Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 września 2024r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Agnieszka Stachurska

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 27 września 2024r. w W.

sprawy J. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o dodatek pielęgnacyjny

na skutek odwołania J. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 22 grudnia 2022 roku, znak: (...)

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje J. K. dodatek pielęgnacyjny na stałe, poczynając od 1 października 2022 roku.

UZASADNIENIE

J. K. w dniu 15 grudnia 2022r. złożył odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 22 grudnia 2022 roku, znak: (...), odmawiającej przyznania dodatku pielęgnacyjnego. W uzasadnieniu odwołania wskazał, że jest osobą poważnie chorą, bowiem została u niego stwierdzona neuropatia aksonalna (niedowład kończyn dolnych, zanik mięśni). Podkreślił, że ma uszkodzone nerwy w kończynach dolnych i porusza się o kulach. Nie jest w stanie sam wejść pod prysznic, nie potrafi utrzymać równowagi. Potrzebuje pomoc przy wielu czynnościach. Nadto, żadne leki przeciwbólowe nie pomagają na ból w nogach (odwołanie z dnia 13 grudnia 2022r., k. 3 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., a uzasadniając swe stanowisko zacytował treść art. 75 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Dalej wskazał, że ubezpieczony nie spełnia kryterium wiekowego oraz w toku postępowania Komisja Lekarska ZUS w orzeczeniu z 1 grudnia 2022r. orzekła, że nie jest niezdolny do samodzielnej egzystencji. Wobec powyższego zaskarżoną decyzją organ rentowy odmówił przyznania dodatku pielęgnacyjnego (odpowiedź na odwołanie z dnia 9 stycznia 2023r., k. 5 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

J. K., urodzony (...), pobierał rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy, a potem została mu przyznana emerytura (decyzja o przyznaniu renty z dnia 16 kwietnia 2014r., a.r.; decyzja z 7 czerwca 2018r., a.r.). W dniu 2 września 2013r. wydano orzeczenie, w którym zaliczono go do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności z powodu przyczyny oznaczonej symbolem 05-R, 07-S, na stałe. Ubezpieczony od wielu lat był leczony, głównie neurologicznie, z powodu wystąpienia ciężkiego zespołu polineuropatii czuciowo-ruchowej o charakterze aksonalnym pod postacią nasilającego się niedowładu kończyn dolnych. Był z tej przyczyny hospitalizowany w 2020 roku w Klinice (...) (...) w W. (dokumentacja lekarska, a.r.; orzeczenie o stopniu niepełnosprawności z dnia 2 września 2013r., a.r.).

W dniu 12 października 2022r. J. K. złożył wniosek o dodatek pielęgnacyjny. Lekarz orzecznik ZUS w orzeczeniu z dnia 8 listopada 2022r. oraz Komisja Lekarska ZUS w orzeczeniu z dnia 1 grudnia 2022r. orzekli, że ubezpieczony nie jest niezdolny do samodzielnej egzystencji, w związku z czym w decyzji z dnia 22 grudnia 2022r., znak: (...), odmówiono przyznania ubezpieczonemu prawa do dodatku pielęgnacyjnego (wniosek o przyznania prawa do dodatku pielęgnacyjnego, a.r.; orzeczenie lekarza orzecznika ZUS z dnia 8 listopada 2022r., a.r.; orzeczenie Komisji Lekarskiej ZUS z dnia 1 grudnia 2022r., a.r.; decyzja ZUS z dnia 22 grudnia 2022r., a.r.).

Ubezpieczony odwołał się od powyższej decyzji, a Sąd w toku postępowania, postanowieniem z dnia 17 stycznia 2023r., dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego neurologa celem ustalenia, czy ubezpieczony jest całkowicie niezdolny do pracy oraz niezdolny do samodzielnej egzystencji oraz czy jest to niezdolność trwała czy okresowa, a jeżeli okresowa, to na jaki okres (postanowienie z dnia 17 stycznia 2023r., k. 8 a.s.). Dodatkowo, na skutek wniosku ubezpieczonego o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego neurochirurga, Sąd postanowieniem z dnia 30 stycznia 2023r. dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego wskazanej specjalności na takie same okoliczności jak w postanowieniu z dnia 17 stycznia 2023r. (pismo procesowe J. K. z dnia 25 stycznia 2023r., k. 20 a.s.; postanowienie z dnia 30 stycznia 2023r., k. 22 a.s.).

W opinii z 21 marca 2023r. biegła sądowa neurochirurg A. M. wskazała, że po dokonaniu analizy akt sprawy oraz po zbadaniu ubezpieczonego, rozpoznała chorobę zwyrodnieniową kręgosłupa w odcinku lędźwiowo-krzyżowym, ciężkie aksonalne uszkodzenie nerwów kończyn dolnych oraz niedowład kończyn dolnych. Biegła oceniała, że z przyczyn neurochirurgicznych ubezpieczony jest zdolny do samodzielnej egzystencji. Według biegłej obraz kliniczny nie jest wywołany chorobą zwyrodnieniową kręgosłupa. Ze względu na występujące objawy kliniczne i wynik badania EMG, decydująca w sprawie jest opinia biegłego z zakresu neurologii (opinia biegłego sądowego neurochirurga z dnia 21 marca 2023r., k. 39-41 a.s.).

Biegła sądowa z zakresu neurologii B. A. w opinii z dnia 3 listopada 2023r. wskazała, że rozpoznała u ubezpieczonego: niedowład proksymalno-dystalny kończyn dolnych, ciężką uogólnioną polineuropatię czuciowo-ruchową o charakterze aksonalnym, z przewagą w nerwach kończyn dolnych, zawroty głowy w przebiegu miażdżycy tętnic szyjnych - krytyczne 75%, zwężenie R-ICA - zakwalifikowany do leczenia operacyjnego, niedokrwienne naczyniopochodne uszkodzenie CUN, zaniki korowo-podkorowe mózgu, zespół bólowo-korzeniowy kręgosłupa lędźwiowo-krzyżowego i szyjnego w przebiegu wielopoziomowych zmian zwyrodnieniowych i dyskopatycznych, ze znaczną stenozą kanału kręgowego, nadciśnienie tętnicze, zaburzenia gospodarki lipidowej, a także zapalenie błony śluzowej żołądka i dwunastnicy.

W ocenie biegłej sądowej neurolog aktualny stan neurologiczny ubezpieczonego i stwierdzone schorzenia sprowadzają znaczne naruszenie sprawności jego organizmu, pozwalające uznać go za osobę niepełnosprawną w stopniu znacznym oraz dają podstawy uznania jego niezdolności do samodzielnej egzystencji. Biegła wskazała, że znaczne naruszenie sprawności organizmu ubezpieczonego, w jej ocenie, wynika z nasilonych trudności w chodzeniu z powodu niedowładu kończyn dolnych w przebiegu ciężkiego uszkodzenia nerwów kończyn dolnych (co zostało potwierdzone badaniem EMG), wskazując na uogólnioną polineuropatię czuciowo-ruchową o charakterze aksonalnym, ze współistnieniem uszkodzenia na poziomie korzeniowym L-S kręgosłupa oraz dodatkowo współistniejących zawrotów głowy, wynikających z zaawansowanej miażdżycy tętnic szyjnych – w szczególności R-ICA - krytyczne 75% zwężenia. Biegła podniosła, że istotne naruszenie sprawności organizmu ubezpieczonego wynika także z potwierdzonego badaniem MRI głowy niedokrwiennego, naczyniopochodnego uszkodzenia CUN. Niesprawność stwierdzona u ubezpieczonego w zakresie zaburzenia chodu wynika też z postępującej choroby zwyrodnieniowej kręgosłupa lędźwiowo-krzyżowego i szyjnego w przebiegu wielopoziomowych zmian zwyrodnieniowych i dyskopatycznych, z cechami aktywnego pęknięcia pierścienia włóknistego, ze zwężeniem otworów międzykręgowych, z modelowaniem struktur nerwowych i powodujących znaczną stenozę kanału kręgowego.

Biegła sądowa neurolog wskazała, że powyżej opisany stan neurologiczny, a w szczególności niesprawność funkcjonalna kończyn dolnych i stałe zawroty głowy, powodują znaczne naruszenie sprawności organizmu ubezpieczonego, sprowadzające niezdolność do samodzielnej egzystencji. W ocenie biegłej, ubezpieczony wymaga konieczności długotrwałej pomocy osób drugich w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych i w pełnieniu ról społecznych, co sprowadza trwałą niezdolność do samodzielnej egzystencji. Biegła dodała, że podanie precyzyjnie daty powstania tej niezdolności jest trudne w świetle dostępnej dokumentacji (opinia biegłej sądowej z zakresu neurologii z dnia 3 listopada 2023r., k. 81-85 a.s.).

W piśmie z dnia 18 grudnia 2023r. organ rentowy wskazał, że nie wnosi uwag do orzeczenia niezdolności do samodzielnej egzystencji. Podkreślił, że biegła badała ubezpieczonego i orzekała rok po orzeczeniu Komisji Lekarskiej, które było wydane zaocznie. W dostępnej dokumentacji Komisja Lekarska nie znalazła potwierdzenia aż takiego niedołężnienia, że można było orzec niezdolność do samodzielnej egzystencji. Organ rentowy wskazał, że za datę orzeczenia niezdolności do samodzielnej egzystencji biegła powinna uznać zatem datę swojego badania, albo każdą inną datę, tylko po orzeczeniu Komisji Lekarskiej, bo w trakcie roku, jak najbardziej stan ubezpieczonego mógł się jeszcze pogorszyć. Organ rentowy wniósł o wydanie przez biegłą sądową neurolog opinii uzupełniającej lub powołanie innego biegłego sądowego neurologa (pismo z dnia 18 grudnia 2023r., k. 99-100 a.s.).

Postanowieniem z dnia 2 stycznia 2024r. Sąd dopuścił dowód z uzupełniającej opinii biegłej sądowej neurolog B. A. celem ustosunkowania się do zastrzeżeń zgłoszonych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych oraz wskazania – o ile jest to możliwe do ustalenia – daty, w której powstała u J. K. niezdolność do samodzielnej egzystencji (postanowienie z dnia 2 stycznia 2024r., k. 102 a.s.).

W opinii uzupełniającej z 6 lutego 2024r. biegła sądowa z zakresu neurologii B. A. wskazała, że J. K. jest neurologicznie leczony z powodu wystąpienia ciężkiego zespołu polineuropatii czuciowo-ruchowej o charakterze aksonalnym, pod postacią postępującego niedowładu proksymalno-dystalnego obu kończyn, z miażdżycą tętnic szyjnych - krytyczne 75% zwężenie R-ICA, z objawami postępującej choroby zwyrodnieniowej kręgosłupa lędźwiowo-krzyżowego i szyjnego w przebiegu wielopoziomowych zmian zwyrodnieniowych i dyskopatycznych ze znaczną stenozą kanału kręgowego i innych schorzeniami współistniejącymi. Jest on niezdolny do samodzielnej egzystencji, a za najbardziej prawdopodobną datę powstania tej niezdolności należy przyjąć 27 września 2023 roku, zgodnie z opisem badania neurologicznego specjalisty neurologa z Poradni Neurologicznej. Biegła podniosła, że opisany wówczas stan neurologiczny oraz schorzenia stwierdzone wtedy u ubezpieczonego sprowadzały znaczne naruszenie sprawności jego organizmu, pozwalające uznać go za osobę niepełnosprawną w stopniu znacznym oraz niezdolną do samodzielnej egzystencji. Zdaniem biegłej, istotne naruszenie sprawności organizmu ubezpieczonego wynika z zaburzeń chodu, nasilonych znacznie zawrotów głowy, potwierdzonych licznymi badaniami specjalistycznymi, m.in. EMG, USG tętnic, MRI głowy i kręgosłupa. Biegła wskazała, że ubezpieczony wymaga długotrwałej pomocy osób drugich w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych i w pełnieniu ról społecznych, co sprowadza trwałą niezdolność do samodzielnej egzystencji (opinia uzupełniająca biegłej sądowej z zakresu neurologii z dnia 6 lutego 2024r., k. 107-108 a.s.).

W piśmie z 18 marca 2024r. ubezpieczony wskazał, że co do zasady zgadza się z opinią biegłej, lecz ma zastrzeżenia do daty uznania go za osobę niezdolną do samodzielnej egzystencji od dnia 27 września 2023r. Podniósł, że jego problemy neurologiczne powstały już pod koniec 2019r., a nasiliły się w 2020 roku (zanik mięśni KD oraz niedowład kończyn dolnych wraz z zachwianiami równowagi) (pismo ubezpieczonego z dnia 18 marca 2024r., k. 117 a.s.).

Postanowieniem z dnia 5 kwietnia 2024r. Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego neurologa (z wyłączeniem B. A.) celem ustalenia, czy J. K. jest całkowicie niezdolny do pracy oraz niezdolny do samodzielnej egzystencji, czy jest to niezdolność trwała czy okresowa, a jeżeli okresowa to na jaki okres (postanowienie z dnia 5 kwietnia 2024r., k. 132 a.s.).

W opinii z dnia 21 maja 2024r. biegła sądowa neurolog T. Ł. wskazała, że J. K. cierpi na wiele dolegliwości, jednakże główną dolegliwością jest polineuropatia czuciowo-ruchowa o charakterze aksonalnym, pod postacią postępującego niedowładu proksymalno - dystalnego obu kończyn dolnych. Ubezpieczony nie utrzymuje pozycji stojącej, jest trwale niezdolny do pracy i do samodzielnej egzystencji. W kwestii daty powstania niezdolności do samodzielnej egzystencji biegła oceniła, że zaświadczenie lekarskie z dnia 27 września 2023r. ( Szpital (...), (...) Neurologa) nie stanowi informacji, że ubezpieczony od daty wystawienia tego zaświadczenia stał się niezdolny do samodzielnej egzystencji. Zaświadczenie to potwierdza tylko, że w tej dacie był on już niezdolny do samodzielnej egzystencji. Biegła wskazała, że w zaświadczeniu tym powołano się na główną chorobę ubezpieczonego „neuropatię aksonalną" z datą rozpoznania w badaniu EMG w 2020 roku. Nadto, biegła podkreśliła, że ubezpieczony ze względu na objawy neuropatii aksonalnej był hospitalizowany w Klinice (...) (...) w W. w 2020 roku, a w karcie informacyjnej z tego leczenia wskazano na ciężki przebieg schorzenia i postępujący niedowład proksymalno dystalny obu kończyn dolnych. Biegła oceniła, że w zaistniałych okolicznościach, jako datę początku wystąpienia u ubezpieczonego niezdolności do samodzielnej egzystencji należy przyjąć 12 maja 2021r.

Odnośnie daty powstania niezdolności do samodzielnej egzystencji biegła wskazała także, że w dniu 12 maja 2021r. miała miejsce wizyta w Szpitalu (...) (Gabinet Neurochirurgiczny), gdzie w badaniu stwierdzono osłabienie siły mięśniowej obu kończyn dolnych, bardziej nasilone w PKD, osłabienie siły mięśniowej PKG. Przywołano też wyniki badań obrazowych: EMG - neuropatia aksonalna; MRI kręgosłupa - dyskopatia L4/L5 - stenoza zachyłkowa, czyli faktycznie rozpoznano/wskazano choroby, które również aktualnie powodują niezdolność do samodzielnej egzystencji. Jako zalecone leczenie wskazano: „Z uwagi na przebieg kliniczny, jednoznaczny wynik EMG (ciężka uogólniona polineuropatia czuciowo-ruchowa o charakterze aksonalnym, z echami uszkodzenia badanych nerwów, ze znaczną przewagą w nerwach kończyn dolnych oraz ze współistnieniem uszkodzenia na poziomie korzeniowym kręgosłupa) - wskazane dalsze leczenie neurologiczne". Reasumując, biegła oceniła, że wnikliwa analiza akt sprawy i załączonej dokumentacji medycznej prowadzi do wniosku, że J. K. jest trwale niezdolny do samodzielnej egzystencji od dnia 12 maja 2021r. (opinia biegłej sądowej z dnia 21 maja 2024r., k. 143-150 a.s.).

W piśmie z dnia 17 czerwca 2024r. organ rentowy wniósł zastrzeżenia do opinii biegłej sądowej z zakresu neurologii wskazując, że nie wnosi uwag co do ustalenia przez biegłą niezdolności do samodzielnej egzystencji w oparciu o przeprowadzone przez nią badanie bezpośrednie w dniu 20 maja 2024r., jednakże nie zgodził się z ustaleniem tak wstecznej daty powstania tej niezdolności. Organ rentowy wniósł o dopuszczenie dowodu z opinii innego biegłego sądowego neurologa (pismo organu rentowego z dnia 17 czerwca 2024r., k. 163-164 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny w oparciu o zebrane w sprawie dokumenty, w tym dokumentację medyczną J. K., konieczną w procesie opiniowania przez biegłych sądowych oraz dokumenty obrazujące przebieg postępowania przed organem rentowym. Zostały one ocenione jako wiarygodne, ponieważ ich treść oraz forma nie budziły zastrzeżeń.

Dowodem kluczowym dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy okazały się opinie sporządzone przez biegłe sądowe B. A. i T. Ł., których specjalizacja neurologiczna była najistotniejsza wobec ujawnionych, wiodących u ubezpieczonego schorzeń o podłożu neurologicznym. Prezentowane przez biegłe wnioski dotyczące istnienia trwałej niezdolności do samodzielnej egzystencji są zbieżne i zostały szeroko uzasadnione. Jednakże biegłe wskazywały różne daty powstania niezdolności do samodzielnej egzystencji. W opinii z 3 listopada 2023r. biegła sądowa B. A. wskazała, że podanie precyzyjnie daty powstania tej niezdolności jest trudne do ustalenia w świetle dostępnej dokumentacji. Z kolei z opinii uzupełniającej wynika, że za najbardziej prawdopodobną datą powstania niezdolności do samodzielnej egzystencji należy przyjąć 27 września 2023r., a więc datę opisu badania neurologicznego specjalisty neurologa z Poradni Neurologicznej. Natomiast biegła sądowa neurolog T. Ł. opinii z dnia 21 maja 2024r. oceniła, że zaświadczenie lekarskie z 27 września 2023r. z Poradni Neurologicznej nie stanowi informacji, że ubezpieczony od daty wystawienia tego zaświadczenia stał się niezdolny do samodzielnej egzystencji. Wyjaśniła przy tym wszelkie wątpliwości w tym zakresie, mając na uwadze całokształt dokumentacji medycznej, w tym karty informacyjne leczenia szpitalnego i historie choroby. Biegła oceniła, że jako datę początku wystąpienia u J. K. niezdolności do samodzielnej egzystencji należy przyjąć 12 maja 2021r., kiedy miała miejsce wizyta w Szpitalu (...).

Sąd ocenił, że opinia biegłej sądowej z zakresu neurologii T. Ł., wskazująca ww. datę, jest przekonująca. Biegła przedstawiła argumentację, wspierającą jej stanowisko.

Organ rentowy wniósł zastrzeżenia do opinii biegłej z zakresu neurologii T. Ł. wskazując, że nie zgadza się z datą powstania niezdolności do samodzielnej egzystencji. Wniósł równocześnie o powołanie innego biegłego neurologa. Wskazał, że uzasadnienie przedstawione przez biegłą w zakresie daty powstania niezdolności do samodzielnej egzystencji nie jest merytoryczne, bowiem w świetle zapisu danych z tej wizyty nie można w ogóle wyciągnąć żadnych wniosków co do oceny stanu funkcjonalnego ubezpieczonego, który uzasadniałby nawet w najmniejszym stopniu konieczność pomocy i opieki innych osób w zaspokojeniu podstawowych potrzeb życiowych w tamtym dniu – zgodnie ze standardami orzecznictwa lekarskiego w tego typu sprawach. Sąd ocenił jednak, że tego rodzaju polemika Zakładu z opinią biegłej, wydaną na podstawie badania ubezpieczonego i mającej oparcie w faktach płynących z dokumentacji medycznej, jest mało przekonującym argumentem. Wskazać należy, że słusznie biegła zwróciła uwagę na fakt, że w badaniu lekarskim przeprowadzonym w dniu 12 maja 2021r. w Szpitalu (...) u ubezpieczonego stwierdzono osłabienie siły mięśniowej obu kończyn dolnych, bardziej nasilone w PKD, osłabienie siły mięśniowej PKG, a także przywołano wyniki badań obrazowych. Ich opis, jak również opis zaleceń, dały uzasadnione podstawy do takiej oceny, jak przedstawiła biegła T. Ł..

Ze wskazanych przyczyn Sąd postanowieniem z dnia 21 czerwca 2024r., na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 i 5 k.p.c., pominął wniosek organu rentowego o przeprowadzenie dowodu z opinii innego biegłego neurologa, zgłoszony w piśmie procesowym z dnia 17 czerwca 2024 roku.

W przedmiotowej sprawie został również przeprowadzony dowód z opinii biegłego z zakresu neurochirurgii. Jednak Sąd nie uwzględnił przy wyrokowaniu wskazanej opinii – choć jest ona rzetelna – ponieważ, jak wskazała biegła A. M., ubezpieczony nie jest niezdolny do samodzielnej egzystencji z przyczyn tylko neurochirurgicznych. Ze względu na występujące u niego objawy kliniczne i wynik badania EMG, okoliczność niezdolności do samodzielnej egzystencji powinna zostać oceniona przez biegłego z zakresu neurologii.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Rozpoznanie sprawy w analizowanym przypadku nastąpiło na posiedzeniu niejawnym. Taką możliwość daje art. 148 ¹ § 1 k.p.c. (tekst jedn. Dz. U. z 2023r. poz. 1550), który przewiduje, że sąd może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym, gdy pozwany uznał powództwo lub gdy po złożeniu przez strony pism procesowych i dokumentów, w tym również po wniesieniu zarzutów lub sprzeciwu od nakazu zapłaty albo sprzeciwu od wyroku zaocznego, sąd uzna - mając na względzie całokształt przytoczonych twierdzeń i zgłoszonych wniosków dowodowych - że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. W przedmiotowej sprawie strony nie wniosły o przeprowadzenie rozprawy. Sąd na podstawie powołanego przepisu ocenił, że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne, co w konsekwencji pozwoliło na rozpoznanie sprawy i wydanie wyroku w sposób, na jaki wskazuje powołany przepis.

Przechodząc do analizy żądania ubezpieczonego, przypomnieć należy, że zgodnie art. 75 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2023r., poz. 1251 ze zm., dalej jako ustawa emerytalna) dodatek pielęgnacyjny przysługuje osobie uprawnionej do emerytury lub renty, jeżeli osoba ta została uznana za całkowicie niezdolną do pracy oraz do samodzielnej egzystencji albo ukończyła 75 lat życia, z zastrzeżeniem ust. 4.

Z art. 13 ust. 5 ustawy emerytalnej wynika że niezdolność do samodzielnej egzystencji to spowodowana naruszeniem sprawności organizmu konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy drugiej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych. Zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem pojęcie to ma szeroki zakres przedmiotowy, obejmuje bowiem opiekę oznaczającą pielęgnację, a więc zapewnienie ubezpieczonemu możliwości poruszania się, odżywiania, zaspokajania potrzeb fizjologicznych, utrzymywania higieny osobistej, a także pomoc w załatwianiu elementarnych spraw życia codziennego, takich jak robienie zakupów, uiszczanie opłat czy składanie wizyt u lekarza. Niezdolność do samodzielnej egzystencji ma więc wymiar podwójny, dotyczący zarówno podstawowych czynności własnej osoby, jak i czynności życia codziennego. Orzeczenie niezdolności do samodzielnej egzystencji wymaga niemożności samodzielnego wykonywania tych czynności łącznie na obu wskazanych płaszczyznach. W ramach zakresu pojęcia „niezdolności do samodzielnej egzystencji” należy odróżnić opiekę oznaczającą pielęgnację od pomocy w załatwianiu elementarnych spraw życia codziennego, takich jak robienie zakupów, uiszczanie opłat czy składanie wizyt u lekarza ( wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 6 marca 2013r., III AUa 1235/12). Pojęcie niezdolności do samodzielnej egzystencji obejmuje z jednej strony opiekę, oznaczającą pielęgnację, czyli zapewnienie ubezpieczonemu możliwości poruszania się, odżywiania, zaspokojenia potrzeb fizjologicznych, czy utrzymania higieny osobistej, a z drugiej strony dotyczy też pomocy w załatwianiu elementarnych spraw życia codziennego, takich jak: robienie zakupów, uiszczanie opłat, składanie wizyt u lekarza, czy załatwianie spraw urzędowych. Dopiero te dwa aspekty ujmowane łącznie wyczerpują zakres znaczeniowy ustawowego pojęcia „niezdolności do samodzielnej egzystencji”. Pojęcie to w zaprezentowanym rozumieniu jest w orzecznictwie utrwalone (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 27 kwietnia 2000r., III AUa 190/00, Prawo Pracy 2001/3/45; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 21 lutego 2002r., III AUa 1331/01, OSA 2003/7/28; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 6 marca 2003r., I AUa 651/02, Prawo Pracy 2004/7-8/65; wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 20 czerwca 1995r., AUr 531/95, OSA 1995/7-8/56). Istotne jest przy tym, iż sam fakt, że osoba doznaje pewnych utrudnień w realizacji potrzeb życia codziennego nie może przesądzać o uznaniu jej za niezdolną do samodzielnej egzystencji (w yrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 3 września 2015r., III AUa 910/14). Z kolei w innych orzeczeniach wskazuje się, że niezdolność do samodzielnej egzystencji występuje nawet wtedy, gdy osoba całkowicie niezdolna do pracy może wypełniać niektóre z elementarnych czynności życiowych we własnym zakresie o ile w pozostałym zakresie jest pozbawiona praktycznej możliwości egzystowania w humanitarnych warunkach bez koniecznej stałej lub długotrwałej pomocy ze strony osoby drugiej (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 30 stycznia 2014r., III AUa 633/13; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 5 września 2013r., III AUa 1642/12).

W przedmiotowej sprawie Sąd ustalił, że ubezpieczony jeszcze nie ukończył 75 lat, a zatem uzyskanie prawa do dodatku pielęgnacyjnego w jego przypadku uzależnione było od stwierdzenia istnienia całkowitej niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji. Organ rentowy, wydając zaskarżoną decyzję, wskazał na brak występowania u ubezpieczonego niezdolności do samodzielnej egzystencji, z czym ubezpieczony nie zgodził się. Konieczne było więc dokonanie ustaleń we wskazanym, spornym zakresie, co nie było możliwe bez odwołania się do wiadomości specjalnych i powołania biegłych w trybie art. 278 § 1 k.p.c. Opinia biegłego ma na celu ułatwienie sądowi należytej oceny zebranego materiału dowodowego wtedy, gdy potrzebne są do tego wiadomości specjalne. W tym znaczeniu biegły jest pomocnikiem sądu, jednakże prezentuje własne stanowisko w kwestii, którą sąd rozstrzyga. Dowód z opinii biegłego podlega ocenie według art. 233 § 1 k.p.c. Zgodnie z wyjaśnieniem udzielonym przez Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 17 maja 1974r., sygn. akt I CR 100/74, opinia biegłego tak, jak każdy inny dowód, podlega ocenie sądu orzekającego tak co do jej zupełności i zgodności z wymaganiami formalnymi, jak i co do jej mocy przekonywującej. Wskazać należy, iż kryteria mające w tym przypadku zastosowanie dla oceny materiału dowodowego, sformułował Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z dnia 7 listopada 2000r. (I CKN 1170/98, OSNC 2001/4/64) wyjaśniając, iż opinia biegłego podlega ocenie na podstawie właściwych dla jej przymiotu kryteriów zgodności z zasadami logiki, wiedzy powszechnej, poziomu wiedzy biegłego, podstaw teoretycznych opinii, a także sposobu motywowania oraz stopnia stanowczości wyrażonych w niej wniosków. Podstawy do dokonania ustaleń faktycznych nie może stanowić opinia dowolna, sprzeczna z materiałem dowodowym, niezupełna oraz pozbawiona argumentacji umożliwiającej sądowi dokonanie wszechstronnej oceny złożonej przez biegłego opinii. Zgodnie z art. 286 k.p.c. sąd może zażądać dodatkowej opinii od tych samych lub innych biegłych, nie oznacza to jednak, że w każdym przypadku jest to konieczne. Potrzeba dodatkowej opinii od tych samych lub innych biegłych może wynikać z okoliczności sprawy i podlega ocenie sądu orzekającego. Jeżeli sąd uzyskał od biegłych wiadomości specjalne niezbędne do merytorycznego i prawidłowego orzekania, to nie ma potrzeby żądania ponowienia lub uzupełnienia tego dowodu. Przede wszystkim zaś nie stanowi podstawy dopuszczenia dowodu z kolejnych biegłych sam fakt, iż złożona opinia jest niekorzystna dla strony (uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 1974r., II CR 817/73, LEX nr 7404).

W analizowanym przypadku biegła neurochirurg wskazała, że J. K. z przyczyn neurochirurgicznych nie jest niezdolny do samodzielnej egzystencji. Jednak zasadniczym problemem zdrowotnym ubezpieczonego są schorzenia neurologiczne, zatem ocena jego stanu zdrowia w aspekcie występowania niezdolności do samodzielnej egzystencji została powierzona biegłym z tej dziedziny.

Ocenę opinii neurologicznych Sąd już przedstawił w części obejmującej ocenę dowodów, ale raz jeszcze przypomnieć należy, że opinie B. A. i T. Ł. – specjalistek z zakresu neurologii, potwierdziły w sposób jednoznaczny, że stan zdrowia J. K. uzasadnia uznanie, że nie jest on zdolny do samodzielnej egzystencji na stałe. Biegłe wskazały, że ubezpieczony cierpi na wiele dolegliwości, jednakże główną dolegliwością jest polineuropatia czuciowo-ruchowa o charakterze aksonalnym, pod postacią postępującego niedowładu proksymalno-dystalnego obu kończy dolnych. Ubezpieczony nie utrzymuje pozycji stojącej, niewątpliwie jest trwale niezdolny do pracy i do samodzielnej egzystencji. Kwestia występowania u J. K. niezdolności do samodzielnej egzystencji oraz jej trwałości ostatecznie nie była więc sporna, sporne było zaś to, od kiedy taki stan trwa.

Jeśli chodzi o czas powstania niezdolności do samodzielnej egzystencji, to Sąd uwzględnił opinię biegłej sądowej T. Ł.. Odnośnie daty powstania niezdolności do samodzielnej egzystencji biegła wskazała, że w dniu 12 maja 2021r. miała miejsce wizyta odwołującego w Szpitalu (...), gdzie w badaniu stwierdzono osłabienie siły mięśniowej obu kończyn dolnych, bardziej nasilone w PKD, osłabienie siły mięśniowej PKG. Przywołano wyniki badań obrazowych: EMG - neuropatia aksonalna; MRI kręgosłupa - dyskopatia L4/L5 - stenoza zachyłkowa, czyli faktycznie rozpoznano choroby, które również aktualnie powodują niezdolność do samodzielnej egzystencji. Poza tym biegła zwróciła uwagę na zalecone leczenie: „Z uwagi na przebieg kliniczny, jednoznaczny wynik EMG (ciężka uogólniona polineuropatia czuciowo-ruchowa o charakterze aksonalnym, z echami uszkodzenia badanych nerwów, ze znaczną przewagą w nerwach kończyn dolnych oraz ze współistnieniem uszkodzenia na poziomie korzeniowym kręgosłupa) - wskazane dalsze leczenie neurologiczne". Zatem jedyną pewną datą, w której z całą pewnością ubezpieczony był niezdolny do samodzielnej egzystencji jest 12 maja 2021r., a więc dzień, w którym miała miejsce wizyta J. K. w Szpitalu (...) i taką też datę powstania niezdolności do samodzielnej egzystencji Sąd przyjął. Organ rentowy w toku postępowania zakwestionował opinię biegłej z zakresu neurologii T. Ł., wnosząc o wydanie opinii przez innego biegłego neurologa. Argumentację wskazującą na bezzasadność takich zarzutów oraz zgłoszonego wniosku Sąd już przedstawił.

Uwzględniając powołane okoliczności, Sąd w oparciu o zgromadzony w sprawie materiał dowodowy ocenił, że odwołanie ubezpieczonego od decyzji z 22 grudnia 2022r. zasługiwało na uwzględnienie. Ubezpieczony spełnił wszystkie przesłanki niezbędne do przyznania dodatku pielęgnacyjnego, gdyż zgodnie z opiniami neurologicznymi jest całkowicie niezdolny do pracy oraz niezdolny do samodzielnej egzystencji. Sąd przyznał więc ubezpieczonemu ww. świadczenie od pierwszego dnia miesiąca, w którym złożył wniosek, czyli od 1 października 2022r. Jeśli chodzi zaś o datę końcową, to Sąd miał na uwadze, że z opinii wynika trwała niezdolność do samodzielnej egzystencji. Wobec tego, zmieniając zaskarżoną decyzją na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., Sąd przyznał ubezpieczonemu prawo do dodatku pielęgnacyjnego na stałe.