Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 czerwca 2025 r.

Sąd Okręgowy Warszawa – Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący Sędzia SO Renata Gąsior

Protokolant st. sekr. sądowy Marta Jachacy

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 4 czerwca 2025 r. w Warszawie

sprawy (...) sp. z o.o. z siedzibą w W.

z udziałem (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. oraz A. B., I. P., A. S. i S. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o wysokość podstawy wymiaru składki

na skutek odwołania (...) sp. z o.o. z siedzibą w W.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

- z dnia 3 listopada 2023 roku Nr (...)

- z dnia 3 listopada 2023 roku Nr (...)

- z dnia 3 listopada 2023 roku Nr (...)

- z dnia 3 listopada 2023 roku Nr (...)

1.  oddala odwołania,

2.  zasądza od odwołującej (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. kwotę 1.440,00 zł (jeden tysiąc czterysta czterdzieści złotych) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w spełnieniu świadczenia za czas od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

UZASADNIENIE

(...) sp. z o.o. z siedzibą w W. złożyła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 3 listopada 2023 r., nr (...) dotyczącej ubezpieczonej A. B.. Odwołująca zaskarżyła powyższą decyzję w całości i wniosła o jej uchylenie, a w przypadku, gdyby sąd uznał, że nie zachodzą podstawy do uchylenia decyzji o dokonanie jej zmiany i stwierdzenie prawidłowej wysokości należności z tytułu składek, w tym stwierdzenie, że płatnik składek prawidłowo ustalił podstawy należności z tytułu składek w stosunku do danego ubezpieczonego oraz prawidłowo określił wysokość należnych składek. Równocześnie płatnik składek wniósł o zobowiązanie organu rentowego do złożenia kompletnej dokumentacji ubezpieczeniowej związanej ze sprawą, jak też wszelkiej dokumentacji złożonej przez płatnika składek będącego w dyspozycji ZUS i dopuszczenie dowodu z tej dokumentacji. Wniesiono także o dopuszczenie dowodu z pisemnego przesłuchania płatnika składek w charakterze strony i dopuszczenie dowodu z przesłuchania wskazanych świadków (odwołanie z dnia 6 grudnia 2023 r. k.3 a.s.).

Odwołania o tożsamej treści jak w sprawie ubezpieczonej A. B., (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. złożyła również od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 3 listopada 2023 r., o numerach:

1.  (...) - dotyczącej I. P.;

2.  (...) - dotyczącej A. S.;

3.  (...) - dotyczącej S. S..

(odwołania z dnia 6 grudnia 2023 r., k. 3-3v akt o sygn. VII U 268/24, k. 3-3v akt o sygn. VII U 269/24, k. 3-3v akt o sygn. VII U 271/24).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołań oraz o zasądzenie od odwołującej się spółki zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Równocześnie organ rentowy wniósł o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z przesłuchania ubezpieczonych na okoliczności zakresu faktycznie wykonywanych czynności w ramach umowy zlecenia zawartej z płatnikiem składek (...) sp. z o.o. oraz w ramach umowy o pracę zawartej z płatnikiem składek (...) sp. z o.o. oraz dopuszczenie i przeprowadzanie dowodów ze wskazanych dokumentów. W uzasadnieniach odpowiedzi na odwołania organ rentowy odniósł się do braku podstaw do uchylenia decyzji powołując się na art. 477 ^{( 14)} § 2 ^{( 1)} k.p.c. wskazał, że w przedmiotowej sprawie decyzja zawiera uzasadnienie faktyczne i prawne, zatem nie można uznać, że została wydana z rażącym naruszeniem przepisów o postępowaniu przed organem rentowym. W dalszej części organ rentowy zaznaczył, że na podstawie przeprowadzonych przesłuchań osób ubezpieczonych ustalił, że w ramach zawartych umów świadczone były prace związane z ochroną osób i mienia oraz związane z zadaniami serwisu sprzątającego, wykonywaniu prac gospodarczych, utrzymaniu czystości, porządku, montażu i konserwacji urządzeń elektrycznych. Ubezpieczeni zgodnie zeznali, że wykonywali pracę o tożsamym charakterze, w tych samych miejscach, korzystali z tych samych narzędzi i ubioru przy realizacji umów dla obu płatników, co więcej nie potrafili rozróżnić wykonywanej pracy pomiędzy obu płatników. Nadzór nad ubezpieczonymi w przypadku umów zawartych z (...) sp. z o.o. pełniły te same osoby co w podmiocie (...) sp. z o.o. Organ rentowy zauważył, że materiał dowodowy zgromadzony w toku kontroli, powiązania osobowe oraz przepływy finansowe pomiędzy płatnikami składek wskazują, że umowy zlecenia zawarte z (...) sp. z o.o. zostały zawarte w celu obejścia przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, w rozumieniu przepisu art. 58 § 1 k.c. Faktycznym i finalnym beneficjentem usług świadczonych przez w/w zleceniobiorcę w podmiocie (...) sp. z o.o. jest płatnik składek (...) sp. z o.o. ponieważ w/w ubezpieczeni świadczyli usługi w ramach jednego stosunku zobowiązaniowego. Organ rentowy zauważył, że zatrudnieni faktycznie świadczyli usługi na rzecz (...) sp. z o.o., jednakże podział przedmiotu umów został dokonany w celu obejścia przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, poprzez sztuczne stworzenie drugiego tytułu do ubezpieczeń. W ten sposób stworzono możliwość zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych z jednej umowy. Praktyka taka umożliwiła obniżenie kosztów zatrudnienia, ponieważ składki na ubezpieczenia społeczne naliczano wyłącznie od części wynagrodzenia, z tytułu jednej umowy. W ocenie organu rentowego rozdzielenie powyższych czynności na umowę o pracę i umowę zlecenia było zamierzonym działaniem płatnika, polegającym na obniżeniu kosztów wynikających z obowiązku odprowadzania składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne. Czynności wynikające z obydwu umów realizowane były w tym samym okresie i w tym samym miejscu. Zawarcie dodatkowej umowy zlecenia, miało na celu wyłącznie obejście prawa, poprzez ustalenie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne od niższej kwoty. Zakład Ubezpieczeń Społecznych zauważył, że podleganie ubezpieczeniom społecznym z określonych tytułów, a w konsekwencji również podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne wynikają z rzeczywistego sposobu wykonywania zatrudnienia, a nie z samego faktu sporządzenia umów w określony sposób. Zredagowanie dwóch umów obejmujących w istocie jeden stosunek zobowiązaniowy i wskazanie jako tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi tylko jednej z nich należy traktować w świetle art. 9 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych jako obejście przepisów prawa w rozumieniu art. 58 § 1 Kodeksu cywilnego, którego celem jest pozoracja zbiegu tytułów ubezpieczenia społecznego i obniżenie kosztów wynikających z obowiązku odprowadzania składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne. Zakład Ubezpieczeń Społecznych zauważył, że celem tego działania była pozoracja zbiegu tytułów ubezpieczenia społecznego skutkująca obniżeniem kosztów związanych z opłacaniem składek na ubezpieczenia społeczne (por. wyrok sadu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 11 maja 2012 r. o sygn. akt III AUa 908/11) - uniknięcie „oskładkowania” drugiej z umów opiewającej na wyższą kwotę. Podleganie ubezpieczeniom społecznym, a w konsekwencji również podstawa wymiaru składek wynikają z faktycznego wykonywania umów, a nie sposobu ich sporządzenia. Na potwierdzenie swojego stanowiska organ rentowy powołał się na szerokie orzecznictwo Sądu Najwyższego (wyroki SN: z dnia 25; z dnia 25 stycznia 2005 r., II UK 141/04; z dnia 29 marca 2006 r., II PIC163/05, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 stycznia 2013 r., sygn. akt I UK 372/12, wyroku Sądu Najwyższego z dnia 27 czerwca 2013 r. o sygn. akt I UK 10/13). W dalszej części Zakład Ubezpieczeń Społecznych wskazał, że wprawdzie zgodnie z art. 353 ^{( 1)} k.c. strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, pod warunkiem jednak, aby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości i celowi tego stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Cel zawarcia w sposób formalny umowy zlecenia, która realizowana była w ramach innej umowy sprzeciwia się właściwości i celowi tego stosunku oraz zasadom współżycia społecznego. Organ rentowy wskazał, że w tym stanie sprawy zaskarżone decyzje została wydane w sposób prawidłowy, wobec czego wniesiono o oddalenie odwołań (odpowiedzi na odwołania z dnia 8 stycznia 2024 r., k. 4-8 a.s., k. 4-8 akt o sygn. VII U 268/24, k. 4-8 akt o sygn. VII U 269/24, k. 4-8 akt o sygn. VII U 271/24).

Na podstawie art. 219 k.p.c. sprawy o sygn. VII U 268/24, VII U 269/24, VII U 271/24 (dotyczące ubezpieczonych I. P., A. S. i S. S.) zostały połączone ze sprawą o sygn. VII U 265/24 (dotycząca ubezpieczonej A. B.) celem łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia (zarządzenia z dnia 18 czerwca 2024 r., k. 53 akt o sygn. VII U 268/24, k. 47 akt o sygn. VII U 269/24, k. 51 akt o sygn. VII U 271/24).

(...) sp. z o.o. z siedzibą w W. zgłosiła swój udział w każdej z powyższych spraw (pismo procesowe z dnia 28 lutego 2024 r. k.37 a.s. k.35 akt o sygn. VII U 268/24, k. 36 akt o sygn. VII U 269/24, k. 35 akt o sygn. VII U 271/24).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

(...) sp. z o.o. w W. (nr KRS: (...)) prowadzi działalność gospodarczą od 18 lipca 2013 r. siedziba spółki znajduje się na ul. (...) w W.. Jej wspólnikami są M. R. (1) posiadający 50 udziałów o łącznej wartości 2.500,00 zł i M. R. (2) posiadająca 50 udziałów o łącznej wartości 2.500,00 zł. Prezesem zarządu spółki jest M. R. (1), zaś jego członkiem - M. R. (2), a jej prokurentem – S. R.. Przedmiotem działalności tej spółki jest m. in. działalność pomocnicza związana z utrzymaniem porządku w budynkach, wykonywanie instalacji elektrycznej, wodno–kanalizacyjnej i innych. Jako przedmiot przeważającej działalności przedsiębiorcy zostało wskazane „pozostałe sprzątanie” (informacja z Krajowego Rejestru Sądowego k. 9-15 a.s.).

(...) sp. z o.o. została wpisana do Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem KRS: (...). Siedziba spółki znajduje się w W. przy ul. (...). Wspólnikami spółki jest S. R. posiadający 50 udziałów o łącznej wartości 100.00,00 zł, M. R. (1) posiadający 25 udziałów o łącznej wysokości 50.000,00 zł i M. R. (2) posiadająca 25 udziałów o łącznej wysokości 50.000,00 zł. Prezesem zarządu jest M. R. (1). Głównym przedmiotem działalności spółki jest działalność ochroniarska, z wyłączeniem obsługi systemów bezpieczeństwa (Informacja z Krajowego Rejestru Sądowego k. 16-25 a.s.).

W dniu 19 września 2014 r. spółka (...) sp. z o.o. zawarła ze (...) sp. z o.o. w W. umowę o współpracy, której przedmiotem było świadczenie wzajemnej pomocy w realizacji istniejących w chwili podpisania umowy lub przyszłych umów na świadczenie ochrony na terenie kraju, przy (...) sp. z o.o. swoje zobowiązanie miała wykonywać poprzez udzielenie wiadomości specjalnych, know how w zamian za co (...) sp. z o.o. miała jej zapłacić lub pozostawić w dyspozycji do wykonania zlecenia swój zasób osobowy (pracowników, zleceniobiorców). Umowa przewidywała, że w przypadku udzielenia (...) sp. z o.o. wsparcia spółce (...) w zakresie realizacji zlecenia na ochronę osób lub/i mienia, każdorazowo strony uzupełnią/podpiszą zlecenie, które specyfikacja/wzór stanowi załącznik do umowy (umowa k. 305 akt kontroli - dalej jako a.k.).

W załączniku tym wskazano, że w ramach wsparcia osobowego (...) sp. z o.o. uzyska od spółki (...) wynagrodzenie w wysokości kilkunastu złotych za każdą godzinę udzielonego wsparcia osobowego, powiększone o stawkę podatku VAT (k. 311 a.k.).

Podmioty te zawarły szereg tego rodzaju umów (k. 311-334 a.k.) w okresie objętym zaskarżoną decyzją i spółka (...) spełniała co miesiąc (...) sp. z o.o. obowiązek zapłaty z tego tytułu (k. 361-480 a.k.).

Spółka (...) wynajmowała (...) sp. z o.o. powierzchnię biurową przy ul. (...) (faktury k. 481-528 a.k.).

M. R. (1) wraz z siostra M. R. (2) jest współwłaścicielem spółki (...) sp. z o.o. Przedmiotem działalności spółki są usługi serwisu sprzątającego oraz usługi ochrony osób i mienia – wykonują usługi na terenie całego kraju. Właścicielem spółki (...) sp. z o.o. jest S. R., M. R. (1) i obecnie M. R. (2). (...) sp. z o.o. jest to agencja ochrony, ma też w swoim zakresie serwis sprzątający, serwis techniczny, montaż urządzeń elektronicznych do ochrony. Spółki miały podpisane umowy z różnymi podmiotami na wykonywanie m.in. prac gospodarczych i ochroniarskich. (...) w Z. miała umowę z (...) sp. z o.o. na usługi sprzątania, zakład (...) miał umowę na usługi sprzątania ze spółką (...) sp. z o.o. – w tym Zakładzie spółka zajmowała się zarówno ochroną jak i sprzątaniem. Targi (...) (...) miały umowę ze (...) sp. z o.o. na usługi serwisu sprzątającego. W zakładach (...) spółki obsługiwały trzy hale - najwięcej pracy było na głównej hali - (...), gdzie odbywał się montaż, tam był największy zespół i pracowało najwięcej osób. Spółki obsługiwały również halę magazynową, halę produkcyjną, gdzie były produkowane chłodnice jak i przynależne tereny zewnętrzne. W ramach współpracy pomiędzy spółkami (...) sp. z o.o. i (...) sp. z o.o. spółki udzielały sobie sprzętu, samochodów, maszyn, traktorów, w zależności od potrzeby danej spółki, ponadto spółki wykonywały dla siebie nawzajem różne prace. W spółce (...) w 2017 r. miała miejsce kontrola ZUS, która obejmowała lata 2015, 2016 i 2017 - nie zakwestionowano wówczas co do zasady podstawy wymiaru składek ubezpieczonych (zeznania M. R. (1) k. 117-118 a.s.).

I. P. rozpoczęła współprace ze (...) sp. z o.o. w 2017 r. zawierała także umowy zlecenia ze spółką (...) sp. z o.o. Ubezpieczona była koordynatorem zespołu sprzątającego. Do obowiązków I. P. jako koordynatora należała organizacja pracy grup sprzątających, sprawdzanie listy obecności pracowników - czy są w pracy, zamawianie towaru, organizowanie zastępstw w razie nieobecności pracownika, czasem zastępstwa za nieobecne osoby. Biuro spółki znajdowało się w K., ale ubezpieczona pracowała w terenie - tam, gdzie były nieruchomości do obsługi. Rejon pracy ubezpieczonej znajdował się na terenie województwa (...). Osoby zatrudnione w firmie sprzątały w lokalizacjach: T., Z., K.. Zajmowano się sprzątaniem różnych powierzchni – były to pomieszczenia biurowe, zakłady przetwórstwa, piekarnie, fabryka (...) w T.. Ubezpieczona pracowała zazwyczaj od 8:00 do 16:00 od poniedziałku do piątku. Zdarzały się sytuacje awaryjne i wtedy musiała zostać w pracy dłużej. I. P. podlegała służbowo prezesowi M. R. (1). Ubezpieczona nie traktowała obowiązków wynikających z umowy zlecenia i umowy o pracę w sposób odmienny - miała taki sam zakres obowiązków na jednej i drugiej umowie, pracowała w tych samych godzinach i dniach, tak samo jej przełożonym w trakcie trwania umów zlecenia był M. R. (1). Ubezpieczona koordynowała prace w Piekarni (...). I. P. nie rozróżniała, kiedy wykonywała pracę w ramach umowy zlecenia, a kiedy w ramach umowy o pracę, wszystkie czynności jakie wykonywała w ramach obu umów były tożsame (zeznania I. P. k.114-115 a.s.).

S. S., A. B. i A. S. pracowały w fabryce (...) w T. jako pracownice gospodarcze – zajmowały się sprzątaniem. Pracowały od poniedziałku do piątku w godzinach 6:00 do 14:00 lub od 14:00 do 22:00 – praca była zmianowa. Do obowiązków ubezpieczonych należało: schodzenie na halę, mycie posadzek, sprzątanie całej hali, palarni, czasem urządzeń na hali, wynoszenie na zewnątrz kartonów, sprzątanie koszy, belowanie kartonów itp. Przełożoną ubezpieczonych była W. B. (1) – brygadzistka. Pracownice miały zapewnione ubranie robocze – spodnie, podkoszulki, polary. Ubezpieczone nie rozróżniały jakie czynności wykonują w ramach umów o pracę, a jakie w ramach umów zlecenia. Przez cały okres swojego zatrudnienia pracowały jedynie w fabryce (...). Praca jaką wykonywały ubezpieczone na rzecz spółki (...) sp. z o.o. i (...) sp. z o.o. była tożsama – przez cały czas zajmowały się sprzątaniem i pracami porządkowymi (zeznania S. S. k.115-116 a.s., zeznania A. B. k.116-117 a.s., zeznania A. S. k.164-168 a.s.).

W dniu 31 marca 2023 r. organ rentowy zawiadomił odwołującą spółkę o zamiarze wszczęcia kontroli (k. 1 tom 1 a. k.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. przeprowadził kontrolę u płatnika składek (...) sp. z o.o. w zakresie:

- prawidłowości i rzetelności obliczania składek na ubezpieczenia społeczne oraz innych składek, do których pobierania jest zobowiązany Zakład oraz zgłaszania do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego;

- ustalania uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych i wypłacania tych świadczeń oraz dokonywania rozliczeń z tego tytułu;

- prawidłowości i terminowości opracowywania wniosków o świadczenia emerytalne i rentowe;

- wystawiania zaświadczeń lub zgłaszania danych dla celów ubezpieczeń społecznych;

- prawidłowości i rzetelności danych przekazanych do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych we wniosku o świadczenie postojowe na podstawie ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych;

- prawidłowości i rzetelności danych przekazanych do ZUS we wniosku o zwolnienie z obowiązku opłacania składek, złożonego na podstawie ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych.

W trakcie kontroli zostali przesłuchani pracownicy (...) sp. z o.o., a zarazem zleceniobiorcy (...) sp. z o.o., a organ rentowy zgromadził szereg dokumentów. Po zakończeniu kontroli organ rentowy sporządził protokół. W wyniku kontroli ustalono, że ubezpieczeni na rzecz spółek (...) wykonywali czynności z zakresu usług gospodarczych – zajmowały się sprzątaniem. Nadto, ich czas pracy na podstawie każdej z umów nie był rozdzielany. Organ rentowy ustalił w czasie kontroli, że płatnik składek dla celów świadczenia usług sprzątania zatrudniał na podstawie umów o pracę i zgłaszał do ubezpieczeń społecznych osoby, której jednocześnie miały zawarte umowy zlecenie ze (...) sp. z o.o. i były zgłoszone z tych tytułów do ubezpieczenia zdrowotnego. Okresy wyrejestrowań z ubezpieczeń społecznych z tytułu zakończenia umów o prace u płatnika składek, w większości przypadków zbieżne są z okresami wyrejestrowania z tytułu zakończonych umów zlecenie u płatnika składek (...) sp. z o.o. (protokół kontroli z 16 czerwca 2023 r., k. 3637-3871 a.k. tom 5).

Po zakończeniu postępowania administracyjnego organ rentowy, wydał decyzje z dnia 3 listopada 2023 r. o numerach:

⚫

(...)-dotycząca A. B.;

⚫

(...)-dotycząca I. P.;

⚫

(...)- dotycząca A. S.;

⚫

(...)- dotycząca S. S.;

Zakład na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 1a, 2 i 3 w zw. art. 4 pkt 2, art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 12 ust. 1, art. 13 pkt 1 i 2, art. 17 ust. 1 i 2, art. 18 ust. 1 i 1a, art. 20 ust. 1, art. 41 ust. 1 i art. 46 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2023 r. poz.1230) oraz art. 58 § 1, 2 i 3, art. 83 § 1, art. 353 ¹ ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2023 r. poz. 1610); art. 69 ust. 1, art. 76a ust. 1, art. 81 ust. 1 i 6 oraz art. 85 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 2561 z późn. zm.) ustalił we wskazanych decyzjach podstawy wymiaru składek za ww. pracowników na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe i zdrowotne z tytułu wykonywania umów zlecenia u płatnika składek (...) sp. z o.o. i jednocześnie zatrudnionych na podstawie umów o pracę u płatnika składek (...) sp. z o.o.

Organ rentowy wskazał, że w wyniku przeprowadzonej kontroli ustalił, że (...) sp. z o.o. (NIP: (...)) zatrudniała ubezpieczone na podstawie umowy o pracę oraz zgłosiła do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych emerytalnego, rentowych, chorobowego, wypadkowego i obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego. Osoby te miały również zawarte umowy zlecenia z firmą (...) sp. z o.o. (NIP: (...)) i z tego tytułu zostały zgłoszone wyłącznie do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego. Obie umowy były zawierane w okresach pokrywających się ze sobą zgłoszeniami do ubezpieczeń. Z tytułu umowy zlecenia zawartej ze (...) sp. z o.o. (NIP: (...)) zatrudniona osoba uzyskiwała przychód miesięczny brutto w wysokości co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę, co pozwalało w firmie (...) sp. z o.o. podlegać tylko do ubezpieczenia zdrowotnego. Powiązane biznesowo i osobowo (...) sp. z o.o. z firmą (...) sp. z o.o. działając w porozumieniu miały zawartą umowę o współpracę o tożsamej treści i dacie zawarcia. Na okoliczność zatrudnienia i świadczenia pracy/usług u płatników składek (...) sp. z o.o. oraz (...) sp. z o.o. przesłuchano osoby wykonujące usługi sprzątania. Ubezpieczeni zgodnie zeznali, że wykonywali pracę o tożsamym charakterze, w tych samych miejscach, korzystali z tych samych narzędzi i ubioru przy realizacji umów dla obu płatników, co więcej nie potrafili rozróżnić wykonywanej pracy pomiędzy obu płatników. W toku kontroli przedłożono faktury za zrealizowane usługi sprzątania dla (...) sp. z o.o., co jest zgodne z charakterem pracy zatrudnionych pracowników. Organ rentowy wskazał, że należy zatem uznać, że (...) sp. z o.o., będąca podstawowym pracodawcą dla ubezpieczonych powinna być również płatnikiem składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne z tytułu umów zleceń zawartych przez ubezpieczone ze (...) sp. z o.o. W dalszej konsekwencji (...) sp. z o.o. jako płatnik składek, miała obowiązek zadeklarować składki na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne od zsumowanych wynagrodzeń osiągniętych z obu umów (decyzje z 3 listopada 2023 r., nienumerowane karty akt organu rentowego).

Płatnik składek nie zgodził się z wydanymi przez organ rentowy decyzjami i zaskarżając je zainicjował przedmiotowe postępowanie (odwołanie z dnia 6 grudnia 2023 r. k. 3 a.s., odwołania z dnia 6 grudnia 2023 r., k. 3-3v akt o sygn. VII U 268/24, k. 3-3v akt o sygn. VII U 269/24, k. 3-3v akt o sygn. VII U 271/24).

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie powołanych dokumentów, a także na podstawie zeznań stron – ubezpieczonych I. P., S. S., A. B. i A. S. oraz M. R. (1) - prezesa Zarządu odwołującej się spółki.

Powołane przez Sąd dowody z dokumentów zostały ocenione jako wiarygodne. Strony nie kwestionowały ich autentyczności i treści, dlatego to, co z nich wynika, stało się podstawą ustaleń faktycznych.

Zeznaniom ubezpieczonych I. P., S. S., A. B. i A. S. Sąd dał wiarę. I. P. pracowała jako koordynator i kierowała grupą sprzątającą, swoją pracę wykonywała na terenie różnych miast, podlegała prezesowi M. R. (1). Ubezpieczona wskazała, że równocześnie wykonywała swoje obowiązki w oparciu o umowy o pracę i zlecenia, jednak wszystkie czynności jakie wykonywała w oparciu o te umowy były tożsame, nie rozróżniała kiedy pracowała dla (...) sp. z o.o., a kiedy wykonywała swoje obowiązki na rzecz (...) sp. z o.o. Pracowała w tych samych godzinach i dniach na rzecz obu spółek, a czynności jakie wykonywała nie różniły się od siebie. Zeznania ubezpieczonej były spójne i w ocenie Sądu zasługiwały na danie im wiary, ponieważ znajdując odzwierciedlenie w pozostałym zebranym materiale dowodowym.

Zeznania ubezpieczonych S. S., A. B. i A. S. były spójne i wiarygodne. Wszystkie trzy ubezpieczone pracowały w firmie (...) w T., na stanowisku pracownika gospodarczego i zajmowały się sprzątaniem - ich praca polegała na sprzątaniu hali produkcyjnej. S. S. i A. B. wskazały, że ich przełożoną była brygadzistka W. B. (2) i że w ramach podpisanych umów zlecenia i umów o prace wykonywały tożsame czynności – nie rozróżniały kiedy pracowały dla spółki (...) sp. z o.o. (...) sp. z o.o. Ubezpieczona A. S. nie pamiętała kto sprawował nadzór nad jej pracą, ale również wskazała, że w obu spółkach miała te same obowiązki i do momentu przesłuchania przed organem rentowym nie zdawała sobie sprawy, że świadczyła pracę dla dwóch odrębnych podmiotów.

Zeznaniom reprezentującego płatnika składek M. R. (1) Sąd dał wiarę w części, jednak jedynie w zakresie zasad na jakich współpracują podmioty objęte zaskarżoną decyzją. Zeznania M. R. (1) nie zasługiwały na uwzględnienie pod względem okoliczności, które miały uzasadniać podpisywanie z pracownikami dwóch odrębnych umów, ponieważ okoliczności te nie znalazły potwierdzenia w zeznaniach ubezpieczonych oraz pozostałym materiale dowodowym.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołania wniesione przez płatnika składek nie zasługiwały na uwzględnienie.

Kwestią sporną w rozpatrywanej sprawie było rozdzielenie czynności wykonywanych przez ubezpieczone na umowy o prace i umowy zlecenie. W ocenie organu rentowego stanowiło to zamierzone działanie polegające na obniżeniu kosztów wynikających z obowiązku odprowadzania składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne. Czynności wynikające z obydwu umów realizowane były w tym samym okresie i w tym samym miejscu. Zawarcie dodatkowej umowy zlecenia, w ocenie organu rentowego miało na celu wyłącznie obejście prawa, poprzez ustalenie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne od niższej kwoty. O powyższym miało świadczyć m.in. to, że spółka (...) sp. z o.o. zawarła umowę o współpracy ze spółką (...) sp. z o.o., której zleceniobiorczyniami były ubezpieczone - na świadczenie tych samych usług, które ubezpieczone wykonywały na rzecz spółki (...) sp. z o.o. w ramach zawartych umów o pracę. Umowy zlecenia obejmowały wykonywanie przez ubezpieczone prac gospodarczych - sprzątania, a więc te same, co na podstawie umowy ze spółka (...), przez co efekt pracy wykonywanej na podstawie umów zlecenia trafiał do spółki (...) sp. z o.o.

Stosownie do art. 6 ust. 1 pkt 1 i 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2023 r. poz. 1230 – dalej jako ustawa systemowa; s.u.s.), obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są: pracownikami, z wyłączeniem prokuratorów; osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, zwanymi dalej "zleceniobiorcami", oraz osobami z nimi współpracującymi, z zastrzeżeniem ust. 4. Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy systemowej osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 (pracownicy), spełniające jednocześnie warunki do objęcia ich obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z innych tytułów, są obejmowane ubezpieczeniami tylko z tytułu stosunku pracy, umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarły z pracodawcą, z którym pozostają w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonują pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostają w stosunku pracy, członkostwa w spółdzielni, otrzymywania stypendium doktoranckiego, służby, pobierania świadczenia szkoleniowego, świadczenia socjalnego, zasiłku socjalnego albo wynagrodzenia przysługującego w okresie korzystania ze świadczenia górniczego lub w okresie korzystania ze stypendium na przekwalifikowanie. Mogą one dobrowolnie, na swój wniosek, być objęte ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi również z innych tytułów, z zastrzeżeniem ust. 1a. Ubezpieczeni wymienieni w ust. 1, których podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułu stosunku pracy, członkostwa w spółdzielni, służby, pobierania świadczenia szkoleniowego, świadczenia socjalnego, zasiłku socjalnego lub wynagrodzenia przysługującego w okresie korzystania ze świadczenia górniczego lub w okresie korzystania ze stypendium na przekwalifikowanie w przeliczeniu na okres miesiąca jest niższa od określonej w art. 18 ust. 4 pkt 5a, podlegają również obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z innych tytułów, z zastrzeżeniem ust. 1b i art. 16 ust. 10a. (ust 1a). Zgodnie natomiast z art. 9 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, osoba spełniająca warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z kilku tytułów, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 2, 4-6 i 10 ustawy systemowej, jest objęta obowiązkowo ubezpieczeniami z tego tytułu, który powstał najwcześniej. Może ona jednak dobrowolnie, na swój wniosek, być objęta ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi także z pozostałych, wszystkich lub wybranych tytułów lub zmienić tytuł ubezpieczeń, z zastrzeżeniem art. 9 ust. 7 ustawy systemowej. W przypadku zbiegu kilku tytułów ogólnych obowiązuje zasada pierwszeństwa w czasie, co oznacza, że obowiązek ubezpieczenia istnieje z tego tytułu, który powstał najwcześniej, przy czym możliwa jest zmiana tytułu ubezpieczenia. Przepis art. 9 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w sytuacji zbiegu tytułów do podlegania ubezpieczeniu społecznemu daje możliwość wyboru jednego z tych tytułów ubezpieczonemu. Zamiarem ustawodawcy było stosowanie tej instytucji jedynie wówczas, gdy u danej osoby wystąpi rzeczywisty zbieg tytułów do podlegania ubezpieczeniu społecznemu, nie wtedy, gdy ubezpieczony w sposób sztuczny i nienaturalny doprowadza do wytworzenia takiego zbiegu, wyłącznie na użytek skorzystania ze swoistego ustawowego dobrodziejstwa przewidzianego w przepisie art. 9 ust. 2 ustawy systemowej. Istotne jest przy tym, aby zatrudnienie w oparciu o każdą z umów zlecenia miało dla podmiotów je zawierających realny wymiar i znaczenie.

W myśl przepisu art. 4 pkt 2 ustawy systemowej płatnikiem składek na ubezpieczenie społeczne jest pracodawca - w stosunku do pracowników. Zgodnie z art. 4 pkt 2a ustawy systemowej - płatnikiem składek jest podmiot zgłaszający ubezpieczonych do ubezpieczeń społecznych - podmiot niebędący płatnikiem składek, o którym mowa w pkt 2, który dokonał zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych osób, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4 (tj. zleceniobiorcę/osobę świadczącą usługi) oraz art. 8 ust. 2a. W świetle powyższego przepisu składki na ubezpieczenie społeczne za pracownika (art. 6 ust. 1 pkt 1 s.u.s.) odprowadza pracodawca, a za zleceniobiorcę/osobę świadczącą usługi (art. 6 ust. 1 pkt 4 s.u.s.) zleceniodawca.

Stosownie do treści art. 18 ust. 1, 2 i 3 ustawy systemowej w związku § 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz. U. Nr I61, poz. 1106 z późn. zm.) podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych osiągany przez pracowników u pracodawcy z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy, z wyjątkiem składników wynagrodzenia wymienionych w § 2 powołanego wyżej rozporządzenia. Zgodnie zaś z treścią przepisu art. 18 ust. 1a ustawy systemowej w przypadku osób o których mowa w art. 8 ust. 2a, w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe uwzględnia się również przychód z tytułu umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło. Z kolei w myśl art. 18 ust. 3 ustawy systemowej podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zleceniobiorców ustala się zgodnie z ust. 1, jeżeli w umowie agencyjnej lub umowie zlecenia albo w innej umowie o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, określono odpłatność za jej wykonywanie kwotowo, w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej albo prowizyjnie. Na mocy art. 20 ust. 1 ustawy systemowej podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe i wypadkowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i ubezpieczenia rentowe. Ponadto stosownie do art. 81 ust. 1, ust. 5 i ust. 6 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2561 z późn. zm.) do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne pracowników i zleceniobiorców stosuje się przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe tych osób. Podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne pomniejsza się o kwoty składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe finansowanych przez ubezpieczonych niebędących płatnikami składek, potrąconych przez płatników ze środków ubezpieczonego, zgodnie z przepisami o systemie ubezpieczeń społecznych. Przy ustalaniu podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne, nie stosuje się wyłączeń wynagrodzeń za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną.

W przedmiotowej sprawie bezsporne było, że od przychodów ubezpieczonych z umów zlecenia zawartych ze spółką (...) sp. z o.o., spółka ta opłaciła wyłącznie składkę zdrowotną. W ocenie Sądu ubezpieczone w spornym okresie świadczyły pracę na rzecz jednego podmiotu, tj. dla spółki (...) sp. z o.o. i w związku z tym to ta spółka powinna opłacić za ubezpieczone składki na ubezpieczenia społeczne nie tylko od kwot, które sama im wypłaciła tytułem wynagrodzenia za pracę, ale również od kwot wypłaconych ubezpieczonym przez spółkę (...) sp. z o.o. w spornym okresie z tytułu umów zlecenia. Umowy zawarte ze spółką (...) sp. z o.o. formalnie obowiązywały, ale w ocenie Sądu ich faktycznym celem było przykrycie pracy w tym samym obiekcie, tego samego rodzaju i na rzecz tego samego pracodawcy po to, by uniknąć obciążeń z tytułu składek ubezpieczenia społecznego.

Wskazać należy, że zasada swobody umów (art. 353 ^{( 1)} k.c.) umożliwia stronom umowy ukształtowanie stosunku prawnego według ich uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie, ani zasadom współżycia społecznego. Natomiast o czynności prawnej, która ma na celu obejście ustawy można mówić, gdy pozwala na uniknięcie zakazów, nakazów lub obciążeń wynikających z przepisu ustawy i tylko z takim zamiarem została dokonana (por. wyrok SN z 11 stycznia 2006 r., II UK 51/05). Zgodnie z treścią art. 58 § 1 k.c. czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, że na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. W ocenie Sądu umowy zlecenia zawarte przez ubezpieczone ze spółką (...) sp. z o.o. jako zawarte w celu obejścia prawa były - w świetle art. 58 § 1 k.c. - nieważne.

W sytuacji, gdy finalnym odbiorcą usługi jest ten sam podmiot, a zleceniobiorca wykonuje czynności w tym samym miejscu i czasie, to rozbicie tego zlecenia na dwie umowy, zawierane z dwoma podmiotami bez jakiegokolwiek logicznego czy ekonomicznie uzasadnionego celu, nie może być rozumiane inaczej niż jako działanie w celu obejścia prawa - działanie pozorujące zbieg tytułów do ubezpieczenia społecznego (Postanowienie SN z 13.05.2025 r., II USK 370/24, LEX nr 3863038). W sytuacji, gdy finalnym odbiorcą usługi jest ten sam podmiot, zleceniobiorca wykonuje czynności w tym samym miejscu i czasie, to rozbicie tego zlecenia na dwie umowy, zawierane z dwoma podmiotami bez jakiegokolwiek logicznego czy ekonomicznie uzasadnionego celu, nie można rozumieć inaczej, niż jako działanie w celu obejścia prawa - działanie pozorujące zbieg tytułów do ubezpieczenia społecznego (Postanowienie SN z 15.05.2020 r., III UK 207/19, LEX nr 3223787). Dla celów ubezpieczeń społecznych zarówno wykonywanie pracy na podstawie umów cywilnoprawnych zawartych z pracodawcą, jak i zawartych wprawdzie z osobą trzecią, ale gdy praca wykonywana jest na rzecz pracodawcy, jest traktowane tak jak świadczenie pracy w ramach klasycznego stosunku pracy łączącego jedynie pracownika z pracodawcą (Wyrok SN z 6.02.2014 r., (...) UK 279/13, LEX nr 1436176.).

Przedmiotowa sprawa dotyczyła czterech ubezpieczonych: A. B., A. S., S. S. i I. P., które to decyzje zostały wydane w wyniku kontroli Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w spółkach: (...) sp. z o.o. i (...) sp. z o.o. Ubezpieczone miały podpisane umowy o pracę w (...) sp. z o.o. i umowy zlecenia w spółce (...) sp. z o.o. Sąd badał w przedmiotowej sprawie dokumenty, a także przesłuchał ubezpieczone i prezesa obu spółek - (...) na okoliczność ustalenia czy w niniejszej sprawie doszło do pozorowania tytułów ubezpieczenia w celu obejścia przepisów dotyczących składek na ubezpieczenia społeczne. W pierwszej kolejności Sąd odniesie się do sytuacji trzech ubezpieczonych – A. B., A. S. i S. S., ponieważ te ubezpieczone wykonywały taką samą pracę – zajmowały się sprzątaniem na terenie fabryki (...). Po przeprowadzeniu postępowania dowodowego i dokonaniu jego szczegółowej analizy Sąd doszedł do przekonania, że nie ma wątpliwości, iż wszystkie trzy ubezpieczone miały zawarte umowy o pracę ze (...) sp. z o.o. i w ramach tych umów o pracę – A. B., A. S. i S. S. pracowały na terenie fabryki (...) w T., która funkcjonuje pod nazwą (...). Wskazane ubezpieczone należały do grupy sprzątającej - zajmowały się sprzątaniem, i wykonywały pracę na terenie fabryki zmianowo - od godziny 6:00 do 14:00 lub od 14:00 do 22:00. Ubezpieczone miały specjalną odzież do pracy zapewnioną przez pracodawcę. Niezależnie od tych umów o pracę spółka (...) sp. z o.o. zawarła z nimi umowy zlecenia, których przedmiotem również były czynności porządkowe, także na terenie tej samej fabryki (...). Ubezpieczone wykonywały pracę pracowników gospodarczych i zajmowały się sprzątaniem na terenie fabryki (...) w T. - zajmowały się sprzątaniem terenu fabryki i wykonywały identyczne czynności, miały tego samego przełożonego i ich praca wykonywana w ramach umowy zawartej ze spółką (...) sp. z o.o. (...) sp. z o.o. niczym się nie różniła. Ubezpieczone nie odróżniały, kiedy zaczynały pracę, na rzecz której spółki – w ich przekonaniu wykonywały pracę na rzecz tego samego pracodawcy. Z zeznań złożonych przez ubezpieczone wynika, że nawet nie wiedziały, który teren, pod którą spółkę podlega.

Natomiast ubezpieczona I. P. była koordynatorem grupy sprzątającej i zajmowała się koordynacją zadań i pracy pań sprzątających między innymi na terenie fabryki (...). Ubezpieczona również miała umowę o pracę z (...) sp. z o.o., a jednocześnie umowy zlecenia ze spółką (...) sp. z o.o. Praca ubezpieczonej I. P. różniła się od pracy wykonywanej przez pozostałe ubezpieczone, ponieważ nie zajmowała się ona bezpośrednio sprzątaniem, a koordynowała pracami m.in. pozostałych trzech ubezpieczonych. I. P. jednoznacznie wskazywała, że ciężko było jej rozdzielić prace wykonywane na rzecz każdej z poszczególnych spółek. Zaznaczyła, że pracowała ona w jednych, stałych godzinach między 8:00 a 16:00 i naprzemiennie wykonywała prace na rzecz obu spółek i podobnie też w ten sposób nadzorowała pracę pracowników niezależnie od tego czy pracownik był zatrudniony przez spółkę (...) sp. z o.o., czy przez spółkę (...) sp. z o.o. Dla ubezpieczonej nie miało znaczenia, przez którą spółkę pracownik był zatrudniony, ponieważ nadzorowała tak samo czas pracy tych osób i wykonywane przez nie obowiązki, odbierała od pracowników zapotrzebowanie na środki chemiczne oraz wykonywała inne kwestie techniczne. Równocześnie należy zwrócić uwagę, że istotne jest to, że przełożonym I. P. był M. R. (1), który jest udziałowcem obu spółek i prezesem zarządu obu spółek w związku z tym ubezpieczona nie rozróżniała czy w danym momencie kontaktuje się z M. R. (1) jako prezesem spółki (...) sp. z o.o., czy w danym momencie kontaktuje się z M. R. (1) jako prezesem spółki (...) sp. z o.o. To samo dotyczyło sytuacji, gdy M. R. (3) kontaktował się z I. P. - ubezpieczona tego absolutnie nie rozróżniał w ramach, której spółki kontaktuje się z nią jej przełożony. Czas pracy ubezpieczonej zlewał się, obowiązki były identyczne w jednej i w drugiej spółce - zazębiały się one ze sobą i przenikały się. W związku z tym w ocenie Sądu absolutnie nie sposób oddzielić czynności wykonywanych na rzecz spółki (...) sp. z o.o. (...) sp. z o.o. Należało mieć na względzie, że spółki są ze sobą ściśle powiązane rodzinnie, kapitałowo, zarząd w spółkach jest ten sam - M. R. (1) jest prezesem w obu spółkach.

W ocenie Sądu nie ma wątpliwości, że w przedmiotowej sprawie intencją płatnika składek było ominięcie przepisów i pozorowanie wielu tytułów do ubezpieczeń społecznych - mnożenie tych tytułów, co powodowało to, że składki były odprowadzane jedynie od umowy o pracę, a nie były odprowadzane od umów zlecenia, ponieważ ubezpieczone w tym czasie z tytułu umowy o pracę otrzymywały co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę, wobec czego z umów zlecenia opłacana była jedynie składka zdrowotna. W ocenie Sądu spółki były powiązane tak ściśle ze sobą kapitałowo, osobowo oraz zarządczo, że doskonale sobie zdawały z tego sprawę i robiły to w celu minimalizacji kosztów zatrudnienia osób, które w obu tych spółkach pracowały. Dlatego też Sąd uznał, że decyzje Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w tym zakresie są prawidłowe i słusznie organ rentowy określił wysokość podstawy składek włączając umowy zleceń z okresu objętego decyzjami.

Odnosząc się z kolei do podnoszonej przez pełnomocnika odwołującej w toku postępowania kwestii przedawnienia. Należy wskazać, że w przedmiotowej sprawie nie możemy mieć do czynienia z kwestią przedawnienia, ponieważ przedmiotem niniejszego postępowania jest ustalenie wysokości podstawy wymiaru składki. O tym, że osoba fizyczna podlega, czy też nie podlega i w jakich okolicznościach – ubezpieczeniom społecznym decyduje wyłącznie ustawa. Decyzja taka ma charakter deklaratoryjny – potwierdza pewne zdarzenie prawne. Przedawnieniu może ulec jedynie obowiązek składkowy, jednak nie może ulec przedawnieniu stwierdzenie obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym. Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 9 czerwca 2016 r. (III UZP 8/16) wskazał na konieczność odróżnienia obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym od obowiązku zapłaty składek na te ubezpieczenia, choć pozostają one ze sobą w określonej relacji. Obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecznym cechuje nadrzędność względem obowiązku zapłaty składek (obowiązku składkowego), zaś obowiązek składkowy ma charakter pochodny (wtórny) wobec obowiązku podlegania ubezpieczeniom. Innymi słowy, obowiązek składkowy istnieje (może istnieć) tylko wtedy, gdy istnieje obowiązek ubezpieczeń społecznych (obowiązek podlegania tym ubezpieczeniom). Całościowa analiza unormowań ustawy systemowej prowadzi zatem do wniosku, że przedawnieniu ulegają należności z tytułu składek oraz odsetki za zwłokę, koszty egzekucyjne, koszty upomnienia i dodatkowa opłata. „Przedawnia się” więc jedynie obowiązek składkowy (obowiązek płatniczy, którego treścią jest uiszczenie przez płatnika sumy pieniężnej na pokrycie wymagalnych zobowiązań składkowych). Nie ulega natomiast „przedawnieniu” stwierdzenie obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym, bo nie przewiduje tego ani ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych, ani inne akty prawne z dziedziny ubezpieczeń społecznych. Powyższe stanowisko potwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 14 lutego 2017 r. (II UK 708/15) stwierdzając, że nie zachodzą przeszkody materialnoprawne i procesowe, w ustaleniu przez organ rentowy w decyzji podlegania ubezpieczeniom społecznym w okresach wstecznych, w odniesieniu do których należne składki nie zostały opłacone przez płatnika i uległy przedawnieniu.

Uwzględniając wskazane argumenty, Sąd w punkcie 1 oddalił wniesione odwołania na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

O kosztach zastępstwa procesowego Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). W rozpatrywanej sprawie stroną przegrywającą była (...) sp. z o.o., którą Sąd obciążył z racji tego obowiązkiem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego na rzecz organu rentowego.

Wysokość kosztów została ustalona na podstawie § 9 ust 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2023.1935). Zasądzając koszty zastępstwa procesowego Sąd zastosował stawkę ryczałtową w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych - 360 zł, co dało łącznie (4x360 zł) 1.440,00 zł. Sąd nie brał pod uwagę wysokości przedmiotu sporu, który był określany przez organ rentowy w odpowiedziach na odwołania, ponieważ w przedmiotowej w istocie chodziło o zasadę, a nie wysokość składek. Należało mianowicie ocenić, czy powinno się włączyć okres wykonywania pracy w oparciu o umowy zlecenia do wyliczenia podstawy wymiaru składki czy też nie. W konsekwencji Sąd nie przyjął wartości przedmiotu zaskarżenia do obliczenia kosztów postępowania, ale ogólną zasadę tj. dotyczącą kwestii podlegania ubezpieczeniom społecznym.

Sędzia SO Renata Gąsior