022 r. do KRUS P. Terenowa w M. wpłynęło zaświadczenie z urzędu skarbowego o dochodach za rok podatkowy 2021 r. złożone przez ubezpieczonego (pismo z dnia 10 maja 2022 r. k.121-123 a.r).

KRUS placówka terenowa w L. pismem z dnia 13 maja 2022 r. zawiadomiła ubezpieczonego o wszczęciu postępowania w sprawie zasadności podlegania przez odwołującego się ubezpieczeniu społecznemu rolników w związku z posiadaną informacją z (...), że prowadzi on nieprzerwanie pozarolniczą działalność gospodarczą od 15 czerwca 2006 r. (zawiadomienie z 13 maja 2022 r. k.224 a.r.).

Prezes KRUS decyzją z dnia 29 czerwca 2022 r. stwierdził ustanie ubezpieczenia społecznego rolników w zakresie ubezpieczenia wypadkowego, chorobowego i macierzyńskiego oraz emerytalno- rentowego od 1 maja 2012 r. W uzasadnieniu decyzji wskazano, że w związku z brakiem dostarczenia przez ubezpieczonego oświadczenia o chęci kontynuowania ubezpieczenia społecznego rolników w terminie 14 dni od rozpoczęcia wykonywania pozarolniczej działalności gospodarczej oraz dokumentu potwierdzającego wysokość rocznej kwoty granicznej należnego podatku dochodowego od przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej za każdy rok prowadzonej przez niego działalności gospodarczej, nie spełnił on warunków do dalszego podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników. KRUS wskazał, że dokonano wyłączenia ubezpieczonego z ubezpieczenia społecznego i zdrowotnego od 1 maja 2012 r. (decyzja z dnia 29 czerwca 2022 r. k.131 a.r.).

Decyzją z dnia 27 lipca 2022 r. Prezes KRUS stwierdził, że nadpłata powstała na koncie ubezpieczonego z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne rolników w kwocie 8.303,00 zł zostanie zwrócona ubezpieczonemu (decyzja z dnia 27 lipca 2022 r. k.140 a.r.).

Ubezpieczony D. K. (1) nie zgodził się z powyższymi decyzjami i wniósł odwołania od nich inicjując przedmiotowe postępowanie (odwołanie z dnia 29 lipca 2022 r. k.3-19 a.s., odwołanie z dnia 31 sierpnia 2022 r. k.31-33 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie wymienionych dokumentów, a także w oparciu o zeznania odwołującego się D. K. (1).

Dokumenty w zakresie, w jakim potwierdzają wynikające z nich okoliczności, zostały ocenione jako wiarygodne, tym bardziej, że ich treść w przeważającej części koresponduje z tym na co wskazują osobowe środki dowodowe.

Zeznania ubezpieczonego zasługiwały na wiarę w zakresie, w którym odwołujący opisał okoliczności prowadzenia gospodarstwa rolnego oraz pozarolniczej działalności gospodarczej. Ubezpieczony przyznał, że nie zwracał uwagi na to w jakiej wysokości składki płaci i że dokonywał wpłat takich do jakich został zobowiązany przez organ rentowy nie weryfikując ich wysokości. Ponadto odwołujący przyznał, że nie składał wymaganych dokumentów w KRUS przez własne przeoczenie ze względu na natłok obowiązków. Zeznania ubezpieczonego w tym zakresie były spójne i korespondowały z pozostałym zebranym w sprawie materiałem dowodowym. Sąd nie dał wiary zeznaniom ubezpieczonego w zakresie, w którym D. K. (1) wskazywał, że dołączył do korespondencji wysłanej do organu rentowego oświadczenie o podjęciu działalności gospodarczej, ponieważ okoliczność ta nie znalazła potwierdzenia w dokumentach zgromadzonych w toku postępowania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zarówno odwołanie wniesione przez ubezpieczonego D. K. (1) od decyzji Prezesa KRUS z dnia 29 czerwca 2022 r. znak (...) (...) jak i odwołanie od decyzji Prezesa KRUS z dnia 27 lipca 2022 r. znak (...) (...) podlegały oddaleniu.

Na wstępie należy wskazać, że obowiązujące w chwili wydania zaskarżonych decyzji przepisy dopuszczają taką możliwość, ażeby rolnik, który rozpoczyna prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej mógł kontynuować dalej podleganie ubezpieczeniu rolniczemu w KRUS, jednak musi on spełniać warunki określone w art. 5a ust 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. 2022 poz. 933 z późn. zm.), zgodnie z którym rolnik lub domownik, który podlegając ubezpieczeniu w pełnym zakresie z mocy ustawy nieprzerwanie przez co najmniej 3 lata, rozpocznie prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej lub rozpocznie współpracę przy prowadzeniu tej działalności, podlega nadal temu ubezpieczeniu w okresie prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej lub współpracy przy prowadzeniu tej działalności, jeżeli spełnia jednocześnie następujące warunki:

1) złoży w Kasie oświadczenie o kontynuowaniu tego ubezpieczenia w terminie 14 dni od dnia rozpoczęcia wykonywania pozarolniczej działalności gospodarczej lub współpracy przy tej działalności;

2) jednocześnie nadal prowadzi działalność rolniczą lub stale pracuje w gospodarstwie rolnym, obejmującym obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego, lub w dziale specjalnym;

3) nie jest pracownikiem i nie pozostaje w stosunku służbowym;

4) nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty albo do świadczeń z ubezpieczeń społecznych;

5) kwota należnego podatku dochodowego za poprzedni rok podatkowy od przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej nie przekracza kwoty 3.723 zł.

Zaświadczenie albo oświadczenie, że nie została przekroczona kwota podatku dochodowego, o której mowa w ust. 1 pkt 5, rolnik lub domownik obowiązany jest złożyć w Kasie wraz z oświadczeniem, o którym mowa w ust. 1 pkt 1, chyba że ten rolnik lub domownik nie prowadził pozarolniczej działalności gospodarczej w poprzednim roku podatkowym (ust 3). Zaświadczenie albo oświadczenie, że nie została przekroczona kwota podatku dochodowego, o której mowa w ust. 1 pkt 5, rolnik lub domownik prowadzący pozarolniczą działalność gospodarczą, podlegający ubezpieczeniu, obowiązany jest także złożyć w Kasie do dnia 31 maja każdego roku podatkowego (ust 4). Niezachowanie terminu złożenia oświadczenia, o którym mowa w ust. 1 pkt 1 jest równoznaczne z ustaniem ubezpieczenia od dnia rozpoczęcia wykonywania pozarolniczej działalności gospodarczej lub współpracy przy prowadzeniu tej działalności (ust.5). Niezłożenie zaświadczenia albo oświadczenia, o których mowa w ust. 4, lub niezachowanie terminu do złożenia tego zaświadczenia albo oświadczenia, jest równoznaczne z ustaniem ubezpieczenia z dniem, do którego rolnik lub domownik obowiązany był złożyć zaświadczenie albo oświadczenie w Kasie, chyba że ten rolnik lub domownik zaprzestał prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w sposób trwały lub okresowy przed upływem terminu na złożenie tego zaświadczenia albo oświadczenia (ust.6).

Również Sąd Najwyższy w swoim orzecznictwie wskazuje, że rolnik, który rozpoczyna prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej, może pozostać w ubezpieczeniu rolniczym po wykazaniu spełnienia warunków określonych w art. 5a ustawy z 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników. Jednym z nich jest opłacanie podatku dochodowego za poprzedni rok podatkowy od przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej w wysokości nieprzekraczającej kwoty, o której mowa art. 5a ust. 1 pkt 5 ustawy, w wysokości ustalonej w obwieszczeniu ministra do spraw rozwoju wsi (art. 5a ust. 9 ustawy). Jedną z materialnych przesłanek dopuszczalności wyboru ubezpieczenia społecznego rolników przez rolnika prowadzącego pozarolniczą działalność gospodarczą jest zatem wysokość należnego podatku dochodowego za poprzedni rok podatkowy od przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej. Wysokość ta nie może przekraczać określonej kwoty. Natomiast w myśl art. 5a ust. 4 i 6 ustawy udokumentowanie tej wysokości następuje przez złożenie w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego zaświadczenia właściwego naczelnika urzędu skarbowego w terminie do 31 maja każdego roku podatkowego. Skutkiem niedopełnienia tego obowiązku jest ustanie ubezpieczenia z dniem, do którego rolnik lub domownik obowiązany był złożyć zaświadczenie (Wyrok SN z 9.02.2023 r., III USKP 37/22, OSNP 2023, nr 12, poz. 137.).

W myśl art. 5a ust. 7 cyt. ustawy powyższe terminy mogą zostać przywrócone na wniosek zainteresowanego rolnika lub domownika, jeżeli udowodni, że niezachowanie terminu nastąpiło wskutek zdarzeń losowych. Przepis ten stanowi samodzielną podstawę przywracania terminów określonych w tym przepisie, wyłączając możliwość i potrzebę powoływania przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego, czy Kodeksu postępowania cywilnego (por. wyr. Sądu Najwyższego z 6 marca 2012 r. w sprawie I UK 330/11, LEX 1212049).

Czynność materialnoprawna powiązana z uprawnieniem podmiotów objętych ustawą o ubezpieczeniu społecznym rolników do wyboru systemu ubezpieczenia, na podstawie art. 5a ust. 7 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, może być w sposób usprawiedliwiony opóźniona przez zdarzenie losowe. To, że wyłączną przesłanką przywrócenia terminu jest zdarzenie losowe, nie nawiązuje więc w żaden sposób do przesłanek subiektywnych właściwych dla oceny przywrócenia terminów procesowych (por. art. 168 § 1 k.p.c.), ani do innych regulacji przywracania terminów prawa materialnego (np. art. 265 k.p., por. uchwałę Sądu Najwyższego z 14 marca 1986 r., III PZP 8/86, OSNC 1986 Nr 12, poz. 194; wyrok Sądu Najwyższego z 21 października 2004 r., I PK 646/03, LEX nr 2699824). Ustanawiając w art. 5a ust. 7 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników przesłanki przywrócenia terminu ustawodawca, nie nawiązał do regulacji uzależniających przywrócenie terminu od braku winy, lecz odwołał się wyłącznie do przesłanki obiektywnej, tj. zdarzenia losowego, czyli okoliczności nadzwyczajnej i nieprzewidzianej, której nie można było przezwyciężyć. Zdarzenie losowe to zdarzenie nieprzewidziane i nieuchronne, które uniemożliwia stronie dopełnienie w terminie czynności. Chodzi o każdy przypadek siły wyższej zachodzący w sposób nieprzewidywalny i nieuchronny, a także o inne zdarzenia "przypadkowe" (Wyrok SN z 9.02.2023 r., III USKP 37/22, OSNP 2023, nr 12, poz. 137.) Zdarzenie losowe to zdarzenie nieprzewidziane i nieuchronne, które uniemożliwiło stronie dopełnienie w terminie czynności. Chodzi o każdy przypadek siły wyższej, zachodzący w sposób nieprzewidywalny i nieuchronny, a także o inne zdarzenia „przypadkowe” (por. orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 11 lipca 1930 r., III. 2 C. 167/30, PS 1931, poz. 498, wyroki Sądu Najwyższego z dnia 9 kwietnia 1952 r., CR 962/51, OSN 1954 Nr I, poz. 2; z dnia 7 lutego 1953 r., I С. 60/53, OSN 1954 nr 2, poz. 35; z dnia 9 lipca 1962 r., I CR 54/62, OSNCP 1963 nr 12, poz. 262; z dnia 28 września 1971 r., II CR 388/71, OSNCP 1972 Nr 3, poz. 58; z dnia 18 grudnia 2002 r., I PK 12/02, OSNP 2004 Nr 12, poz. 206 oraz uchwałę składu siedmiu sędziów z dnia 12 października 1995 r., III AZP 19/95, OSNAPiUS 1996 nr 10, poz. 133). Zgodnie z ustalonym w nauce prawa poglądem, przez siłę wyższą - według teorii obiektywnej, która została przyjęta w orzecznictwie - należy rozumieć przyczynę zdarzeń, których nie można było uniknąć ani też uczynić nieszkodliwymi przez użycie środków leżących w granicach zwyczajnej zapobiegliwości. Pojęciem siły wyższej nie obejmuje się natomiast wypadków wywołanych przyczyną wewnętrzną, tzn. pochodzącą od jednostki, która wypadkiem została dotknięta (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 23 września 1958 r., 3 CR 1230/58, PiP 1960 nr 12, s. (...)) (Wyrok SN z 6.03.2012 r., I UK 330/11, OSNP 2013, nr 3-4, poz. 42.).

Zgodnie z art. 37 ust. 1 rolnik jest obowiązany, nie czekając na wezwanie, w ciągu 14 dni zgłaszać Kasie osoby podlegające ubezpieczeniu w jego gospodarstwie oraz informować Kasę o okolicznościach mających wpływ na podleganie ubezpieczeniu i o zmianach tych okoliczności. Jak wskazuje się w orzecznictwie niewywiązanie się rolnika z obowiązku informowania o okolicznościach mających wpływ na podleganie ubezpieczeniu i o zmianach tych okoliczności (art. 37 ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, jednolity tekst: Dz. U. z 1998 r. Nr 7, poz. 25 ze zm.) nie ma znaczenia dla oceny podlegania ubezpieczeniu społecznemu, powodującemu obowiązek opłacania składek (Wyrok SN z 16.03.2005 r., I UK 195/04, OSNP 2005, nr 21, poz. 339.).

W przedmiotowej sprawie D. K. (1) po rozpoczęciu w dniu 26 kwietnia 2000 r. prowadzenia rolniczej działalności gospodarczej podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników z tytułu prowadzenia działalności rolniczej. Od dnia 15 czerwca 2006 r. ubezpieczony prowadził pozarolniczą działalność gospodarczą związaną z budownictwem i w związku z tym był zobowiązany przez organ rentowy do opłacania składki w podwójnej wysokości. Następnie z dniem 1 maja 2011 r. zgłosił do organu rentowego zawieszenie prowadzenia działalności gospodarczej i po zawieszeniu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej z dniem 1 maja 2011 r. wydana została decyzja w dniu 20 maja 2011 r., w której zmieniono warunki podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników tj. ustał obowiązek opłacania podwójnej składki na ubezpieczenie emerytalno-rentowe. D. K. (1) nie poinformował organu rentowego w określonym terminie o wznowieniu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, a po zawieszeniu prowadzenia działalności gospodarczej 1 maja 2011 r. wydana została decyzja, która zmieniła warunki podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników tj. ustał obowiązek opłacania podwójnej składki na ubezpieczenie emerytalno- rentowe, w związku z tym, organ rentowy uznał, że po zawieszeniu działalności gospodarczej nie została ona wznowiona. Co za tym idzie, jak zasadnie uznał organ rentowy, KRUS nie miał obowiązku do informowania ubezpieczonego o tym, że powinien przedstawić określone dokumenty bądź dokonać czynności przed organem rentowym. Należy również zwrócić uwagę, że odwołujący przed zawieszeniem działalności składał wszystkie niezbędne dokumenty, w tym zaświadczenia o nieprzekroczonym podatku z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej i wiedział jakie dokumenty należy dostarczyć do organu rentowego, czego w późniejszym czasie już nie robił - jak sam wskazał z własnej winy, przez przeoczenie. Organ rentowy nie mógł zatem żądać takich dokumentów, skoro nie miał świadomości, że ubezpieczony podjął prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej. D. K. (1) nie wyjaśnił tej kwestii i nie złożył żadnego zaświadczania z urzędu skarbowego w 2012 r. ani w latach kolejnych w związku z tym w KRUS nie było śladu po tym, że ubezpieczony wznowił prowadzenie działalności gospodarczej. Podkreślić również należy, że bezsporne było w przedmiotowej sprawie, że odwołujący opłacał składki na podstawie wysyłanych blankietów jednak nie sprawdzał, czy składki są prawidłowo naliczane – opłacał je bezrefleksyjnie.

Obowiązek, który wynika z art. 5a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, który zobowiązuje do złożenia oświadczenia o kontynuowaniu ubezpieczenia i pozarolniczej działalności gospodarczej, nakazuje w ciągu 14 dni przedstawienie takiego zaświadczenia z Urzędu Skarbowego jest to termin zawity prawa materialnego, co sprawia, że niedochowanie terminu automatycznie powoduje ustanie ubezpieczenia społecznego rolników z dniem, do którego powinien złożyć stosowne oświadczenie. Przepisy o ubezpieczeniu społecznym rolników przewidują jeden wyjątek od tej zasady, a mianowicie można ten termin przywrócić wyłącznie w przypadku, kiedy strona złoży wniosek o przywrócenie terminu i wykaże, że niedopełnienie terminu zostało spowodowane zdarzeniem losowym. Sąd już we wcześniejszej części uzasadnienia powołując się na szerokie orzecznictwo Sądu Najwyższego w tym zakresie wyjaśnił czym jest zdarzenie losowe i co może zostać uznane za takie zdarzenie, zatem w tym miejscu należy wskazać jedynie, że jest to zdarzenie nieprzewidziane i nieuchronne. Niewątpliwie przekroczenie terminu przez przeoczenie nie może powodować przywrócenia terminu do złożenia stosownych dokumentów. W przedmiotowej sprawie zatem nie można uznać, że przeoczenie odwołującego wynikające z natłoku codziennych obowiązków mogłoby być zdarzeniem losowym. Ponadto należy mieć na względzie, że przeoczenie to nie było jednokrotne, ponieważ ubezpieczony od 2012 r. nie przesyłał stosownych dokumentów – zatem nie była to sytuacja jednorazowa. Należy również podkreślić, że KRUS nie miał obowiązku co roku dopytywać ubezpieczonego czy podjął prowadzenie działalności i wskazywać jakie dokumenty powinien przesłać czy uzupełnić, ponieważ są to obowiązki ciążące na ubezpieczonym. Podleganie ubezpieczeniu społecznemu rolników przy prowadzeniu działalności gospodarczej jest pewnego rodzajem wyjątkiem od zasady i w związku z tym osoba, która korzysta z tego uprawnienia ma obowiązek przestrzegania obowiązujących przepisów, składać stosowne dokumenty i zaświadczenia, ponieważ jest to w jej interesie. Ubezpieczony nie może przerzucić odpowiedzialności na jednostkę terenową KRUS, która nie dopytała odwołującego czy też może podjął prowadzenie działalności gospodarczej, ponieważ organ rentowy nie miał takiego obowiązku- to w obowiązku D. K. (2) było pilnowanie terminów i składanie odpowiednich dokumentów.

Należy również zauważyć, że D. K. (1) w toku postępowania twierdził, że poinformował KRUS o podjęciu działalności gospodarczej, jednak należy zwrócić uwagę, że w aktach rentowych KRUS nie ma dowodu na to, że faktycznie ubezpieczony poinformował organ rentowy o takiej okoliczności. W aktach rentowych ubezpieczonego znajduje się informacja o tym, że zmienia on adres do korespondencji, która wpłynęła do KRUS w dniu 26 kwietnia 2013 r. zatem nawet jeśliby faktycznie odwołujący w tej korespondencji załączył oświadczenie o wznowieniu działalności gospodarczej to byłoby to dokonane z przekroczeniem terminu- korespondencja ta została nadana po 24 miesiącach, a nie 12 miesiącach od zawieszenia działalności. Niemniej jednak należy zauważyć, że w aktach rentowych nie znalazł się dokument potwierdzający twierdzenie ubezpieczonego jakoby poinformował KRUS o wznowieniu prowadzenia działalności. Mając zatem powyższe na względzie należy wskazać, że Prezes KRUS zgodnie z obowiązującymi przepisami wyłączył D. K. (1) z ubezpieczenia od 1 maja 2012 r.

Zgodnie natomiast z art. 41b ust 11 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników nadpłacone lub nienależnie opłacone składki nie podlegają zwrotowi, jeżeli od dnia ich opłacenia upłynęło 5 lat. Wobec czego organ rentowy zasadnie stwierdził, że decyzja o nadpłacie została wydana na kwotę 8.303,00 zł za okres od 1 października 2017 r, do 24 kwietnia 2022 r. Jak wskazuje się w orzecznictwie przepis art. 41b ust. 11 ustawy z 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników stanowi, że nadpłacone lub nienależnie opłacone składki nie podlegają zwrotowi, jeżeli od dnia ich opłacenia upłynęło 5 lat. Brzmienie tego przepisu nie pozostawia żadnych wątpliwości interpretacyjnych, co więcej, nieistotne są okoliczności, z jakich powodów doszło do powstania nadpłaty, a także powodów, dla których wnioskodawca nie wystąpił z wnioskiem o zwrot przed upływem pięcioletniego okresu. Termin ten jest terminem prawa materialnego, a zatem nie podlega przywróceniu (Wyrok SA w Lublinie z 31.07.2019 r., III AUa 675/18, LEX nr 2706236).

Sąd nie miał zatem możliwości zmiany zaskarżonej decyzji w przedmiocie zwrotu nadpłaty należności z tytułu składek, ponieważ organ rentowy zgodnie z obowiązującymi przepisami przyznał ubezpieczonemu zwrot nadpłaconych składek za okres ostatnich 5 lat. Ustawodawca tak uregulował tą kwestię, że zwrot następuje za okres 5 lat i Sąd nie może orzec odmiennie od obowiązujących przepisów, pomimo że w ocenie odwołującego może wydawać się taka decyzja niezasadna i sprzeczna z interesem ubezpieczonego. Niemniej jednak zarówno organ rentowy jak i Sąd jest zobowiązany działać w zakresie obowiązujących przepisów.

W tych okolicznościach Sąd Okręgowy stwierdził, że zaskarżone decyzje Zakładu Ubezpieczeń Społecznych były zgodne z prawem. Organ rentowy prawidłowo zastosował cytowane na wstępie przepisy, zaś zgłaszane przez odwołującego zarzuty wobec skarżonych decyzji nie znalazły odzwierciedlenia w zebranym materiale dowodowym, a stanowiły jedynie niczym niepopartą polemikę z prawidłowymi ustaleniami organu rentowego.

W konsekwencji Sąd oddalił odwołania D. K. (1) jako niezasadne, o czym orzekł na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. zgodnie z sentencją wyroku.