Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 lutego 2025 r.

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Agnieszka Stachurska

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Anna Bańcerowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 26 lutego 2025 r. w Warszawie

sprawy S. T. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W.

o rentę z tytułu niezdolności do pracy

na skutek odwołania S. T. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W.

z dnia 25 lutego 2022 r. znak (...)

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje S. T. (1) rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy na stałe poczynając od 1 października 2021 r.

UZASADNIENIE

W dniu 8 marca 2022r. S. T. (1) złożył odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 25 lutego 2022r., znak: (...) odmawiającej renty z tytułu niezdolności do pracy, wnosząc o jej uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrzenia przez lekarzy o specjalizacji adekwatnej do jego dolegliwości.

Uzasadniając odwołanie, S. T. (1) wskazał, że ze względu na stan zdrowia i rozpoznane schorzenia pozostaje pod opieką lekarzy: neurochirurga, ortopedy i pulmonologa oraz lekarzy rehabilitantów. Orzecznicy ZUS, którzy wydawali orzeczenia wskazujące na poprawę jego stanu zdrowia i stwierdzające, że nie jest niezdolny do pracy, nie byli specjalistami w zakresie schorzeń, które u niego występują. Ponadto S. T. (1) wskazał, że w jego przypadku zachodzi konieczność pilnej operacji, której zaniechanie spowoduje dalszy rozwój choroby kręgosłupa, co doprowadzi do zwyrodnień i stałego kalectwa. Operacja rodzi z kolei konieczność ciągłej rehabilitacji, która jest niezbędna do stabilizacji kręgosłupa. Taka rehabilitacja dzienna została mu odmówiona w okresie pandemii (...)19, a sama operacja ostatecznie nie odbyła się. Od dnia 29 czerwca 2020r., kiedy zdiagnozowano u niego poważne schorzenie kręgosłupa, nie może się poruszać, a zdiagnozowanemu schorzeniu towarzyszą napadowe, bardzo silne dolegliwości bólowe.

Dodatkowo, w ocenie ubezpieczonego, zaskarżona decyzja nie spełnia wymogów przewidzianych w art. 107 k.p.a., ponieważ nie zawiera uzasadnienia faktycznego, ograniczając się jedynie do powołania się na rozstrzygnięcie komisji lekarskiej ZUS. Organ rentowy nie wskazał natomiast faktów, która uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł oraz przyczyn, z powodu których innym dowodom, w tym dokumentacji medycznej, odmówił wiary (odwołanie S. T. (2) - k. 3 - 4 a.s.).

W złożonej 13 kwietnia 2022r. odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., co uzasadnił tym, że ubezpieczony nie spełnia ustawowej przesłanki do nabycia prawa do roszczonego świadczenia, tj. nie jest niezdolny do pracy. Z akt rentowych wynika, że komisja lekarska ZUS orzeczeniem z dnia 23 grudnia 2021r. uznała S. T. (1) za zdolnego do pracy i to orzeczenie stało się podstawą wydania zaskarżonej decyzji (odpowiedź organu rentowego na odwołanie – k. 7 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

S. T. (1), ur. (...), posiada wykształcenie średnie. Ukończył technikum poligraficzne, w zawodzie pracował 1,5 roku. Od 1986r. prowadzi działalność gospodarczą, w ramach której pracował jako jubiler i sprzedawca. Około 2013r. - 2014r. spadł z drabiny i doznał złamania prawego obojczyka. Od tego czasu pojawiły się u niego dolegliwości bólowe kręgosłupa i stawów barkowych, które z upływem lat nasilają się. Mimo tego S. T. (1) nie zaprzestał prowadzenia działalności gospodarczej, jednak sam wycofał się z pracy manualnej jako jubiler i sprzedawca, i zatrudnił dwóch pracowników. W 2017r. był operowany i rozpoznano u niego złamanie końca barkowego obojczyka prawego z uszkodzeniem stawu mostkowo - obojczykowego prawego. Wykonano wówczas otwartą repozycję ze stabilizacją płytą hakową. Po operacji barku nastąpiło pogorszenie tolerancji wysiłku, duszność przy mówieniu i chodzeniu. Zdiagnozowano u ubezpieczonego porażenie prawej kopuły przepony. Mimo stosowania zaleconych ćwiczeń, ubezpieczony nie odczuwał poprawy komfortu oddechowego. Ponadto badania radiologiczne wykonywane w odstępach czasu wykazywały znaczne zmiany patologiczne w zakresie kręgosłupa w postaci nasilonych zmian zwyrodnieniowo-wytwórczych na trzonach kręgowych i w stawach międzykręgowych, z wielopoziomowymi wypuklinami dyskowymi, zmianami degeneracyjnymi krążków międzykręgowych, obecnością kręgozmyku i cechami spondylolizy w dolnym odcinku lędźwiowym (opinia biegłego sądowego ortopedy traumatologa M. G. – k. 29 - 31 a.s.; opinia biegłej sądowej specjalistki chorób płuc B. Ż. – k. 48 - 49 a.s.; opinia biegłego sądowego neurologa W. G. - k. 78 - 83 a.s.).

W dniu 15 października 2021r. S. T. (1) złożył wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy (wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy – k. 317 akt rentowych). W toku postępowania przed organem rentowym, został skierowany do Lekarza Orzecznika ZUS, który w orzeczeniu z 22 listopada 2021r. nie uznał go za osobę niezdolną do pracy (orzeczenie Lekarza Orzecznika ZUS – nienumerowana karta akt rentowych). Następnie, w wyniku wniesionego przez S. T. (1) sprzeciwu od ww. orzeczenia, Komisja Lekarska ZUS w orzeczeniu z 23 grudnia 2021r. podtrzymała stanowisko przedstawione przez Lekarza Orzecznika ZUS stwierdzając, że S. T. (1) nie jest niezdolny do pracy (orzeczenie Komisji Lekarskiej – nienumerowana karta akt rentowych).

W dniu 25 lutego 2022r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wydał decyzję znak: (...)którą odmówił S. T. (1) prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy (decyzja ZUS z 25 lutego 2022r. – nienumerowane karty akt rentowych).

S. T. (1) odwołał się od ww. decyzji, a Sąd w dniu 29 czerwca 2022r. dopuścił dowód z opinii biegłych sądowych z zakresu neurologii, ortopedii i chorób płuc na okoliczność ustalenia - po przeprowadzeniu badania - czy S. T. (1) jest całkowicie lub częściowo niezdolny do pracy i od kiedy, czy niezdolność ta istniała 15 października 2021r., czy ma charakter trwały czy okresowy, a jeśli okresowy, to jaki jest przewidywany czas jej trwania (postanowienie z 29 czerwca 2022r. – k. 13 a.s.).

W opinii z 27 września 2022r. biegły sądowy ortopeda traumatolog M. G. stwierdził, że analiza przedstawionej dokumentacji, zebrany wywiad oraz przeprowadzone badanie, pozwalają przyjąć, że S. T. (1) jest osobą trwale, częściowo niezdolną do pracy od momentu, kiedy doszło do złamania obojczyka. Biegły wskazał, że jak wynika z dokumentacji leczenia i wywiadu, od tego czasu nastąpiło pogorszenie sprawności narządu ruchu, nastąpiła progresja skoliozy i progresja zmian zwyrodnieniowo dyskopatycznych. Według biegłego sprawność ruchowa ubezpieczonego jest ograniczona, szczególnie w zakresie kręgosłupa, ponadto występuje deformacja skoliotyczna kręgosłupa z dekompensacją sylwetki. Ubezpieczony może wykonywać prace, ale na pół etatu, a biorąc pod uwagę stopień zaawansowania zmian i wiek, stan zdrowia nie rokuje żadnej poprawy (opinia biegłego ortopedy traumatologa M. G. – k. 29 – 31 a.s.).

W opinii z 22 listopada 2022r. biegła sądowa specjalistka chorób płuc B. Ż. stwierdziła u S. T. (1) porażenne prawej kopuły przepony oraz kifoskoliozę i wskazała, że oba schorzenia są nieodwracalne i prowadzą do znacznego ograniczenia natężonej pojemności życiowej płuc - w spirometrii z 2019r. - (...) 1,93 L (47%) i uniemożliwiają nasilenie wentylacji przy wysiłku. Pomimo spoczynkowej wydolności oddechowej, nawet niewielki wysiłek, np. taki, jaki konieczny jest do czynności rozebrania się, prowadzi do istotnego spadku saturacji poniżej normy. S. T. (1) z przyczyn pulmonologicznych jest więc częściowo niezdolny do pracy. Może wykonywać jedynie pracę siedzącą, niewymagającą schylania, ponieważ schylanie ogranicza ruchomość lewej kopuły przepony. Biegły przyjęła, że orzeczona niezdolność datuje się od września 2019r., tj. od daty wykonania spirometrii, i ma charakter stały (opinia biegłej sądowej specjalistki chorób płuc B. Ż. – k. 48 - 49 a.s.).

W opinii z dnia 10 lutego 2023r. biegły sądowy neurolog W. G. stwierdził, że stan zdrowia S. T. (1) powoduje częściową niezdolność do pracy na stałe. Ze względu na charakter zmian w strukturach tworzących kręgosłup, stwierdzane zaburzenia nie rokują poprawy ani wyleczenia, nawet w przypadku decyzji o postępowaniu operacyjnym i należy liczyć się z pogarszaniem się stanu zdrowia. Zdaniem biegłego, stwierdzona częściowa, trwała niezdolność do pracy istniała w dniu 15 października 2021r. Niewydolność statyczno-lokomocyjna kręgosłupa piersiowo-lędźwiowego, w mniejszym stopniu szyjnego, z przewlekłym zespołem bólowo-korzeniowym, bez deficytów neurologicznych, w znaczący sposób wpływa na życie ubezpieczonego i możliwość wykonywania pracy ze względu na niemożność przyjęcia odpowiedniej pozycji ciała. Zdaniem biegłego, najbardziej obiektywnym wskaźnikiem stanu zdrowia ubezpieczonego są badania radiologiczne wykonywane w odstępach czasu, które wykazują znaczne zmiany patologiczne w zakresie kręgosłupa w postaci nasilonych zmian zwyrodnieniowo-wytwórczych na trzonach kręgowych i w stawach międzykręgowych, z wielopoziomowymi wypuklinami dyskowymi, zmianami degeneracyjnymi krążków międzykręgowych, obecnością kręgozmyku i cechami spondylolizy w dolnym odcinku lędźwiowym. Zmiany te potwierdzają kolejne badania obrazowe z 2020r. i 2022r., gdzie stwierdza się ich niewielkie, ale narastanie. Mogą one powodować nasilone dolegliwości bólowe i ograniczenie ruchomości kręgosłupa, co zgłasza S. T. (1) (opinia biegłego sądowego neurologa W. G. – k. 78 – 83 a.s.).

W korespondencji nadesłanej do sądu w dniu 5 kwietnia 2023r. S. T. (1) przedstawił wyniki badania saturacji wysiłkowej, jakiemu poddał się w dniu 3 kwietnia 2023r. (k. 102 -103 a.s.). W związku z tym w dniu 8 maja 2023r. sąd postanowił dopuścić dowód z uzupełniającej opinii biegłej sądowej B. Ż. celem ustosunkowania się do uwag do opinii złożonych przez strony, z uwzględnieniem nowego wyniku badania (postanowienie z dnia 8 maja 2023r. – k. 113 a.s.).

W opinii uzupełniającej z dnia 2 czerwca 2023r. biegła sądowa pulmunolog B. Ż. podtrzymała ustalenia z opinii głównej i podkreśliła, że ze względu na schorzenia ubezpieczonego m.in. kifoskoliozę i uszkodzenie przepony, które są nieodwracalne, nie należy spodziewać się poprawy stanu zdrowia poprzez rehabilitację, jak również poprawy parametrów spirometrycznych, stąd aktualne badanie może być co najwyżej gorsze niż to z 2019r., wobec którego organ rentowy posługuje się określeniem „nieaktualne”, zarzucając biegłej, że to na jego podstawie opiniowała ubezpieczonego. Biegła dodała, że stabilny obraz zmian radiologicznych nie nasuwał podejrzenia, że nastąpiło na tyle istotne pogorszenie funkcji płuc, żeby aktualna spirometria mogła sugerować wyższy stopień niezdolności do pracy niż ten, jaki został ustalony. Następnie biegła wskazała, że ubezpieczony nie ma choroby płucnej, stąd stała opieka pulmonologiczna nie jest celowa, a okresowa kontrola radiologiczna należy do obowiązków i kompetencji lekarza POZ, zaś rehabilitacja oddechowa do rehabilitantów (uzupełniająca opinia biegłej sądowej pulmunolog B. Ż. z dnia 2 czerwca 2023r. – k. 119 a.s.).

Z uwagi na zastrzeżenia organu rentowego, postanowieniem z 31 lipca 2023r. Sąd dopuścił dowód z kolejnej uzupełniającej opinii biegłej sądowej B. Ż. (postanowienie z dnia 31 lipca 2023r. – k. 134 a.s.).

W opinii uzupełniającej z 21 sierpnia 2023r. biegła sądowa pulmunolog B. Ż. podtrzymała stanowisko co do tego, że z przyczyn pulmonologicznych S. T. (1) jest częściowo niezdolny do pracy i może prowadzić jedynie pracę siedzącą, niewymagającą schylania. Biegła ponownie przypomniała, że u ubezpieczonego występuje znaczne zniekształcenie klatki piersiowej w wyniku kifoskoliozy, prowadzące do ograniczenia jej ruchomości i udokumentowane radiologicznie ograniczenie ruchomości prawej kopuły przepony, co razem skutkuje niskimi parametrami oddechowymi ( (...) 47% w.n). Biegła dodała, że aktualny wynik badania spirometrycznego dobrze koresponduje z obrazem radiologicznym. Obniżenie się saturacji z 94% do 90% przy niewielkim wysiłku, jakim jest czynność rozbierania się, świadczy, że pacjent cierpi na wysiłkową niewydolność oddechową (uzupełniająca opinia biegłej sądowej pulmunolog B. Ż. z dnia 21 sierpnia 2023r. – k. 140 a.s.).

Uwzględniając wniosek organu rentowego, postanowieniem z 23 października 2023r. Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu medycyny pracy na okoliczność ustalenia – po przeprowadzeniu badania - czy S. T. (1) jest całkowicie lub częściowo niezdolny do pracy i od kiedy, czy niezdolność ta istniała 15 października 2021r., czy ma charakter trwały czy okresowy, a jeśli okresowy - jaki jest przewidywany czas jej trwania (postanowienie z dnia 23 października 2023r. – k. 152 a.s.).

Biegła sądowa z zakresu medycyny pracy M. K. w opinii z dnia 19 stycznia 2024r. stwierdziła, że S. T. (1) jest trwale, częściowo niezdolny do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji, a orzeczona trwała, częściowa niezdolność do pracy datuje się od dnia wpłynięcia wniosku i istniała 15 października 2021r. U ubezpieczonego występuje choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa ze zmianami dyskopatycznymi w odcinku piersiowym i lędźwiowym. Schorzenie przebiega z częstymi zaostrzeniami zespołów bólowych. Współistnieje kifoskolioza z porażeniem prawej kopuły przepony, w następstwie przebytego w 2017r. złamania obojczyka prawego, leczonego operacyjnie (po upadku z wysokości). Biegła podkreśliła, że w dynamice opisywanego schorzenia układu kostno – stawowego występują okresy zaostrzeń i remisji i wspomniała, że taki okres remisji opisany został w badaniu przez biegłego neurologa. Okresowa remisja nie zmienia jednak faktu, że u ubezpieczonego przeciwwskazana jest praca w wymuszonej pozycji ciała z pochyleniem i prace fizyczne z dźwiganiem. Biegła zwróciła także uwagę, że w wykonywanych na przestrzeni lat badaniach spirometrycznych opisywane są znacznego stopnia ograniczenia natężonej pojemności życiowej płuc, a kolejne wyniki świadczą o pogorszeniu wydolności oddechowej. Z opisów dynamiki schorzeń: układu kostno-stawowego i układu oddechowego wynika progresja i nieodwracalność zmian opiniowanych schorzeń (opinia biegłej sądowej z zakresu medycyny pracy M. K. – k. 183 – 185 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny w oparciu o zebrane w sprawie dokumenty, w tym dokumentację medyczną S. T. (3) konieczną w procesie opiniowania przez biegłych sądowych oraz dokumenty obrazujące przebieg postępowania przed organem rentowym. Zostały one ocenione jako wiarygodne, ponieważ ich treść oraz forma nie budziła zastrzeżeń i nie była kwestionowana przez strony.

Podstawę ustaleń faktycznych stanowiły także opinie wydane przez biegłych sądowych: ortopedę traumatologa M. G., pulmunologa B. Ż., neurologa W. G. i lekarza medycyny pracy M. K.. Wskazani biegli byli zgodni co do schorzeń, na jakie cierpi ubezpieczony oraz ich konsekwencji w postaci naruszenia sprawności organizmu w stopniu powodującym częściową, trwałą niezdolność do pracy. Poza tym każda opinia została wydana przy uwzględnieniu dokumentacji medycznej S. T. (1) oraz po zbadaniu go, a opiniujący ubezpieczonego biegli – ortopeda, pulmunolog i neurolog – posiadają specjalizacje odpowiadające rozpoznanym u niego schorzeniom. Treść opinii biegłego ortopedy i neurologa jest jasna i logiczna, wobec czego nie było potrzeby ich uzupełniania. Potrzeba taka zaszła natomiast, jeśli chodzi o opinię pulmonologiczną. Biegła sądowa pulmonolog dwukrotnie wydała opinie uzupełniające, a w każdej z nich wnikliwie i szczegółowo udzieliła odpowiedzi na stawiane pytania i odniosła się do zastrzeżeń organu rentowego. Ostatecznie stanowisko biegłej, jakie wynika z opinii głównej i dwóch opinii uzupełniających, Sąd ocenił jako wyczerpująco uzasadnione i przekonujące i poprzestał na nim, nie widząc potrzeby prowadzenia dalszego postępowania dowodowego w zakresie ustalenia niezdolności do pracy z uwagi na schorzenia pulmonologiczne.

Podsumowując, Sąd ocenił, że wszystkie opinie, o których była mowa, są rzetelne, a prezentowane przez biegłych wnioski dotyczące istnienia u ubezpieczonego częściowej, trwałej niezdolności do pracy mają charakter stanowczy i jednoznaczny, zaś wspierająca je argumentacja jest przekonująca. Wobec powyższego brak było wątpliwości co do fachowości opinii. Jednak z uwagi na to, że każdy z biegłych oceniał inny aspekt zdrowia ubezpieczonego, jedynie w zakresie posiadanej specjalizacji, a także z uwagi na to, że opinie – chociaż zgodne co do stopnia niezdolności do pracy i jej trwałości – różniły się co do daty powstania tej niezdolności, to Sąd celem kompleksowej oceny stanu zdrowia S. T. (1), jako osoby cierpiącej na wiele schorzeń, za niezbędne uznał zasięgnięcie opinii biegłego z zakresu medycyny pracy. Specjalistka z tej dziedziny M. K., po przeanalizowaniu dotychczas wydanych opinii biegłych i opierając się na ich wnioskach, sporządziła całościową ocenę stanu zdrowia ubezpieczonego i jego zdolności do pracy. Opinia tej biegłej była dla sądu kluczowym dowodem w sprawie, a to dlatego, że została sporządzona wnikliwie i rzetelnie, choć tego przymiotu nie można odmówić także pozostałym opiniom. Przede wszystkim jednak biegła z zakresu medycyny pracy wyczerpująco i szczegółowo wyjaśniała przyczyny uznania ubezpieczonego za częściowo, trwale niezdolnego do pracy oraz szeroko je uzasadniała, biorąc pod uwagę wszystkie jego schorzenia oraz wymieniła przeciwskazania do pracy, a przy tym uwzględniła kwalifikacje S. T. (1) i pracę, jaką dotychczas wykonywał. To właśnie opinia biegłej M. K. uwzględniła całościowo wszystkie informacje, przedstawione przez biegłych o specjalnościach adekwatnych do schorzeń ubezpieczonego, bowiem biegła, będąc specjalistką w zakresie medycyny pracy – w przeciwieństwie do pozostałych biegłych, którzy odpowiedzi na zadane przez Sąd pytania, udzielali w zakresie posiadanej specjalizacji – posiada najbardziej odpowiednią wiedzę i kompetencje w zakresie kompleksowej oceny rodzaju, specyfiki i wymagań pracy, jaką ubezpieczony mógłby wykonywać.

Wobec powyższego, Sąd uwzględniając wszystkie opinie biegłych, które stały się podstawą ustaleń faktycznych, nie podzielił stanowiska organu rentowego, który wskazywał na potrzebę pozyskania w sprawie opinii innych biegłych z dziedziny neurologii, ortopedii i medycyny pracy. Wskazywał przy tym, że skoro opinie, które zostały wydane, nie podzielają ustaleń organów orzeczniczych ZUS, to już z tego powodu nie mogą stanowić dowodu w sprawie. Z jednej strony przyjął więc a priori, że przesądzające i jedynie słuszne są wnioski ZUS, oparte na badaniach organów orzeczniczych, z drugiej natomiast, nie godząc się z trzema w pełni zgodnymi opiniami neurologa, ortopedy i lekarza medycyny pracy, wnioskował o opinie innych biegłych tych specjalizacji. Zdaniem Sądu takiej potrzeby nie było, ponieważ opinie dotychczas sporządzone przez biegłych są wystarczające, zostały opracowane wnikliwie i rzetelnie, a poza tym wyczerpująco, w sposób szczegółowy, wyjaśniają istotę problemów zdrowotnych ubezpieczonego. Ponadto, dla Sądu, to opinie biegłych, a nie orzeczenia organów orzeczniczych ZUS, stanowią dowód w sprawie, tym bardziej w sytuacji, kiedy orzeczenia te stały się podstawą wydania zaskarżonej decyzji. Biegli przed wydaniem opinii zapoznali się z dostarczoną im dokumentacją, przeprowadzili bezpośrednie badania, mieli osobisty kontakt z S. T. (1) oraz dysponowali wszelkimi informacjami umożliwiającymi im wydanie trafnej opinii i – zdaniem Sądu – informacje te należycie wykorzystali, co znalazło wyraz w szczegółowej ocenie stanu zdrowia ubezpieczonego, jak i szeroko uzasadnionych wnioskach o wpływie jego schorzeń na możliwości świadczenia pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji. Tak wnikliwej oceny stanu zdrowia, jaka wynika z opinii biegłych, nie zawiera żadne z orzeczeń zapadłych w toku postępowania przed organem rentowym. Wszyscy biegli, chociaż w różnym stopniu, mniej lub bardziej szczegółowo, ale w sposób korespondujący ze sobą, tak w zakresie opisu stanu zdrowia, jak i charakterystyki jego wpływu na stopień naruszania sprawności organizmu, wypowiedzieli się odnośnie okoliczności zawartych w tezie dowodowej, podczas gdy sformułowania zamieszczone w orzeczeniach lekarza orzecznika ZUS i komisji lekarskiej ZUS, są lakoniczne i powierzchowne.

Organ rentowy, formułując zastrzeżenia do opinii biegłych, podnosił również, że dokonana przez nich ocena o częściowej i trwałej niezdolności do pracy jest niesłuszna w sytuacji, gdy ubezpieczony nadal i nieprzerwanie od 25 lat prowadzi działalność gospodarczą. Powyższe nie musi oznaczać jednak, że wykonywaniem pracy w ramach działalności zajmuje się osobiście. Jako przedsiębiorca, prowadzący działalność gospodarczą, może zatrudniać pracowników i może posiłkować się przy jej prowadzeniu pomocą innych osób – na co zresztą konsekwentnie wskazywał. Ponadto, nie musi jej wykonywać w pełnym zakresie, jak czynił to w okresie wcześniejszym. Wobec tego, choć jako osoba prowadząca działalność gospodarczą podlegał ubezpieczeniom społecznym z tego tytułu i opłacał składki, to nie świadczy to o tym, że nie może być uznany za niezdolnego do pracy.

Do wskazanej kwestii odnieśli się również biegli, czego organ rentowy zdaje się nie przyjmować do wiadomości. Szeroko zagadnienie to omówiła biegła pulmunolog, a jej spostrzeżenia korespondują z opinią biegłej z zakresu medycyny pracy. W kontekście opinii biegłych, podnoszona przez Zakład okoliczność, że S. T. (1) pracuje w taki sam sposób na przestrzeni kilkudziesięciu lat, prowadząc działalność gospodarczą, jest więc dla Sądu niczym niepopartą i samowolną oceną. Biegli wskazywali bowiem, że z uwagi na pogorszenie stanu zdrowia S. T. (1) ograniczył znacznie zakres dotychczasowych zadań, jakie wykonywał w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, cedując je z biegiem lat w coraz większym stopniu na swoich pracowników.

Ostatecznie, wobec tego, że wnioski wszystkich opinii korespondują ze sobą i wszyscy biegli wypowiedzieli się w sposób tożsamy, przyjmując, że S. T. (1) jest częściowo i trwale niezdolny do pracy, a opinie te Sąd ocenił jako fachowe i rzetelne, to zgłaszane wobec ww. opinii zastrzeżenia organu rentowego zostały ocenione jedynie jako bezpodstawna polemika, zmierzająca jedynie do przedłużenia postępowania. Dlatego wnioski organu rentowego o przeprowadzenie dowodu z opinii innych biegłych neurologa i ortopedy oraz opinii uzupełniającej specjalistki medycyny pracy, zostały pominięte w oparciu o art. 235 ² § 1 pkt 2 i 5 k.p.c. (k. 217 i k. 344).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Renta z tytułu niezdolności do pracy może być przyznana ubezpieczonemu, który spełnia łącznie przesłanki określone w art. 57 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2021r., poz. 291, dalej jako ustawa emerytalna), a więc:

1.  jest niezdolny do pracy,

2.  ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy,

3.  niezdolność do pracy powstała w okresach, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 i 2, pkt 3 lit. b, pkt 4, 6, 7 i 9, ust. 2 pkt 1, 3-8 i 9 lit. a, pkt 10 lit. a, pkt 11-12, 13 lit. a, pkt 14 lit. a i pkt 15-17 oraz art. 7 pkt 1-3, 5 lit. a, pkt 6 i 12 albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów,

4.  nie ma ustalonego prawa do emerytury z Funduszu lub nie spełnia warunków do jej uzyskania.

Pierwsza z przesłanek, a więc niezdolność do pracy, jest kategorią ubezpieczenia społecznego łączącą się z całkowitą lub częściową utratą zdolności do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu bez rokowania jej odzyskania po przekwalifikowaniu (art. 12 ustawy emerytalnej). Przy ocenie stopnia i trwałości tej niezdolności oraz rokowania co do jej odzyskania uwzględnia się zarówno stopień naruszenia sprawności organizmu, możliwość przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, jak i możliwość wykonywania pracy dotychczasowej lub podjęcia innej oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne ubezpieczonego (art. 13 ust. 1 ustawy emerytalnej) (por. wyrok Sądu Najwyższego – Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 28 stycznia 2004r., II UK 222/03).

Przepis art. 12 ustawy emerytalnej rozróżnia dwa stopnie niezdolności do pracy - całkowitą i częściową. Zgodnie z ust. 3 ww. przepisu, częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji. Z kolei całkowita niezdolność do pracy polega na utracie zdolności do wykonywania jakiejkolwiek pracy. Przesłanka niezdolności do jakiejkolwiek pracy odnosi się do każdego zatrudnienia w innych warunkach niż specjalnie stworzone na stanowiskach pracy odpowiednio przystosowanych do stopnia i charakteru naruszenia sprawności organizmu ( por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 8 grudnia 2000r., II UKN 134/00 i z dnia 7 września 1979r., II URN 111/79). Dokonując analizy pojęcia całkowita niezdolność do pracy należy brać pod uwagę zarówno kryterium biologiczne (stan organizmu dotkniętego schorzeniami naruszającymi jego sprawność w stopniu powodującym całkowitą niezdolność do jakiejkolwiek pracy), jak i ekonomiczne (całkowita utrata zdolności do zarobkowania wykonywaniem jakiejkolwiek pracy). Osobą całkowicie niezdolną do pracy w rozumieniu art. 12 ust. 2 ustawy emerytalnej jest więc osoba, która spełniła obydwa te kryteria, czyli jest dotknięta upośledzeniem zarówno biologicznym, jak i ekonomicznym (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 grudnia 2004r., I UK 28/04). Z kolei wyjaśnienie częściowej niezdolności do pracy i treści pojęcia „pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji” wymaga uwzględnienia zarówno kwalifikacji formalnych (czyli zakresu i rodzaju przygotowania zawodowego udokumentowanego świadectwami, dyplomami, zaświadczeniami), jak i kwalifikacji rzeczywistych (czyli wiedzy i umiejętności faktycznych, wynikających ze zdobytego doświadczenia zawodowego) (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 września 2006r., I UK 103/06). Dopiero zatem zmiana zawodu w ramach posiadanych kwalifikacji i brak rokowań odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu dają podstawę do przyznania renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy ( por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 13 października 2009r., II UK 106/09, z dnia 8 maja 2008r., I UK 356/07, z dnia 11 stycznia 2007r., II UK 156/06 i z dnia 25 listopada 1998r., II UKN 326/98). Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 lutego 2006r. (I PK 153/05) częściowej niezdolności do pracy, polegającej na utracie w znacznym stopniu zdolności do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji, nie wyklucza możliwość podjęcia przez ubezpieczonego pracy niżej kwalifikowanej. Ubezpieczony, który jest częściowo niezdolny do pracy może być jednocześnie z samej definicji zdolny do pracy zgodnej z posiadanymi kwalifikacjami w nieznacznym stopniu. Tak samo, gdy ubezpieczony wykonuje pracę, która nie jest zgodna z posiadanymi kwalifikacjami, a już na pewno, gdy jest pracą poniżej poziomu posiadanych kwalifikacji. Aktualny jest zatem pogląd o konieczności ujmowania łącznie aspektu medycznego i ekonomicznego niezdolności do pracy ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 1999r., II UKN 675/98).

W orzecznictwie przyjmuje się również (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 20 sierpnia 2003r., II UK 11/03 oraz z dnia 5 lipca 2005r., I UK 222/04), że decydującą dla stwierdzenia niezdolności do pracy jest utrata możliwości wykonywania pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu przy braku rokowania odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Gdy więc biologiczny stan kalectwa lub choroba, nie powodują naruszenia sprawności organizmu w stopniu mającym wpływ na zdolność do pracy dotychczas wykonywanej lub innej mieszczącej się w ramach posiadanych lub możliwych do uzyskania kwalifikacji, to brak prawa do tego świadczenia. Prawa tego nie można w szczególności wywodzić z przewidzianych w art. 13 ustawy emerytalnej przesłanek, a więc: stopnia naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, możliwości wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowości przekwalifikowania zawodowego, przy wzięciu pod uwagę rodzaju i charakteru dotychczas wykonywanej pracy, poziomu wykształcenia, wieku
i predyspozycji psychofizycznych, bowiem odnoszą się one tylko do ustalania stopnia lub trwałości niezdolności do pracy. Są więc bez znaczenia, jeżeli aspekt biologiczny (medyczny) wskazuje na zachowanie zdolności do pracy. Obiektywna możliwość podjęcia dotychczasowego lub innego zatrudnienia, zgodnie z poziomem kwalifikacji, wykształcenia, wieku i predyspozycji psychofizycznych może być brana pod uwagę tylko wówczas, gdy ubiegający się o rentę jest niezdolny do pracy z medycznego punktu widzenia, gdyż oba te aspekty muszą występować łącznie ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 1999r., sygn. akt II UKN 675/98). O niezdolności do pracy nie decyduje więc niemożność podjęcia innej pracy warunkowana wiekiem, poziomem wykształcenia i predyspozycjami psychofizycznymi, lecz koniunkcja niezdolności do pracy z niezdolnością do przekwalifikowania się do innego zawodu.

Ocena niezdolności do pracy w zakresie dotyczącym naruszenia sprawności organizmu i wynikających stąd ograniczeń co do możliwości wykonywania zatrudnienia wymaga wiadomości specjalnych. W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych dotyczących prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, do dokonywania ustaleń w zakresie oceny stopnia zaawansowania chorób oraz ich wpływu na stan czynnościowy organizmu, uprawnione są osoby posiadające fachową wiedzę medyczną, a zatem okoliczności tych można dowodzić tylko przez dowód z opinii biegłych sądowych, zgodnie z treścią art. 278 k.p.c. Opinia biegłego ma na celu ułatwienie Sądowi należytej oceny zebranego materiału dowodowego wtedy, gdy potrzebne są do tego wiadomości specjalne. Dlatego też opinie sądowo - lekarskie sporządzone w sprawie przez lekarzy specjalistów, mają zasadniczy walor dowodowy dla oceny schorzeń wnioskodawcy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 11 lutego 2016r., III AUa 1609/15).

Badając istnienie analizowanej, a w przedmiotowej sprawie spornej przesłanki warunkującej przyznanie ubezpieczonemu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, Sąd dopuścił dowód z opinii biegłych: ortopedy traumatologa M. G., pulmunologa B. Ż., neurologa W. G. i lekarza medycyny pracy M. K.. Ocena tych opinii została już zaprezentowana w części obejmującej ocenę dowodów, jednak warto jeszcze raz podkreślić, że żaden z biegłych nie podzielił stanowiska organu rentowego. Wszyscy ocenili, że S. T. (1) jest trwale, częściowo niezdolny do pracy. Co prawda organ rentowy z takimi wnioskami polemizował i wnioskował o przeprowadzenie dowodu z kolejnych opinii, jednak pamiętać należy, iż orzecznictwo zwraca uwagę, że sąd nie jest zobowiązany dopuścić dowodu z kolejnych biegłych w każdym przypadku, gdy złożona opinia jest niekorzystna dla strony (por. wyrok Sądu Najwyższego z 15 lutego 1974r., II CR 817/73, wyrok Sądu Najwyższego z 18 lutego 1974r., II CR 5/74, wyrok Sądu Najwyższego z 15 listopada 2001r., II UKN 604/00). Potrzeba powołania innego biegłego powinna wynikać z okoliczności sprawy, a nie z samego niezadowolenia strony z dotychczasowej złożonej opinii (por. wyrok Sądu Najwyższego z 5 listopada 1974r., I CR 562/74, uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 4 sierpnia 1999r., I PKN 20/99, uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 10 stycznia 2001r., II CKN 639/99). Przy czym potrzebą taką nie może być przeświadczenie strony, że dalsze opinie pozwolą na udowodnienie korzystnej dla strony tezy (por. wyrok Sądu Najwyższego z 27 czerwca 2001r., II UKN 446/00). Uwzględniając powyższe okoliczności, brak było podstaw do sięgania po dowód z kolejnych opinii ortopedy, neurologa i specjalisty medycyny pracy. W orzecznictwie niezmiennie od wielu lat przyjmuje się, że jeżeli opinia biegłego jest jednoznaczna i tak przekonująca, że sąd określoną okoliczność uznaje za wyjaśnioną, to nie ma obowiązku dopuszczania dowodu z dalszej opinii biegłych (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 1974r., II CR 638/74). Tego rodzaju dowód ma szczególny charakter, a mianowicie korzysta się z niego w wypadkach wymagających wiadomości specjalnych. Do dowodów tych nie mają więc zastosowania wszystkie zasady o prowadzeniu dowodów, a w szczególności art. 217 § 1 k.p.c., który stanowi, że strona może aż do zamknięcia rozprawy przytaczać okoliczności faktyczne i dowody na uzasadnienie swoich wniosków lub dla odparcia wniosków i twierdzeń strony przeciwnej. W konsekwencji nie można przyjąć, że sąd obowiązany jest dopuścić dowód z opinii kolejnych biegłych w każdym wypadku, gdy opinia złożona jest niekorzystna dla strony. W świetle art. 286 k.p.c., sąd ma obowiązek dopuszczenia dowodu z dalszych biegłych, gdy zachodzi tego potrzeba, a więc wówczas, gdy opinia złożona już do sprawy zawiera istotne braki, czy nie wyjaśnia istotnych okoliczności.

Opisana sytuacja w przedmiotowej sprawie nie wystąpiła, dlatego Sąd nie widział potrzeby kontynuowania postępowania dowodowego. Takiej oceny Sądu nie zmieniły zgłaszane przez organ rentowy zarzuty, w ramach kwestionowana była słuszność przyjęcia przez każdego z kolejno wypowiadających się biegłych, oceny o częściowej, trwałej niezdolności do pracy S. T. (1). Organ rentowy konsekwentnie podnosił, że okoliczność dalszego prowadzenia przez ubezpieczonego działalności gospodarczej, pomimo doznania urazu na skutek wypadku i pomimo następnie zdiagnozowanych schorzeń, jest dowodem na to, że ubezpieczony jest zdolny do pracy. Organ rentowy wskazywał także, że S. T. (1) jest nadal aktywny zawodowo w niezmienionym stopniu od 25 lat i tak samo, jak wcześniej, pracował w dniu 15 października 2021r., tj. w dacie, w której biegły stwierdził istnienie częściowej niezdolności do pracy, co z kolei nie potwierdza faktu długotrwałej niezdolności do pracy. Odnośnie wskazanej kwestii szeroko wypowiedziała się najpierw biegła pulmunolog B. Ż., a następnie biegła z zakresu medycyny pracy M. K.. Organ rentowy nie przyjął jednak do wiadomości logicznych i rzeczowych argumentów, opartych na faktach medycznych, z których wynika, że to szereg schorzeń ubezpieczonego, a nie fakt dalszego kontynuowania działalności gospodarczej, jest podstawą do oceny, czy jest on zdolny, czy też niezdolny do pracy. Poza tym organ rentowy nie uwzględnił, że S. T. (1), choć figuruje w (...) jako osoba prowadząca działalność gospodarczą, to jednak w rzeczywistości przy jej prowadzeniu zdany jest całkowicie na pomoc innych osób, bez których ta działalność nie przetrwałaby. Ubezpieczony, nie mogąc podołać obowiązkom organizacyjno-zarządczym, scedował je na swoją córkę, zaś do czynności jubilerskich i związanych ze sprzedażą, zatrudnił pracowników. Przy tym w sposób przekonujący uzasadnił powody, dla których kontynuuje działalność, pomimo stanu zdrowia, zamiast ją zakończyć. W tej kwestii wskazał z jednej strony na względy sentymentalne, podnosząc że działalność ta stanowiła sens jego życia i kwintesencję jego pracy zawodowej, z drugiej wskazał na posiadaną nadzieję co do tego, że działalność przejmą jego dzieci, gdy zakończą etap nauki. Wreszcie ubezpieczony podniósł i to, że zatrudniani pracownicy, z których jeden jest w wieku przedemerytalnym, a drugi jest obciążony kredytem, prosili go o kontynuowanie działalności, deklarując chęć dalszej pracy i pomoc w prowadzeniu działalności. Organ rentowy wskazanych okoliczności nie uwzględnił jednak, podczas gdy biegli sądowi – bacząc na to, jak faktycznie prowadzona jest działalność - zgodnie wskazali na utratę możliwości pracy zgodnej z posiadanymi kwalifikacjami.

Konkludując, Sąd uznał, że organ rentowy dokonał nieprawidłowej oceny stanu zdrowia ubezpieczonego. Przeprowadzone przed Sądem postępowanie dowodowe pozwoliło na ustalenie, że S. T. (1) jest częściowo, trwale niezdolny do pracy. Tym samym spełnił, wynikający z art. 57 ustawy emerytalnej wymóg posiadania przymiotu niezdolności do pracy. Zdaniem Sądu, spełnione zostały również pozostałe warunki, które formułuje wskazany przepis. Niezdolność do pracy powstała w okresach ubezpieczenia, ponieważ ubezpieczony niemalże bez przerw od kilkunastu lat jest ubezpieczony w ZUS, zatem bez względu na to, jaką datą powstania niezdolności się przyjmie – czy jedną z dat, którą wskazywali poszczególni biegli, czy datę złożenia wniosku – to w każdym przypadku niezdolność do pracy powstała w okresach, gdy S. T. (1) był osobą ubezpieczoną. Ponadto w 10-leciu przed datą powstania niezdolności do pracy - licząc te 10-lecia od każdej z dat, które podawali poszczególni biegli, jak i od daty, kiedy wniosek został złożony – posiada co najmniej 5 lat okresów składkowych i nieskładkowych.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zaskarżona decyzja podlegała zmianie poprzez przyznanie S. T. (1) renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy 1 października 2021r., tj. od pierwszego dnia miesiąca, w którym złożył wniosek o świadczenie, na stałe - zgodnie z tym, co wskazali biegli sądowi.