Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 grudnia 2024 r.

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Agnieszka Stachurska

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Anna Bańcerowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 16 grudnia 2024 r. w Warszawie

sprawy (...) sp. z o.o. z siedzibą w W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o wysokość podstawy wymiaru składek

z udziałem M. O. i syndyka masy upadłości (...) sp. z o.o. w upadłości z siedzibą we W.

na skutek odwołania (...) sp. z o.o. z siedzibą w W.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W.

z dnia 8 listopada 2022 r. numer (...)

1.  oddala odwołanie;

2.  zasądza od (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. kwotę 3.600,00 zł (trzy tysiące sześćset złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi za czas od daty uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

UZASADNIENIE

(...) sp. z o.o. z siedzibą w W. złożyła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 8 listopada 2022r., nr (...), wnosząc o zwrot sprawy organowi na podstawie art. 467 § 4 k.p.c. w celu uzupełnienia materiału dowodowego, w tym celem przesłuchania ubezpieczonego, ewentualnie o jej zmianę w całości poprzez ustalenie, że wynagrodzenia wypłacone ubezpieczonemu M. O. przez zleceniodawcę z tytułu umów zlecenia zawartych pomiędzy ubezpieczonym a zleceniodawcą nie stanowią podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne u płatnika oraz o zasądzenie od organu rentowego na rzecz płatnika kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa według maksymalnych stawek przewidzianych prawem. Z ostrożności procesowej płatnik podniósł zarzut przedawnienia w zakresie świadczeń za okres od listopada 2015 roku do lutego 2017 roku. Wskazał, że kontrola organu rentowego została wszczęta 17 marca 2022r., a więc przedawnienie roszczenia z tytułu należności za składki za ww. okres nastąpiło na podstawie art. 24 ust. 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Uzasadniając odwołanie, pełnomocnik odwołującej się spółki wskazał, że wydana przez organ rentowy decyzja, jako sprzeczna z prawem, nie może się ostać, gdyż organ dokonał nieuprawnionej interpretacji przepisów oraz dopuścił się licznych błędów, których skutkiem było wydanie zaskarżonej decyzji z rażącym naruszeniem przepisów o postępowaniu przed organem, takich jak:

1.  bezzasadne przyjęcie, iż norma wynikająca z art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych powinna znaleźć zastosowanie w okolicznościach niniejszej sprawy, podczas gdy beneficjentem prac zleceniobiorców był zleceniodawca i zamawiający;

2.  uznanie, iż to płatnik zobowiązany jest do uiszczenia składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne ubezpieczonego z tytułu umowy zlecenia zawartej pomiędzy ubezpieczonym a innym podmiotem (zleceniodawcą), pomimo tego, że stan faktyczny został ustalony na podstawie szczątkowego, niewyjaśniającego istoty sprawy postępowania dowodowego, w tym braku przesłuchania większości ubezpieczonych.

W dalszej części odwołania pełnomocnik odwołującej się spółki zwrócił uwagę, że głównym przedmiotem działalności płatnika jest działalność ochroniarska, z wyłączeniem obsługi systemów bezpieczeństwa. Pozostała działalność płatnika związana jest również z utrzymaniem porządku w budynkach oraz z administracyjną obsługą biura. Płatnik specjalizuje się w obsłudze dużych klientów korporacyjnych, systematycznie rozszerzając od 2015 roku bazę klientów i zawierając kolejne umowy o świadczenie usług. Celem wywiązywania się z przyjętych zobowiązań nawiązał współpracę z zamawiającym. Potrzeba rozpoczęcia współpracy wynikała z ograniczonych zasobów ludzkich i możliwości kadrowych, ponieważ płatnik nie miał wystarczającej liczby pracowników do realizacji wszystkich zleceń, których sukcesywnie przybywało. W dniu 31 grudnia 2015 roku płatnik zawarł umowę, której przedmiotem były usługi dozorowania doraźnego oraz czystościowe, która została zastąpiona umową zawartą w dniu 1 listopada 2017 roku, a której przedmiotem jest świadczenie przez zamawiającego na rzecz płatnika usług czystościowych. W dniu 1 listopada 2017 roku płatnik zawarł kolejną umowę z zamawiającym, której przedmiotem są usługi ochrony fizycznej. Za realizację usług objętych umowami z konsorcjum płatnik płacił wynagrodzenie na podstawie wystawionych faktur. Ponadto w dniu 1 kwietnia 2016 roku płatnik zawarł umowę z (...) sp. z o.o., której przedmiotem są usługi zorganizowania stanowiska do wsparcia porządkowego i marketingowego. Na podstawie tej umowy (...) sp. z o.o. świadczyła na rzecz płatnika usługi organizacji stanowisk dla wsparcia organizacyjnego i marketingowego. (...) sp. z o.o. i (...) sp. z o.o. zawarły w dniu 29 grudnia 2015 roku i w dniu 30 października 2017 roku umowy konsorcjum w celu wykonania umów z konsorcjum.

W dalszej części pełnomocnik spółki wskazał, że przedmiotem działalności (...) sp. z o.o., (...) sp. z o.o. oraz (...) sp. z o.o. jest działalność ochroniarska, z wyłączeniem obsługi systemów bezpieczeństwa. Zakres działalności jest podobny, ale nie tożsamy z działalnością (...) sp. z o.o. Przykładowo, przedmiotem działalności (...) sp. z o.o. i (...) sp. z o.o. jest również sprzątanie budynków i obiektów przemysłowych oraz działalność usługowa związana z zagospodarowaniem terenów zieleni, natomiast przedmiotem działalności (...) sp. z o.o. – działalność agencji pracy tymczasowej i działalność związana z udostępnianiem pracowników. Odwołująca się spółka nie prowadzi działalności w tych obszarach. Pomiędzy wskazanymi spółkami a odwołującą się nie ma żadnych powiązań czy to o charakterze kapitałowym, czy osobowym. (...) sp. z o.o., (...) sp. z o.o. i (...) sp. z o.o. prowadzą niezależną od płatnika działalność gospodarczą. Spółki te poza płatnikiem współpracują z innymi podmiotami gospodarczymi i świadczą na ich rzecz usługi odrębne od usług na rzecz płatnika. Jak wynika z dokumentacji zgromadzonej przez organ rentowy, (...) sp. z o.o. zawarł w dniu 1 kwietnia 2016 roku umowę współpracy z (...) sp. z o.o., której przedmiotem było wykonywanie usług porządkowo-czystościowych, a w dniu 1 stycznia 2017 roku umowę współpracy, której przedmiotem było wykonywanie usług administracyjnych. Zawarcie przedmiotowych umów było związane z koniecznością wywiązywania się przez zamawiającego z umów z konsorcjum zawartych z płatnikiem.

M. O. w okresie objętym zaskarżoną decyzją był zatrudniony przez płatnika na podstawie umowy o pracę na stanowisku pracownik ochrony. Wykonywał swoją pracę w obiektach wskazywanych przez płatnika. Odwołująca się spółka podkreśla, iż dokłada wszelkich starań, aby zatrudnieni przez nią pracownicy wykonywali powierzoną im pracę w normatywnym czasie pracy. Pracownicy nie wykonywali pracy w godzinach nadliczbowych, na dowód czego pełnomocnik przedstawił prowadzoną ewidencję czasu pracy. W okresie wskazanym w zaskarżonej decyzji M. O. zawarł także umowy zlecenia ze zleceniodawcą. Odwołująca się spółka nie posiada pełnej wiedzy co było przedmiotem umów zlecenia, albowiem nie była ich stroną i nie jest w ich posiadaniu. Mając na względzie dokumenty zgromadzone przez organ rentowy w toku postępowania kontrolnego przedmiotem umów zlecenia było świadczenie usług marketingowych, usług marketingowo PR-owych oraz badanie bezpieczeństwa obiektów. M. O. w ramach umów zlecenia nie wykonywał identycznych czynności, jakie realizował w oparciu o umowy o pracę. Czynności wykonywane z umów zlecenia realizowane były w miejscu wskazanym przez zleceniodawcę. Czynności te ubezpieczony realizował po godzinach pracy w (...) sp. z o.o. albo w dni wolne od pracy. Wynagrodzenia z tytułu umowy zlecenia wypłacane były ubezpieczonemu przez zleceniodawcę. Środki na wynagrodzenia dla ubezpieczonego przekazywane były do zleceniodawcy przez zamawiającego. Zamawiający prowadzi szeroką działalność gospodarczą, a współpraca z płatnikiem jest jedynie częścią tej działalności. Płatnik w żaden sposób nie pośredniczył w przekazywaniu wynagrodzenia z tytułu umów zlecenia ubezpieczonemu ani też nie finansował w jakikolwiek sposób tego wynagrodzenia.

Pełnomocnik odwołującej się spółki podkreślił również, że odwołująca się spółka nie ingerowała w zakres współpracy prowadzonej przez (...) sp. z o.o., (...) sp. z o.o. i (...) sp. z o.o. Płatnik nie miał wpływu na politykę kadrową tych podmiotów, w tym również na decyzje i zasady związane z zawieraniem umów zleceń z pracownikami płatnika, w tym z M. O. (odwołanie z dnia 7 grudnia 2022r., k. 3-13 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania oraz o zasądzenie od odwołującej się spółki zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu odpowiedzi na odwołanie organ rentowy powołał przepisy prawa, mające zastosowanie w sprawie, oraz poglądy orzecznictwa wskazujące na przesłanki stosowania art. 8 ust. 2a ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Ponadto organ rentowy wyjaśnił, że podstawę faktyczną wydania zaskarżonej decyzji stanowiły ustalenia, dokonane w wyniku kontroli przeprowadzonej przez Oddział ZUS we W. u płatnika składek w okresie od 17 marca 2022r. do 8 czerwca 2022r. przez upoważnionego do przeprowadzenia tej kontroli pracownika Oddziału ZUS. Jak ustalono pracownik płatnika w okresach objętych zaskarżoną decyzją, w ramach umów zlecenia zawartych z (...) sp. z o.o., faktycznie świadczył pracę na rzecz swojego pracodawcy.

W toku kontroli organ rentowy ustalił, że odwołująca się spółka została wpisana do Krajowego Rejestru Sądowego w dniu 22 czerwca 2015 roku pod numerem (...). Jedynym wspólnikiem w spółce jest (...). Od 12 czerwca 2019 roku funkcję prezesa zarządu spółki pełni J. K. (1). Przedmiotem przeważającej działalności płatnika jest działalność ochroniarska, z wyłączeniem obsługi systemów bezpieczeństwa. Ponadto płatnik zajmuje się między innymi: zarządzaniem nieruchomościami, wykonywanym na zlecenie, pozostałym doradztwem w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej i zarządzania, działalnością ochroniarską w zakresie obsługi systemów bezpieczeństwa, a także działalnością pomocniczą związaną z utrzymaniem porządku w budynkach. W dniu 1 kwietnia 2016r. została zawarta umowa o współpracy pomiędzy odwołującą się spółką, jako zleceniodawcą, a (...) sp. z o.o., jako zleceniobiorcą. Umowa została zawarta na czas nieokreślony, a rozpoczęcie realizacji umowy zostało ustalone na 1 kwietnia 2016r. Przedmiotem umowy było wykonywanie usługi zorganizowania stanowiska do wsparcia porządkowego i marketingowego dla zleceniodawcy świadczącego usługi na rzecz innych podmiotów. Za świadczone usługi (...) sp. z o.o. wystawiała co miesiąc, od maja 2016r. do listopada 2017r., faktury w oparciu o protokół odbioru usług. Przedmiotem umów zlecenia, zawartych przez ubezpieczonego z (...) sp. z o.o. było „wykonanie zlecenia polegającego na wykonaniu usługi: reklamy i PR-u, wskazanych podmiotów – zewnętrznych w stosunku do stron – dla których to podmiotów zleceniodawca realizuje tego typu usługę. Usługa niniejsza będzie polegała na: wydawaniu przez zleceniobiorcę materiałów reklamowych ww. podmiotów, dostarczonych zleceniobiorcy przez zleceniodawcę lub bezpośrednio przez te podmioty osobom, z którymi zleceniobiorca będzie miał kontakt w miejscu realizacji usługi oraz na przekazywaniu pozytywnych informacji o ww. podmiotach osobom, z którymi zleceniobiorca będzie miał kontakt w miejscu realizacji usługi”.

W trakcie kontroli przedstawiono również umowy o współpracę, zawarte pomiędzy odwołującą się spółką, jako zleceniodawcą, a konsorcjum spółek (...) sp. z o.o. NIP (...) i (...) sp. z o.o. NIP (...), zwanych dalej „zleceniobiorcą”. Pierwsza umowa została zawarta 31 grudnia 2015r. na czas nieokreślony. Rozpoczęcie realizacji umowy zostało ustalone na dzień 1 stycznia 2016r. Przedmiotem umowy było „świadczenie usług dozorowania doraźnego oraz czystościowych w obiektach określonych w załączniku nr 1.” § 2 pkt 4 umowy stanowił „W celu realizacji przedmiotu niniejszej Umowy zleceniodawca zapewnia ustawowe oznakowanie osób bezpośrednio świadczących w jego imieniu usługę ochrony oraz zapewnia umundurowanie”. Druga umowa została zawarta 1 listopada 2017r. na czas nieokreślony. Rozpoczęcie realizacji tej umowy określono na dzień 1 listopada 2017r., a jej przedmiotem było „świadczenie przez zleceniobiorcę na rzecz zleceniodawcy usług ochrony fizycznej w obiektach określonych w załączniku nr 1.” Pomiędzy stroną odwołującą się a (...) sp. z o.o. występowały przepływy finansowe. (...) sp. z o.o. wystawiała co miesiąc fakturę lub faktury za świadczenie usług dozorowania doraźnego oraz czystościowych, za usługę ochrony fizycznej, badanie bezpieczeństwa obiektów, a także usługę czystościową.

29 grudnia 2015r. i 30 października 2017r. pomiędzy podmiotami (...) sp. z o.o. i (...) sp. z o.o. zawarto umowy konsorcjum. (...) sp. z o.o. występuje jako lider konsorcjum, a (...) sp. z o.o. jako uczestnik konsorcjum. Z treści umów wynika, że umowy konsorcjum zostały zawarte w celu wspólnej realizacji przedmiotu umów współpracy z odwołującą się spółką, zawartych 1 stycznia 2016r. i 1 listopada 2017r. (...) sp. z o.o., jako zleceniodawca, zawarła 1 kwietnia 2016r. umowę współpracy z (...) sp. z o.o. jako zleceniobiorca. W ramach umowy zleceniodawca powierzył zleceniobiorcy do podwykonywania usługi porządkowo-czystościowe. 31 marca 2016r. została zawarta umowa na czas nieokreślony o obsługę kadrowo-płacową pomiędzy (...) sp. z o.o. – zleceniodawcą a (...) sp. z o.o. – zleceniobiorcą. W ramach tej umowy zleceniobiorca zobowiązał się wykonywać na rzecz zleceniodawcy czynności związane z obsługą kadrowo-płacową spółki (...) w zakresie umów o pracę oraz umów cywilnoprawnych zawieranych przez zleceniodawcę. 1 stycznia 2017r. została natomiast zawarta umowa współpracy pomiędzy (...) sp. z o.o. – zleceniodawcą a (...) sp. z o.o. – zleceniobiorcą. Przedmiotem umowy było przyjęcie przez zleceniobiorcę do podwykonywania usług administracyjnych. Umowa została zawarta na czas nieokreślony.

W ocenie organu rentowego powyższe okoliczności, rozpatrywane w ujęciu całościowym wskazują, że beneficjentem czynności wykonywanych przez zleceniobiorców jest odwołująca się spółka. Przedstawione okoliczności oraz zgromadzony materiał dowodowy prowadzą do wniosku, że odwołująca się spółka w miesiącach wskazanych w sentencji decyzji, nie zadeklarowała składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne od przychodu uzyskanego przez ubezpieczonego z tytułu wykonywania pracy na rzecz własnego pracodawcy.

Organ rentowy zaakcentował, że w niniejszej sprawie zawarcie umów zlecenia miało ewidentnie na celu ominięcie przepisów nakładających obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne od całości wynagrodzenia. Zdaniem organu rentowego, świadczą o tym takie okoliczności jak: brak podziału wykonywanej pracy, jednolite miejsce i czas świadczonej pracy, czy weryfikacja wykonywanej pracy ze strony pracodawcy. Ubezpieczeni nie potrafili rozróżnić pracy świadczonej na podstawie umowy o pracę od jednocześnie świadczonej na podstawie umowy zlecenia. Ponadto faktycznym przedmiotem obu umów było dozorowanie obiektów, a ubezpieczeni korzystali zawsze z jednego rodzaju odzieży służbowej, oznakowanej przez jedną firmę. Nadto ubezpieczeni zeznawali, że otrzymywali do podpisu dwie umowy, bez możliwości odmowy jej podpisania. Należy zatem uznać, że beneficjentem czynności wykonywanych w ramach umowy zlecenia zawartej z (...) sp. z o.o. była odwołująca się (...) sp. z o.o.

Wobec powyższego ubezpieczony powinien podlegać normie prawnej z art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, a jego wynagrodzenie, osiągnięte z umów zlecenia zawartych z (...) sp. z o.o., powinno zostać doliczone do podstawy wymiaru składek z tytułu zatrudnienia w odwołującej się spółce (odpowiedź na odwołanie z dnia 18 stycznia 2023r., k. 22-27 a.s.).

Syndyk masy upadłości (...) sp. z o.o., zawiadomiony o możliwości przystąpienia do sprawy, nie uczynił tego ani nie zajął stanowiska.

Ubezpieczony M. O. na rozprawie w dniu 1 sierpnia 2024r. wskazał, że decyzja wydana przez ZUS w jego sprawie jest słuszna i odwołująca się spółka powinna zapłacić składki (protokół rozprawy z dnia 1 sierpnia 2024r., k. 210 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

(...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w W. działa od 22 czerwca 2015 roku, a jej jedynym wspólnikiem jest (...). Przedmiotem przeważającej działalności spółki jest działalność ochroniarska, jak również świadczenie usług sprzątania. Poza tym spółka zajmuje się zabezpieczeniem technicznym, zarządzaniem nieruchomościami i terenami, a także wynajmem nieruchomości i mienia ruchomego. Od 9 maja 2019 roku prezesem zarządu spółki jest J. K. (1) (zeznania J. K. (1), k. 211-212 a.s.; odpis z KRS (...) sp. z o.o. – k. 15 a.s. oraz tom 29 akt kontroli – płyta CD, k. 62 a.s.; pisemne wyjaśnienia J. K. (1) – akta kontroli – płyta CD, k. 62 a.s.).

(...) spółka z o.o. we W. prowadzi działalność gospodarczą od 3 lutego 2016r. Jej wspólnikami są W. B. (1) i A. W.. Przedmiotem działalności tej spółki jest m.in. doradztwo w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej, działalność pomocnicza związana z utrzymaniem porządku w budynkach i działalność ochroniarska. Postanowieniem Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Fabrycznej we Wrocławiu w sprawie VIII GU 269/19 z 25 października 2019r. została ogłoszona upadłość spółki ( (...) sp. z o.o. we W. – k. 16-19 a.s. oraz tom 29 akt kontroli – płyta CD, k. 62 a.s.).

1 kwietnia 2016 roku (...) sp. z o.o. (zleceniodawca) zawarła z (...) sp. z o.o. (zleceniobiorca) na czas nieokreślony umowę współpracy, której przedmiotem było zlecenie spółce (...) wykonania usług zorganizowania stanowiska do wsparcia porządkowego i marketingowego dla zleceniodawcy świadczącego usługi na rzecz innych podmiotów. W załączniku nr 1 do tej umowy ustalono, że zakres przedmiotowy usługi, na jaką wskazuje zawarta umowa obejmuje usługę porządkową, utrzymanie podstawowego porządku na terenach wewnętrznych i zewnętrznych w miejscach oraz usługi marketingowe. Chodziło o:

a)  zachowanie czystości miejsca świadczenia usługi przez zleceniodawcę na rzecz innych podmiotów;

b)  zachowanie porządku w dokumentacji koniecznej do świadczenia usługi przez zleceniodawcę na rzecz innych podmiotów;

c)  rozpowszechnianie materiałów reklamowych (ulotek, wizytówek, gadżetów);

d)  usługi z zakresu ochrony, w tym dozorowanie, monitorowanie zgodności z regulacjami wewnętrznymi innych podmiotów, ochrona mienia, dozorowanie doraźne, itp.

Usługa miała być realizowana na obiektach klientów spółki (...) sp. z o.o. na terenie całej Polski, w czasie wskazanym przez zleceniodawcę i miała być rozliczana miesięcznie. Stawkę za roboczogodzinę usług porządkowo-czystościowych i marketingowych określono na 9,87 zł, a następnie zmieniono ją aneksem od dnia 1 stycznia 2017 roku na 16,10 zł (umowa współpracy z 1 kwietnia 2016 roku – akta kontroli – płyta CD, k. 62 a.s.; aneks do umowy współpracy z 1 kwietnia 2016 roku – akta kontroli – płyta CD, k. 62 a.s.).

W związku z realizacją usług określonych w ww. umowie (...) sp. z o.o. wystawiała faktury odwołującej się spółce w oparciu o protokół odbioru usług (protokoły odbioru usługi i faktury – akta kontroli – płyta CD, k. 62 a.s.).

1 kwietnia 2016 roku (...) sp. z o.o. (zleceniodawca) zawarła z (...) sp. z o.o. (zleceniobiorca) umowę współpracy na czas nieokreślony. W ramach tej umowy zleceniobiorca przyjął do podwykonywania usługi porządkowo-czystościowe. W załączniku nr 1 do umowy wskazano, że usługa ma być realizowana w obiektach klientów (...) sp. z o.o. na terenie całej Polski. Ponadto określono dokładny zakres przedmiotowy tej usługi (umowa współpracy z 1 kwietnia 2016 roku pomiędzy (...) sp. z o.o. i (...) sp. z o.o. – akta kontroli – płyta CD, k. 62 a.s.).

(...) sp. z o.o. zawarła w dniu 1 listopada 2017 roku na czas nieokreślony umowę współpracy z Konsorcjum Spółek (zleceniobiorca), w skład którego wchodziły (...) sp. z o.o. i (...) sp. z o.o. Na jej podstawie Konsorcjum Spółek zobowiązało się do wykonywania na rzecz (...) sp. z o.o. usług czystościowych w obiektach wskazanych w załączniku nr 6 do tej umowy, choć załącznik ten nie został uzupełniony (umowa współpracy z 1 listopada 2017 roku pomiędzy (...) sp. z o.o. a Konsorcjum spółek – akta kontroli – płyta CD, k. 62 a.s.). (...) sp. z o.o. zawarła też z ww. Konsorcjum umowę na świadczenie usług dozorowania doraźnego oraz czystościowych w obiektach wskazanych w załączniku nr 1 do umowy, który to załącznik nie został wypełniony (umowa pomiędzy (...) sp. z o.o. a Konsorcjum spółek – akta kontroli ­– płyta CD, k. 62 a.s.).

(...) sp. z o.o., (...) sp. z o.o. i (...) sp. z o.o. nie są powiązane kapitałowo ani osobowo z (...) sp. z o.o. Poza usługami dla (...) sp. z o.o. świadczą usługi także na rzecz innych podmiotów. (...) sp. z o.o. zawarła umowy w zakresie usług podwykonawstwa trzech ww. spółek, co jest częstą praktyką spotykaną w branży usług ochroniarskich. Jeśli chodzi o usługi marketingowe i PR, to (...) sp. z o.o. chodziło o zareklamowanie swoich usług na rynku polskim oraz o poszukiwanie pracowników. Ulotki, jakie w ramach umów o współpracy miały były kolportowane przez (...) sp. z o.o., dotyczyły tylko (...) sp. z o.o., gdyż spółka ta nie świadczy usług marketingowych i PR na rzecz innych podmiotów. Z kolei usługi dozoru i czystościowe w obiektach biurowych, (...) sp. z o.o., (...) sp. z o.o. i (...) sp. z o.o. realizowały na rzecz (...) sp. z o.o. na zasadzie podwykonawstwa. Na tej samej zasadzie ww. spółki wykonywały na rzecz kontrahentów audyt bezpieczeństwa w dużych obiektach, co miało polegać na dokonaniu sprawdzenia zabezpieczeń i wypełnieniu odpowiednich dokumentów. Taka usługa była rozliczana na podstawie liczby wykonanych audytów, usługa marketingowa i PR na podstawie liczby rozniesionych ulotek, zaś usługi czystościowe i dozoru – w oparciu o liczbę roboczogodzin (zeznania J. K. (1), k. 211-212 a.s.; pisemne wyjaśnienia J. K. (1) – akta kontroli – płyta CD, k. 62 a.s.).

(...) sp. z o.o. zatrudniała na podstawie umowy o pracę między innymi M. O. (okoliczność bezsporna). M. O. od 19 lipca 2017 roku został zatrudniony jako pracownik ochrony, najpierw na okres próbny do 18 października 2017r. z prawem do wynagrodzenia w kwocie 2.000 zł, a następnie 17 października 2017r. zawarł umowę na czas nieokreślony od 18 października 2017r., z prawem do wynagrodzenia wynoszącego 2.000 zł, które następnie ustalono w kwocie wyższej, tj. od 1 stycznia 2018r. – 2.100 zł i ostatecznie od 1 stycznia 2019r. – 2.250 zł. Miejsce jego pracy zostało oznaczone w umowach jako teren województwa (...). M. O. pracował w (...) sp. z o.o. do 30 kwietnia 2021 roku (umowa o pracę z dnia 19 lipca 2017 roku, umowa o pracę z dnia 17 października 2017 roku, aneksy do umowy o pracę i świadectwo pracy –k. 4057-4098 tom 6 akt kontroli - płyta CD, k. 62 a.s.). Poza umową o pracę podpisał również dwie umowy zlecenia z (...) sp. z o.o. Pierwsza z nich, tj. umowa z 19 lipca 2017 roku, dotyczyła wykonywania usługi marketingowej, zaś na podstawie drugiej umowy zobowiązał się do wykonania badania bezpieczeństwa obiektów, a zlecenie to miało zostać wykonane w terminie od 1 stycznia 2018 roku do 31 grudnia 2019 roku ( umowy zlecenia M. O. z (...) sp. z o.o. – koperta stanowiąca załącznik do akt sądowych).

M. O. na podstawie o pracę z (...) sp. z o.o. wykonywał pracę jako pracownik ochrony na obiekcie C.-Coli przy ul. (...) w W.. Zdarzało się, że pracował więcej niż 168 godzin. (...) sp. z o.o. wypłacała M. O. wynagrodzenie za czas pracy odpowiadający pełnemu etatowi, zaś wynagrodzenie za godziny pozostałe było rozliczane w ramach umowy zlecenia z (...) sp. z o.o. (...) nie zapłaciła mu nigdy za nadgodziny. Ubezpieczony zajmował się wpuszczaniem na teren obiektu osób i pojazdów, sprawdzeniem i plombowaniem. Te same czynności wykonywał w ramach umowy zlecenia z (...) sp. z o.o. Umowę zlecenia do podpisu dostarczył mu P. U.. M. O. nie miał styczności z nikim, kto z ramienia (...) sp. z o.o. nadzorowałby jego pracę. Ubezpieczony nigdy nie roznosił ani nie rozdawał ulotek. Nie wykonywał również czynności badania bezpieczeństwa obiektów (zeznania M. O., k. 212 a.s.; zeznania świadka P. U., k. 210 verte a.s.).

Poza M. O. także wielu innych pracowników zatrudnionych w (...) sp. z o.o. zawarło umowy zlecenia z (...) sp. z o.o. (okoliczność bezsporna). Schemat zatrudnienia na podstawie umów zlecenia pracowników (...) sp. z o.o. polegał na tym, że pracownicy ochrony bądź zatrudnieni na innych stanowiskach, nie wykonywali jako zleceniobiorcy odrębnych prac od tych, które realizowali jako pracownicy. Nie roznosili ulotek ani innych materiałów reklamowych bądź w nielicznych przypadkach, jeśli otrzymywali ulotki, to rozdawali je w czasie pracy świadczonej dla odwołującej się spółki. Jeśli zostawali w pracy dłużej, to w tym czasie wykonywali te obowiązki, które zostały im powierzone jako pracownikom (...) sp. z o.o. Za swoją pracę otrzymywali wynagrodzenie wypłacane przez (...) sp. z o.o. oraz przez (...) sp. z o.o. Nie odróżniali jednak co i w jakim czasie było przez nich wykonywane na podstawie umowy zlecenia. Jako zleceniobiorcy nie mieli odrębnego grafiku ani listy obecności. Ich pracę realizowaną na podstawie umowy zlecenia koordynowały te same osoby, które zajmowały się nadzorem nad pracą wykonywaną w ramach stosunku pracy (protokoły przesłuchania ubezpieczonych: M. D., M. F. (1), P. F., J. W., P. W., E. P., K. T., B. W., M. C., A. L., Ł. P., I. Ł., K. B., A. A., E. R., W. W., P. S., J. F., D. K., M. K. (1), A. K., J. Ł., Ł. M., J. R., M. S., M. K. (2), C. W., T. W., T. B. (1), Z. K. (1), G. W., K. Z., K. S., M. F. (2), D. M., H. K., T. G., W. B. (2), S. L., P. D., T. I., L. M., R. P., K. O., K. P. (1), J. N., J. K. (2), A. S., L. K., K. H. (1), K. H. (2), L. S., Z. K. (2), P. P. – akta kontroli – płyta CD, k. 62 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W. przeprowadził kontrolę w (...) sp. z o.o. w zakresie:

- prawidłowości i rzetelności obliczania składek na ubezpieczenia społeczne oraz innych składek, do których pobierania jest zobowiązany Zakład oraz zgłaszania do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego;

- ustalania uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych i wypłacania tych świadczeń oraz dokonywania rozliczeń z tego tytułu;

- prawidłowości i terminowości opracowywania wniosków o świadczenia emerytalne i rentowe;

- wystawiania zaświadczeń lub zgłaszania danych dla celów ubezpieczeń społecznych.

W trakcie kontroli zostali przesłuchani pracownicy (...) sp. z o.o., a zarazem zleceniobiorcy (...) sp. z o.o., a także Zakład zgromadził dokumenty. Po zakończeniu kontroli został sporządzony protokół (protokół kontroli z 23 czerwca 2022 roku, akta kontroli – płyta CD, k. 62 a.s.). (...) sp. z o.o. złożyła liczne zastrzeżenia, które jednak nie zostały uwzględnione (zastrzeżenia płatnika składek i odpowiedź na zastrzeżenia, akta kontroli – płyta CD, k. 62 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W. zawiadomił (...) spółkę z o.o. oraz ubezpieczonego M. O. o wszczęciu z urzędu postępowania administracyjnego w sprawie obowiązku złożenia korygujących dokumentów rozliczeniowych (zawiadomienia o wszczęciu postępowania z 30 sierpnia 2022 roku, akta kontroli – płyta CD, k. 62 a.s.).

Po zakończeniu postępowania administracyjnego organ rentowy, na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 1 i 3 w związku z art. 4 pkt 2 lit. a, art. 8 ust. 2a, art. 17 ust. 1 i 2, art. 18 ust. 1 i 1a, art. 20 ust. 1 i art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych oraz art. 81 ust. 1 i art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, wydał decyzję z dnia 8 listopada 2022 roku o numerze (...), w której ustalił podstawy wymiaru składek za M. O. na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe i zdrowotne z tytułu zatrudnienia w spółce i jednocześnie wykonującego pracę na podstawie umowy zlecenia z (...) sp. z o.o. (decyzja z 8 listopada 2022 roku, k. 23479-23492 akt organu rentowego – płyta CD, k. 62 a.s.).

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie powołanych dokumentów, a także w oparciu o zeznania ubezpieczonego M. O. oraz częściowo na podstawie zeznań świadka P. U. i J. K. (1) – prezesa zarządu odwołującej się spółki.

Powołane przez Sąd dowody z dokumentów zostały ocenione jako wiarygodne. Strony nie kwestionowały ich autentyczności i treści, dlatego to, co z nich wynika, stało się podstawą ustaleń faktycznych. Zdaniem Sądu, analizując dokumenty, należy jednak zwrócić uwagę na okoliczność związaną z treścią pisemnych zeznań koordynatora (...) sp. z o.o. T. B. (2) oraz project managera P. U., złożonych w trakcie prowadzonych przez ZUS czynności kontrolnych, które na tle tego, co do protokołu przesłuchania zeznali inni pracujący w odwołującej się spółce, nie pełniący zadań związanych z koordynacją oraz nadzorowaniem pracy zatrudnionych w spółce, nasuwa wątpliwości. Zostaną one omówione w dalszej części.

Sąd nie miał podstaw, by negować rzetelność zeznań M. O.. Ubezpieczony szczegółowo scharakteryzował okoliczności związane z pracą w (...) sp. z o.o. i okoliczności zawarcia umów zlecenia i ich realizacji. Z jego zeznań wynika, że realizując umowę o pracę z (...) sp. z o.o. i umowy zlecenia z (...) sp. z o.o. zajmował się wyłącznie ochroną obiektu, do którego został przydzielony. Wskazał, że nie roznosił ani nie rozdawał żadnych ulotek i nie wykonywał w godzinach wolnych od pracy żadnych czynności badania bezpieczeństwa obiektów. Zeznania ubezpieczonego tworzą spójną całość z pozostałym, uznanym za wiarygodny, materiałem dowodowym zgromadzonym w sprawie, dlatego Sąd ocenił je jako wiarygodne.

Świadek P. U. był przełożonym M. O. i opisał, czym ubezpieczony zajmował się realizując umowę o pracę. Zeznania świadka w tej części korespondują z tym, co zeznał M. O., dlatego zostały ocenione w tym zakresie jako wiarygodne. Jeśli chodzi zaś o realizację przez ubezpieczonego umowy zlecenia na rzecz (...) sp. z o.o., to zeznania świadka nie były przydatne, bowiem P. U. nie posiadał żadnej wiedzy w tym zakresie. Wskazywał, że choć sam współpracował z tą spółką i nazwę tę kojarzy, to niczego istotnego odnośnie współpracy M. O. z ww. spółką Sądowi wskazać nie potrafi.

Sąd jako wiarygodne ocenił zeznania J. K. (1) w zakresie, w jakim opisał przedmiot działalności odwołującej się spółki, a także ogólnie zasady współpracy z (...) sp. z o.o., (...) sp. z o.o. i (...) sp. z o.o. Zdaniem Sądu nie zasługiwały zaś na wiarę zeznania prezesa zarządu (...) sp. z o.o. w części, w jakiej wskazywał na brak wiedzy i pamięci co do szczegółów realizacji umów z ww. podmiotami, w tym odnośnie zawierania umów zlecenia przez pracowników odwołującej się spółki z (...) sp. z o.o. Powoływał się przy tym na fakt, iż prezesem zarządu został 9 maja 2019r., a umowy z ww. podmiotami miały zakończyć się w niedługim czasie przed objęciem przez niego funkcji. Należy pamiętać jednak, że J. K. (1) i (...) sp. z o.o. wcześniej, od 2015r., łączyła umowa o pracę. J. K. (1) zajmował stanowisko kierownicze i jak zeznali w postępowaniu kontrolnym prowadzonym przez ZUS np. L. M., P. F. czy M. F. (1), to właśnie prezes zarządu (...) sp. z o.o., który wcześniej nie pełnił tej funkcji, był osobą, która nadzorowała ich pracę i przedstawiła propozycję zawarcia umowy z (...) sp. z o.o., jak i samą umowę zlecenia do podpisu. To również J. K. (1) określił ustnie L. M., P. F. i M. F. (1), gdzie mają wykonywać pracę na podstawie umowy zlecenia i on tę pracę nadzorował i weryfikował. Wobec tego, zdaniem Sądu, nie jest wiarygodne, aby J. K. (1) nie były znane okoliczności, w jakich ww. umowy były zawierane z pracownikami odwołującej się spółki i w jaki sposób były realizowane.

Sąd porównując to, co w postępowaniu kontrolnym prowadzonym przez ZUS, zeznali poszczególni ubezpieczeni oraz prezes zarządu J. K. (1), dostrzegł pewien schemat polegający na tym, że pracownicy ochrony, świadczący pracę na stanowiskach niższego szczebla, zeznawali niemalże jednolicie o praktykach panujących w (...) sp. z o.o., wskazując na wykonywanie tych samych zadań na podstawie umów o pracę i umów zlecenia i braku rozróżnienia czynności realizowanych na podstawie wskazanych umów. Natomiast osoby takie jak J. K. (1), a w postępowaniu kontrolnym T. B. (2) i P. U., które koordynowały prace pracowników ochrony, nadzorowały ją i - jak wskazują zeznania ubezpieczonego - miały swój udział w przedstawieniu im do podpisu umów zlecenia i w procesie ich realizacji, niczego nie pamiętały bądź niewiele. Osoby te wiedziały jednak, że same na pewno nie wykonywały umów zlecenia w czasie pracy dla odwołującej się spółki i w tym samym miejscu. Zdaniem Sądu nie bez znaczenia dla takiej treści zeznań tych osób było to, że w dacie, kiedy w postępowaniu kontrolnym złożyły zeznania wciąż pracowały dla (...) sp. z o.o.

Wobec powyższego Sąd nie dał wiary J. K. (1) w ww. części, a ponadto protokoły zeznań P. U. i T. B. (2) w zakresie, o którym mowa, ocenił jako niezasługujące na wiarę, przyjmując że treść zeznań wskazanych osób w zakresie, o którym była mowa, stanowi tylko realizację przyjętej przez odwołującą się spółkę linii obrony.

Sąd nie ustalał stanu faktycznego w oparciu o zeznania K. P. (2), gdyż nie posiadała wiedzy, która jest w sprawie istotna. Z racji tego, że podjęła pracę w odwołującej się spółce w 2020r., a więc już po czasie realizacji umów zlecenia z (...) sp. z o.o. i z tymi umowami mogła zetknąć się tylko w czasie kontroli prowadzonej przez ZUS, to Sąd nie miał podstaw, aby w oparciu o zeznania tego świadka dokonać ustaleń okoliczności, które zostały objęte wskazaną w odwołaniach tezą dowodową. Jeśli chodzi zaś o okoliczność związaną z wypłacaniem przez (...) sp. z o.o. wynagrodzeń za godziny nadliczbowe, to Sąd miał na względzie, że świadek w ww. zakresie mogła posiadać informacje dotyczące tylko tego czasu, gdy pracowała. Tymczasem w przedmiotowej sprawie podstawa wymiaru składek ubezpieczonego została ustalona do kwietnia 2019r. Świadek K. P. (2) nie mogła mieć więc wiedzy o tym czasie i dlatego jej stwierdzenie, że wynagrodzenia za godziny nadliczbowe były w spółce wypłacane, nie jest w sprawie istotne.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Kwestią sporną w rozpatrywanej sprawie było rozstrzygnięcie, czy trafne jest stanowisko organu rentowego, że przychód osiągnięty przez ubezpieczonego M. O. z tytułu wykonywania pracy na podstawie umów zlecenia zawartych z (...) sp. z o.o. stanowi dla (...) sp. z o.o. podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe i zdrowotne za okresy i w kwotach szczegółowo opisanych w zaskarżonych decyzjach. Aby tę kwestię rozstrzygnąć, należy dokonać analizy przepisów ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych ( tekst jednolity Dz. U. z 2024r., poz. 497), zwanej dalej ustawą systemową. Najistotniejszy z przepisów, którego interpretacja jest w sprawie kluczowa, to art. 8 ust. 2a ww. ustawy. Stanowi on, że za pracownika, w rozumieniu ustawy, uważa się także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy zlecenia, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.

W literaturze i orzecznictwie zgodnie przyjmuje się, że zacytowany przepis rozszerza pojęcie pracownika dla celów ubezpieczeń społecznych. Został on wprowadzony do porządku prawnego od dnia 30 grudnia 1999r., a poprzedzał go art. 2 ust. 3 ustawy z dnia 19 grudnia 1975r. o ubezpieczeniu społecznym osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia (tekst jedn.: Dz. U. z 1995r., Nr 65, poz. 333 ze zm.) mówiący o tym, że dochód z tytułu wykonywania umowy zawartej ze zleceniodawcą, u którego osoba wykonująca umowę jest równocześnie pracownikiem, traktuje się w zakresie ubezpieczeń społecznych jako wynagrodzenie z tytułu zatrudnienia, niezależnie od okresu, na który umowa była zawarta oraz wymiaru czasu pracy w ramach stosunku pracy. W tamtym stanie prawnym Sąd Najwyższy traktował dodatkowe umowy zawierane z pracownikami zatrudnionymi w pełnym wymiarze czasu pracy, przewidujące wykonywanie po godzinach pracy tego samego rodzaju, co określony w umowie o pracę, jako umowy uzupełniające umowę o pracę z konsekwencją łącznego traktowania przychodów jako podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 12 kwietnia 1994r., I PZP 13/94, OSNAPiUS 1994/3/39).

Nowością, w odniesieniu do stanu prawnego poprzednio obowiązującego, jest uzupełnienie stanów faktycznych podległych regulacji art. 8 ust. 2a ustawy systemowej o takie, w których pracownik zawiera umowę cywilną z podmiotem powiązanym z pracodawcą w ten sposób, że w jej ramach wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy (art. 8 ust. 2a in fine). Interpretowanie rationis legis tej regulacji jako przeciwdziałanie nieuczciwym praktykom i doszukiwanie się zamiaru unikania świadczeń na fundusze ubezpieczeń społecznych jest uzasadnione, jednak zobiektywizowana treść tego przepisu wyraźnie się od nich odrywa. Jak zaakcentował Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 27 kwietnia 2017r. (I UK 182/16, Lex nr 2279009), przy stosowaniu tego przepisu nie ma znaczenia zamiar obejścia prawa przez pracodawcę (płatnika), pracownika lub stronę umowy cywilnej, trzecią dla tego stosunku, lecz istotne jest zaistnienie zdarzeń opisanych w hipotezie, zgodnie z którą pracodawca, na którego rzecz pracownik wykonuje pracę na podstawie umowy zawartej z podmiotem trzecim, pozostaje z tym pracownikiem w stosunku prawnym uzasadniającym objęcie tego pracownika ubezpieczeniami społecznymi na podstawie art. 8 ust. 2a ustawy. Tak też definicja ustalona w art. 4 pkt 2 lit. A ustawy systemowej określa płatnika składek jako pracodawcę w stosunku do pracowników oraz jako jednostkę organizacyjną lub osobę fizyczną pozostającą z inną osobą w stosunku prawnym uzasadniającym objęcie tej osoby ubezpieczeniami społecznymi. To właśnie powiązanie ze względu na wykonywanie przez jego pracownika cudzej umowy cywilnej czyni go płatnikiem składek w sposób określony w art. 18 ust. 1a tej ustawy.

Ze względu na posłużenie się w art. 8 ust. 2a ustawy szerokim pojęciem „pracownik”, stosunek pracy łączący pracodawcę z pracownikiem stanowi wyłączny tytuł ubezpieczenia, który pochłania dodatkowy stosunek cywilnoprawny. Osoba wykonująca pracę na rzecz swego pracodawcy na podstawie umów cywilnych podlega obowiązkowo ubezpieczeniu społecznemu jako pracownik i na tym kwestia jej ubezpieczenia się wyczerpuje (wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 13 marca 1997r., I PKN 43/97 , OSNAPiUS 1997/24/494, z dnia 3 kwietnia 2014r., II UK 399/13 , niepubl. I z dnia 6 lutego 2014r., II UK 279/13 , niepubl.). Nie powstaje również problem zbiegu ubezpieczeń regulowany w art. 9. W teorii nazywane jest to rozszerzeniem definicji pracownika. Uznaje się, że w przepisie art. 8 ust. 2a ustawy systemowej pojęcie pracownika jest rozszerzone na jego dalszą aktywność w ramach umowy cywilnoprawnej, jeżeli w jej ramach świadczy pracę na rzecz swojego pracodawcy. Także w zakresie tej sfery aktywności wykonujący umowę cywilnoprawną uznawany jest – na potrzeby ubezpieczeń społecznych – za pracownika tego właśnie pracodawcy i pracodawca jest płatnikiem składek z tego tytułu (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 2 września 2009r., II UZP 6/09 , OSNP 2010 nr 3-4, poz. 46 oraz wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 22 lutego 2010r., I UK 259/09 , niepubl., z dnia 11 maja 2012r., I UK 5/12 , OSNP 2013 nr 9-10, poz. 117, z dnia 18 października 2011r., III UK 22/11 , OSNP 2012 nr 21-22, poz. 266, z dnia 18 marca 2014r., II UK 449/13 , niepubl. I z dnia 3 kwietnia 2014r., II UK 399/13 , niepubl.).

Kluczowe jest jednak, aby osoba będąca pracownikiem, związana stosunkiem pracy z danym pracodawcą, jednocześnie świadczyła na jego rzecz pracę w ramach umowy cywilnoprawnej. Przez wykonywanie pracy „na rzecz” pracodawcy w rozumieniu powołanego przepisu art. 8 ust. 2a ustawy systemowej należy rozumieć „uzyskiwanie” przez pracodawcę „pracy”, w tym znaczeniu, że musi istnieć bezpośredni związek między korzyścią pracodawcy, która jest wymierna i związana z realizacją celów statutowych, a pracami wykonywanymi przez jego pracowników na podstawie umów cywilnoprawnych zawieranych z innym podmiotem ( uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 2 września 2009r., II UZP 6/09, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 2010r., I UK 259/09 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 maja 2010r., I UK 54/09). Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 18 grudnia 2012r. (III Aua 1031/12) odnosząc się do zwrotu „wykonuje pracę na rzecz pracodawcy” wskazał, że występujący w art. 8 ust. 2a ustawy zwrot „działać na rzecz” został użyty we wskazanym przepisie w innym znaczeniu niż w języku prawa, w którym działanie „na czyjąś rzecz” może się odbywać w wyniku istnienia określonej więzi prawnej czy stosunku prawnego. Stosunkiem prawnym charakteryzującym się działaniem na rzecz innego podmiotu jest stosunek pracy, do którego istotnych cech należy działanie na rzecz pracodawcy. Również wykonujący zlecenie „działa na rzecz zleceniodawcy”. W kontekście przepisu art. 8 ust. 2a ustawy zwrot ten opisuje zatem sytuację faktyczną, w której należy zastosować konstrukcję uznania za pracownika. Jest nią istnienie trójkąta umów, tj.:

1.  umowy o pracę,

2.  umowy zlecenia między pracownikiem a osobą trzecią i

3.  umowy o podwykonawstwo między pracodawcą i zleceniodawcą.

Pracodawca w wyniku umowy o podwykonawstwo przejmuje w ostatecznym rachunku rezultat pracy wykonanej na rzecz zleceniodawcy, przy czym następuje to w wyniku zawarcia umowy zlecenia/świadczenia usług z osobą trzecią oraz zawartej umowy cywilnoprawnej między pracodawcą i zleceniodawcą (wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 23 lutego 2017r., III AUa 838/16).

W uchwale z dnia 26 sierpnia 2021r. (III UZP 6/21, OSNP 2022 Nr 1, poz. 7) Sąd Najwyższy stwierdził, że finansowanie przez pracodawcę w jakikolwiek sposób wynagrodzenia z tytułu świadczenia na jego rzecz pracy przez pracownika na podstawie umowy zawartej z osobą trzecią, przemawia za zastosowaniem art. 8 ust. 2a ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych. W uzasadnieniu tej uchwały Sąd Najwyższy podkreślił, że dla stwierdzenia, że dany stosunek prawny jest stosunkiem pracy konieczne jest ustalenie, czy wykonywana jest praca określonego rodzaju dla pracodawcy, czy dana osoba podlega poleceniom pracodawcy oraz czy osoba ta otrzymuje od pracodawcy wynagrodzenie za czynności, które dla niego wykonuje na jego polecenie. Skoro zaś tytuł ubezpieczenia społecznego jest pochodną istnienia ważnego stosunku cywilnoprawnego, to o rozszerzonym pracowniczym tytule ubezpieczenia społecznego można mówić tylko w przypadku finansowania przez pracodawcę wynagrodzenia wypłacanego przez osobę trzecią jego pracownikom, za czynności wykonywane przez nich dla tego pracodawcy. Tym samym finansowanie przez pracodawcę w jakikolwiek sposób wynagrodzenia z tytułu świadczenia na jego rzecz pracy przez pracownika na podstawie umowy zawartej z osobą trzecią, przemawia za zastosowaniem art. 8 ust. 2a ustawy systemowej. Z punktu widzenia przepływów finansowych, to pracodawca przekazuje osobie trzeciej środki na sfinansowanie określonego zadania, stanowiącego przedmiot swojej własnej działalności, a osoba trzecia, wywiązując się z przyjętego zobowiązania, zatrudnia pracowników pracodawcy. W takim przypadku pracodawca – w sensie organizacyjnym – jest odbiorcą pracy swoich pracowników, a w sensie prawnym – nabywcą zamówionej przez siebie usługi. Natomiast w odwrotnym przypadku, gdy pracodawca sprzedaje usługi innemu podmiotowi, które wykonują jego pracownicy, nie ma zastosowania norma z art. 8 ust. 2a ustawy systemowej.

Warto też zauważyć, że w orzecznictwie akcentuje się przy tym wagę badania przesłanki faktycznego beneficjanta pracy wykonywanej na podstawie umowy cywilnoprawnej, dekodując znaczenie zwrotu „praca wykonywana na rzecz pracodawcy” użytego w art. 8 ust. 2a ustawy systemowej jako pracę, której rzeczywistym beneficjentem jest pracodawca, niezależnie od formalnej więzi prawnej łączącej pracownika z osobą trzecią. Oznacza to, że bez względu na rodzaj wykonywanych przez pracownika czynności wynikających z umowy zawartej z osobą trzecią oraz niezależnie od tożsamości rodzaju działalności prowadzonej przez pracodawcę i osobę trzecią, wystarczającą przesłanką zastosowania art. 8 ust. 2a ustawy systemowej jest korzystanie przez pracodawcę z wymiernych rezultatów pracy swojego pracownika, wynagradzanego przez osobę trzecią ze środków pozyskanych od pracodawcy na podstawie umowy łączącej pracodawcę z osobą trzecią (zob. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 7 lutego 2017r., II UK 693/15, LEX nr 2238708 czy z dnia 3 października 2017r., II UK 488/16, LEX nr 2361596; uchwały Sądu Najwyższego: z dnia 26 sierpnia 2021r., III UZP 3/21, OSNP 2022 Nr 2, poz. 17 i III UZP 6/21, OSNP 2022 Nr 1, poz. 7).

Odnosząc powyższe rozważania do okoliczności rozpatrywanej sprawy, należy podkreślić – co wynika z poczynionych przez Sąd ustaleń – że ubezpieczony M. O. pozostawał z (...) sp. z o.o. w stosunku pracy, a jednocześnie w okresie, które obejmuje zaskarżona decyzja, zawierał umowy zlecenia z (...) sp. z o.o. Ponadto niesporne jest, że (...) sp. z o.o. i odwołująca się spółka podpisali umowę o współpracy z 1 kwietnia 2016r. Na jej podstawie (...) sp. z o.o. było zlecane wykonywanie usług zorganizowania stanowiska do wsparcia porządkowego i marketingowego dla (...) sp. z o.o., co obejmowało:

- zachowanie czystości miejsca świadczenia usługi przez zleceniodawcę na rzecz innych podmiotów;

- zachowanie porządku w dokumentacji koniecznej do świadczenia usługi przez zleceniodawcę na rzecz innych podmiotów;

- rozpowszechnianie materiałów reklamowych (ulotek, wizytówek, gadżetów);

- usługi z zakresu ochrony, w tym dozorowanie, monitorowanie zgodności z regulacjami wewnętrznymi innych podmiotów, ochrona mienia, dozorowanie doraźne, art.

Wymienione usługi miały być realizowane, zgodnie z załącznikiem nr 1 do umowy, na obiektach klientów zamawiającego, czyli odwołującej się spółki, na terenie całej Polski.

Analiza zapisów umowy współpracy, o której mowa, bez szczegółowego odniesienia do prac realizowanych przez ubezpieczonego i umów zlecenia z nim zawartych, już daje podstawy do wskazania, że wszystkie prace, jakie obejmuje ta umowa, które jako podwykonawca miała realizować (...) sp. z o.o. poprzez osoby, z którymi zawierała umowy, były pracami, których jedynym beneficjentem była (...) sp. z o.o. To właśnie ta spółka zawarła z kontrahentami na terenie Polski umowy i w celu ich realizacji, wykonanie części usług, objętych umową współpracy, przekazała spółce (...). Oczywiście, patrząc na aspekt finansowy, to odwołująca się spółka przekazywała (...) sp. z o.o. środki na sfinansowanie zadań, na jakie wskazuje umowa współpracy, natomiast (...) sp. z o.o., wywiązując się z przyjętego zobowiązania, zatrudniała pracowników odwołującej się spółki. Nie zmienia to jednak podmiotu, który korzystał z pracy osób zatrudnionych do realizacji usług przewidzianych w umowie współpracy, gdyż (...) sp. z o.o. – w sensie organizacyjnym – była odbiorcą pracy swoich pracowników, a w sensie prawnym nabywała zamówioną przez siebie usługę.

Powyższe oznacza, że jeśli ubezpieczony faktycznie realizowałby jakieś usługi związane z reklamą i PR bądź inne, objęte umową współpracy między odwołującą się spółką i (...) sp. z o.o., to tym podmiotem, który z tej pracy korzystałby była niewątpliwie (...) sp. z o.o. W zakresie usług związanych z ochroną czy utrzymaniem porządku, ich realizacja w ramach umów zlecenia odbywała się na rzecz klientów odwołującej się spółki, za które odwołująca się spółka otrzymywała wynagrodzenie. Z kolei w przypadku usług marketingowych, które miały obejmować roznoszenie ulotek bądź innych gadżetów, co przyznał J. K. (1), chodziło o reklamowanie odwołującej się spółki oraz poszukiwanie dla niej pracowników. Odwołująca się spółka w zakresie obejmującym ww. usługi nie miała klientów, gdyż nie realizowała usług marketingowych i PR-owych. Takie usługi, zlecane do wykonania (...) sp. z o.o., obejmowały więc jeden tylko podmiot – (...) sp. z o.o. W związku z tym oczywistym jest, że beneficjentem prac wykonywanych w tym zakresie, tak w sensie niematerialnym, jak i ostatecznie materialnym, była odwołująca się spółka, która dzięki usługom przekazanym do wykonania (...) sp. z o.o. miała pozyskać pracowników, a także kontrahentów. Z pozyskaniem kontrahentów wiązało się zawarcie konkretnych umów, co pozwalało odwołującej się spółce na uzyskanie przychodów z takich umów. W przypadku poszukiwania pracowników odwołująca się spółka także korzystała z pracy, jaka do takiego celu zmierzała, gdyż mogła zatrudnić określone osoby (korzyść niematerialna), a pośrednio dzięki tym pracownikom mogła realizować umowy z kontrahentami i zarabiać (korzyść materialna). Takiej samej oceny Sąd dokonał także w odniesieniu do usług badania bezpieczeństwa obiektów. Usługi te były realizowane przez (...) sp. z o.o. na rzecz kontrahentów, dla których spółka realizowała usługi ochrony obiektów. W ramach tego były przeprowadzane również audyty czy kontrole bezpieczeństwa, które na zasadzie podwykonawstwa przejęła (...) sp. z o.o., przekazując prace te do wykonania pracownikom odwołującej się w ramach umów zlecenia. Pracownicy (...) sp. z o.o. otrzymywali za to wynagrodzenia w oparciu o wskazane umowy zlecenia, ale bezpośrednim beneficjentem pracy, którą na tej podstawie wykonywali, mogła być tylko odwołująca się spółka. To ona zawarła umowy z kontrahentami, to zaś że zleciła wykonanie części zadań innym podmiotom podwykonawcom) nie przeczy temu, że sama faktycznie była tym podmiotem, który przede wszystkim materialnie korzystał z wykonanych prac.

Dokonując szczegółowej analizy umów zlecenia zawieranych przez pracowników odwołującej się spółki z (...) sp. z o.o. w zestawieniu z treścią protokołów przesłuchania, jakie sporządzono w postępowaniu kontrolnym, nasuwa się jednak jeszcze inny wniosek, tj. że umowy zlecenia i sama umowa współpracy z (...) sp. z o.o. w rzeczywistości nie były realizowane zgodnie z ich treścią. Zostały zawarte po to tylko, aby wynagrodzenia pracowników (...) sp. z o.o., mogły być realizowane z dwóch źródeł – z umowy o pracę oraz z umowy zlecenia. To, jaki był rzeczywisty powód takiego zabiegu nie ma znaczenia, choć z tego co wskazywali ubezpieczony, chodziło o rozliczenie ich pracy świadczonej w godzinach nadliczbowych.

Przesłuchany w postępowaniu sądowym M. O., zeznał, że zdarzało się, że pracował miesięcznie więcej niż czas pracy adekwatny do pełnego wymiaru czasu pracy, wykonując w tym czasie taką samą pracę. Za to otrzymywał od odwołującej się spółki przelew opiewający na kwotę z umowy o pracę, ustaloną za pracę w pełnym wymiarze czasu pracy, zaś (...) sp. z o.o. na podstawie umowy zlecenia wypłacała to, co wypracował w czasie przewyższającym jego podstawowy czas pracy. Powyższe potwierdzili również M. D., M. F. (1), P. F., P. W., E. P., K. T., B. W., M. C., A. L., Ł. P., I. Ł., K. B., A. A., E. R., W. W., P. S., J. F., D. K., M. K. (1), A. K., J. Ł., Ł. M., J. R., M. S., R. S., J. S., M. K. (2), C. W., T. W., T. B. (1), Z. K. (1), K. Z., K. S., M. F. (2), D. M., H. K., T. G., W. B. (2), S. L., P. D., T. I., R. P., K. O., K. P. (1), J. N., A. S., L. K., K. H. (1), K. H. (2), L. S., Z. K. (2) oraz P. P. – przesłuchani w postępowaniu kontrolnym.

Jeśli chodzi o ubezpieczonego M. O., którego dotyczy toczące się postępowanie, to podkreślić należy ponadto, że – jak wynika z zeznań złożonych przez niego przed sądem - jego praca na podstawie umowy zlecenia i umowy o pracę polegała na realizowaniu tych samych czynności przypisanych do stanowiska pracownika ochrony. M. O. zajmował się wpuszczaniem na teren obiektu osób i pojazdów, dokonywał patrolu terenu chronionego. Ubezpieczony nie realizował innych prac, w tym związanych z marketingiem i reklamą. Zeznał, że na obiekcie gdzie pracował, nie widział ulotek. Nikt nie polecał mu wykonywania czynności związanych z rozdawaniem czy roznoszeniem ulotek, ani innych czynności marketingowych, podobnie jak czynności związanych z kontrolą bezpieczeństwa obiektów. Miejsce jego pracy związane z umową zlecenia nie zmieniało się, podobnie jak grafik oraz osoba koordynująca pracę. W związku z powyższym M. O. nie rozróżniał, co robił w oparciu o umowę o pracę, co zaś na podstawie umowy zlecenia. Okoliczność taką potwierdzili również inni zeznający w postępowaniu kontrolnym (za wyjątkiem P. U. i T. B. (2)). Z powodów, które zostały wcześniej wskazane, były to prace realizowana na rzecz (...) sp. z .o.o., nawet jeśli w ramach umowy zlecenia z (...) sp. z o.o.

Wyjątkiem, jeśli chodzi o relację innych pracowników spółki, byli wspomniani wcześniej T. B. (2) i P. U. oraz J. K. (1). Została już przedstawiona argumentacja wskazująca na niewiarygodność tego co zeznali przed sądem albo w postępowaniu kontrolnym. Uzupełniając ją, dodatkowo wskazać należy, że prezes zarządu odwołującej się spółki oraz P. U. wskazali, że pracowali na podstawie umów zlecenia poza miejscem, gdzie świadczyli pracę dla (...) sp. z o.o., tymczasem w przypadku P. U., ale i innych ubezpieczonych, pierwsza umowa zlecenia z kwietnia 2016r. wskazywała miejsce wykonania usługi – obiekt prestiżowej firmy o światowej renomie, z którym zleceniobiorca ma styczność zawodową. Również w załączniku nr 1 do umowy współpracy zawartej przez (...) sp. z o.o. i (...) sp. z o.o., który w tej części nie został zmieniony, określono, że miejscem wykonania usługi przez (...) sp. z o.o. będą obiekty klientów (...) sp. z o.o. na terenie całej Polski. W związku z takimi zapisami ww. umów, nie jest wiarygodne, aby J. K. (1) czy P. U. bądź inne osoby, wykonywały usługi w innych miejscach, poza obiektami klientów (...) sp. z o.o.

Zdaniem Sądu nie jest wiarygodne także i to, by wymienione osoby, zajmowały się świadczeniem usług na rzecz podmiotów nie będących klientami (...) sp. z o.o. Do takiego wniosku Sąd doszedł analizując cały zgromadzony materiał dowodowy, który wskazuje, że żadna z osób, które złożyły zeznania – przed sądem bądź w toku kontroli ZUS – nie wskazywały na taką okoliczność. Wyjątkiem są P. U. i J. K. (1) – obaj zaangażowani bezpośrednio w proces zawierania i realizacji umów zlecenia przez podległych pracowników. W przypadku J. K. (1) wskazywała na to L. M. oraz inne wcześniej wskazane osoby, zaś P. U. był osobą, o której wspomniał M. B., zarzucając, że project manager wraz z L. Z. wywierali na pracownikach presję podpisania umów zlecenia. Biorąc to pod uwagę, zdaniem Sądu, nie było podstaw, aby dać wiarę temu, co J. K. (1) i P. U. zeznali odnośnie tego, jak sami wykonywali umowy zlecenia. Ponadto kluczowa jest w sprawie okoliczność, która wynika nie tylko z tego co zeznał ubezpieczony przed sądem, ale również z protokołów przesłuchania przez ZUS, a mianowicie że umowy zlecenia w rzeczywistości nie wiązały się z realizacją jakichś prac odrębnych co do czasu, miejsca i przedmiotu od prac, które ubezpieczony wykonywał jako pracownik. Wynikało to z tego, że w rzeczywistości celem ich podpisania było takie rozdzielenie wynagrodzeń, aby pracujący dla odwołującej się spółki dostawali dwa przelewy od dwóch różnych podmiotów z tym, że jeden wiązał się z obowiązkiem odprowadzenia należnych składek, drugi zaś nie. O celu, który został wskazany, zdaniem Sądu, świadczy nie tylko to, o czym była mowa, ale także sposób konstrukcji umów zlecenia i wskazywanie w nich takich czynności, jakich ubezpieczony faktycznie nie realizował.

Odnosząc się z kolei do podniesionych w odwołaniu zarzutów naruszenia przy wydaniu zaskarżonej decyzji szeregu przepisów kodeksu postępowania administracyjnego, należy wskazać, że w postępowaniu przed sądem w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych zastosowanie znajdują przepisy kodeksu postępowania cywilnego, a nie kodeksu postępowania administracyjnego. W związku z tym nie ma możliwości badania w świetle przepisów tego kodeksu prawidłowości wydanej przez organ rentowy decyzji. Naruszenie przepisów k.p.a. nie stanowi przesłanki wzruszenia decyzji przez sąd pracy i ubezpieczeń społecznych, więc także w tym aspekcie przepisy tego kodeksu nie są przez ten sąd stosowane. Postępowanie sądowe w sprawach z zakresu prawa ubezpieczeń społecznych skupia się na wadach wynikających z naruszenia prawa materialnego i kwestia wad decyzji administracyjnych spowodowanych naruszeniem przepisów postępowania, pozostaje poza przedmiotem tego postępowania. Sąd ubezpieczeń społecznych, jako sąd powszechny, może i powinien dostrzegać jedynie takie wady formalne decyzji administracyjnej, które decyzję tę dyskwalifikują w stopniu odbierającym jej cechy aktu administracyjnego jako przedmiotu odwołania (wyrok Sądu Najwyższego z 19 maja 2022r., I (...) 130/21, LEX nr 3433258). W przedmiotowej sprawie Sąd nie doszukał się naruszeń prawa administracyjnego w stopniu, w jakim dyskwalifikowałyby one zaskarżone decyzje, odbierając im cechy aktu administracyjnego.

Jeśli chodzi zaś o sygnalizowane w odwołaniu, w związku z zarzutami naruszenia różnych przepisów, problemy łączące się z brakiem wiedzy pracodawcy o osiąganiu przez pracownika przychodów z innych źródeł niż stosunek pracy, to również nie wpływają one na obowiązki pracodawcy, który w sferze ubezpieczeń społecznych pełni rolę płatnika składek swoich pracowników, pod którym to pojęciem należy rozumieć także osoby, które wykonując umowy cywilnoprawne zawarte w podmiotem trzecim w istocie działają na korzyść, czyli na rzecz swojego pracodawcy. Wobec tego nie można kwalifikować jako naruszenia konstytucyjnych gwarancji sytuacji zasięgania przez pracodawcę wiedzy o przychodach pracownika dla realizacji ustawowych obowiązków podmiotu zwracającego się o takie informacje (w tym przypadku – obowiązków płatnika składek określonych w przepisach ustawy systemowej). Pracodawca ma prawo domagania się tego rodzaju informacji przede wszystkim od samego pracownika w ramach trójstronnego stosunku ubezpieczeń społecznych łączącego ubezpieczonego, płatnika składek oraz organ rentowy. Funkcjonowanie tego stosunku wiąże się między innymi ze spełnieniem przez płatnika nałożonych nań przez ustawodawcę zadań w zakresie obliczania i opłacania składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne pracownika, także pracownika, o jakim mowa w art. 8 ust. 2a ustawy systemowej (por. wyroki Sądu Najwyższego: z 18 października 2011r., III UK 22/11, OSNP 2012 nr 21-22, poz. 266 i z 24 września 2015r., I UK 490/14, LEX nr 1854103). Wobec tego dla uniknięcia lub złagodzenia tych skutków pracodawca – zlecając osobie trzeciej wykonanie określonych usług – powinien albo umownie wyłączyć możliwość zatrudniania własnych pracowników albo uwzględnić, że będzie na nim ciążył obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne pracownika. Realizacja wynikającego z omawianego przepisu obowiązku fiskalnego nakłada na płatnika obowiązek uzyskania wiedzy odnośnie tego, czy jego własny pracownik nie wykonuje na jego rzecz pracy w ramach umowy cywilnoprawnej z pośrednikiem. Udzielenie informacji w tym zakresie jest obowiązkiem w pierwszej kolejności samego pracownika, ale możliwym jest domaganie się jej od kontrahenta – pośrednika. Będący wynikiem zaniedbań brak wiedzy odnośnie okoliczności istotnych dla realizacji ustawowych obowiązków, na co powoływał się J. K. (1) w zeznaniach i wyjaśnieniach złożonych w ZUS, nawet jeśli jest to zgodne z prawdą, nie może usprawiedliwiać oceny, że obowiązki płatnika, o których była mowa, są niewykonalne.

Podsumowując, organ rentowy zasadnie ocenił, że ubezpieczonego, wykonującego umowy zlecenia zawarte z (...) sp. z o.o., należało uznać za pracownika świadczącego pracę na rzecz (...) sp. z o.o. Konsekwencją tego jest, że na podstawie art. 8 ust. 2a ustawy systemowej, odwołująca się spółka powinna odprowadzić składki od przychodu, który M. O. uzyskał w poszczególnych miesiącach, zarówno w ramach umowy o pracę zawartej ze spółką, jak i na podstawie umów zlecenia podpisanych z (...) sp. z o.o.

Uwzględniając wskazane argumenty, Sąd oddalił odwołanie (...) spółki z o.o. na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

O kosztach zastępstwa procesowego Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). W rozpatrywanej sprawie stroną przegrywającą była (...) sp. z o.o., którą Sąd obciążył z racji tego obowiązkiem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego na rzecz organu rentowego.

Sąd ustalając wysokość kosztów zastępstwa procesowego miał na uwadze przepisy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jednolity Dz. U. z 2023r., poz. 1935). Zgodnie z § 2 pkt 5 tego rozporządzenia, biorąc pod uwagę wartość przedmiotu sporu wynoszącą 12.153,07 zł, wyniosły one 3.600 zł. Wskazana kwota na podstawie art. 98 § 1 ¹ k.p.c. zasądzona została wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnienia świadczenia, liczonymi za czas od daty uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.