Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 października 2023 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Monika Rosłan - Karasińska

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 5 października 2023 r. w Warszawie

sprawy M. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o rentę z tytułu niezdolności do pracy

na skutek odwołania M. M.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 08 lutego 2022 r. znak: (...)

umarza postępowanie w zakresie odwołania od zaskarżonej decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia z dnia 08 lutego 2022 r. znak: (...) w zakresie zmienionym decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 11 kwietnia 2022 r. znak: (...),

w pozostałym zakresie oddala odwołanie.

Sygn. akt VII U 375/22

UZASADNIENIE

M. M. reprezentowana przez swojego ojca- R. S. w dniu 10 marca 2022 r. złożyła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 8 lutego 2022 roku, znak: (...) odmawiającej przyznania jej renty z tytułu niezdolności do pracy. W uzasadnieniu odwołania wskazano, że decyzja wydana przez ZUS jest nieprawidłowa w ocenie odwołującej i wniesiono o przyznanie M. M. renty z tytułu niezdolności do pracy. W odwołaniu wniesiono również o przyznanie pełnomocnika z urzędu (odwołanie z dnia 9 marca 2022 r. k. 3-6 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. Uzasadniając swe stanowisko w sprawie organ rentowy wskazał, że w orzeczeniu z dnia 21 grudnia 2021 r. komisja lekarska ZUS ustaliła, że odwołująca w okresie zatrudnienia od 1986 r, do 2002 r. nie była niezdolna do pracy, wobec powyższego oddział decyzją z dnia 8 lutego 2022 r. odmówił ubezpieczonej prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Kolejną decyzją z dnia 11 kwietnia 2022 r. zmieniającą zaskarżoną decyzję w części dotyczącej uzasadnienia oddział ponownie odmówił M. M. prawa do wnioskowanego świadczenia, ponieważ zarówno w dziesięcioleciu przed dniem złożenia wniosku tj. 2 listopada 2011 r.- 1 listopada 2021 r., jak i w dziesięcioleciu przed powstaniem trwałej całkowitej niezdolności do pracy ustalonej w orzeczeniu lekarza orzecznika z dnia 18 września 2020 r. ubezpieczona nie udowodniła żadnych okresów składkowych i nieskładkowych. Ponadto ZUS wskazał, że w decyzji z dnia 11 kwietnia 2022 r. nieprawidłowo został wskazany staż sumarycznemu, który prawidłowo wynosi 15 lat 9 miesięcy i 15 dni (odpowiedź na odwołanie k.7-9 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

M. M. urodziła się (...) Posiada wykształcenie średnie technik- hydrolog. Odwołująca w okresie od 1 września 1986 r. do 15 lutego 1987 r. pracowała w Spółce (...) na stanowisku referenta ds. socjalnych w pełnym wymiarze czasu pracy. Od 17 lutego 1987 r. do 12 lipca 1989 r. zatrudniona była w Wyższej Szkole (...) na stanowisku laborantki w pełnym wymiarze czasu pracy. Następne w okresie od 9 października 1989 r. do 30 czerwca 1993 r. zatrudniona była w (...) Administracji (...) na stanowisku recepcjonistki w pełnym wymiarze czasu pracy. Od 1 lipca 1993 r. do 31 stycznia 1994 r. sprawowała opiekę nad dzieckiem. Następnie od lutego 1994 r. do lutego 1995 r. przebywała na zasiłku dla osób bezrobotnych. Od 1 marca 1995 r. do 31 stycznia 2002 r. zatrudniona była w jednostce wojskowej nr (...) na stanowisku telefonistki w pełnym wymiarze czasu pracy.

Odwołująca od dzieciństwa cierpi na zaburzenia ruchowe i poznawcze. Od 33 roku życia u odwołującej pojawiły się zaburzenia równowagi, upadki oraz zaburzenia mowy. U M. M. od wielu lat występują objawy choroby zwyrodnieniowej mózgu pod postacią narastających zaburzeń funkcji poznawczych, ataksji oraz dyzartii. U ubezpieczonej obserwuje się postępujące pogarszanie sprawności intelektualnej, zaburzenia mowy i dysfunkcje ruchowe. Ma orzeczony umiarkowany stopień niepełnosprawności od 2012 r. oraz całkowitą niezdolność do pracy i samodzielnej egzystencji. Głównymi skargami zgłaszanymi przez odwołującą są kłopoty z pamięcią, koncentracją uwagi, problemy z utrzymaniem równowagi, chodzeniem, niezgrabne ruchy kończyn, kłopoty z mówieniem. M. M. była leczona i kontrolowana w Klinice (...) w K., pozostawała pod opieką Poradni Genetycznej Instytutu (...) w W., Poradni Neurologicznej i Lekarza POZ w K., była pacjentką (...). Podczas odbywania hospitalizacji w Kinice Neurologii Szpitala (...) w K. w okresie od 3 września do 13 września 2012 r. stwierdzono u odwołującej badaniem Rezonansu magnetycznego zanik korowo- podkorowy mózgu i móżdżku. Obecnie na stałe nie przyjmuje żadnych leków. Brat odwołującej zmarł w młodym wieku (ok. 46 r. ż.) z powodu niezidentyfikowanej choroby, która miała przebieg podobny jak u odwołującej. Pomimo wielu badań, także w kierunku schorzeń o podłożu genetycznym, metabolicznym nie ustalono ostatecznie rozpoznania choroby, na którą cierpi M. M.. Ubezpieczona w toku swojej kariery zawodowej w związku z rozwojem choroby była stopniowo przesuwana na stanowiska mniej wymagające (dokumentacja znajdująca się w aktach rentowych odwołującej).

W dniu 10 lipca 2012 r. ubezpieczona za pośrednictwem swojego pełnomocnika- ojca R. S. zgłosiła wniosek o ustalenie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, do którego dołączyła informację o okresach składkowych i nieskładkowych wraz z dokumentacją potwierdzającą te okresy. Orzeczeniem Komisji Lekarskiej ZUS z dnia 17 września 2012 r. uznano, że M. M. nie jest niezdolna do pracy. Decyzją z dnia 21 września 2012 r. ZUS odmówił prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy z uwagi na okoliczność, że orzeczeniem Komisji ZUS z dnia 17 września 2012 r. nie stwierdzono niezdolności do pracy, a ponadto odwołująca nie udowodniła żadnych wymaganych co najmniej 5 lat okresów składkowych i nieskładkowych w dziesięcioleciu przed dniem zgłoszenia wniosku o rentę z tytułu niezdolności do pracy tj. w okresie od 10 lipca 2002 r. do 9 lipca 2012 r.

M. M. złożyła odwołanie od tej decyzji, jednak Sąd Okręgowy dla Warszawy- Pragi w Warszawie wyrokiem z dnia 23 lipca 2014 r. oddalił odwołanie. Kolejno odwołująca wniosła apelację od tego wyroku, jednak Sąd Apelacyjny w Warszawie 6 grudnia 2017 r. oddalił apelację. Następnie od przedmiotowego wyroku odwołująca wniosła skargę kasacyjną, a postanowieniem z dnia 29 maja 2019 r. Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania (dokumentacja znajdująca się w aktach rentowych odwołującej).

Wnioskiem z dnia 2 listopada 2021 r. odwołująca reprezentowana przez swojego ojca wniosła o ponowne przyznanie renty. Orzeczeniem komisji lekarskiej ZUS z dnia 21 grudnia 2021 r. wskazano, że odwołująca nie jest niezdolna do pracy, przy czym wskazano, że orzeczenie dotyczy okresu od 1986 r. do 2002 r. Decyzją z dnia 8 lutego 2022 r. odmówiono M. M. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy wskazując, że Komisja Lekarska orzeczeniem z dnia 21 grudnia 2021 r. orzekła, że nie jest ona niezdolna do pracy. Odwołanie od powyższej decyzji wniosła odwołująca inicjując przedmiotowe postępowanie (wniosek z dnia 2 listopada 2021 r. k.1 a.r., decyzja z dnia 8 lutego 2022 r. k. 34 a.r., odwołanie z dnia 9 marca 2022 r. k.3-6 a.s.).

W dniu 11 kwietnia 2022 r. wydana została decyzja ZUS odmawiająca i zmieniająca decyzję z dnia 8 lutego 2022 r. W decyzji tej wskazano, że nie zostały spełnione przesłanki do przyznania odwołującej renty. W tym m.in. odwołująca w 10- leciu przed dniem zgłoszenia wniosku tj. od 2 listopada 2011 r. do 1 listopada 2021 r. nie udowodniła żadnych okresów składkowych i nieskładkowych, w 10- leciu przed dniem powstania niezdolności do pracy tj. od 17 lipca 2010 r. do 16 lipca 2020 r. nie udowodniła żadnych okresów składkowych i nieskładkowych, ponadto organ wskazał, że odwołująca posiada okres składkowy w wymiarze 15 lat 9 miesięcy i 15 dni zamiast wymaganego okresu 25 lat. Komisja lekarska orzeczeniem z dnia 21 grudnia 2021 r. orzekła, że w badanym okresie czasu od 1986 r. do 2002 r. odwołująca nie była całkowicie niezdolna do pracy (decyzja z dnia 11 kwietnia 2022 r. k. 44 a.r.).

Pismem z dnia 26 maja 2022 r. pełnomocnik odwołującej wniósł o przesłuchanie rodziców odwołującej się na okoliczność przebiegu jej choroby oraz o przesłuchanie pierwszego pracodawcy odwołującej J. P. na okoliczność warunków pracy w jakich wykonywała pracę ubezpieczona. Do pisma załączono szereg dokumentów dotyczących przebiegu choroby odwołującej (pismo z dnia 26 maja 2022 r. k.14-25 a.s.).

Postanowieniem z dnia 2 sierpnia 2022 r. tutejszy Sąd oddalił wniosek o przyznanie pełnomocnika z urzędu M. M. wskazując na brak potrzeby ustalenia pełnomocnika dla strony w przedmiotowym postępowaniu (postanowienie z dnia 2 sierpnia 2022 r. wraz z uzasadnieniem k. 49-52 a.s.).

Postanowieniem z dnia 6 października 2022 r. Sąd Okręgowy Warszawa – Praga w Warszawie dopuścił dowód z opinii biegłych sądowych lekarzy specjalistów psychiatry i neurologa celem ustalenia, czy odwołująca się jest całkowicie lub częściowo niezdolna do pracy, w szczególności daty powstania tej niezdolności, czy jest nią data 18 września 2020 r., czy też daty tej nie można ustalić. Czy jest to niezdolność trwała czy okresowa, a jeżeli okresowa to na jaki okres (postanowienie z dnia 6 października 2022 r. k. 56 a.s.).

W opinii z dnia 30 listopada 2022 r. biegły sądowy z zakresu neurologii W. G. wskazał, że Odwołująca podczas badania była przytomna, miała zachowany kontakt słowny, nie nawiązywała spontanicznie kontaktu, mowa skandowana, szybka, niewyraźna. Orientacja autopsychiczna prawidłowa, w miejscu niepełna, odwołująca nie w pełni potrafiła powiedzieć z jakiego powodu i gdzie jest, potrafiła prawidłowo podać obecny rok, ale miesiąca i dnia nie pamiętała. Biegły wskazał na obniżony krytycyzm odwołującej, chwilową wesołkowatość. Biegły zwrócił uwagę na dysmorficzną budowę ciała i hiperkinezję. Skóra sucha, łatwo łuszcząca się, szaro-brązowa z licznymi drobnymi znamionami barwnikowymi na tułowiu i kończynach. W zakresie nerwów czaszkowych biegły zwrócił uwagę na wadę wzroku - okulary do bliży, prawdopodobne od skroniowe ubytki pola widzenia badane orientacyjnie, jednak biegły podkreślił, że pełna ocena jest trudna ze względu na nie do końca pełną współpracę ze strony ubezpieczonej. Dno oczu - tarcze nn. wzrokowych blade, wyraźne, naczynia wąskie, oczopląs II stopnia poziomy szybki, w lewo. U odwołującej się występuje wyraźny niedosłuch, podaje krztuszenie się przy połykaniu pokarmów półpłynnych. Mowa niewyraźna, szybka, skandowana, zaznaczone drżenie głowy. Biegły nie stwierdził objawów oponowych, wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego, niezborność przy wykonywaniu ruchów precyzyjnych zarówno w kończynach górnych jak i dolnych, próba R. chwiejna z tendencją do padania do tyłu i w lewo. W pozycji siedzącej zaznaczona niezborność tułowia, chód samodzielny bez przedmiotów ortopedycznych, wyraźnie niezborny, na szerokiej podstawie, biegły zauważył, że odwołująca zatacza się. Zamknięcie oczu u M. M. nasila zaburzenia chodu, brak odruchów skórnych brzusznych, krzywizny kręgosłupa zachowane z niewielkim pogłębieniem lordozy lędźwiowej, ruchomość kręgosłupa odcinek szyjny, zgięcie i odgięcie po 40 stopni, rotacja w prawo i w lewo ok. 50 stopni, nachylenie boczne w prawo i w lewo po 40 stopni; odcinek piersiowo-lędźwiowo- krzyżowy: nachylenie boczne w prawo i w lewo po 30 stopni, rotacja prawo i lewo po 50 stopni; odległość po 20 cm. Biegły stwierdził objaw szczytowy ujemny, objawy rozciągowe z kończyn górnych i dolnych ujemne. Nie daje się wywołać odruchów ścięgnistych z kończyn górnych i dolnych, odruchy podeszwowe symetryczne, bez odruchów patologicznych sugerujących uszkodzenie dróg piramidowych, bez ewidentnych zaburzeń czucia powierzchownego czy głębokiego w zakresie twarzy, kończyn górnych i dolnych. Mięśnie rozwinięte słabo, wiotkie, ale bez zaników czy drżeń pęczkowych. Nie zgłasza zaburzeń zwieraczowych.

Biegły zaznaczył, że u odwołującej stwierdzono schorzenie neurodegeneracyjne centralnego układu nerwowego o nieustalonej etiologii, prawdopodobnie genetycznej (brat ubezpieczonej zmarł w młodym wieku mając podobne objawy). Biegły wskazał, że na postawie dotychczas wykonywanych w tym kierunku badań nie udało się określić jakiego rodzaju jest to choroba. Schorzenie o charakterze postępującym powodujące zarówno deteriorację w zakresie sprawności intelektualnej (potwierdzone kolejnymi badaniami neuropsychologicznymi) jak i zaburzenia ruchowe pod postacią zespołu móżdżkowego. Wykonane badania obrazowe ujawniły zaniki korowe mózgu i móżdżku bez innych charakterystycznych zmian pozwalających na ustalenie ich etiologii. Ubezpieczona po zakończeniu nauki (technikum gospodarki wodnej, matura) podjęła pracę, ale w miarę upływu lat ze względu na pogarszającą się sprawność wykonywała ją na stanowisku wymagającym coraz mniejszych umiejętności i sprawności intelektualnej: stażystka - laborant - recepcjonistka - telefonistka - sprzątaczka. W związku z wystąpieniem objawów zaburzeń układu nerwowego podjęto diagnostykę w ramach Kliniki (...) w K. oraz Poradni Genetycznej Instytutu (...) w W., które nie pozwoliły na postawienie rozpoznania nozologicznego. Biegły zaznaczył w swojej opinii, że M. M. pozostawała pod opieką Poradni Neurologicznej i Psychiatrycznej. Orzeczeniem Zespołu do spraw Orzekania o Niepełnosprawności w K. z dnia 3 lipca 2012 została uznana za osobę o stopniu niepełnosprawności umiarkowanym bez możliwości ustalenia daty powstania, ze wskazaniem odnośnie zatrudnienia - „w warunkach pracy chronionej”. Ponowne orzeczenie z dnia 4 marca 2021 r. potwierdziło istnienie niepełnosprawności w stopniu umiarkowanym na stałe, z ustaleniem jej istnienia od 21 września 2020 r., ze wskazaniem odnośnie zatrudnienia - niezdolna do pracy. Lekarz Orzecznik w dniu 5 marca 2020 r. uznał, że odwołująca wymaga pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych. Stopień naruszenia sprawności organizmu powoduje niezdolność do samodzielnej egzystencji, istniała w dniu 1 stycznia 2020 r., równocześnie określa trwałą całkowitą niezdolność do pracy, z niemożnością ustalenia czy wcześniej istniała częściowa niezdolność do pracy i czasu jej powstania. Komisja Lekarska ZUS Oddział w K. (21 grudnia 2021 r.) stwierdziła na podstawie dokumentacji medycznej „brak podstaw' do stwierdzenia całkowitej niezdolności do pracy w' okresie od 1986 do 2002 r.”.

Biegły podkreślił, że schorzenie, na które cierpi ubezpieczona jest niewątpliwie postępujące, stopniowa ograniczające jej możliwość zarobkowania i sprawność życiową. Jednak ukończyła ona szkołę średnią, zdała maturę, rozpoczęła pracę zawodową, założyła rodzinę, została matką. Choroba rozwijając się podstępnie ograniczała jej możliwości życiowe stopniowo powodując, początkowo powstanie deficytów intelektualnych, które postępują w czasie i do nich dołączyły się także postępujące zaburzenia ruchowe. Z dokumentacji medycznej wynika, że już ok. 33 roku życia zaczęły u niej występować wyraźne objawy chorobowa - zaburzenia równowagi, mowy, pogorszenie pamięci, trudności z radzeniem sobie w życiu. Narastanie objawów chorobowych rozciąga się w czasie i w pewnym momencie ich nasilenie jest zauważalne w stopniu mogącym spowodować niezdolność pacjenta do pracy czy samodzielnej egzystencji. Jednak choroba istniała znacznie wcześniej niż jej kliniczna manifestacja. Już w 2012 r. w dokumentacji medycznej z pobytu w Klinice (...) w K. i w zaświadczeniu z Zakładu (...) w W. są wpisy o stwierdzanych zaburzeniach zarówno w sferze intelektualnej jak i ruchowej oraz adnotacja, że pacjentka wymaga „opieki ze strony osób drugich.” Kolejne badania obrazowe mózgowia potwierdzały istnienie zmian zanikowych kory mózgu i móżdżku. W ostatnim czasie nie były one jednak powtarzane, nie poszerzano także diagnostyki w kierunku zaburzeń genetycznych. W 2012 roku Zespół Ds. Orzekania o Niepełnosprawności w K. uznał u odwołującej niezdolność do pracy w stopniu umiarkowanym i wskazał możliwość zatrudnienia w „warunkach pracy chronionej.” W orzeczeniu ZUS z tego roku nie stwierdzono jednak jej niezdolności do pracy, nawet częściowej.

Biegły podkreślił, że na podstawie dokumentacji medycznej i obecnego stanu przedmiotowego ubezpieczonej można stwierdzić, że jest ona osobą niewątpliwie chorą i z tego powodu trwale całkowicie niezdolną do pracy. Nie sposób w schorzeniach powodujących zmiany degeneracyjne układu nerwowego wskazać konkretnej daty powstania niezdolności do pracy, nie dzieje się to w ciągu minut czy godzin, nie następuje ona konkretnego dnia jak np. udar mózgu, złamanie, zawał mięśnia serca itp. Nie można także wskazać czy wcześniej istniała częściowa niezdolność do pracy - pewnie tak, gdyż schorzenie ze względu na swój powoli postępujący charakter powodowało pogarszanie się sprawności stopniowo prowadząc do całkowitego inwalidztwa, nie można jednak wskazać daty jego powstania. Biegły wskazał, że w jego opinii M. M. jest trwale i całkowicie niezdolna do pracy. Biorąc pod uwagę nie zakwestionowane orzeczenie Lekarza Orzecznika ZUS z dnia 5 marca 2020 roku uznające ubezpieczoną za niezdolną do samodzielnej egzystencji i stwierdzenie w orzeczeniu” (...) niezdolność do samodzielnej egzystencji, istniała w dniu 1 stycznia 2020 r.”, logicznym wydaje się, że w tej dacie odwołująca była także całkowicie niezdolna do pracy. Odpowiadając na pytanie Sądu - całkowita niezdolność do pracy na pewno istniała przed 18 września 2020 roku, natomiast nie sposób ustalić konkretnej daty jej powstania (opinia biegłego z zakresu neurologii W. G. k. 65-71 a.s.).

W opinii z dnia 28 października 2022 r. biegły z zakresu psychiatrii J. U. (1) wskazał, że odwołująca cierpi na obniżenie sprawności intelektualnej do poziomu otępienia umiarkowanego stopnia oraz chorobę zwyrodnieniowa mózgu pod postacią narastających zaburzeń funkcji poznawczych, atrakcji oraz dyzartrii - w wywiadzie Biegły wskazał, że do czasu stwierdzenia choroby genetycznej M. M. nie była upośledzona umysłowo, chora psychicznie, ani uzależniona od substancji psychoaktywnych. W związku z nasilającymi się niepokojącymi objawami ze strony CUN (zawroty głowy, zaburzenia równowagi) od maja 2012 r. uczęszczała do Poradni Genetycznej Zakładu (...) w W., w której rozpoznano u niej „Zaburzenia funkcji poznawczych oraz Zespól móżdżkowy o niejasnej etiologii”. Objawy tego schorzenia neurodegeneracyjnego musiały być widoczne u niej wcześniej (w marcu 2012 r.) - bo zostało to odnotowane w jej dokumentacji medycznej (...) Sp. z o.o. w K.. Dokładnej daty od kiedy objawy uszkodzenia mózgu i móżdżku zaczęły negatywnie wpływać na jej codzienne funkcjonowanie nie da się jednak ustalić, bo M. M. nie leczyła wcześniej neurologicznie, psychiatrycznie i podejmowała prób wyjaśnienia przyczyn narastającej własnej niepełnosprawności. Natomiast wykonane u niej w podczas hospitalizacji w Oddziale Chorób Zwyrodnieniowych i Chorób Nerwowo-Mięśniowych Oddziału Klinicznego Kliniki w K. (2013 r.) badania (psychologiczne, radioobrazowe i inne) pozwoliły na stwierdzenie, że przyczyną zgłaszanych przez nią skarg są zmiany degeneracyjne i zanikowe w centralnym układzie nerwowym.

Podczas aktualnego badania biegłego psychiatry M. M. była spokojna i dostosowana w zachowaniu. Kontakt słowny nawiązała dość chętnie i prawidłowo przedstawiła się, następnie wymieniła swoją datę urodzenia i adres zamieszkania. Nie była jednak w stanie powiedzieć w jakim mieście znajduje się obecnie, jaka jest bieżąca data i w jakim celu przyjechała na badanie lekarskie do L.. Na wszystkie pytania badającego odpowiadała powoli z widocznym odroczeniem (jakby potrzebowała dłuższego namysłu nad każdym wypowiedzianym zdaniem). Mimo namysłu nie była w stanie nazwać chorób, na jakie leczy się obecnie i powiedzieć czy z tego powodu przyjmuje jakieś leki. Badana potwierdziła jedynie, iż „od czasu do czasu” chodzi pod opieką swojego męża do lekarza rodzinnego - szczególnie kiedy dokucza jej katar, albo nasilają się zawroty głowy. Poproszona powiedziała, że w obecnym stanie zdrowia jest w stanie sama spożywać posiłki, ale potrzebuje ich wcześniejszego przygotowania (przez drugą osobę). Potrzebuje też pomocy podczas wykonywania codziennych zabiegów higienicznych, w trakcie podróżowania poza miejsce swojego zamieszkania, przy załatwianiu spraw urzędowych i podczas wizyt lekarskich. Według relacji jej męża M. M. czas w ciągu dnia zwykle spędza w swoim mieszkaniu. Bywa, że wychodzi sama do pobliskiego sklepu, ale nie jest w stanie racjonalnie zaplanować swoich zakupów i wyliczyć na ten cel odpowiedniej kwoty pieniędzy. Jak wraca z zakupów do domu, to długo przelicza pieniądze, martwiąc się, że została oszukana. Wydarzenia ze swojej odległej przeszłości pamięta lepiej, ale kiedy obejrzy film w telewizji, to nie jest w stanie opowiedzieć, co właśnie obejrzała. Z opinii lekarskiej z dnia 5 marca 2020 roku wynika, że u M. M. rozpoznano „Zespół otępienny i móżdżkowy o nieustalonej etiologii”, naruszający sprawność organizmu w stopniu powodującym konieczność pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych, a tym samym sprowadzający „niezdolność do samodzielnej egzystencji na trwałe, od dnia 1 stycznia 2020 roku”. Skoro zatem M. M. (z powodu degeneracyjnej choroby mózgu) była niezdolną do samodzielnej egzystencji od w/w daty, to od tej samej daty (1 stycznia 2020 r.) powinna zostać też uznana za całkowicie niezdolną do pracy, na trwałe. Jej całkowita niezdolność do pracy musiała także istnieć w dacie badania przez Lekarza Orzecznika ZUS (w dniu 18 września 2020 r.) - z uwagi na nieodwracalny i postępujący charakter procesu degeneracyjnego jej mózgu (opinia biegłego z zakresu psychiatrii k.73-a.s.). Biegli rozpoznali u odwołującej obniżenie sprawności intelektualnej do poziomu otępienia umiarkowanego stopnia. Choroba zwyrodnieniowa mózgu pod postacią narastających zaburzeń funkcji poznawczych, atrakcji oraz dyzartrii (orzeczenie lekarskie biegłych sądowych k.74-76 a.s.).

Pismem z dnia 11 stycznia 2023 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o wydanie przez biegłych opinii uzupełniającej poprzez udzielenie odpowiedzi na pytanie, na podstawie którego organ rentowy dokonywał ustaleń orzeczniczych tj. „czy w okresie od 1986 r. do 2002 r. istniała całkowita lub częściowa niezdolność do pracy? W przypadku stwierdzenia całkowitej niezdolności do pracy, czy przed powstaniem całkowitej niezdolności do pracy istniała częściowa niezdolność do pracy” (pismo organu rentowego z dnia 11 stycznia 2023. k.86 a.s.).

W opinii uzupełniającej biegły psychiatra J. U. (1) wskazał, że po ponownym zapoznaniu się z aktami nie znalazł żadnej dokumentacji medycznej z lat 1986 r.- 2002 r., która pozwalałaby na ocenę stanu zdrowia psychicznego wnioskodawczyni w tamtym czasie i wypowiedzenie się „czy istniała u niej wtedy całkowita lub częściowa niezdolność do pracy” ze względu na stan psychiczny (opinia uzupełniająca z dnia 6 lutego 2023 r. k.90 a.s.).

W opinii uzupełniającej biegłego z zakresu neurologii W. G. wskazano, że ubezpieczona niewątpliwie cierpi z powodu, najprawdopodobniej uwarunkowanego genetycznie, schorzenia neurodegeneracyjnego ośrodkowego układu nerwowego powodującego narastanie w czasie zaburzeń o charakterze upośledzenia ruchowego w postaci zespołu móżdżkowego i zaburzeń sprawności intelektualnej, powodujące obecnie jej całkowitą niezdolność do pracy i niezdolność do samodzielnej egzystencji. Pomimo prowadzonej od wielu lat obserwacji stanu klinicznego ubezpieczonej, także przez instytucje będące wiodącymi, referencyjnymi w zakresie diagnostyki i leczenia schorzeń układu nerwowego ośrodkami i specjalistami ich reprezentującymi (Poradnia Genetyki Instytutu (...) w W., prof. D. R., prof. J. Z., Klinika (...) w K. z Oddziałem Chorób Zwyrodnieniowych i Chorób Nerwowo- Mięśniowych), wykonanych badań genetycznych, elektrofizjologicznych i obrazowych nie udało się ustalić nozologicznej jednostki chorobowej na którą cierpi odwołująca. Uniemożliwia to, nawet teoretycznie, określenie przebiegu schorzenia (szczególnie rozpatrując go „wstecz” od daty bezpośredniej oceny odwołującej przez lekarzy leczących czy orzekających o stanie zdrowia), jego dynamiki, nasilenia objawów chorobowych i stopnia upośledzenia sprawności, będącej podstawą orzekania o obecności lub braku niezdolności do pracy i w jakim stopniu ona miała miejsce w przeszłości. W dostępnej ocenie biegłych dokumentacji medycznej nie ma żadnych danych empirycznych, oceny stanu przedmiotowego ubezpieczonej (zarówno psychicznego jak i somatycznego), wyników badań dodatkowych czy wiarygodnych danych z wywiadu na podstawie których można by dokonać oceny jej rzeczywistego stanu zdrowia w okresie, którego dotyczy zapytanie tj. lata 1986 – 2002 r. Pierwsze wzmianki w dokumentacji medycznej pochodzą z grudnia 2021 r. Biegły nie może na podstawie danych klinicznych, którymi dysponuje dokonać oceny zdolności/niezdolności całkowitej lub częściowej do pracy ubezpieczonej w tym okresie, gdyż nie istnieją racjonalne przesłanki pozwalające na jej dokonanie. Biegły wskazał, że jest to zgodne także z treścią neurologicznej opinii lekarskiej z dnia 19 grudnia 2016r wydanej przez dr. K. J. z Instytutu (...) w W. (w aktach sprawy). Podstawą wydania orzeczenia nie może być także przesłanka „brak dokumentacji = brak choroby” (opinia uzupełniająca biegłego z zakresu neurologii k.92 a.s.).

Pismem z dnia 16 marca 2023 r. organ rentowy ZUS wskazał, że nie wnosi uwag do uzupełniającej opinii sporządzonej przez biegłego z zakresu psychiatrii z dnia 6 lutego 2023 r. i neurologa z dnia 10 lutego 2023 r. (pismo z dnia 16 marca 2023 r. k.109 a.s.).

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie dowodów z dokumentów zawartych w aktach sprawy i aktach rentowych odwołującej. Zdaniem Sądu powołane wyżej dokumenty, w zakresie w jakim Sąd oparł na nich swoje ustalenia są wiarygodne, wzajemnie się uzupełniają i tworzą spójny stan faktyczny. Nie były one przez strony kwestionowane w zakresie ich autentyczności i zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy, a zatem okoliczności wynikające z treści tych dokumentów należało uznać za bezsporne i mające wysoki walor dowodowy. Jednocześnie w toku sprawy, Sąd Okręgowy dopuścił dowód z opinii biegłych sądowych lekarzy specjalistów z zakresu neurologii W. G. i psychiatrii J. U. (1) celem jednoznacznego ustalenia stanu zdrowia odwołującej. W realiach rozpoznawanej sprawy, Sąd oparł się na opiniach ww. biegłych w całości. Biegli z zakresu neurologii i psychiatrii opiniowali odwołującą w zakresie stanu jej zdrowia i okoliczności czy w okresie od 1986 r. do 2002 r. była ona niezdolna do pracy. Na tej podstawie dokumentacji medycznej oraz bezpośredniego badania biegli wskazali, że odwołująca jest osobą niewątpliwie chorą i z tego powodu trwale całkowicie niezdolną do pracy. Biegli podkreślili, że co prawda nie da się wskazać u odwołującej konkretnej daty powstania schorzenia, z uwagi na charakterystykę schorzenia na jakie cierpi odwołująca, które powoduje zmiany degeneracyjne w mózgu. Ponadto, biegli wskazali na postępujący charakter choroby i stopniowe pogarszanie się stanu zdrowia odwołującej. Biegli wskazali, że niezdolność do pracy odwołującej niewątpliwie istniała przed 18 września 2020 r., jednak nie sposób wskazać konkretnej daty powstania tej niezdolności. Ponadto odnosząc się do okresu od 1986 r. do 2002 r. wskazali, że nie ma możliwości określenia czy w tym okresie czasu odwołująca była niezdolna do pracy z uwagi na brak dokumentacji medycznej z tego czasookresu.

Biegły z zakresu neurologii W. G. wskazał, że schorzenie na jakie cierpi odwołująca się jest niewątpliwie postępujące, które w sposób stopniowy ogranicza jej możliwości zarobkowe i sprawność życiową. Biegły podkreślił, że objawy chorobowe narastają z czasem i ich nasilenie doprowadzi do tego, że mogą one spowodować niezdolność do pracy czy samodzielnej egzystencji. Wobec czego biegły wskazał, że jest ona osobą niewątpliwie chorą i z tego powodu trwale całkowicie niezdolną do pracy, jednak brak jest możliwości wskazania okresu od kiedy istnieje ta niezdolność.

Biegły z zakresu neurologii J. U. (2) również podkreślił, że odwołująca cierpi na chorobę zwyrodnieniową mózgu pod postacią narastających zaburzeń funkcji poznawczych i zespół otępienny i móżdżkowy o nieustalonej etiologii. Biegły podkreślił, że charakter choroby, na którą cierpi odwołująca jest nieodwracalny i postępujący.

Wskazać należy, że powołani biegli są specjalistami w swoich dziedzinach, legitymują się wiedzą medyczną z zakresu schorzeń, które stanowią podstawową jednostkę chorobową ubezpieczonej, posiadają bogate doświadczenie zawodowe oraz jak już zostało wskazane wyżej zapoznali się z całokształtem dokumentacji medycznej dotyczącej wnioskodawczyni, jak też przeprowadzili jej badanie. W sposób przekonujący przedstawili również uzasadnienie rozpoznania oraz rzetelnie i logicznie odpowiedzieli na postawione w tezie dowodowej pytania. Wobec tego sporządzone przez nich opinie nie pozostawiają żadnych wątpliwości, co do dokładnego określenia stanu zdrowia ubezpieczonej. Sąd Okręgowy uznał, że charakterystyka schorzenia została przez biegłych oceniona prawidłowo z punktu widzenia zasad logiki, posiadanej wiedzy medycznej oraz doświadczenia zawodowego. Wobec powyższego Sąd Okręgowy ocenił ww. opinie biegłych na równi z innymi środkami dowodowymi, a w szczególności ze znajdującą się w aktach sprawy i aktach organu rentowego kompleksową dokumentacją medyczną i uznał, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy stanowił wystarczającą podstawę do uznania, że opinie ww. biegłych spełniają wymogi przewidziane dla tego rodzaju środków dowodowych, które zostały określone w art. 278 k.p.c. i 285 k.p.c., a także w art. 12-14 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U z 2023 r. poz. 1251 ze zm.).

W ocenie Sądu tak zgromadzony materiał dowodowy był wystarczający do wydania orzeczenia. Na podstawie art. 148 ¹ k. p. c. Sąd rozpoznał sprawę na posiedzeniu niejawnym. Mając na względzie złożone przez strony pisma procesowe i dokumenty oraz całokształt przytoczonych twierdzeń i zgłoszonych wniosków dowodowych, a także brak wniosku odwołującej o przeprowadzenie rozprawy w odwołaniu i brak uznania odwołania przez organ rentowy, Sąd uznał, że przeprowadzenie rozprawy nie było konieczne.

Sąd postanowieniem z dnia 29 maja 2023 r. na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 3 i 5 k.p.c. pominął wniosek zgłoszony przez pełnomocnika odwołującej się dotyczący przesłuchania w charakterze świadka J. P. zawarty w punkcie 3 pisma procesowego z dnia 26 maja 2022 r. oraz o przesłuchanie w charakterze świadków rodziców odwołującej się zawarty w punkcie 2 pisma procesowego z dnia 26 maja 2022 r. jako nieprzydatne oraz zmierzający jedynie do przedłużenia postępowania (postanowienie z dnia 29 maja 2023 r. k. 130 a.s.). Zdaniem Sądu materiał dowodowy był wystarczający i nie zachodziła konieczność dopuszczenia dowodu z przesłuchania tych świadków na powołane przez pełnomocnika odwołującej okoliczności.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie M. M. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z 8 lutego 2022 roku, znak: (...), jest niezasadne i jako takie podlega oddaleniu.

W myśl art. 57 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2023 r., poz. 1251) zwanej dalej ,,ustawą rentową’’, renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnił łącznie następujące warunki:

1. jest niezdolny do pracy;

2. ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy;

3. niezdolność do pracy powstała w okresach składkowych wymienionych w ustawie albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

4. nie ma ustalonego prawa do emerytury z Funduszu lub nie spełnia warunków do jej uzyskania.

Przepisu ust. 1 pkt 3 nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy.

Zgodnie z art. 58 ust. 1 pkt 5 ustawy, warunek posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego, w myśl art. 57 ust. 1 pkt 2 ustawy, uważa się za spełniony, gdy ubezpieczony osiągnął okres składkowy i nieskładkowy wynoszący łącznie co najmniej 5 lat - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat. Na podstawie art. 58 ust. 2 ustawy rentowej okres, o którym mowa w ust. 1 pkt 5 powołanego przepisu, powinien przypadać w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy.

Przedmiotem sporu sądowego w sprawie z odwołania M. M. było ustalenie niezdolności do pracy odwołującej, ustalenie jej rodzaju oraz ewentualnej daty jej powstania, a następnie ustalenie spełniania kryteriów, określonych w art. 57 ustawy rentowej. Postępowanie rentowe dowiodło istnienia obecnie całkowitej niezdolności do pracy ubezpieczonej, jednakże nie ustaliło daty jej powstania. Wobec tego przyczyną wydania decyzji odmownej był brak wypełnienia przez ubezpieczoną warunku wymaganych okresów składkowych i nieskładkowych.

Niezdolność do pracy jest kategorią ubezpieczenia społecznego, łączącą się z całkowitą lub częściową utratą zdolności do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu bez rokowania jej odzyskania po przekwalifikowaniu (art. 12 ustawy rentowej). Przy ocenie stopnia i trwałości tej niezdolności oraz rokowania co do jej odzyskania, uwzględnia się zarówno stopień naruszenia sprawności organizmu, możliwość przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, jak i możliwość wykonywania pracy dotychczasowej lub podjęcia innej oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne ubezpieczonego.(art. 13 ust. 1 ustawy rentowej, wyrok Sądu Najwyższego – Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 28.01.2004 roku, II UK 222/03).

Art. 12 ustawy rentowej rozróżnia dwa stopnie niezdolności do pracy – całkowitą i częściową. Zgodnie z ust. 3 ww. przepisu częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji. Z kolei całkowita niezdolność do pracy polega na utracie zdolności do wykonywania jakiejkolwiek pracy.

Sąd Okręgowy, dysponując zgromadzonym materiałem dowodowym w postępowaniu wyjaśniającym, dopuścił dowody z opinii biegłych sądowych celem ustalenia, czy odwołująca jest niezdolna do pracy ze wskazaniem daty powstania tej niezdolności. Zdaniem Sądu, treść oraz wniosku, wynikające ze zgromadzonych w sprawie opinii, sporządzonych przez biegłych sądowych, którzy są wieloletnimi specjalistami w swoich dziedzinach, dostarczyły wiadomości specjalnych, koniecznych do rozstrzygnięcia sprawy. Sąd doszedł do przekonania, że najistotniejsze w sprawie schorzenia, dotyczące ubezpieczonej leżały po stronie neurologicznej oraz psychiatrycznej. Ocena opinii sporządzonych przez biegłych została już zaprezentowana w części obejmującej ocenę dowodów, dlatego w tym miejscu, odwołując się do niej, tylko ogólnie należy jeszcze raz wskazać, że opinie są rzetelne oraz jasno i przekonująco uzasadnione. Opinie te wskazują, że z uwagi na charakter schorzenia na jakie cierpi odwołująca nie sposób określić konkretnej daty powstania u ubezpieczonej niezdolność do pracy. Poza tym biegli byli zgodni co do oceny stanu zdrowia M. M., a w szczególności stopnia niezdolności do pracy i niemożności ustalenia innej daty powstania tej niezdolności na podstawie dokumentacji medycznej ubezpieczonej. Sąd oceniając opinie wskazanych biegłych, oparł się na ich stanowisku. Biegli wskazali jednomyślnie, że logicznym się wydaje, że całkowita niezdolność do pracy na pewno istniała przed 18 września 2020 r., jednak nie sposób jest ustalić konkretnej daty jej powstania.

Należało zatem wskazać, że nie sposób było ustalić, czy odwołująca w okresie czasu od 1986 r. do 2002 r. była niezdolna do pracy.

Dodatkowo warto nadmienić, że w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, dotyczących prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, do dokonywania ustaleń w zakresie oceny stopnia zaawansowania chorób oraz ich wpływu na stan czynnościowy organizmu, uprawnione są osoby posiadające fachową wiedzę medyczną, a zatem okoliczności tych można dowodzić tylko przez dowód z opinii biegłych sądowych, zgodnie z treścią art. 278 k.p.c. Opinia biegłego ma na celu ułatwienie sądowi należytej oceny zebranego materiału dowodowego wtedy, gdy potrzebne są do tego wiadomości specjalne. Dlatego też opinie sądowo – lekarskie sporządzone w sprawie przez lekarzy specjalistów, mają zasadniczy walor dowodowy dla oceny schorzeń ubezpieczonego. ( por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 11 lutego 2016 r., III AUa 1609/15).

Postępowanie sądowe w dalszym ciągu koncentrowało się na ustaleniu przesłanek wynikających z art. 57 ust. 1 pkt 2 w związku z art. 58 ust. 1 pkt 5 w związku z art. 58 ust. 2 ustawy rentowej, a mianowicie czy odwołująca udowodniła okresy składkowe i nieskładkowego wynoszącego łącznie co najmniej 5 lat w ostatnim dziesięcioleciu przed złożeniem wniosku o rentę z tytułu niezdolności do pracy. W skarżonej decyzji organ rentowy wskazał, że odwołująca nie posiada żadnych okresów składkowych i nieskładkowych w ciągu ostatniego dziesięciolecia od złożenia wniosku. Decyzja była wydawana w oparciu o orzeczenie komisji lekarskiej ZUS, gdzie stwierdzono, że odwołująca nie była niezdolna do pracy w okresie od 1986 r. do 2002 r. Brak było możliwości wskazania początkowej daty powstania niezdolności do pracy ubezpieczonej, wobec tego wymienione dziesięciolecie, brane pod uwagę przy wydawaniu decyzji przez ZUS, to okres dziesięciu lat sprzed złożenia wniosku o rentę, a więc przestrzeń czasowa od 2 listopada 2011 r. do 1 listopada 2021 r. Postępowanie sądowe służyło wykazaniu daty powstania niezdolności do pracy oraz jej zakresu. Biegli jednoznacznie orzekli, że u odwołującej zachodzi niezdolność do pracy, która powstała przed 18 września 2020 r., jednak nie sposób ustalić jest konkretnej daty jej powstania. Biegli wskazali, że brak jest dokumentacji medycznej w aktach sprawy z lat 1986 r. do 2002 r., która pozwalałaby na ocenę stanu zdrowia w tym okresie czasu. Dlatego w przedmiotowej sprawie należało ustalić sumę okresów składkowych i nieskładkowych odwołującej od 2 listopada 2011 r. do 1 listopada 2021 r. Organ wskazał, że w tym okresie czasu brak było okresów składkowych i nieskładkowych odwołującej. Dodatkowo należy wskazać, iż na podstawie art. 58 ust. 4 ustawy rentowej, udowodnienie minimum pięcioletniego okresu składkowego i nieskładkowego w okresie dziesięciolecia przed powstaniem niezdolności do pracy nie jest wymagane, jeżeli ubezpieczonym jest kobieta, mająca okres składkowy wynoszący minimum 25 lat oraz jest całkowicie niezdolna do pracy. W przedmiotowej sprawie przywołany przepis nie ma zastosowania. M. M., co prawda jest osobą całkowicie niezdolną do pracy, jednak nie ma udowodnionego okresu składkowego, wynoszącego minimum 25 lat, ponieważ staż sumaryczny ubezpieczonej wynosi 15 lat 9 miesięcy i 15 dni.

Dokonując subsumpcji wykazanego stanu faktycznego z obowiązującym stanem prawnym, Sąd zważył, że odwołująca niespełnienia przesłanek warunkujących przyznanie świadczenia rentowego, o których mowa art. 57 ust. 1 pkt 2 ustawy rentowej. W przypadku przyznania prawa do świadczenia rentowego, ubezpieczony musi w sposób kumulatywny wypełniać przesłanki, określone w art. 57 ust. 1 ustawy rentowej. Ubezpieczona spełnia przesłankę z art. 57 ust. 1 pkt 1 ustawy rentowej, ale nie spełnia kryteriów ustanowionych w art. 57 ust. 1 pkt 2 i 3 w związku z art. 58 ust. 1 pkt 5 w związku z art. 58 ust. 2 ustawy rentowej, a zatem nie jest uprawniona do świadczenia rentowego z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, pomimo wykazanych schorzeń zdrowotnych, potwierdzonych przez lekarza neurologa oraz lekarza psychiatrę.

Z uwagi na zmianę decyzji ZUS (...) Oddział w W. z dnia 8 lutego 2022 r. poprzez wydanie nowej decyzji w dniu 11 kwietnia 2022 r. znak (...) Sąd w I punkcie wyroku umorzył postępowanie w zakresie odwołania od zaskarżonej decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 8 lutego 2022 r. (...) w zakresie zmienionym decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 11 kwietnia 2022 r. znak (...).

W punkcie II wyroku Sąd Okręgowy w pozostałym zakresie oddalił odwołanie na podstawie art. 477 ^{( 14)} § 1 k.p.c.