Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 sierpnia 2025 roku

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Agnieszka Stachurska

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 27 sierpnia 2025 roku w Warszawie

sprawy A. T. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o świadczenie uzupełniające dla osoby niezdolnej do samodzielnej egzystencji

na skutek odwołania A. T. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 26 stycznia 2022 roku, znak: (...)

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje A. T. (1) świadczenie uzupełniające dla osoby niezdolnej do samodzielnej egzystencji na okres od 1 października 2021 roku do 1 stycznia 2030 roku.

UZASADNIENIE

A. T. (1), reprezentowany przez matkę A. T. (2), w dniu 28 lutego 2022r. złożył odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 26 stycznia 2022r., znak: (...), odmawiającej przyznania świadczenia uzupełniającego dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji.

Odwołujący się, zarzucając błędne ustalenie stanu faktycznego przez organ rentowy, który stwierdził brak niezdolności do samodzielnej egzystencji, wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji i przyznanie prawa do wnioskowanego świadczenia. Uzasadniając swoje stanowisko, wskazał, że orzeczenie zostało wydane jedynie na podstawie dokumentacji medycznej, bez przeprowadzenia badania. Ponadto pominięty został aspekt upośledzenia umysłowego i konieczności stałego nadzoru i pomocy w codziennych czynnościach, a informacje zawarte w dokumentacji medycznej zostały potraktowane przez organ rentowy w sposób wybiórczy (odwołanie z dnia 28 lutego 2022r., k. 3 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., a uzasadniając swe stanowisko powołał się na przepis art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 31 lipca 2019r. o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji, na podstawie którego świadczenie uzupełniające przysługuje osobom, które ukończyły 18 lat i których niezdolność do samodzielnej egzystencji została stwierdzona orzeczeniem o całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji albo orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji, albo orzeczeniem o całkowitej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym i niezdolności do samodzielniej egzystencji, albo orzeczeniem o całkowitej niezdolności do służby i niezdolności do samodzielnej egzystencji. Dalej organ rentowy wskazał, że w toku postępowania Komisja Lekarska ZUS w orzeczeniu z 20 stycznia 2022r. orzekła, że A. T. (1) nie jest niezdolny do samodzielnej egzystencji. Wobec powyższego zaskarżoną decyzją organ rentowy odmówił przyznania prawa do świadczenia uzupełniającego (odpowiedź na odwołanie z 28 lutego 2022r., k. 4-5 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

A. T. (1), ur. (...), ukończył szkołę podstawową specjalną, do której uczęszczał do 18 roku życia. Z powodu zachowań agresywnych nie został przyjęty do kolejnej szkoły. W wieku 4 lat rozpoznano u niego autyzm wczesnodziecięcy. W dzieciństwie korzystał z wielu terapii, m.in.: logopedycznej, integracji motorycznej, stymulacji małej motoryki i rozwoju społeczno-emocjonalnego, procesów poznawczych oraz czynności samoobsługowych. Od 2012r. pozostaje pod opieką psychiatryczną - nie był leczony na oddziałach psychiatrycznych, nie jest też leczony farmakologicznie. Jest agresywny, bardzo szybko się irytuje, jego zachowania są nieprzewidywalne – często sam się okalecza, a bywa również agresywny w stosunku do innych osób. Nie wychodzi sam z domu, nie zostaje sam w domu, nie potrafi sobie przygotować posiłków. Podczas mycia zębów i czynności higienicznych pomaga mu matka. Odwołujący się nie jest w stanie samodzielnie się obsłużyć, nie jest w stanie komunikować swoich potrzeb, wypowiada pojedyncze słowa. W ciągu dnia ogląda filmy, układa klocki, umie czytać i pisać na komputerze (dokumentacja lekarska ubezpieczonego – akta ZUS; opinie biegłych sądowych, k. 22-24, k. 67-71, k. 86-89, k. 132-137, k. 166, k. 191-207, k. 244-261 a.s.).

A. T. (1) ma przyznane prawo do renty socjalnej od 24 sierpnia 2021r. Obecnie renta socjalna przysługuje ubezpieczonemu do 31 października 2025r. (decyzja o przyznaniu renty socjalnej z dnia 7 października 2021r., nienumerowana karta akt ZUS; decyzja o przyznaniu renty socjalnej z dnia 7 listopada 2022r., k. 112 a.s.).

W dniu 28 października 2021r. odwołujący się złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniosek o przyznanie świadczenia uzupełniającego (wniosek z 28 października 2021r., k. 1-4 akt ZUS). W związku z tym został skierowany na badanie do Lekarza Orzecznika ZUS, który w orzeczeniu z 24 listopada 2021r. stwierdził brak niezdolności do samodzielnej egzystencji. Następnie sprawa została przekazana do rozpatrzenia przez Komisję Lekarską ZUS, która w orzeczeniu z 20 stycznia 2022r. potwierdziła stanowisko Lekarza Orzecznika ZUS, uznając na podstawie dokumentacji medycznej, że u A. T. (1) naruszona jest sprawność organizmu w stopniu umiarkowanym, a naruszenie to ma charakter przewlekły. Zaznaczono, że ubezpieczony jest samodzielny w stopniu umożliwiającym samoobsługę i nie spełnia kryteriów ustalenia uprawnień do dodatku pielęgnacyjnego (orzeczenie Lekarza Orzecznika ZUS z 24 listopada 2021r., k. 5 akt ZUS i orzeczenie Komisji Lekarskiej ZUS z 20 stycznia 2022r., k. 9 akt ZUS).

W oparciu o powyższe Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wydał w dniu 26 stycznia 2022r. decyzję znak (...), w której odmówił A. T. (1) prawa do świadczenia uzupełniającego (decyzja odmowna z 26 stycznia 2022r., nienumerowane karty akt ZUS).

A. T. (1) odwołał się od wskazanej decyzji, a Sąd postanowieniem z 6 kwietnia 2022r. dopuścił dowód z opinii biegłych sądowych: psychologia i psychiatry celem ustalenia, czy ubezpieczony jest niezdolny do samodzielnej egzystencji, a jeśli tak, to od kiedy i na jaki okres (odwołanie z dnia 28 lutego 2022r., k. 3 a.s.; postanowienie z 6 kwietnia 2022r., k. 13 a.s.).

Decyzją z dnia 7 listopada 2022r., znak: (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. przyznał odwołującemu się prawo do świadczenia uzupełniającego od 1 września 2022r. (decyzja z dnia 7 listopada 2022r., k. 114 a.s.).

W opinii wydanej w dniu 19 sierpnia 2022r., sporządzonej na podstawie dokumentacji zgromadzonej w aktach sprawy i przeprowadzonego wywiadu, biegła sądowa psycholog J. K. wskazała, że u odwołującego się występuje obniżenie funkcjonowania poznawczego i emocjonalnego w porównaniu do osób o podobnych kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością fizyczną oraz psychiczną. Intelektualnie i społecznie ubezpieczony funkcjonuje na poziomie upośledzenia lekkiego i normy, z powodu utrwalonych wielości dysfunkcji poznawczych i emocjonalnych. Na podstawie analizy dokumentacji i badania biegła oceniła, że jest samodzielny w życiu codziennym w stopniu umożliwiającym samoobsługę, dlatego nie spełnia kryteriów do ustalenia uprawnień do uznania go za niezdolnego do samodzielnej egzystencji (opinia biegłej sądowej J. K., k. 22-24 a.s.).

Z uwagi na zastrzeżenia ubezpieczonego do ww. opinii i przedstawienie dodatkowej dokumentacji medycznej, postanowieniem z 4 października 2022r. Sąd dopuścił dowód z opinii uzupełniającej biegłej sądowej J. K. ( postanowienie z 4 października 2022r., k. 55 a.s.).

W opinii uzupełniającej z 9 lutego 2023r. biegła sądowa psycholog J. K. podtrzymała wnioski zawarte w sporządzonej wcześniej opinii. Wskazała, że u odwołującego się zdiagnozowano cechy zespołu autystycznego oraz obniżenie intelektu, które niewątpliwie utrudniają satysfakcjonujące funkcjonowanie, dlatego wymaga on z tego powodu pomocy i kontroli nad czynnościami codziennymi dotyczącymi realizowania potrzeb społecznych, ale jego funkcjonowanie koryguje terapia. Poza tym jest sprawny ruchowo i werbalnie, nie jest eliminowany z życia społecznego i może uczestniczyć w zajęciach edukacyjnych. Z ww. powodu biegła nie dopatrzyła się uchybień przy wydawaniu wcześniejszej opinii. Argumentacja strony odwołującej się nie zmieniła jej stanowiska, ponieważ stwierdzone dysfunkcje w stanie emocjonalnym oraz poznawczym, umożliwiają A. T. (1) egzystencję, wymaga on jedynie częściowej pomocy i opieki drugiej osoby w podstawowych codziennych czynnościach życiowych i dlatego nie spełnia kryteriów do przyznania świadczenia. Ponadto biegła zwróciła uwagę, że z analizy dokumentacji wynika, że 19-letni ubezpieczony jest jedynie częściowo niesprawny, ale komunikuje się, potrafi się fizycznie przemieszczać, jest wydolny w codziennej elementarnej samoobsłudze. Reasumując, według biegłej, występują u niego dysfunkcje, które naruszają sprawność ogólną w stopniu umiarkowanym i są przewlekłe, jednak ubezpieczony nie jest niezdolny do samodzielnej egzystencji w elementarnym zakresie, o której mowa w art. 2 ust. 1 ustawy z 31 lipca 2019r. o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji (opinia uzupełniająca biegłej sądowej J. K., k. 86-89 a.s.).

W opinii z 25 listopada 2022r., wydanej na podstawie analizy akt sprawy, zawartej w nich dokumentacji medycznej, a także po przeprowadzeniu badania sądowo-psychiatrycznego, biegła z zakresu psychiatrii M. P. wskazała, że ubezpieczony podczas badania był zorientowany prawidłowo, jego zachowanie cechowało się nadruchliwością, kontakt wzrokowy utrzymywał krótko, a kontakt werbalny był utrudniony przez znaczne rozproszenie uwagi i tiki wokalne. Wypowiedzi były ubogie w treść, stereotypowe z licznymi echolaliami. Biegła zwróciła uwagę na występujący deficyt intelektu, a także wskazała, że odwołujący się nie umie nawiązywać prawidłowych relacji społecznych, zachowuje się schematycznie, występuje u niego niepokój oraz impulsywne reakcje z pobudzeniem i agresją. W ocenie biegłej odwołujący się jest niezdolny do samodzielnej egzystencji na okres do 31 października 2025r. Niezdolność taka występowała u niego już w dniu 1 października 2021r. (opinia biegłej z zakresu psychiatrii M. P., k. 67-71 a.s.).

Wobec zastrzeżeń organu rentowego do opinii psychiatrycznej i wniosku o przeprowadzenie dowodu z opinii innego biegłego psychiatry, Sąd postanowieniem z 16 stycznia 2023r. dopuścił taki dowód (postanowienie z dnia 16 stycznia 2023r., k. 81 a.s.).

W opinii z 17 lipca 2023r. biegły sądowy psychiatra J. W., opiniując na podstawie dokumentacji medycznej ubezpieczonego oraz po przeprowadzeniu bezpośredniego badania, rozpoznał u A. T. (1) autyzm dziecięcy oraz upośledzenie umysłowe o stopniu umiarkowanym. Wskazał, że te schorzenia powodują konieczność długotrwałej opieki innej osoby w zaspakajaniu podstawowych potrzeb życiowych, dlatego ubezpieczony jest niezdolny do samodzielnej egzystencji okresowo od 1 września 2022r., tj. od daty złożenia wniosku, do 31 października 2025r. Biegły wskazał, że podziela ustalenia poprzednio opiniującego w sprawie biegłego psychiatry oraz jego argumentację. Podkreślił, że ubezpieczony ma istotne kłopoty w czynnościach samoobsługowych takich jak ubieranie się, mycie się, załatwianie potrzeb fizjologicznych - wymaga nieustannej kontroli i czuwania. To samo jest z komunikacją. Biegły zaznaczył, że nie mógł się porozumieć z ubezpieczonym, gdyż nie reagował, a odnośnie poruszania się zwrócił uwagę, że ubezpieczony chodzi, jednak ta sfera także wymaga nadzoru i kontroli, ponieważ jego samodzielne wyjścia na ulicę zagroziłyby zdrowiu i życiu jego oraz innych osób. Równocześnie biegły podkreślił, że ubezpieczony jest nieobliczalny – dwukrotnie podpalił sprzęt sportowy, staje na parapecie, rani sobie ręce. Nie został przyjęty na dalsze nauczanie w szkole z uwagi na agresywne zachowanie. W ocenie biegłego - z uwagi na stan psychiczny ubezpieczonego – istnieją zatem następujące przesłanki do orzeczenia konieczności opieki innej osoby: stwarzanie zagrożenia dla zdrowia i życia dla siebie i otoczenia oraz zaawansowane zespoły otępienne i znaczne upośledzenie umysłowe. Jako początkową datę takiego stanu biegły przyjął dzień złożenia wniosku do ZUS (opinia biegłego z zakresu psychiatrii J. W., k. 132-137 a.s.).

Postanowieniem z 2 października 2023r. Sąd dopuścił dowód z uzupełniającej opinii biegłego sądowego psychiatry J. W. na okoliczność, czy A. T. (1) w okresie od 1 października 2021r. (data wskazana przez biegłą M. P.) do 1 września 2022r. (data wskazana w opinii z dnia 17 lipca 2022r.) był niezdolny do samodzielnej egzystencji, a jeśli nie, to jakie zmiany w jego stanie zdrowia nastąpiły, które uzasadniły stwierdzenie niezdolności do samodzielnej egzystencji dopiero od 1 września 2022r. (postanowienie z dnia 2 października 2023r., k. 155 a.s.).

W opinii uzupełniającej z 24 października 2023r. biegły z zakresu psychiatrii J. W. wskazał, że po dokonaniu ponownej analizy akt sprawy, a w szczególności dokumentacji medycznej ubezpieczonego podtrzymuje swoją opinię zasadniczą z dnia 17 lipca 2023r. Biegły w odpowiedzi na pytanie Sądu wskazał, że w okresie od 1 października 2021r. do 1 września 2022r. ubezpieczony był zdolny do samodzielnej egzystencji. Za datę powstania niezdolności do samodzielnej egzystencji biegły przyjął 1 września 2022r., zaznaczając, że w przypadku A. T. (1) nastąpiło pogorszenie stanu zdrowia od wymienionej daty. Oznaki tego pogorszenia biegły wymienił w opinii głównej. Wskazał, że w jego ocenie wcześniej nie występowały one w takiej intensywności. Ubezpieczony nie został przyjęty do szkoły, ponieważ nie można mu było zapewnić stałej opieki w trakcie zajęć szkolnych. Narastały również stany agresji i autoagresji do tego stopnia, że opiekun wystąpił o przyznanie świadczenia uzupełniającego. W ocenie biegłego ta okoliczność również stanowi wskazówkę określającą datę graniczną powstania niezdolności do samodzielnej egzystencji. Biegły zaznaczył, że nastąpiło spiętrzenie objawów, które łącznie spowodowały konieczność opieki innych osób w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych (opinia uzupełniająca biegłego J. W., k. 166 a.s.).

Postanowieniem z 5 stycznia 2024r. Sąd dopuścił dowód z opinii kolejnego (innego niż M. P. i J. W.) biegłego sądowego psychiatry na okoliczność, czy odwołujący się w okresie od 1 października 2021r. do 1 września 2022r. był niezdolny do samodzielnej egzystencji, a jeśli nie, to jakie zmiany w jego stanie zdrowia nastąpiły, które uzasadniały stwierdzenie niezdolności do samodzielnej egzystencji dopiero od 1 września 2022r. (postanowienie z dnia 5 stycznia 2024r., k. 185 a.s.).

Biegły z zakresu psychiatrii P. N. - po dokonaniu analizy akt sprawy i zawartej w nich dokumentacji medycznej - wskazał, że w okresie od 1 października 2021r. do 1 września 2022r. nie nastąpiła gwałtowana zmiana w stanie zdrowia psychicznego oraz funkcjonowania ubezpieczonego – brak jest jakiejkolwiek dokumentacji medycznej na potwierdzanie tego faktu. W opinii biegłego brak było zatem podstaw do uznania ubezpieczonego za osobę niezdolną do samodzielnej egzystencji (opinia biegłego z zakresu psychiatrii P. N., k. 191-207 a.s.).

W związku z zastrzeżeniami wniesionymi przez ubezpieczonego do opinii biegłego P. N., Sąd postanowieniem z 30 października 2024r. dopuścił dowód z opinii innego biegłego sądowego psychiatry (postanowienie z dnia 30 października 2024r., k. 232 a.s.).

Biegła sądowa psychiatra M. L. w opinii z 15 maja 2025r., sporządzonej po dokonaniu analizy dokumentacji medycznej ubezpieczonego i po przeprowadzeniu bezpośredniego badania, wskazała że rozpoznała u A. T. (1) częściowe zaburzenia rozwoju oraz niepełnosprawność intelektualną w stopniu umiarkowanym. Oceniła, że jest on osobą niezdolną do samodzielnej egzystencji, a niezdolność do samodzielnej egzystencji istniała już w okresie od 1 października 2021r. do 1 września 2022r. i istnieje nadal - okresowo do 1 stycznia 2030r., jednak rokowania są niekorzystne. Biegła zwróciła uwagę, że odwołujący się nie komunikuje się w sposób zrozumiały z otoczeniem, wypowiada słowa pojedyncze, nieadekwatne do zadanych mu pytań lub wydaje niezrozumiałe dźwięki. Jest niesamodzielny w czynnościach dnia codziennego, wymaga pomocy przy toalecie, higienie, przygotowywaniu odzieży. Sam nie zostaje w domu, sam nie porusza się poza domem. Przejawia zachowania zagrażające - agresję wobec siebie i otoczenia. Nie kontroluje emocji, jest impulsywny i pobudzony psychoruchowo. Możliwość terapii w jego przypadku jest bardzo ograniczona w związku z niepełnosprawnością intelektualną, co wiąże się ze złym rokowaniem co do poprawy stanu zdrowia. Według biegłej ubezpieczony był niezdolny do samodzielnej egzystencji już w dacie 1 października 2021r. – co potwierdzają dane z dokumentacji medycznej oraz charakter całościowych zaburzeń rozwojowych. Biegła podkreśliła, że z ubezpieczonym nie było lepszego kontaktu werbalnego i pozawerbalnego niż w dacie badania, nie funkcjonował też sprawniej, zawsze wymagał pomocy i wsparcia ze strony innych osób (opinia biegłej z zakresu psychiatrii M. L., k. 244-252 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny w oparciu o zebrane w sprawie dokumenty, w tym dokumentację medyczną A. T. (1), konieczną w procesie opiniowania przez biegłych sądowych oraz dokumenty obrazujące przebieg postępowania przed organem rentowym. Zostały one ocenione jako wiarygodne, ponieważ ich treść oraz forma nie budziły zastrzeżeń i nie zostały zakwestionowane przez strony.

Ustalając stan faktyczny, Sąd oparł się również na opiniach sporządzonych przez biegłych sądowych psychologa J. K. i psychiatrów: M. P., J. W., P. N. i M. L., choć ocenił, że rzetelnie i fachowo, sporządzone zostały tylko opinie M. P. i M. L..

Biegła M. P. w wydanej opinii wskazała, że odwołujący się jest niezdolny do samodzielnej egzystencji od 1 października 2021r. do 31 października 2025r., co potwierdziła psychiatra M. L., wskazując dodatkowo, że z uwagi na złe rokowania, niezdolność do samodzielnej egzystencji powinna być orzeczona okresowo do 1 stycznia 2030r.

Opinię biegłej M. L. Sąd ocenił jako najpełniejszą. Wskazana biegła, opiniująca jako ostatnia, miała szersze niż inni biegli informacje dotyczące stanu zdrowia ubezpieczonego i jego funkcjonowania. Na tej podstawie mogła w odniesieniu do stanu przeszłego, jak też w zakresie rokowań, ocenić od kiedy i na jaki okres należy uznać A. T. (1) za osobę niezdolną do samodzielnej egzystencji. To właśnie opinię tej biegłej Sąd ocenił jako najbardziej wartościową i dlatego stała się ona podstawą orzekania w sprawie, szczególnie że strony jej nie kwestionowały. Ani ubezpieczony, ani organ rentowy, którzy zgłaszali uwagi do wcześniejszych opinii biegłych, nie zgłosili uwag do opinii M. L.. Stanowisko tej biegłej potwierdziła również M. P., z tym że czas trwania niezdolności do samodzielnej egzystencji oznaczyła datą wcześniejszą. Sąd ocieniając opinię tej biegłej jako rzetelną, wskazanej daty nie uwzględnił podczas wyrokowania z powodów, o których będzie mowa w dalszej części.

Jeśli chodzi o opinię biegłego z zakresu psychiatrii J. W., to Sąd nie uwzględnił jej wyrokując w sprawie. Opinia potwierdziła ustalenia biegłej M. P. co do samego faktu istnienia niezdolności do samodzielnej egzystencji i ta okoliczność była istotna, jednak biegły J. W. zarazem wskazał, że takiej niezdolności nie stwierdził u A. T. (1) w okresie od 1 października 2021r. do 1 września 2022r. Jako uzasadnienie takiego stanowiska biegły wskazał to, że pogorszenie stanu ubezpieczonego nastąpiło dopiero od 1 września 2022r., co uzasadnił m.in. faktem iż wówczas opiekun zdecydował się na złożenie wniosku o świadczenie uzupełniające. Zdaniem Sądu uzasadnienie biegłego w ww. zakresie nie jest przekonujące, biorąc pod uwagę opinie M. L. i M. P., które podkreślały, że odwołujący się przed badaniem nie funkcjonował i nie komunikował się lepiej. Stan, jaki wskazane biegłe stwierdziły w przeprowadzonych badaniach występował już wcześniej, a jeśli chodzi o sygnalizowaną przez J. W. datę wniosku o świadczenie uzupełniające, to należy wskazać, iż biegły błędnie podał, że dopiero we wrześniu 2022r. opiekun zdecydował się taki wniosek złożyć. Z takim wnioskiem wystąpił w październiku 2021r., a potem ponowił go we wrześniu 2022r.

Oceniając opinie biegłych J. K. i P. N., Sąd ocenił, że są one niepełne oraz nieprzekonująco uzasadnione. Biegły P. N. dokonał oceny stanu zdrowia odwołującego się jedynie na podstawie dokumentacji medycznej, znajdującej się w aktach sprawy, bez przeprowadzenia badania ubezpieczonego, wskazując na odosobnione wnioski. Podobnie biegła psycholog J. K., która choć przeprowadziła wywiad, to wskazała na brak niezdolności do samodzielnej egzystencji, mimo że większość psychiatrów, a nawet ZUS w pewnym okresie, potwierdzili, że A. T. (1) jest osobą niezdolną do samodzielnej egzystencji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie podlegało uwzględnieniu.

Regulacje dotyczące świadczenia, o które ubiega się A. T. (1), zostały zamieszczone w ustawie z dnia 31 lipca 2019r. o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji (Dz. U. z 2021r., poz. 1842), zwanej dalej ustawą o świadczeniu uzupełniającym. Zgodnie z treścią art. 1 ust. 2 tej ustawy, celem świadczenia uzupełniającego jest dodatkowe wsparcie dochodowe osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji. Na podstawie art. 2 ust. 1, takie świadczenie przysługuje osobom, które ukończyły 18 lat i których niezdolność do samodzielnej egzystencji została stwierdzona orzeczeniem o całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji albo orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji, albo orzeczeniem o całkowitej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym i niezdolności do samodzielnej egzystencji, albo orzeczeniem o całkowitej niezdolności do służby i niezdolności do samodzielnej egzystencji.

W myśl art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy o świadczeniu uzupełniającym, w sprawach nieuregulowanych w niniejszej ustawie, dotyczących postępowania w sprawie świadczenia uzupełniającego, wypłaty tego świadczenia oraz wydawania orzeczeń, o których mowa w art. 2 ust. 1, stosuje się odpowiednio m.in. przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, z wyjątkiem art. 136 tej ustawy.

Jedną z przesłanek przyznania świadczenia uzupełniającego jest stwierdzenie niezdolności do samodzielnej egzystencji. Z art. 13 ust. 5 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2021r., poz. 291), zwanej dalej ustawą emerytalną, wynika, że niezdolność do samodzielnej egzystencji to spowodowana naruszeniem sprawności organizmu konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy drugiej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych. Zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem pojęcie to ma szeroki zakres przedmiotowy, obejmuje bowiem opiekę oznaczającą pielęgnację, a więc zapewnienie ubezpieczonemu możliwości poruszania się, odżywiania, zaspokajania potrzeb fizjologicznych, utrzymywania higieny osobistej, a także pomoc w załatwianiu elementarnych spraw życia codziennego, takich jak robienie zakupów, uiszczanie opłat czy składanie wizyt u lekarza. Niezdolność do samodzielnej egzystencji ma więc wymiar podwójny, dotyczący zarówno podstawowych czynności własnej osoby, jak i czynności życia codziennego. Orzeczenie niezdolności do samodzielnej egzystencji wymaga niemożności samodzielnego wykonywania tych czynności łącznie na obu wskazanych płaszczyznach. W ramach zakresu pojęcia „niezdolności do samodzielnej egzystencji” należy odróżnić opiekę oznaczającą pielęgnację od pomocy w załatwianiu elementarnych spraw życia codziennego, takich jak robienie zakupów, uiszczanie opłat czy składanie wizyt u lekarza (wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 6 marca 2013r., III AUa 1235/12). Pojęcie niezdolności do samodzielnej egzystencji obejmuje z jednej strony opiekę, oznaczającą pielęgnację, czyli zapewnienie ubezpieczonemu możliwości poruszania się, odżywiania, zaspokojenia potrzeb fizjologicznych, czy utrzymania higieny osobistej, a z drugiej strony dotyczy też pomocy w załatwianiu elementarnych spraw życia codziennego, takich jak: robienie zakupów, uiszczanie opłat, składanie wizyt u lekarza, czy załatwianie spraw urzędowych. Dopiero te dwa aspekty ujmowane łącznie wyczerpują zakres znaczeniowy ustawowego pojęcia „niezdolności do samodzielnej egzystencji”. Pojęcie to w zaprezentowanym rozumieniu jest w orzecznictwie utrwalone (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 27 kwietnia 2000r., III AUa 190/00, Prawo Pracy 2001/3/45; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 21 lutego 2002r., III AUa 1331/01, OSA 2003/7/28; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 6 marca 2003r., I AUa 651/02, Prawo Pracy 2004/7-8/65; wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 20 czerwca 1995r., AUr 531/95, OSA 1995/7-8/56). Istotne jest przy tym, iż sam fakt, że osoba doznaje pewnych utrudnień w realizacji potrzeb życia codziennego nie może przesądzać o uznaniu jej za niezdolną do samodzielnej egzystencji (wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 3 września 2015r., III AUa 910/14).

Dla oceny, czy w przedmiotowej sprawie ww. elementy wystąpiły i czy ubezpieczony jest niezdolny do samodzielnej egzystencji, Sąd dopuścił dowód z opinii biegłych sądowych z zakresu psychologii i psychiatrii. Jak już zostało wskazane wcześniej, Sąd przede wszystkim opierał się na opinii biegłej sądowej z zakresu psychiatrii M. L., mając na względzie, że ta opinia została wydana jako ostatnia w sprawie i obejmowała najszerszy materiał. Na jego podstawie M. L. określiła czas trwania niezdolności do samodzielnej egzystencji do 1 stycznia 2030r., zaznaczając że rokowania są niekorzystne, gdyż ograniczone są u ubezpieczonego możliwości prowadzenia terapii z uwagi na jego obniżone funkcjonowanie intelektualne. Jednocześnie wskazana biegła w sposób szczegółowy uzasadniła swoje stanowisko tak co do samego stwierdzenia niezdolności do samodzielnej egzystencji, jak i jej ram czasowych. Zaznaczyła, że ubezpieczony nie jest w stanie samodzielnie funkcjonować – potrzebuje pomocy przy podstawowych czynnościach – nie jest w stanie samodzielnie przygotować posiłków, zadbać o higienę, wyjść na zewnątrz. Dodatkowo zwróciła uwagę, że nie jest w stanie się komunikować w sposób zrozumiały, gdyż wydaje tylko pojedyncze dźwięki, słowa. Równocześnie ma nieprzewidywalne zachowania – jest agresywny, zarówno w stosunku do siebie jak i innych osób, nie panuje nad swoimi emocjami – często dochodzi u niego do samookaleczeń, ale również atakuje fizycznie swoją matkę. Przy wszystkich czynnościach dnia codziennego potrzebuje nadzoru. We wszystkich takich czynnościach pomaga mu matka – przy kąpieli, myciu zębów, korzystaniu z toalety, przygotowywaniu posiłków, ubrań, wychodzeniu poza dom np. na zakupy. Odwołujący się nie jest w stanie samodzielnie wykonywać tych czynności. Ponadto potrzebuje opieki i stałego nadzoru z uwagi na swoje nieprzewidywalne zachowania i brak umiejętności komunikowania swoich potrzeb np. w chwili gdy chce oddać mocz, to zdejmuje spodnie w miejscu, gdzie w danej chwili się znajduje, a gdy chce się kąpać, to rozbiera się i chodzi nago po mieszkaniu.

Opinia biegłej M. L. została sporządzona w sposób fachowy, a poza tym zawiera logicznie umotywowane i jednoznaczne wnioski co do istnienia u ubezpieczonego niezdolności do samodzielnej egzystencji oraz czasu jej trwania. Organ rentowy nie wniósł do niej zastrzeżeń, a wnioski, jakie wskazana biegła przedstawiła, częściowo potwierdzili inni biegli.

Podsumowując, Sąd ustalił, że ubezpieczony jest osobą niezdolną do samodzielnej egzystencji. Z uwagi na zaburzenia rozwoju i niepełnosprawność intelektualną wymaga długotrwałej opieki i pomocy ze strony drugiej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych, dlatego zasadne było przyznanie mu prawa do świadczenia uzupełniającego od pierwszego dnia, w którym został złożony wniosek, czyli od 1 października 2021r. do daty, jaką wskazała biegła M. L., czyli do 1 stycznia 2030r. Sąd Okręgowy zmienił zatem zaskarżoną decyzję na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. w ten sposób, że przyznał A. T. (1) prawo do ww. świadczenia na podany okres.