Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 września 2025 roku

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Agnieszka Stachurska

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 8 września 2025 roku w Warszawie

sprawy A. C.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o rentę z tytułu niezdolności do pracy

na skutek odwołania A. C.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 7 października 2022 roku, znak: (...)

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje A. C. rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy od 1 czerwca 2022r. do 31 stycznia 2027r.

UZASADNIENIE

A. C. wniosła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 7 października 2022r., znak: (...), którą organ rentowy odmówił jej prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Przedmiotowej decyzji zarzuciła dokonanie błędnej i niepełnej oceny materiału dowodowego, a w szczególność błędną ocenę historii jej choroby, w tym nieuwzględnienie pozostawania od 2009r. pod stałą kontrolą psychiatry oraz pominięcie konieczności pozostawania pod kontrolą psychologa, co w konsekwencji doprowadziło do błędnego uznania, że nie jest osobą częściowo lub całkowicie niezdolną do pracy.

Podnosząc powyższe, A. C. wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez przyznanie jej prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. W uzasadnieniu odwołania powołała się na treść dokumentów, które w jej ocenie pominął ZUS, tj. na zaświadczenie o stanie zdrowia z dnia 16 listopada 2021r., z którego wynika m.in., że jej leczenie psychiatryczne trwa od 2009r., dokument z dnia 29 kwietnia 2022r., z którego wynika pogorszenie jej stanu zdrowia oraz zaświadczenie z 25 października 2022r. o konieczności stałej pomocy w codziennym funkcjonowaniu poprzez terapię psychologiczną. Ponadto A. C. wskazała, że organ rentowy pominął okoliczność, że jest osobą o ustalonym umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, a także nie uwzględnił leków, które przyjmuje, jako obniżających jej zdolność do pracy.

W ocenie A. C. prawidłowa i wyczerpująca ocena obecnego stanu jej zdrowia, w tym wszechstronna ocena dokumentacji medycznej, powinna prowadzić do wniosku, że jest osobą co najmniej częściowo niezdolną do pracy (odwołanie A. C. – k. 3 – 4 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania i wskazał, że podstawę do wydania zaskarżonej decyzji stanowiło orzeczenie Komisji Lekarskiej ZUS z dnia 27 września 2022r., w którym stwierdzono, że odwołująca się nie jest niezdolna do pracy, zatem nie spełnia ustawowej przesłanki warunkującej przyznanie prawa świadczenia, o które wnioskowała (odpowiedź na odwołanie – k. 42 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

A. C. urodziła się (...) W roku 1998r. podjęła naukę w Technikum (...) (...), jednak nie uzyskała promocji do drugiej klasy (świadectwo - k. 9 tom VI a.r.). W 2002r. zdobyła tytuł zawodowy – robotnik wykwalifikowany w zawodzie ciastkarz w Zespole Szkół (...) w W. (dyplom - k. 11 tom VI a.r.). W 2005r. ukończyła (...) Technikum (...) w W., uzyskując zawód technika technologii żywienia - żywienie zbiorowe (świadectwo – k. 8 tom I a.r.). Od 30 września 2007r. do 31 października 2007r. pracowała jako sprzedawca-dekorator w (...) sp. z o.o. (świadectwo pracy – k. 31 tom VI a.r.), a od 5 listopada 2007r. do 18 listopada 2007r. jako sprzedawca i kasjer sprzedawca w (...) S.A. (świadectwo pracy – k. 27 tom V a.r.).

Od 1 września 2017r. A. C. pracuje w restauracji jako osoba sprzątająca, w wymiarze ½ etatu (zaświadczenie – k. 7 tom VI a.r.).

Decyzją Miejskiego Zespołu ds. Orzekania o Niepełnosprawności z dnia 18 grudnia 2023r. A. C. jest zaliczona okresowo - do 18 grudnia 2028r. - do osób niepełnosprawnych w stopniu umiarkowanym. Ww. stopień niepełnosprawności datuje się od 2 września 2009r. (orzeczenie o stopniu niepełnosprawności - k. 123 a.s.).

Od 2009r. A. C. leczy się w (...), od tego czasu była trzykrotnie hospitalizowana. Leczono ją lekami przeciwdepresyjnymi i stabilizatorami nastroju, korzystała także ze spotkań z psychologiem. Rozpoznano u niej organiczne zaburzenia nastroju, organiczne zaburzenia osobowości i zachowania. W stanie psychicznym charakteryzowano u niej wahania nastroju, myśli rezygnacyjne, labilność emocjonalną, drażliwość, trudności w kontaktach interpersonalnych z lękiem, infantylne zachowanie i wycofanie społeczne.

Stwierdzona u A. C. choroba, tj. organiczne zaburzenia nastroju (afektywne), jest w fazie postępującej. Od 2022r. stan zdrowia odwołującej się uległ pogorszeniu, ujawniono nasilony lęk i myśli rezygnacyjne, zniechęcenie, obniżenie nastroju, okresowo myśli samobójcze, drażliwość i koncentrowanie na własnych problemach. W zakresie leczenia zwiększono dawkę leku A. i dołączono lek T..

A. C. kilkukrotnie występowała do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z wnioskiem o rentę z tytułu niezdolności do pracy. Każdorazowo ZUS wydawał decyzje odmowne, podnosząc niestwierdzenie przez jego organy orzecznicze niezdolności do pracy. Jedynie w decyzji z dnia 18 lutego 2019r. przyczyną odmowy przyznawania prawa do renty było niespełnienie warunku, o jakim mowa w art. 57 ust. 1 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, przy jednoczesnym przyjęciu przez Zakład – w oparciu o orzeczenie Lekarza Orzecznika ZUS z 22 stycznia 2019r. – częściowej niezdolności do pracy (bezsporne).

W dniu 9 czerwca 2022r. A. C. ponownie wystąpiła do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z wnioskiem o rentę z tytułu niezdolności do pracy (wniosek – k. 7 – 11 tom VI a.r).

W toku postępowania przed organem rentowym Lekarz Orzecznik ZUS – specjalista psychiatra, w orzeczeniu z 19 lipca 2022r. stwierdził u A. C. niewielką dysfunkcję organizmu, która nie powoduje utraty zdolności do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji. Następnie Komisja Lekarska ZUS w orzeczeniu z dnia 27 września 2022r. podtrzymała ocenę dokonaną przez Lekarza Orzecznika (orzeczenie Lekarza Orzecznika ZUS – k. 15 a.r.; orzeczenie Komisji Lekarskiej ZUS – k. 17 a.r.).

W dniu 7 października 2022r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wydał decyzję znak: (...), którą odmówił A. C. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy

A. C. wniosła odwołanie od ww. decyzji organu rentowego, a sąd w toku postępowania dopuścił dowód z opinii biegłych sądowych psychiatrów i psychologa.

Biegła sądowa psychiatra M. P. w opinii z 15 maja 2023r. stwierdziła, że rozpoznane u A. C. zaburzenia psychiczne utrzymują się na podobnym poziomie od wielu lat. Występują okresy nasilenia objawów, często uwarunkowane sytuacyjnie, ale nie wymagają one istotnej modyfikacji farmakoterapii ani hospitalizacji. W ocenie biegłej A. C. jest częściowo niezdolna do pracy na okres do 31 maja 2025r., a za datę powstania tej niezdolności biegła przyjęła maj 2009r., co jest związane z początkiem leczenia odwołującej się w (...) (opinia biegłej sądowej psychiatry M. P. – k. 72 – 76 a.s). Z kolei w pisemnej opinii uzupełniającej z dnia 12 sierpnia 2023r. ww. biegła - odnosząc się do argumentu Zakładu, iż zaburzenia psychiczne utrzymują się u badanej na podobnym poziomie od wielu lat, co nie jest uzasadnieniem do orzekania częściowej niezdolności – wskazała, że ocena taka stoi w jawnej sprzeczności z faktem orzeczenia u odwołującej się przez Lekarza Orzecznika ZUS częściowej niezdolności do pracy w dniu 22 stycznia 2019r. Poza tym dodała, że w sporządzonej wcześniej opinii przytoczyła opinię konsultanta psychiatry i psychologa ZUS z 6 i 7 grudnia 2022r. Psycholog stwierdził u odwołującej się liczne dysfunkcje uniemożliwiające wykonywanie jej niektórych zawodów wymagających pracy z tekstem, pieniędzmi, wymagających ostrożności i uwagi. Z kolei konsultant psychiatra opowiedział się za częściową niezdolnością do pracy, a w uzasadnieniu stanowiska wskazał, że A. C. nie utrzymywała się dłużej w żadnej pracy na otwartym rynku pracy, zaś od 2017 roku pracuje jako sprzątaczka na stanowisku przystosowanym do niepełnosprawności. Biegła wspomniała także, że wówczas już w stanie psychicznym opiniowanej opisano labilność emocjonalną, nieadekwatne zachowania, okresowo myśli rezygnacyjne, brak akceptacji ograniczeń wynikających z jej poziomu intelektualnego, a rokowanie uznano za niepewne ze względu na organiczne podłoże zaburzeń. Biegła zakończyła opinię uzupełniającą podsumowaniem, że w pełni podziela zaprezentowane stanowisko konsultantów ZUS z 2022r. oraz w całości podtrzymuje sporządzoną przez siebie opinię główną (pisemna opinia uzupełniająca biegłej sądowej M. P. – k. 96 a.s.).

W opinii łącznej z 6 czerwca 2024r. biegłe sądowe - z zakresu psychiatrii J. S. i psychologii O. M. - wskazały, że A. C. jest częściowo niezdolna do pracy, okresowo od dnia złożenia wniosku o rentę do 31 stycznia 2027r. W ocenie wskazanych biegłych u odwołującej się występują zaburzenia organiczne, zaburzenia nastroju i osobowości. Biegłe zaznaczyły, że przebieg zaburzeń ma przewlekły charakter, a w czasie ulegało zmianie nasilenie poszczególnych objawów. Biorąc pod uwagę ich obraz kliniczny, nasilenie i częstość objawów, dotychczasowy przebieg choroby i obecny stan zdrowia, A. C. wymaga dalszego leczenia w celu zapewnienia efektywnej długotrwałej poprawy. Biegłe zaznaczyły również, że chociaż przedmiotowa opinia została wydana na podstawie tych samych dowodów, którymi dysponował organ rentowy, to nie zgadzają się z orzeczeniem Komisji Lekarskiej ZUS, w którym uznano A. C. za osobę zdolną do pracy. W ocenie biegłych występujące u odwołującej się ograniczone możliwości funkcjonowania w środowisku i zmniejszone zdolności przystosowawcze skutkują oceną o jej częściowej niezdolności do pracy, ponieważ nie jest ona zdolna do wykonywania zatrudnienia w warunkach ciągłej ekspozycji społecznej, dyspozycyjności emocjonalnej i intelektualnej oraz szybkiego i sprawnego reagowania na zmieniające się warunki sytuacyjne (łączna opinia biegłych sądowych z zakresu psychiatrii J. S. i psychologii O. M. – k. 189 - 191 a.s.).

W opinii uzupełniającej z 26 maja 2025r. biegłe sądowe psycholog O. M. i psychiatra J. S. potwierdziły rozpoznania i wnioski wymienione poprzednio w opinii głównej. Odnosząc się do daty powstania niezdolności do pracy wskazały, że częściowa niezdolność mogła istnieć od 2009r., jednak pogorszenie w ramach tej samej grupy datuje się od miesiąca, w którym został złożony wniosek o rentę. Biegłe podkreśliły, że A. C. pozostaje pod opieką psychiatry od 2009r. i stopniowo od tego czasu zmniejszały się jej zdolności adaptacyjne, umiejętności społeczne oraz interpersonalne i nasilał się stopień nieprzystosowania w zakresie funkcjonowania psychospołecznego. Obecnie obserwuje się u niej trwałe deficyty poznawcze oraz zaburzenia w sferze afektywno-behawioralnej, a wpływ tych zaburzeń na jej funkcjonowanie jest znaczący i względnie trwały (łączna opinia uzupełniająca biegłych sądowych psychologa O. M. i psychiatry J. S. – k. 260 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny w oparciu o zebrane w sprawie dokumenty, w tym dokumentację medyczną A. C., konieczną w procesie opiniowania przez biegłych sądowych oraz dokumenty obrazujące przebieg postępowania przed organem rentowym. Zostały one ocenione jako wiarygodne, ponieważ ich treść oraz forma nie budziła zastrzeżeń.

Podstawę ustaleń faktycznych stanowiły także opinie wydane przez biegłą z zakresu psychiatrii M. P. oraz łączne opinie biegłych z zakresu psychiatrii i psychologii J. S. i O. M.. Wskazane opinie zostały sporządzone w sposób rzetelny i fachowy, z uwzględnieniem dostępnej w sprawie dokumentacji medycznej oraz po przeprowadzeniu badań. Ponadto prezentowane przez biegłych wnioski są spójne co do charakterystyki schorzeń odwołującej się i ich skutku w postaci częściowej okresowej niezdolności do pracy. Z tego powodu w zakresie wyżej wskazanym Sąd uczynił wskazane opinie podstawą ustaleń faktycznych. Pozyskane w sprawie opinie nie były jednak całkowicie spójne, różniły się stwierdzeniami co do czasu, kiedy powstało naruszenie sprawności organizmu taką niezdolność do pracy powodujące oraz co do okresu jej trwania. M. P. przyjęła, że częściowa niezdolność do pracy u A. C. datuje się od maja 2009r. i powinna zostać przyjęta do 31 maja 2025r. Według biegłej istotne jest, że w maju 2009r. nastąpił początek leczenia odwołującej się w (...), przy czym sąd nie podzielił tego stanowiska, ponieważ jest odosobnione i nie przekonujące w świetle kolejnych pozyskanych w sprawie łącznych opinii dwóch biegłych z zakresu psychiatrii i psychologii. Wynika z nich, że o ile częściowa niezdolność do pracy mogła istnieć od 2009r., ponieważ od tego czasu odwołująca się pozostaje pod opieką psychiatry, to jednak za czas jej powstania należy przyjąć miesiąc złożenia wniosku o rentę, a więc czerwiec 2022r., z tego względu, że od tej daty nastąpiło takie pogorszenie stanu zdrowia odwołującej się, które doprowadziło do sytuacji, w której obserwuje się u niej trwałe deficyty poznawcze oraz zaburzenia w sferze afektywno-behawioralnej, a wpływ tych zaburzeń na jej funkcjonowanie jest znaczący i względnie trwały.

W ocenie Sądu to właśnie opinie łączne biegłych J. S. i O. M. należy uznać za kluczowe do ustalenia czasookresu trwania u A. C. częściowej niezdolności do pracy, ponieważ opinie te są bardziej wnikliwie, szczegółowe, zostały wyczerpująco i jasno uzasadnione, a ponadto sporządzone zostały łącznie przez dwóch biegłych sądowych o specjalizacjach odpowiadających schorzeniom odwołującej się. W tym stanie rzeczy, Sąd przyjmując, że odwołująca się jest osobą częściowo niezdolną do pracy, ustalił, że niezdolność ta powstała od miesiąca złożenia wniosku o rentę, a za jej datę końcową przyjął 31 stycznia 2027r.

Sąd nie podzielił stanowiska organu rentowego, który wskazywał na potrzebę pozyskania w sprawie opinii innych biegłych o ww. specjalizacjach, wywodząc, że skoro opinie te nie podzielają ustaleń Komisji Lekarskiej ZUS, to już z tego powodu nie mogą stanowić dowodu w sprawie. Podejmując decyzję o pominięciu wniosków dowodowych zgłaszanych przez organ rentowy, sąd miał na względzie także i to, że organ rentowy, zakładając stanowczo słuszność stanowiska Komisji Lekarskiej ZUS, zarazem zgłaszał wnioski o dopuszczenie dowodu z opinii kolejnych biegłych sądowych. Z jednej strony przyjął więc a priori, że przesądzające i jedynie słuszne są wnioski ZUS, oparte na badaniach organów orzeczniczych, z drugiej natomiast, nie godząc się z opiniami wydanymi w sprawie, z których wynika częściowa niezdolność do pracy A. C., wnioskował o opinie innych biegłych. Zdaniem Sądu takiej potrzeby nie było, ponieważ opinie dotychczas sporządzone są wystarczające, wnikliwe i rzetelne, a poza tym wyczerpująco i w sposób szczegółowy wyjaśniają istotę problemów zdrowotnych ubezpieczonej i ich wpływu na możliwość świadczenia pracy. Dla sądu, to właśnie opinie biegłych, a nie orzeczenia organów orzeczniczych ZUS, stanowią dowód w sprawie, tym bardziej w sytuacji, kiedy orzeczenia te stały się podstawą wydania zaskarżonej decyzji. Zdaniem sądu oczywiste jest, że opinie biegłych stanowią bardziej wartościowy dowód, niż orzeczenia komisji lekarskiej ZUS. Przed wydaniem opinii biegli zapoznali się z dostarczoną im dokumentacją, przeprowadzili bezpośrednie badania, mieli osobisty kontakt z A. C. oraz dysponowali informacjami umożliwiającymi im wydanie trafnej opinii, co znalazło wyraz w szczegółowej ocenie stanu zdrowia ubezpieczonej, jak i szeroko uzasadnionych wnioskach o wpływie schorzeń u niej występujących na możliwości świadczenia przez nią pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji i dotychczas wykonywanej. Tak wnikliwej oceny stanu zdrowia odwołującej się, jaka wynika z opinii biegłych, nie zawiera żadne z orzeczeń zapadłych w toku postępowania przed organem rentowym. Wszyscy biegli, chociaż w różnym stopniu, mniej lub bardziej szczegółowo, ale w sposób korespondujący ze sobą, tak w zakresie opisu stanu zdrowia, jak i charakterystyki jego wpływu na stopień naruszania sprawności organizmu, wypowiedzieli się co do istnienia u odwołującej się częściowej niezdolności do pracy, podczas gdy sformułowania zawarte w orzeczeniach lekarza orzecznika ZUS i komisji lekarskiej ZUS, są lakoniczne i powierzchowne.

Sąd nie podzielił również zastrzeżeń organu rentowego formułowanych wobec opinii łącznej biegłych psychologa i psychiatry, w których ZUS podnosił, że jeżeli biegłe ustaliły pogorszenie sprawności organizmu A. C. w toku badania jej w celu wydania opinii, to za datę powstania niezdolności do pracy powinny przyjąć datę, w jakiej dokonały badania. Argumentacja ZUS nie zasługuje na uwzględnienie. Z opinii biegłych wynika, że data, w jakiej dokonały badania nie ma decydującego znaczenia dla ustalenia momentu powstania niezdolności do pracy, ponieważ niezdolność ta została w dniu badania stwierdzona wstecznie, z datą powstania w miesiącu złożenia wniosku o rentę, kiedy zaczęto obserwować nasilenie objawów choroby i pogorszenie stanu zdrowia odwołującej się. Biegłe – posiadające wiadomości specjalne w zakresie schorzeń adekwatnych do tych rozpoznanych u ubezpieczonej - dokonując oceny stanu jej zdrowia miały na uwadze nie tyle moment początku leczenia (odmiennie niż biegła M. P.), co moment, kiedy stan zdrowia odwołującej się wpłynął na utratę przez nią zdolności do pracy zgodnej z posiadanymi kwalifikacjami z uwagi na nasilenie objawów choroby.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Renta z tytułu niezdolności do pracy może być przyznana ubezpieczonemu, który spełnia łącznie warunki określone w art. 57 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2022r., poz. 504 - dalej jako ustawa emerytalna), a więc:

1.  jest niezdolny do pracy,

2.  ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy,

3.  niezdolność do pracy powstała w okresach, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 i 2, pkt 3 lit. b, pkt 4, 6, 7 i 9, ust. 2 pkt 1, 3-8 i 9 lit. a, pkt 10 lit. a, pkt 11-12, 13 lit. a, pkt 14 lit. a i pkt 15-17 oraz art. 7 pkt 1-3, 5 lit. a, pkt 6 i 12 albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów,

4.  nie ma ustalonego prawa do emerytury z Funduszu lub nie spełnia warunków do jej uzyskania.

Przy czym w myśl art. 57 ust. 2 wskazanego wyżej aktu prawnego przepisu art. 57 ust. 1 pkt 3 nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy.

Przesłanka konieczna dla przyznania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, o której mowa w art. 57 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalnej, wiąże się z koniecznością posiadania przez ubezpieczonego okresów składkowych i nieskładkowych w wymiarze określonym w art. 58 ustawy. Wymóg ten wynika z tego, że renta z tytułu niezdolności do pracy nie jest świadczeniem o charakterze socjalnym na rzecz osób niezdolnych do pracy, pozostającym bez związku z tytułem ubezpieczenia rentowego, ale jedną z form zabezpieczenia społecznego powiązaną z wymaganym okresem płacenia składek (por. wyrok Sądu Najwyższego z 1 grudnia 2016r., I UK 424/15).

Zgodnie z art. 58 ust 1 wskazanej ustawy warunek posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego, w myśl art. 57 ust. 1 pkt 2, uważa się za spełniony, gdy ubezpieczony osiągnął okres składkowy i nieskładkowy wynoszący łącznie co najmniej:

1.  1 rok – jeżeli niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 20 lat;

2.  2 lata – jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 20 do 22 lat;

3.  3 lata – jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 22 do 25 lat;

4.  4 lata – jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 25 do 30 lat;

5.  5 lat – jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat.

Zgodnie z art. 58 ust. 2 ww. ustawy okres, o którym mowa w ust. 1 pkt 5, powinien przypadać w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy; do tego dziesięcioletniego okresu nie wlicza się okresów pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej, renty rodzinnej oraz okresów pobierania świadczenia pielęgnacyjnego lub specjalnego zasiłku opiekuńczego określonych w przepisach oświadczeniach rodzinnych lub zasiłku dla opiekuna określonego w przepisach o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów, za które nie było obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.

Jeśli chodzi o trzeci z warunków, określony w art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej, to wiąże się on z okresami, w czasie których powinna powstać niezdolność do pracy (bądź w ciągu 18 miesięcy od ich ustania), aby ubezpieczony mógł skorzystać z prawa do renty. W orzecznictwie wskazuje się, że skutkiem związania prawa do świadczeń z ubezpieczeniem jest utrata tego prawa po ustaniu ubezpieczenia. Osoba, której ubezpieczenie ustało, nie ma żadnych uprawnień wynikających z tego ubezpieczenia i aby uprawnienia takie uzyskać musi ubezpieczyć się ponownie (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 stycznia 2014r., II UK 232/13).

Przenosząc powyższe na grunt przedmiotowej sprawy wskazać należy, że w jej realiach zasadniczą kwestią sporną było to, czy odwołująca się jest niezdolna do pracy – tego przymiotu bowiem odmówił jej Zakład Ubezpieczeń Społecznych, a nieposiadanie go prowadziło do wydania decyzji odmownej.

Niezdolność do pracy jest kategorią ubezpieczenia społecznego łączącą się z całkowitą lub częściową utratą zdolności do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu bez rokowania jej odzyskania po przekwalifikowaniu (art. 12 ustawy emerytalnej). Przy ocenie stopnia i trwałości tej niezdolności oraz rokowania co do jej odzyskania uwzględnia się zarówno stopień naruszenia sprawności organizmu, możliwość przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, jak i możliwość wykonywania pracy dotychczasowej lub podjęcia innej oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne ubezpieczonego (art. 13 ust. 1 ustawy emerytalnej) (por. wyrok Sądu Najwyższego z 28 stycznia 2004r., II UK 222/03).

Przepis art. 12 ustawy emerytalnej rozróżnia dwa stopnie niezdolności do pracy - całkowitą i częściową. Zgodnie z ust. 3 ww. przepisu, częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji. Z kolei całkowita niezdolność do pracy polega na utracie zdolności do wykonywania jakiejkolwiek pracy. Przesłanka niezdolności do jakiejkolwiek pracy odnosi się do każdego zatrudnienia w innych warunkach niż specjalnie stworzone na stanowiskach pracy odpowiednio przystosowanych do stopnia i charakteru naruszenia sprawności organizmu ( por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 8 grudnia 2000r., II UKN 134/00 i z dnia 7 września 1979r., II URN 111/79). Dokonując analizy pojęcia całkowita niezdolność do pracy należy brać pod uwagę zarówno kryterium biologiczne (stan organizmu dotkniętego schorzeniami naruszającymi jego sprawność w stopniu powodującym całkowitą niezdolność do jakiejkolwiek pracy), jak i ekonomiczne (całkowita utrata zdolności do zarobkowania wykonywaniem jakiejkolwiek pracy). Osobą całkowicie niezdolną do pracy w rozumieniu art. 12 ust. 2 ustawy emerytalnej jest więc osoba, która spełniła obydwa te kryteria, czyli jest dotknięta upośledzeniem zarówno biologicznym, jak i ekonomicznym (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 grudnia 2004r., I UK 28/04). Z kolei wyjaśnienie częściowej niezdolności do pracy i treści pojęcia „pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji” wymaga uwzględnienia zarówno kwalifikacji formalnych (czyli zakresu i rodzaju przygotowania zawodowego udokumentowanego świadectwami, dyplomami, zaświadczeniami), jak i kwalifikacji rzeczywistych (czyli wiedzy i umiejętności faktycznych, wynikających ze zdobytego doświadczenia zawodowego) (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 września 2006r., I UK 103/06). Dopiero zatem zmiana zawodu w ramach posiadanych kwalifikacji i brak rokowań odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu dają podstawę do przyznania renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy ( por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 13 października 2009r., II UK 106/09, z dnia 8 maja 2008r., I UK 356/07, z dnia 11 stycznia 2007r., II UK 156/06 i z dnia 25 listopada 1998r., II UKN 326/98). Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 lutego 2006r. (I PK 153/05) częściowej niezdolności do pracy, polegającej na utracie w znacznym stopniu zdolności do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji, nie wyklucza możliwość podjęcia przez ubezpieczonego pracy niżej kwalifikowanej. Ubezpieczony, który jest częściowo niezdolny do pracy może być jednocześnie z samej definicji zdolny do pracy zgodnej z posiadanymi kwalifikacjami w nieznacznym stopniu. Tak samo, gdy ubezpieczony wykonuje pracę, która nie jest zgodna z posiadanymi kwalifikacjami, a już na pewno, gdy jest pracą poniżej poziomu posiadanych kwalifikacji. Aktualny jest zatem pogląd o konieczności ujmowania łącznie aspektu medycznego i ekonomicznego niezdolności do pracy ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 1999r., II UKN 675/98).

W orzecznictwie przyjmuje się również (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 20 sierpnia 2003r., II UK 11/03 oraz z dnia 5 lipca 2005r., I UK 222/04), że decydującą dla stwierdzenia niezdolności do pracy jest utrata możliwości wykonywania pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu przy braku rokowania odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Gdy więc biologiczny stan kalectwa lub choroba, nie powodują naruszenia sprawności organizmu w stopniu mającym wpływ na zdolność do pracy dotychczas wykonywanej lub innej mieszczącej się w ramach posiadanych lub możliwych do uzyskania kwalifikacji, to brak prawa do tego świadczenia. Prawa tego nie można w szczególności wywodzić z przewidzianych w art. 13 ustawy emerytalnej przesłanek, a więc: stopnia naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, możliwości wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowości przekwalifikowania zawodowego, przy wzięciu pod uwagę rodzaju i charakteru dotychczas wykonywanej pracy, poziomu wykształcenia, wieku
i predyspozycji psychofizycznych, bowiem odnoszą się one tylko do ustalania stopnia lub trwałości niezdolności do pracy. Są więc bez znaczenia, jeżeli aspekt biologiczny (medyczny) wskazuje na zachowanie zdolności do pracy. Obiektywna możliwość podjęcia dotychczasowego lub innego zatrudnienia, zgodnie z poziomem kwalifikacji, wykształcenia, wieku i predyspozycji psychofizycznych może być brana pod uwagę tylko wówczas, gdy ubiegający się o rentę jest niezdolny do pracy z medycznego punktu widzenia, gdyż oba te aspekty muszą występować łącznie ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 1999r., II UKN 675/98).

Ocena niezdolności do pracy w zakresie dotyczącym naruszenia sprawności organizmu i wynikających stąd ograniczeń co do możliwości wykonywania zatrudnienia wymaga wiadomości specjalnych. W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych dotyczących prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, do dokonywania ustaleń w zakresie oceny stopnia zaawansowania chorób oraz ich wpływu na stan czynnościowy organizmu, uprawnione są osoby posiadające fachową wiedzę medyczną, a zatem okoliczności tych można dowodzić tylko przez dowód z opinii biegłych sądowych, zgodnie z treścią art. 278 k.p.c. Opinia biegłego ma na celu ułatwienie Sądowi należytej oceny zebranego materiału dowodowego wtedy, gdy potrzebne są do tego wiadomości specjalne. Dlatego też opinie sądowo- lekarskie sporządzone w sprawie przez lekarzy specjalistów, mają zasadniczy walor dowodowy dla oceny schorzeń wnioskodawcy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 11 lutego 2016r., III AUa 1609/15).

Badając istnienie analizowanej, a w przedmiotowej sprawie spornej przesłanki warunkującej przyznanie ubezpieczonej prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, sąd dopuścił dowód z opinii biegłego psychiatry i łącznej opinii biegłych psychiatry i psychologa. Ocena tych opinii została już zaprezentowana w części obejmującej ocenę dowodów, jednak warto jeszcze raz podkreślić, że żaden z biegłych nie podzielił stanowiska organu rentowego opierającego się na uznaniu ubezpieczonej za osobę zdolną do pracy - wszyscy uznali, że jest ona okresowo częściowo do pracy niezdolna. Należało więc stwierdzić, że organ rentowy nieprawidłowo ocenił stan zdrowia ubezpieczonej, a przeprowadzone przed sądem postępowanie dowodowe pozwoliło na ustalenie, że po stronie odwołującej się spełniony został warunek z art. 57 ustawy o emeryturach i rentach z FUS wymagający przymiotu niezdolności do pracy od osoby o ubiegającej się o rentę.

Istotną kwestią – dla ustalenia spełnienia kolejnych wynikających z ww. przepisu warunków do uzyskania prawa do renty - było ustalenie daty powstania, stwierdzonej u A. C., niezdolności do pracy. Za początek takiego stanu rzeczy przyjął Sąd – opierając się na opiniach głównej i uzupełniającej biegłej J. S. i O. M. - że pomimo, iż początki choroby i leczenia A. C. sięgają roku 2009, to dopiero w czerwcu 2022r., w miesiącu złożenia wniosku o świadczenie, nastąpiło pogorszenie jej stanu zdrowia, charakteryzujące się takim naruszenie sprawności organizmu, które spowodowało częściową niezdolność do pracy.

Zdaniem sądu, spełnione zostały również pozostałe warunki z art. 57 ust. 1 pkt 2 – 3 ustawy emerytalnej, z których łącznym zaistnieniem ustawa łączy powstanie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. A. C. posiada wymagany okres składkowy i nieskładkowy, który w jej przypadku – z uwagi na to, że niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat, powinien wynosić 5 lat. A. C., w dziesięcioleciu przed dniem zgłoszenia wniosku o świadczenie, tj. od 9 czerwca 2012r. do 8 czerwca 2022r., legitymuje się okresem 5 lat, 8 miesięcy i 10 dni okresów składkowych. Poza tym niezdolność do pracy, powstała w czerwcu 2022r., a więc w okresie podlegania A. C. ubezpieczeniom w związku z zatrudnieniem od 2017r. w restauracji na stanowisku sprzątaczki.

Mając na uwadze powyższe i w związku z tym, że ubezpieczona spełnia łącznie wszystkie przesłanki określone w art. 57 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., zaskarżona decyzja podlegała zmianie poprzez przyznanie A. C. renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy od 1 czerwca 2022r., tj. od pierwszego dnia miesiąca, w którym złożyła wniosek o świadczenie, do 31 stycznia 2027r. - zgodnie z łączną opinią biegłych psychologa i psychiatry.