Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 stycznia 2025 r.

Sąd Okręgowy Warszawa – Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący Sędzia SO Renata Gąsior

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 24 stycznia 2025 r. w Warszawie

sprawy D. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o świadczenie uzupełniające dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji

na skutek odwołania D. P.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W. z dnia 24 marca 2022 roku, znak: (...)

oddala odwołanie.

Renata Gąsior

UZASADNIENIE

D. P. w dniu 11 kwietnia 2022 r. złożył odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W. z dnia 24 marca 2022 r. znak: (...)w przedmiocie odmowy przyznania prawa do świadczenia uzupełniającego. W uzasadnieniu odwołania, ubezpieczony wskazał, że fakt długotrwałej choroby psychicznej, konieczność stałego leczenia oraz rozważanie umieszczenia odwołującego w szpitalu psychiatrycznym, wskazują że w pełni przysługuje mu świadczenie uzupełniające (odwołanie, k. 3 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania. Organ rentowy uzasadniając swoje stanowisko powołał przepisy ustawy z dnia 31 lipca 2019 r. o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji, na podstawie których wydał zaskarżoną decyzję. W dalszej części odpowiedzi na odwołanie wskazał, że odwołujący w toku postępowania przed organem rentowym, został skierowany na badanie do komisji lekarskiej ZUS, która orzeczeniem z dnia 15 marca 2022 r. ustaliła, że odwołujący nie jest osobą niezdolną do samodzielnej egzystencji. Wobec niespełnienia przez ubezpieczonego wszystkich warunków wymienionych w ww. ustawie organ rentowy odmówił prawa do wnioskowanego świadczenia (odpowiedź na odwołanie, k. 25-25v. a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

D. P. urodził się (...), ukończył gimnazjum w trybie nauki specjalnej z powodu zaburzeń zachowania i kontroli emocji Orzeczeniem (...) ds. Orzekania o Niepełnosprawności w O. z dnia 1 grudnia 2021 roku został zaliczony do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności. W orzeczeniu wskazano, że niepełnosprawność istnieje od 8-go roku życia. Odwołujący jest zatrudniony jako pomoc fizyczna w biurze ciotki. D. P. spełnia kryteria uzależnienia od wielu substancji psychoaktywnych. Inicjacja alkoholowa miała miejsce w wieku 17 lat, marihuanę zaczął przyjmować w wieku 17 lat, mefedron w wieku 18 lat, następnie amfetaminę w wieku 19 lat, wszystkie substancje od początku regularnie ( orzeczenie o stopniu niepełnosprawności – k. 22 a.s., opinia biegłej z zakresu psychiatrii z dnia 13 października 2023 r. k. 171-175 a.s., opinia biegłego psychologa z dnia 29 października 2024 r. , k. 195-200 a.s., karta informacyjna leczenia szpitalnego z dnia 24 czerwca 2023 r., k. 164 a.s.).

W dniu 12 stycznia 2022 r. D. P. złożył w ZUS wniosek o świadczenie uzupełniające dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji (wniosek z dnia 12 stycznia 2022 r., k. 1 – 3v. a.r.).

Orzeczeniem z dnia 14 lutego 2022 r. lekarz orzecznik ZUS uznał, że D. P. nie jest niezdolny do samodzielnej egzystencji. Następnie sprawa została skierowana do komisji lekarskiej ZUS, która orzeczeniem z dnia 15 marca 2022 r. uznała, że D. P. nie jest niezdolny do samodzielnej egzystencji. W oparciu o powyższe orzeczenie Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. decyzją z dnia 24 marca 2022 r. znak: (...) odmówił ubezpieczonemu prawa do świadczenia uzupełniającego dla osoby niezdolnej do samodzielnej egzystencji (orzeczenie lekarza orzecznika ZUS z dnia 14 lutego 2022 r., k. 5 a.r., orzeczenie komisji lekarskiej ZUS z 16 marca 2022 r., k. 7 a.r., decyzja ZUS z dnia 24 marca 2022 r., k. 9 a.r.).

D. P. odwołał się od powyższej decyzji, inicjując niniejsze postępowanie (odwołanie, k. 3 a.s.).

W toku postępowania sądowego postanowieniem z dnia 6 grudnia 2022 r. Sąd dopuścił dowód z opinii biegłych sądowych psychologa oraz psychiatry na okoliczność, czy odwołujący się jest niezdolny do samodzielnej egzystencji, a jeśli tak, to od kiedy i na jaki okres oraz udzielenia odpowiedzi na pytania pełnomocnika odwołującego się zawarte w piśmie procesowym z dnia 18 listopada 2022 r. (postanowienie z dnia 6 grudnia 2022 r., k. 90 a.s.).

Biegła sądowa z zakresu psychiatrii M. L. w opinii z dnia 13 października 2023 r. po dokonaniu analizy akt sprawy wraz z dokumentacją medyczną oraz przeprowadzeniu badania sądowo psychiatrycznego rozpoznała u D. P. uzależnienie mieszane oraz zaburzenia osobowości. Biegła sądowa oceniła, że z przyczyn psychiatrycznych opiniowany nie jest niezdolny do samodzielnej egzystencji. Wskazała, że D. P. porusza się samodzielnie, nawiązuje kontakt z otoczeniem, sygnalizuje potrzeby, jest w stanie zrobić zakupy oraz przygotować posiłek, jest w pełni samodzielny w czynnościach samoobsługowych i nie ujawnia objawów psychotycznych. W odpowiedzi na pytania pełnomocnika odwołującego się, biegła wskazała, że nie rozpoznała u D. P. choroby psychicznej oraz, że wymaga on przede wszystkim terapii odwykowej, gdyż przyjmowane substancje psychoaktywne i cały zespół objawów wynikających z uzależnienia powodują dysfunkcje w funkcjonowaniu oraz nasilają drażliwość i zachowania agresywne. W ocenie biegłej odpowiednio dobrana farmakoterapia w istotny sposób nie będzie wpływała na motorykę i obniżenie funkcji poznawczych. Biegła stwierdziła, że obecnie odwołujący się może podjąć pracę zgodnie z możliwościami psychofizycznymi na zasadach dla osób z niepełnosprawnością w stopniu umiarkowanym ( opinia biegłej z zakresu psychiatrii z dnia 13 października 2023 r. k. 171-175 a.s.).

W opinii zaocznej z dnia 29 października 2024 r. biegła sądowa psycholog J. K. wskazała, że opinia psychologiczna została sporządzona na podstawie akt sprawy, gdyż odwołujący nie stawił się na badania wyznaczone w dniach 5 kwietnia 2024 roku oraz 26 września 2024 roku. Biegła po dokonaniu analizy akt sprawy wraz z dokumentacją medyczną stwierdziła, że opiniowany jest niepełnosprawny w stopniu umiarkowanym, samodzielny w codziennej prostej samoobsłudze: sprawny ruchowo, komunikuje się i rozumie polecenia, jest samowystarczalny w higienie osobistej, nie ma trudności w samoobsłudze i nie wymaga koniecznej i codziennej pomocy osoby drugiej w prostym, elementarnym życiu codziennym. Następnie biegła wskazała, że opiniowany poznawczo prezentuje nieco obniżoną normę intelektualną w porównaniu do stanu osób w podobnym wieku i kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością fizyczną oraz psychiczną, ale nie można orzec u niego całkowitej niezdolności do samodzielnej egzystencji. Biegła podkreśliła, że ocena niezdolności do samodzielnej egzystencji nie wynika z definicji rozpoznań choroby, ilości, następstw czy powodów korzystania z placówek medycznych lub opiekuńczych, a jedynie oceny czy uszczerbek na zdrowiu, mimo starań powoda, nie daje szansy na prostą, codzienną, zwyczajną samodzielność. W odpowiedzi na pytania pełnomocnika powoda, biegła wskazała, że opiniowany nie wymaga stałej i długotrwałej opieki czy pomocy drugiej osoby w samoobsłudze. W ocenie biegłej kompleksowy stan zdrowia i funkcjonowania opiniowanego znacznie ogranicza świadome decydowanie o samym sobie lub o swoim życiu, bowiem jest trwale częściowo niezdolny do samodzielnej egzystencji z powodu tego, że nie jest w stanie prawidłowo samodzielnie pokierować swoim postępowaniem, prowadzić swoich spraw, zadbać o swoje potrzeby w tym związanych z leczeniem czy sytuacją materialną. Natomiast w elementarnej, rutynowej samoobsłudze jest samowystarczalny i z tego powodu nie ma przesłanek do uznania D. P. za całkowicie niezdolnego do samodzielnej egzystencji (opinia biegłego psychologa z dnia 29 października 2024 r. , k. 195-200 a.s.).

Opinie nie zostały zakwestionowane przez strony (b ezsporne).

Sąd ustalił wskazany stan faktyczny na podstawie dokumentów oraz w oparciu o opinię biegłej z zakresu psychiatrii M. L. i biegłej psycholog J. K.. Wśród dokumentów zebranych w sprawie, które zostały uwzględnione przez Sąd, znalazły się przede wszystkim akta organu rentowego oraz dokumentacja medyczna ubezpieczonego, która pozwoliła biegłym sądowym na ustalenie stanu jego zdrowia oraz występujących u niego schorzeń, momentu ich powstania oraz charakteru, a także wpływu tych schorzeń na jego zdolność do samodzielnej egzystencji. Sąd nie znalazł podstaw do nieuwzględnienia wskazanych dokumentów, ponieważ ich wiarygodność nie budziła wątpliwości i nie była negowana przez strony procesu.

Opinia biegłej z zakresu psychiatrii M. L. i opinia biegłej psycholog J. K. zostały ocenione przez Sąd jako rzetelne, gdyż zostały one wydane przy uwzględnieniu dokumentacji medycznej, a opinia psychiatryczna dodatkowo w oparciu o badanie ubezpieczonego. Ponadto treść opinii jest jasna i logiczna, a także wyczerpująco i przekonująco uzasadniona. Z tych względów nie budziły one wątpliwości i zastrzeżeń w zakresie, w jakim ostateczna ocena stanu zdrowia ubezpieczonego zanegowała jego niezdolność do samodzielnej egzystencji. Sąd przyjął zatem opinie biegłych jako podstawę dokonanych ustaleń faktycznych uznając, że brak jest podstaw do ich negowania. Podkreślenia wymaga, że również strony postępowania nie zgłosiły żadnych zastrzeżeń do opinii wydanych w niniejszej sprawie przez biegłych sądowych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie D. P. od decyzji organu rentowego z dnia 24 marca 2022 r. znak: (...)podlegało oddaleniu.

Regulacje dotyczące świadczenia, o które ubiegał się ubezpieczony D. P. zostały zamieszczone w ustawie z dnia 31 lipca 2019 r. o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji (Dz. U. z 2023r., poz. 156), zwanej dalej ustawą o świadczeniu uzupełniającym. Zgodnie z treścią art. 1 ust. 2 tej ustawy, celem świadczenia uzupełniającego jest dodatkowe wsparcie dochodowe osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji. Na podstawie art. 2 ust. 1, takie świadczenie przysługuje osobom, które ukończyły 18 lat i których niezdolność do samodzielnej egzystencji została stwierdzona orzeczeniem o całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji albo orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji, albo orzeczeniem o całkowitej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym i niezdolności do samodzielnej egzystencji, albo orzeczeniem o całkowitej niezdolności do służby i niezdolności do samodzielnej egzystencji.

W myśl art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy o świadczeniu uzupełniającym, w sprawach nieuregulowanych w niniejszej ustawie, dotyczących postępowania w sprawie świadczenia uzupełniającego, wypłaty tego świadczenia oraz wydawania orzeczeń, o których mowa w art. 2 ust. 1, stosuje się odpowiednio m.in. przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, z wyjątkiem art. 136 tej ustawy.

Jedną z przesłanek przyznania świadczenia uzupełniającego jest stwierdzenie niezdolności do samodzielnej egzystencji. Z art. 13 ust. 5 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2023 r., poz. 1251), zwanej dalej ustawą emerytalną, wynika że niezdolność do samodzielnej egzystencji to spowodowana naruszeniem sprawności organizmu konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy drugiej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych. Zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem pojęcie to ma szeroki zakres przedmiotowy, obejmuje bowiem opiekę oznaczającą pielęgnację, a więc zapewnienie ubezpieczonemu możliwości poruszania się, odżywiania, zaspokajania potrzeb fizjologicznych, utrzymywania higieny osobistej, a także pomoc w załatwianiu elementarnych spraw życia codziennego, takich jak robienie zakupów, uiszczanie opłat czy składanie wizyt u lekarza. Niezdolność do samodzielnej egzystencji ma więc wymiar podwójny, dotyczący zarówno podstawowych czynności własnej osoby, jak i czynności życia codziennego. Orzeczenie niezdolności do samodzielnej egzystencji wymaga niemożności samodzielnego wykonywania tych czynności łącznie na obu wskazanych płaszczyznach. W ramach zakresu pojęcia „niezdolności do samodzielnej egzystencji” należy odróżnić opiekę oznaczającą pielęgnację od pomocy w załatwianiu elementarnych spraw życia codziennego, takich jak robienie zakupów, uiszczanie opłat czy składanie wizyt u lekarza (wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 6 marca 2013r., III AUa 1235/12). Pojęcie niezdolności do samodzielnej egzystencji obejmuje z jednej strony opiekę, oznaczającą pielęgnację, czyli zapewnienie ubezpieczonemu możliwości poruszania się, odżywiania, zaspokojenia potrzeb fizjologicznych, czy utrzymania higieny osobistej, a z drugiej strony dotyczy też pomocy w załatwianiu elementarnych spraw życia codziennego, takich jak: robienie zakupów, uiszczanie opłat, składanie wizyt u lekarza, czy załatwianie spraw urzędowych. Dopiero te dwa aspekty ujmowane łącznie wyczerpują zakres znaczeniowy ustawowego pojęcia „niezdolności do samodzielnej egzystencji”. Pojęcie to w zaprezentowanym rozumieniu jest w orzecznictwie utrwalone (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 27 kwietnia 2000r., III AUa 190/00 – Prawo Pracy 2001/3/45; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 21 lutego 2002r., III AUa 1331/01, OSA 2003/7/28; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 6 marca 2003r., I AUa 651/02, Prawo Pracy 2004/7-8/65; wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 20 czerwca 1995r., AUr 531/95, OSA 1995/7-8/56). Istotne jest przy tym, że sam fakt, że osoba doznaje pewnych utrudnień w realizacji potrzeb życia codziennego nie może przesądzać o uznaniu jej za niezdolną do samodzielnej egzystencji (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 3 września 2015r., III AUa 910/14).

Dla oceny, czy w przedmiotowej sprawie ww. elementy wystąpiły i czy ubezpieczony jest niezdolny do samodzielnej egzystencji, Sąd dopuścił dowód z opinii biegłych z zakresu psychiatrii M. L. i psychologa J. K.. Biegłe sądowe, powołane do oceny stanu zdrowia ubezpieczonego były zgodne co do tego, że ubezpieczony nie jest osobą niezdolną do samodzielnej egzystencji. D. P. porusza się samodzielnie, nawiązuje kontakt z otoczeniem, sygnalizuje potrzeby, jest w stanie zrobić zakupy oraz przygotować posiłek, jest w pełni samodzielny w czynnościach samoobsługowych i nie ujawnia objawów psychotycznych. Nadto biegła sądowa z zakresu psychiatrii wskazała, że nie rozpoznała u D. P. choroby psychicznej, natomiast wymaga on przede wszystkim terapii odwykowej, gdyż przyjmowane substancje psychoaktywne i cały zespół objawów wynikających z uzależnienia powodują dysfunkcje w jego funkcjonowaniu oraz nasilają drażliwość i zachowania agresywne. Natomiast biegła psycholog podkreśliła, że ocena niezdolności do samodzielnej egzystencji nie wynika z definicji rozpoznań choroby, ilości, następstw czy powodów korzystania z placówek medycznych lub opiekuńczych, a jedynie oceny czy uszczerbek na zdrowiu, mimo starań powoda, nie daje szansy na prostą, codzienną, zwyczajną samodzielność, czego nie można stwierdzić u odwołującego się.

Mając na względzie powyższe ustalenia oraz zebrany materiały dowodowy Sąd Okręgowy uznał, że organ rentowy prawidłowo ocenił stan zdrowia odwołującego, a w konsekwencji zasadnie odmówił mu prawa do świadczenia uzupełniającego dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji. W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy oddalił odwołanie D. P. na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. zgodnie z sentencją wyroku.

Renata Gąsior