Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 grudnia 2024 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący Sędzia Renata Gąsior

Protokolant st. sekr. sądowy Marta Jachacy

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 3 grudnia 2024 r. w Warszawie

sprawy M. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o kapitał początkowy

na skutek odwołania M. M.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 4 listopada 2021 r., znak: (...) (...), z dnia 17 stycznia 2022 r. znak: (...) (...)

oddala odwołania.

UZASADNIENIE

W dniu 7 lutego 2022 r. ubezpieczona M. M. odwołała się od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 4 listopada 2021 r., znak: (...) (...), którą organ rentowy ustalił wysokość kapitału początkowego w oparciu o zaświadczenie RP-7 z 13 października 2021 r., które zdaniem odwołującej jest błędne. Odwołująca poniosła, że podstawą do ustalenia wartości kapitału początkowego powinny być dane zawarte w dokumencie RP-7 z dnia 21 listopada 2003 r. Mając to na uwadze M. M. wniosła o ponowne obliczenie kapitału początkowego oraz o przywrócenie i uwzględnienie oryginalnego dokumentu RP-7 z dnia 21 listopada 2003 r. Zdaniem odwołującej dokument RP-7 z 2021 r. obarczony jest licznymi błędami, a pomimo tego, stał się podstawą naliczenia kapitału początkowego, choć nie odzwierciedla stanu faktycznego, natomiast zawiera niekorzystne dla ubezpieczonej zaniżenie rzeczywistego wymiaru zatrudnienia z pełnego etatu do 12,5 godzin, zaniżenie na różnych poziomach składników wypłaconego mi wynagrodzenia za pracę z wszystkich lat oprócz 1993 r., od którego odprowadzone zostały do ZUS należne składki, nie uwzględnia przyznanych i wypłaconych świadectw rekompensacyjnych za pracę w pełnym wymiarze w 1991/92 r. (odwołanie – k. 3-5 a.s.).

W odpowiedzi Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania od decyzji z dnia 4 listopada 2021 r., znak: (...) (...) na podstawie art. 477 ^{( 14)} § 1 k.p.c., a w przypadku rozszerzenia odwołania na decyzję z dnia 17 stycznia 2022 r., znak: (...) (...), którą wydał już po dacie zaskarżenia przez ubezpieczoną decyzji z 4 listopada 2021 r. – wniósł o oddalenie również tego odwołania.

Uzasadniając stanowisko organ rentowy scharakteryzował przebieg toczących się przed nim postępowań inicjowanych wnioskami ubezpieczonej. Zakład wskazał, że decyzją z dnia 4 listopada 2021 r. ponownie ustalił kapitał początkowy ubezpieczonej. Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z faktycznego okresu ubezpieczenia. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 60,15%. Zakład ustalił, że w aktach rentowych znajdują się dwa różne zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu wystawione przez (...) Liceum Ogólnokształcące (...) (...) tj. z dnia 21 listopada 2003 r. oraz z dnia 2 sierpnia 2018 r. Wobec zaistniałych rozbieżności organ rentowy przeprowadził postępowanie wyjaśniające ze szkołą w celu ustalenia prawidłowych kwot wynagrodzenia. Ostatecznie do wysokości kapitału początkowego przyjęto wartości wykazane w zaświadczeniu o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z dnia 13 października 2021 r. Wystawca ww. dokumentu w punkcie 6 wskazał, że druk jest poprawiony i ostateczny. M. M. do odwołania od decyzji z dnia 4 listopada 2021 r. dołączyła nowe dokumenty - zawiadomienia o przysługujących rekompensatach pieniężnych za lata 1991 i 1992, które miały wpływ na wysokość kapitału początkowego. W tym stanie rzeczy organ rentowy decyzją z dnia 17 stycznia 2022 r. ponownie ustalił kapitał początkowy dla ubezpieczonej (odpowiedź na odwołanie – k.12 – 12v a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczona M. M. urodzona (...), w dniu 17 czerwca 2021 r. złożyła do organu rentowego wniosek o ustalenie kapitału początkowego i dołączyła do niego m.in. zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu od dotychczasowych pracodawców, tj. zaświadczenia RP – 7. Były to:



zaświadczenie z dnia 31 lipca 2018 r. z (...) Liceum Ogólnokształcące im. (...). (...) (...) w A. za okres od 1 września 1990 r. do 31 sierpnia 1991 r.



zaświadczenie z dnia z dnia 3 sierpnia 2018 r. z (...) Liceum Ogólnokształcące (...) (...) – za okres 1 września 1991 r. do 31 sierpnia 1995 r.



zaświadczenie z dnia 17 marca 2003 r. z (...) Licem Ogólnokształcącego (...) (...) za okres od 1 września 1995 r. do 31 sierpnia 1997 r. (wniosek z dnia 17 czerwca 2021 r. – k.1, tom I a.r.).

W dniu 7 września 2021 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydał decyzję o ustaleniu kapitału początkowego w wysokości 53.044,20 na dzień 1 stycznia 1999 r. Decyzja obejmowała staż pracy 94 miesięcy składkowych i 62 miesiące nieskładkowe, które następnie ograniczono do 1/3 okresów składkowych ustalając okres nieskładkowy na 31 miesięcy. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wynosił 70,84%. (decyzja z dnia 7 września 2021 r. – k. 26 a.r. I tom a.r.)

W dniu 23 września 2021 r. ubezpieczona złożyła wniosek o ponowne przeliczenie kapitału początkowego. Do wniosku dołączyła odnalezione zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z dnia 21 listopada 2003 r. z (...) Liceum Ogólnokształcącego (...) (...). W aktach organu rentowego znajdowało się już zaświadczenie od ww. pracodawcy z dnia 3 sierpnia 2018 r., jednak widniały w nim inne dane (wniosek z dnia 23 września 2021 r. – akta rentowe I tom).

Wynagrodzenie z zaświadczenia RP –7 z dnia 21 listopada 2003 r. różniło się w do poprzednio złożonego zaświadczenia.

Zgodnie z RP-7 z dnia 21 listopada 2003 r. dochody ubezpieczonej z lat 1991 – 1995 kształtowały się w następujący sposób:



1991 r. – 6.539.834,00 ( w tym 1 840 000,00 rekompensata pieniężna)



1992 r.– 26.130.400,00 ( w tym 3 480 000,00 rekompensata pieniężna)



1993 r.– 29.122.300,00



1994 r. – 34.169.600,00



1995 r. – 2.796,41 (zaświadczenie RP-7 z dnia 21 listopada 2003 r. – k. 26 a.s, k. 3 tom III akt rentowych)

Zgodnie z ww. zaświadczeniem RP-7 z dnia 3 sierpnia 2018 r. dochody ubezpieczonej z lat 1991 – 1995 kształtowały się w poszczególnych latach
w następujący sposób:



1991 r.– 24.958.853,00



1992 r. – 23.717.900,00



1993 r. – 29.122.300,00



1994 r. – 31.672.600,00



1995 r. – 2.949,96 (zaświadczenie RP-7 z dnia 3 sierpnia 2018 r. – k.13 a.r., I tom a.r., k. 32 a.s., k. 75 a.s.)

Wobec rozbieżności danych wynikających z ww. zaświadczeń RP-7 organ rentowy w celu ustalenia, które zaświadczenie jest prawidłowe wszczął postępowanie wyjaśniające z (...) Liceum Ogólnokształcącym (...) (...) jako wystawcą obu dokumentów. W toku postępowania organ rentowy pozyskał od Dzielnicowego Biura Finansowania Oświaty – będącego następcą ww. pracodawcy – zaświadczenie RP-7 wystawione z datą 13 października 2021 r. (pismo organu rentowego – k. 94 – 95 a.s , k. 112 a.s.).

Zaświadczenie z dnia 13 października 2021 r. różniło się od dwóch poprzednich dokumentów. Zgodnie z nim dochody ubezpieczonej z lat 1991 – 1995 kształtowały się w następujący sposób:



1991 r. – 4.699.834,00



1992 r. – 23.717.900,00



1993 r. – 29.122.300,00



1994 r. – 31.494.200,00



1995 r. – 2.907,46.

Wystawca dokumentu naniósł na dokument adnotację o treści „poprawione
i ostateczne”, chociaż nie wyszczególniono w nim odrębnych pozycji dla kwot wynikających ze świadectw rekompensacyjnych, jakie otrzymała ubezpieczona za okres pracy w (...) Liceum Ogólnokształcącym (zaświadczenie RP-7 z dnia 13 października 2021 r. – k. 34 a.s., k. 79 a.s., k.8 tom III akt rentowych).

W dniu 8 października 2021 r. M. M. złożyła wniosek
o emeryturę – (nienumerowana karta II tom a.r.).

W dniu 4 listopada 2021 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydał decyzję, znak (...) (...) o ponownym obliczeniu kapitału początkowego. Podstawą do obliczeń dla organu rentowego było zaświadczenie RP-7 z dnia 13 października 2021 r. Do obliczenia kapitału początkowego przyjęto wskaźnik wysokości podstawy wymiaru 60,15%, a wartość kapitału początkowego ustalono na 56.152,03 (decyzja z dnia 4 listopada 2021 r. – k. 38 tom I a.r.).

W dniu 16 listopada 2021 r. organ rentowy wydał decyzję o przyznaniu prawa emerytury od dnia 1 października 2021 r., tj. od miesiąca, w którym złożono wniosek. Wysokość emerytury ustalono na kwotę 2.680,54 zł (decyzja z dnia 16 listopada 2021 r. – nienumerowana karta akt rentowych, II tom).

W dniu 5 stycznia 2022 r. ubezpieczona odwołała się od decyzji organu rentowego z dnia 4 listopada 2021 r., co zainicjowało postępowanie sądowe. Do odwołania załączyła dodatkowe dokumenty m.in. informacje o ilości przyznanych świadectw rekompensacyjnych (odwołanie – k. 3-5 a.s.).

W dniu 17 stycznia 2022 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych – po uwzględnieniu załączonych do odwołania informacji o liczbie przyznanych świadectw rekompensacyjnych – wydał decyzję, znak (...) (...) o ponownym ustaleniu kapitału początkowego, doliczając kwotę rekompensat pieniężnych z lat 1991-1992. Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego przyjęto wskaźnik 62,21% . Wartość kapitału początkowego ustalono na 56.877, 26 (decyzja z dnia 17 stycznia 2022 r. – k. 46 a.r., tom I).

W dniu 20 stycznia 2022 r. organ rentowy wydał decyzję o przeliczeniu emerytury w oparciu o nową wartość kapitału początkowego i ustalił emeryturę w wysokości 2.696,59 zł brutto od daty jej przyznania, tj. od 1 października 2021 r. Kwota emerytury wzrosła względem poprzednio ustalonej wysokości świadczenia o 16,05 zł brutto (decyzja z dnia 20 stycznia 2022 r. – nienumerowana karta akt rentowych – tom II).

Ubezpieczona rozszerzyła zakres odwołania także na decyzję z dnia 17 stycznia 2022 r. o ponownym ustaleniu kapitału początkowego (stanowisko zawarte w piśmie procesowym z 05.03.2022 – k. 21 a.s.).

Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu rachunkowości na okoliczność weryfikacji wyliczenia przez ZUS kapitału początkowego dla odwołującej w decyzjach będących przedmiotem postępowania, jak również – w przypadku stwierdzenia błędów w decyzjach – celem ustalenia prawidłowej wysokości kapitału początkowego na daty wydania zaskarżonych decyzji (postanowienie sądu z dnia 7 lutego 2023 r. – k. 135 a.s).

Biegły sądowy z zakresu rachunkowości – A. G. – w opinii z dnia 28 lutego 2023 r. wskazał, że ustalenia ZUS poczynione w zaskarżonych decyzjach, zarówno w zakresie kapitału początkowego, jak i emerytury kapitałowej – są prawidłowe. Biegły ocenił jako prawidłowy przyjęty przez organ rentowy staż pracy dla kapitału początkowego, wynoszący 93 miesiące składkowe i 63 miesięcy nieskładkowych oraz wskaźniki wysokości podstawy wymiaru przyjęte na dzień wydawania ww. decyzji. Biegły ocenił także, że akta osobowe nie dają możliwości potwierdzenia wysokości wynagrodzenia wskazanego w zaświadczeniu RP-7 z dnia 21 listopada 2003 r. Biegły jednocześnie zaznaczył, że zaświadczenie to nie było brane pod uwagę przy ustaleniu kapitału początkowego dla ubezpieczonej, a podstawę pierwszych ustaleń stanowiło zaświadczenie RP-7 z dnia 3 sierpnia 2018 r., które podlegało korekcie ze stronu zakładu pracy, co skutkowało wydaniem kolejnego zaświadczenia z 13 października 2021 r., a po uwzględnieniu danych z niego wynikających – wydaniem decyzji, którą prawidłowo ustalono kapitał początkowy przy uwzględnieniu nowych danych z zaświadczenia i wydaniem decyzji o przeliczeniu emerytury, również w prawidłowo ustalonej wysokości, w której uwzględnione są dane ze świadectw rekompensacyjnych (opinia główna biegłego z zakresu rachunkowości – k. 147-154 a.s).

Pismem z dnia 15 maja 2023 r. M. M. zgłosiła zastrzeżenia do opinii głównej biegłego i wniosła o przeprowadzenie dowodu z opinii uzupełniającej (pismo procesowe M. M. – k. 185-186 a.r.)

Sąd dopuścił dowód z uzupełniającej opinii biegłego sądowego z zakresu rachunkowości na okoliczność ustosunkowania się do zarzutów zgłoszonych przez odwołującą do opinii biegłego w piśmie procesowym z 15 maja 2023 r. jak również weryfikacji wyliczenia przez ZUS kapitału początkowego dla odwołującej w decyzjach będących przedmiotem niniejszego postępowania oraz w przypadku stwierdzenia błędów w decyzjach ZUS ustalenie prawidłowej wysokości kapitału początkowego na daty wydania zaskarżonych decyzji (postanowienie sądu z dnia 24 czerwca 2024 r. – k. 256 a.s).

W opinii uzupełniającej z dnia 8 lipca 2024 r. biegły sądowy podtrzymał argumentację i wnioski sformułowane w opinii głównej, zarówno co do tego, że kwoty świadectw rekompensacyjnych za lata 1991-1992 są uwzględnione w podstawie wymiaru kapitału początkowego adekwatnie do danych z zaświadczenia z dnia 21 listopada 2003 r., jak i na okoliczność, że zaskarżone decyzje są prawidłowe. W ocenie biegłego, organ rentowy przyjął i wykorzystał do matematycznych obliczeń prawidłowe dane – jakimi dysponował w datach wydania decyzji. Biegły dokonał obliczenia hipotetycznej kwoty emerytury przy uwzględnieniu danych z zaświadczenia Rp-7 z 2003 r. i ocenił, że ustalona w ten sposób, tj. przyjęciu danych z ww. dokumentu dla celów porównawczych emerytura nie różniłaby się w istotny sposób od kwoty świadczenia przyznanego ubezpieczonej, na skutek ponownego obliczenia kapitału początkowego zaskarżoną decyzją. Różnica stanowiłaby 1,02 zł brutto – na korzyść ubezpieczonej (opinia uzupełniająca biegłego z zakresu rachunkowości – k. 262 – 266 a.s.).

Powyższy stan faktyczny sąd ustalił na podstawie dokumentów złożonych do akt sprawy oraz znajdujących się w aktach rentowych i aktach osobowych odwołującej się M. M., jak również w oparciu o opinię biegłego sądowego z zakresu rachunkowości.

Dokumenty w zakresie, w jakim sąd oparł na nich swoje ustalenia, były wiarygodne, odzwierciedlały przebieg postępowania organu rentowego i czynności podejmowanych przez ubezpieczoną. Nadto w dominującej większości, strony nie kwestionowały okoliczności wynikających z dowodów dokumentarnych – dlatego sąd oparł się na nich czyniąc ustalenia co do faktów sprawy. W zakresie oceny dowodów z dokumentów kwestią sporną – z punktu widzenia odwołującej – była moc dowodowa zaświadczenia RP-7 z 13 października 2021 r., ponieważ ubezpieczona kwestionowała prawdziwość danych w nim stwierdzonych. Sąd nie podzielił stanowiska ubezpieczonej w zakresie wiarygodności dowodu. Oceny takiej dokonał sąd korzystając z wiadomości specjalnych z zakresu rachunkowości i dopuszczając dowód z opinii biegłego, który zajął stanowisko, że kapitał początkowy ustalony w oparciu o kwestionowane przez odwołującą zaświadczenie – jest ustalony prawidłowo, a kwota emerytury dla wartości tak ustalonego kapitału jest bardzo zbliżona – różnica 1 zł – do kwoty emerytury odpowiadającej wartości kapitału początkowego ustalonego z uwzględnieniem danych z zaświadczenia RP-7 z 2003 r., którego wyłączną prawidłowość propaguje odwołująca się.

Przechodząc do oceny opinii biegłego – tak głównej jak i uzupełniającej – wskazać należy, że cechuje je fachowość i rzetelność. Opinie były dla sądu przydane, udzielono w nich wszechstronnej i wyczerpującej odpowiedzi na stawiane przez sąd pytania. Biegły dokonał szczegółowych obliczeń w sposób jasny, zrozumiały i logiczny. Przekonujące były dla sądu także wnioski jakie biegły poczynił w wyniku dokonanych obliczeń. Sąd nie miał podstaw, by negować przydatność tak sporządzonych opinii, a wynikające z nich wiadomości specjalne, były dla sądu pomocne.

Odnosząc się do zeznań M. M., sąd zaznacza, że w jego ocenie, o ile stanowiły one rzetelną relację co do przebiegu postępowania przed organem rentowym i chronologii czynności podejmowanych tak przez ZUS, jak i odwołującą – to jednak, miały marginalne znaczenie dla ustalenia stanu faktycznego sprawy, ponieważ to, co podnosiła ubezpieczona – w części w jakiej sąd dał jej wiarę – korespondowało z dowodami z dokumentów zgromadzonymi w aktach rentowych. Natomiast, w zakresie w jakim M. M. podnosiła nieprawidłowość danych z zaświadczenia RP-7 z dnia 13 października 2021 r., sąd ocenił, że twierdzenia ubezpieczonej nie znajdują oparcia w pozostałym materiale dowodowym. Przede wszystkim odmienne wnioski nakazuje wysnuć treść opinii biegłego z zakresu rachunkowości, z której wynika, że kapitał początkowy obliczony w oparciu o dane z zaświadczenia z 2021 r. – kwestionowanego przez ubezpieczoną – ma wartość prawidłową, i co więcej różni się ona tylko nieznacznie od wartości kapitału początkowego, obliczonej – jedynie celem porównania – w oparciu o dane z zaświadczenia z 2003 r. W konsekwencji kwoty emerytur przy tak obliczonych kapitałach początkowych różnią się jedynie o 1 zł. W tym stanie rzeczy niezasadne jest poddawanie w wątpliwość – co czyni ubezpieczona – prawidłowości RP 7 z 2021 r., skoro uwzględnienie danych w nim zawartych daje taki sam rezultat, jak danych w zaświadczeniu, którego ubezpieczona nie neguje. W tym stanie rzeczy zdaniem sądu, twierdzenia ubezpieczonej, w których propaguje pogląd o nieprawidłowości danych z zaświadczenia z 2021 r. należy ocenić jako mające jedynie polemiczny charakter.

Podobnie, jak zeznania odwołującej, ocenił sąd zeznania świadka D. W. (k. 198 – 199 a.s.) i przyjął, że o ile stanowią one wiarygodną i rzetelną relację – na tyle na ile pozwalał świadkowi stan jego wiedzy odnośnie do odległych w czasie zdarzeń – to jednak nie wniosły one do sprawy istotnych okoliczności, albowiem nie wynikały z nich fakty mające znaczenie dla jej rozstrzygnięcia. W ocenie sądu, z twierdzeń świadka nie wynika możliwość nadania przymiotu wiarygodności danym, jakie stwierdza zaświadczenie RP-7 z 2003 r., ponieważ świadek nie ma wiedzy w tym zakresie. To nie D. W. sporządzała ów dokument, był on jej przedłożony do podpisu, co uczyniła – bez analizy prawidłowości danych w nim zawartych – działając w zaufaniu do osoby zajmującej stanowisko księgowej.

Sąd uznał, że materiał dowodowy, oceniony w sposób powyżej zaprezentowany, jest wystarczający do prawidłowego rozstrzygnięcia w sprawie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołania M. M. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W., tj. decyzji z dnia 4 listopada 2021 r., znak: (...) (...) o obliczeniu kapitału początkowego i decyzji z dnia 17 stycznia 2022 r. znak: (...) (...) o ponownym obliczeniu kapitału początkowego – nie zasługują na uwzględnienie.

Dokonując rozważań dotyczących niezasadności odwołań na wstępie – w związku z tym, że dotyczyły one dwóch decyzji o obliczeniu kapitału początkowego, co w konsekwencji determinowało wysokość przyznanej ubezpieczonej emerytury na podstawie art. 26 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2016 r., poz. 887), zwanej dalej ustawą emerytalną – przypomnieć należy, że zgodnie z ww. przepisem emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 ustawy przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183 ustawy. Z kolei z art. 25 ust. 1 ustawy emerytalnej wynika, że podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zaewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185.

Z kolei kapitał początkowy, stanowiący jeden ze składników decydujących o wysokości podstawy obliczenia emerytury z art. 26 ustawy emerytalnej, zgodnie z treścią art. 173 ust. 1 tejże ustawy ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy przed dniem wejścia w życie ww. ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek. Kapitał początkowy stanowi równowartość kwoty obliczonej według zasad określonych w art. 174 ustawy, pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia, ustalone zgodnie z art. 26 ust. 3 ustawy dla osób w wieku 62 lat (art. 173 ust. 2). Wartość kapitału początkowego ustala się na dzień wejścia w życie ustawy (art. 173 ust. 3). W myśl art. 174 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12. Przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-3 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2 (art. 174 ust. 2).

Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym, że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999 r. (art. 174 ust. 3).

Na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu (art. 15 ust. 6).

Zgodnie z art. 114 ust. 1 ustawy emerytalnej prawo do świadczeń lub ich wysokość ulega ponownemu ustaleniu na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, m.in., jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji w sprawie świadczeń zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość.

Stosowane do przepisu art. 175 ust. 1 zd. 2 ustawy emerytalnej, postępowanie w sprawie ustalenia kapitału początkowego przebiega według zasad dotyczących ustalania prawa do świadczeń przewidzianych w ustawie (w szczególności chodzi tu o katalog środków dowodowych, jakie służą ubezpieczonemu w postępowaniu przed organem rentowym do wykazania zarówno stażu ubezpieczonego, jaki i wysokości przychodów).

Szczegółowy tryb postępowania w sprawach ustalania prawa do świadczeń pieniężnych przewidzianych w ustawie emerytalnej został określony w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe. W myśl przepisu § 10 ust. 1 powyższego rozporządzenia, osoba ubiegająca się o emeryturę powinna przedstawić dokumenty stwierdzające okresy zatrudnienia uzasadniające prawo do świadczeń oraz ich wysokość. Z kolei zgodnie z § 21 ust. 1 rozporządzenia, środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia.

Aby potwierdzić wysokość wynagrodzenia otrzymywanego w danym okresie zatrudnienia wymagane jest przedłożenie dokumentów wymienionych w § 21 cytowanego wyżej rozporządzenia. W odniesieniu do podstawy wymiaru składki ubezpieczeniowej w postaci wynagrodzenia z tytułu stosunku pracy, brak odpowiedniej dokumentacji płacowej i innych dokumentów, takich jak wpisy w książeczce ubezpieczeniowej, przeważnie uniemożliwia prawidłowe ustalenie wysokości takiego wynagrodzenia za pomocą innych środków dowodowych. Jest to bowiem trudne z uwagi na szczegółowość takich danych przy znacznej najczęściej odległości czasowej. Zaliczenie zaś nieudokumentowanych okresów składkowych do uprawnień oraz wzrostu świadczeń emerytalno-rentowych wymaga dowodów niebudzących wątpliwości, spójnych i precyzyjnych (zob. wyrok Sądu Najwyższych z 9 stycznia 1998 r. II UKN 440/97).

Jednocześnie w orzecznictwie podkreśla się, że w postępowaniu odwoławczym od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych nie ma ograniczeń co do środków dowodowych stwierdzających wysokość zarobków i w myśl art. 473 k.p.c. wysokość wynagrodzenia może być dowodzona wszelkimi dostępnymi dowodami przewidzianym w Kodeksie postępowania cywilnego. Rzeczą sądu jest natomiast ocena wiarygodności przedstawionych w toku postępowania dowodów.

Pomimo braku ograniczeń dowodowych w postępowaniu przed sądami ubezpieczeń społecznych nie można jednak zapominać, że wysokość zarobków stanowiących podstawę wyliczenia składki na ubezpieczenia społeczne nie może być ustalana w sposób hipotetyczny, przybliżony, oparty jedynie na domniemaniu czy uprawdopodobnieniu. Zadaniem Sądu Okręgowego w sprawach o wysokość emerytury czy kapitału początkowego jest więc dokładne ustalenie wysokości wynagrodzenia otrzymywanego przez ubezpieczonego w danym okresie. Zarobki za poszczególne miesiące i wybrane lata kalendarzowe muszą być wykazane w sposób niebudzący wątpliwości, w ściśle określonej kwotowo wysokości w odniesieniu do poszczególnych miesięcy (por. wyrok Sądu Najwyższego z 25 lipca 1997 r. II UKN 186/97, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 4 marca 1997 r. III AUa 105/97).

Mając na uwadze powyższe wskazać należy, że pośród dowodów dokumentarnych znajdowały się trzy dokumenty RP-7 wystawione przez tego samego pracodawcę – (...) Liceum Ogólnokształcące (...) (...). Dokumenty te wydane były na przestrzeni kilkunastoletniego okresu, tj. w 2003 r., 2018 r. i w 2021 r. Zaakcentowania wymaga jednak okoliczność, że tylko jeden z nich – nie ten, którego uwzględnienia domaga się ubezpieczona – tj. zaświadczenie z 2021 r. posłużył organowi rentowemu jako oparcie dla obliczeń wysokości kapitału początkowego, ustalonych w zaskarżonych decyzjach. W tym miejscu wskazać należy, że przedmiotem kontroli w postępowaniu sądowym jest decyzja, od której wniesiono odwołanie i sąd bada tylko to czy jej treść jej jest zgodna z obowiązującymi przepisami. W orzecznictwie panuje zgoda co do tego, że w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych przedmiot rozpoznania sprawy sądowej wyznacza decyzja organu rentowego, od której wniesiono odwołanie ( art. 477 ^{( 9)} k.p.c. , art. 477 ^{( 14)} k.p.c. - tak orzeczono w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 20 stycznia 2010 r. II UZ 49/09 LEX nr 583831). W wyroku z dnia 23 kwietnia 2010 r. (II UK 309/09, LEX nr 604210) Sąd Najwyższy przypomniał, że zgodnie z systemem orzekania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, w postępowaniu wywołanym odwołaniem do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych sąd rozstrzyga o prawidłowości zaskarżonej decyzji ( art. 477 ^{( 14 )}§ 2 i art. 477 ^{( 14a )} k.p.c. ) w granicach jej treści i przedmiotu.

Z ww. względów, przedmiotem badania sądu nie była prawidłowość danych wynikających zaświadczenia RP-7 z 2003 r. – którego uwzględnienia domagała się ubezpieczona – ponieważ nie ono było podstawą dokonanych przez organ rentowy obliczeń, w celu ustalenia wysokości kapitału początkowego w zaskarżonych decyzjach. Zatem, mając na uwadze to, że odwołania wniesione przez M. M. dotyczyły decyzji o ustalenia kapitału początkowego przy uwzględnieniu danych z zaświadczenia z 2021 r., to sąd rozpoznając przedmiotową sprawę, koncentrował się na tym czy kapitał początkowy obliczony w pierwszej z zaskarżonych decyzji, tj. decyzji z dnia 4 listopada 2021 r., a następnie obliczony ponownie w decyzji z dnia 17 stycznia 2022 r. – został ustalony w prawidłowej wysokości, pomimo tego, że organ rentowy przy jego obliczaniu oparł się na dokumencie – który co prawda pochodził od pracodawcy odwołującej się, ale – zdaniem odwołującej – był nieprawidłowy.

Sąd uznał, że w sprawie zachodzi potrzeba zasięgnięcia wiadomości specjalnych i dopuścił dowód z opinii głównej i opinii uzupełniającej biegłego z zakresu rachunkowości, celem zweryfikowania poprawności wyliczenia wysokości kapitału początkowego przez organ rentowy jak również – w przypadku stwierdzenia błędów w decyzjach – celem ustalenia prawidłowej wysokości kapitału początkowego na daty wydania zaskarżonych decyzji.

Biegły sądowy z zakresu rachunkowości dokładnie wyjaśnił cel i sposób przeprowadzenia dokonanych operacji rachunkowych, a kalkulacje w tym zakresie zdaniem sądu nie budziły wątpliwości, były wyczerpujące i szczegółowe, nadto podane w jasny i zrozumiały sposób – wynikała z nich prawidłowość obliczeń poczynionych przez organ rentowy. Mając jednak na uwadze zarzuty odwołującej względem opinii, sąd postanowił dopuścić dowód z opinii uzupełniającej biegłego celem ustosunkowania się do zarzutów odwołującej i ponownej oceny prawidłowości obliczeń kwot kapitału początkowego. W opinii uzupełniającej biegły wskazał, że ubezpieczona ma przyjęte do ustalenia kapitału początkowego w ostatniej z zaskarżonych decyzji kwoty świadectw rekompensacyjnych, pomimo że zdaniem odwołującej kwoty te nie znalazły się w podstawie ustalania kapitału początkowego. Dodatkowo, biegły – celem jeszcze pełniejszego zobrazowania niezasadności twierdzeń ubezpieczonej, co do błędów zaskarżonych decyzji i zaniżenia wartości kapitału początkowego, czego skutkiem miało być zaniżenie świadczenia emerytalnego – dokonał hipotetycznego obliczenia kwoty emerytury z uwzględnieniem danych z zaświadczenia RP-7 z 2003 r., których uwzględnienia domagała się ubezpieczona – co pozwoliło na ostateczne zweryfikowanie prawidłowości procedowania organu rentowego i ustalenie, że kwoty emerytur – bez względu na przyjęte dane – czy to z zaświadczenia z 2003 r., czy jednak z zaświadczenia z 2021 r. – są bardzo podobne, w zasadzie niemalże identyczne, różnica wynosi 1,02 zł brutto.

Posiłkując się informacjami z opinii biegłego, Sąd uznał, że niesłuszne jest żądanie ubezpieczonej, które sprowadzało się do przeliczenia świadczenia emerytalnego, przy uwzględnieniu danych o wynagrodzeniu według RP-7 z 2003 r. z uwagi na to, że sposób ustalenia kapitału początkowego i w konsekwencji świadczenia emerytalnego, jaki obrał organ rentowy, był prawidłowy i prowadził do ustalenia świadczenia w niemalże identycznej kwocie, jak ta, która byłaby ustalona, gdyby czynić obliczenia na podstawie zaświadczenia z 2003 r. Biegły dokonał porównania parametrów obranych do ustalania kapitału początkowego i wykazał, że przyjęcie danych z RP-7 z 2003 r. prowadzi do ustalenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru jako 62,34%, podczas gdy ten ustalony według RP-7 z 2021 r. wynosi 62,21%., kapitał początkowy hipotetyczny na dzień 1 stycznia 1999 r. według danych z 2003 r. wynosi 56.923,24 zł, co oznacza że jest wyższy o 45,98 zł w stosunku do kapitału ustalonego według danych z 2021 r. na kwotę 56.877,26 zł, zaś świadczenie emerytalne w ujęciu 1 filaru FUS zgodnie z RP-7 z 2003 r. wynosi 2.243,74 zł i stanowi wzrost o 1,02 zł brutto do kwoty świadczenia przy uwzględnieniu danych z RP-7 z 2021 r. wynoszącej 2247,72 zł. Przy czym, kwoty te nie obejmują wartości emerytury kapitałowej (II Filar), która jest niezmienna i wynosi 453,87 zł.

Obliczenia i argumentacja biegłego, których istota zasadza się w przywołanym wyżej porównaniu, były dla sądu pomocne. Pozwoliły na ustalenie, że chociaż dane w zakresie kwot świadectw rekompensacyjnych widniejące na zaświadczeniu z dnia 21 listopada 2003 r. nie są powtórzone w zaświadczeniu z dnia 13 października 2021 r. to jednak zostały ujęte przy uwzględnieniu kapitału początkowego. Zatem uwagi ubezpieczonej w zakresie w jakim podnosiła, że dane te nie zostały przez organ uwzględnione, zaś gdyby je uwzględniono wpływałyby na wymiar świadczenia, należało uznać za niezasadne.

Sąd stoi na stanowisku, że marginalne znaczenia ma różnica wartości pomiędzy emeryturą hipotetycznie obliczoną w ujęciu, jakiego domaga się ubezpieczona, tj. z uwzględnieniem danych z RP-7 z 2003 r., a emeryturą obliczoną w decyzji z dnia 20 stycznia 2022 r. – przy wartości kapitału początkowego ustalonego jedną z zaskarżonych decyzji – z dnia 17 stycznia 2022 r. przy zastosowaniu danych wynikających z RP-7 z 2021 r., którego prawidłowość ubezpieczona neguje. Należy przyjąć, że kwoty świadczeń – bez względu na obrany sposób ich obliczania – niezależnie od tego, które dane o wynagrodzeniu przyjąć celem obliczania kapitału początkowego– czy te z RP – 7 z 2003 r., czy te z RP-7 z 2021 r. – są niemalże identyczne.

Z tego powodu ocenił sąd, że organ rentowy – przyjmując dane z zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z 2021 r. – prawidłowo obliczył kapitał początkowy. Prawidłowość tych obliczeń potwierdził biegły z zakresu rachunkowości. Wysokość kapitału początkowego obliczonego decyzją z 4 listopada 2021 r. – była zgodna z dokumentami jaki dysponował sąd na dzień wydania decyzji, ponieważ w tej dacie organ rentowy nie był w posiadaniu danych, co do kwot przyznanych M. M. świadectw rekompensacyjnych. Dopiero załączenie przez ubezpieczoną do odwołania od ww. decyzji dodatkowych dokumentów, z których wynikały dane ilości przyznanych świadectw rekompensacyjnych – co stanowiło nowe okoliczności w myśl art. 114 ust. 1 ustawy emerytalnej – dało podstawę do ponownego ustalenia wartości kapitału początkowego decyzją z dnia 17 stycznia 2022 r. W tym miejscu należy zaznaczyć, że chociaż dane o świadectwach rekompensacyjnych za lata 1991 – 1992 wynikały już z zaświadczenia RP-7 z 2003 r., to organ rentowy aż do 23 września 2021 r. nie był w posiadaniu tego dokumentu. Zaś powzięcie o nim wiedzy wiązało się jednocześnie, z powzięciem wątpliwości co do rzetelności danych z niego wynikających – skoro inne zaświadczenie wystawione przez tego samego pracodawcę – RP-7 z 2018 r. – wskazywało na inne kwoty wynagrodzeń za te same lata. Zasadnym było więc, co słusznie uczynił organ rentowy, wystąpienie do pracodawcy o weryfikację obu dokumentów, co skutkowało pozyskaniem trzeciego zaświadczenia RP-7. Organ rentowy nie miał podstaw, by kwestionować zaświadczenie z 2021 r. pochodzące od pracodawcy, pozyskane w procesie weryfikacji danych ujawnionych na dokumentach sporządzonych wcześniej, oparte – co wynikało z informacji zamieszonej w dokumencie – na kartach wynagrodzeń, a nadto opatrzone adnotacją pracodawcy „poprawione i ostateczne”. Nie może zatem budzić wątpliwości okoliczność, że wówczas – na czas wydania decyzji z 4 listopada 2021 r. – zaświadczenie to, wobec cech o jakich była mowa wyżej, stanowiło podstawę obliczenia kapitału początkowego.

Ww. zaświadczenie było także podstawą obliczeń kapitału początkowego w decyzji z 17 stycznia 2022 r., i w tym zakresie biegły także potwierdził prawidłowość obliczeń organu rentowego, chociaż zaakcentował, że dane z zaświadczenia zostały uzupełnione o dane o ilości świadectw rekompensacyjnych, co w pewnym sensie prowadzi zdaniem sądu do wniosku, że samo zaświadczenie jako niezawierające tych danych – nie było kompletne. Nie zmienia to jednak oceny, co należy wyraźnie podkreślić, że ponowne obliczenie kapitału początkowego w decyzji z dnia 17 stycznia 2021 r. kwoty te już uwzględnia – czego ubezpieczona zdaje się nie przyjmować do wiadomości, a co wszak stanowiło jej zasadniczy argument dla podważenia prawidłowości obliczeń Zakładu. Organ rentowy, dopiero po wydaniu decyzji z 4 listopada 2021 r., wszedł w posiadanie załączonych przez M. M. do odwołania od wzmiankowanej decyzji, dokumentów stanowiących informację pochodzącą od pracodawcy o ilości świadectw rekompensacyjnych – dlatego kapitał początkowy ustalony w dacie wydania decyzji z dnia 4 listopada 2021 r., choć następnie zmieniony – po ujawnieniu nowych okoliczności – na dzień jej wydania był ustalony prawidłowo. Dopiero powzięcie wiedzy przez organ rentowy – po zapoznaniu się z odwołaniem ubezpieczonej z dnia 5 stycznia 2022 r. – o istnieniu dokumentów stanowiących informację o przyznanych świadectwach rekompensacyjnych, a dotychczas nieznanych organowi – dało mu asumpt do ponownego obliczenia kapitału początkowego, co stwierdza decyzja z dnia 17 stycznia 2022 r., a w toku postępowania dowodowego ustalił sąd – opierając się na opinii biegłego, że również ta decyzja nie zawiera błędów skutkujących koniecznością jej zmiany, wobec prawidłowo ustalonej wartości kapitału początkowego.

Konkludując, wskazać należy, że w toku przeprowadzonego postępowania dowodowego, w tym po pozyskaniu opinii biegłego z zakresu księgowości, nie ustalono okoliczności, które słusznymi czyniłby twierdzenia ubezpieczonej. Brak jest podstaw do uwzględnienia stanowiska M. M., w którym prezentuje pogląd o nieprawidłowym zaniżeniu przez organ rentowy na jej niekorzyść wysokości kapitału początkowego i świadczenia emerytalnego. Różnice wartości kapitałów i świadczeń emerytalnych, wykazane przez biegłego, miały jedynie porównawczy charakter.

Po dokonaniu analizy faktów sprawy oraz w oparciu o opinię biegłego, Sąd nie znalazł podstaw do zmiany bądź uchylenia zaskarżonych decyzji. Prawidłowość procedowania organu rentowego przy wydaniu zaskarżonych rozstrzygnięć w kontekście będących ich podstawą przyjętych wartości wynagrodzeń i matematycznych obliczeń co do wysokości ustalonego kapitału początkowego i wysokości przyznanej emerytury została zweryfikowana i potwierdzona w opinii głównej i uzupełniającej biegłego z zakresu księgowości. Biegły nie stwierdził błędów w decyzjach, a Sąd opierając się na twierdzeniach biegłego zawartych w opinii, wobec uznania ich za należycie uzasadnione, jasne i przekonujące – ustalił, że w datach wydania zaskarżonych decyzji określone nimi wysokości kapitału początkowego były prawidłowe, zaś ostatecznie – kapitał początkowy określony decyzją z 17 stycznia 2022 r. odtwarza w sposób prawidłowy kwotę składek na ubezpieczenia emerytalne odwołującej na dzień 1 stycznia 1999 r.

Tym samym, nie znajdują poparcia twierdzenia ubezpieczonej zasadzające się na kwestionowaniu przez nią decyzji z dnia 4 listopada 2021 r. i z dnia 17 stycznia 2022 r. poprzez wskazywanie na okoliczność, że kapitał początkowy ustalony nimi w oparciu o dane z zaświadczenia Rp -7 z 2021 r. jest zaniżony. Stanowisko to nie znalazło potwierdzenia w toku postępowania dowodowego, a pozyskane opinie biegłego sądowego z zakresu rachunkowości, w sposób zrozumiały i logiczny konstruują wniosek przeciwny, tj. taki, że kapitały początkowe, a w konsekwencji także świadczenia emerytalne, byłyby niemalże identyczne, zatem ustalone w sposób obrany przez organ rentowy – są prawidłowe.

W tym stanie rzeczy wobec uznania prawidłowości procedowania organu rentowego i braku podstaw do zmiany zaskarżonych decyzji, należało orzec o oddaleniu odwołań na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.