Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 listopada 2024 roku

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Agnieszka Stachurska

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 7 listopada 2024 roku w Warszawie

sprawy S. Z.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o świadczenie uzupełniające dla osoby niezdolnej do samodzielnej egzystencji

na skutek odwołania S. Z.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 24 października 2019 roku, znak: (...)

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje S. Z. świadczenie uzupełniające dla osoby niezdolnej do samodzielnej egzystencji od 1 września 2019 roku na stałe.

UZASADNIENIE

S. Z. w dniu 28 listopada 2019r. złożył odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 24 października 2019r., znak: (...), odmawiającej prawa do świadczenia uzupełniającego dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji i wniósł o jej uchylenie oraz przyznanie prawa do ww. świadczenia.

W uzasadnieniu odwołania ubezpieczony wskazał, że w orzeczeniach o stopniu niepełnosprawności z 26 września 2000r. oraz z 12 sierpnia 2005r., dołączonych do wniosku o przyznanie świadczenia uzupełniającego, jednoznacznie stwierdzono, że wymaga stałej opieki i pomocy osób drugich w pełnieniu ról społecznych i codziennej egzystencji. W tej sytuacji odmowa przyznania prawa do świadczenia uzupełniającego jest dla niego niezrozumiała, gdyż jego stan zdrowia nie uległ poprawie ( odwołanie z dnia 25 listopada 2019r., k. 3-4 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., a uzasadniając wskazane stanowisko powołał przepisy ustawy z dnia 31 lipca 2019r. o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji, na podstawie których wydał zaskarżoną decyzję. W dalszej części organ rentowy podkreślił, że ubezpieczony w toku postępowania został skierowany na badanie do komisji lekarskiej ZUS, która w orzeczeniu z dnia 24 października 2019r. uznała, że nie jest niezdolny do samodzielnej egzystencji. Wobec niespełnienia przez ubezpieczonego wszystkich warunków wymienionych w ww. ustawie odmówiono mu więc prawa do wnioskowanego świadczenia ( odpowiedź na odwołanie z dnia 30 grudnia 2019r., k. 5 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

S. Z. urodził się (...), stwierdzono u niego upośledzenie umysłowe w stopniu lekkim, padaczkę, nieprawidłowy zapis EEG w okolicach skroniowych, niedorozwój umysłowy i zaburzenia zachowania. Ukończył szkołę specjalną introligatorską, nigdy nie podjął pracy. Codziennie od 9:00 do 15:00 uczęszcza na warsztaty terapii zajęciowej, gdzie zawozi go matka. Organ rentowy decyzją z dnia 2 października 2003r. przyznał S. Z. rentę socjalną na stałe (opinia biegłej sądowej z zakresu psychologii J. K. z 11 listopada 2020r. – k. 28-32 a.s., decyzja z 2 października 2003r. – k. 6 a.r., opinia łączna biegłych sądowych z zakresu psychologii P. T. i psychiatrii P. N. z 26 sierpnia 2024r. – k. 323-344 a.s.).

W dniu 13 września 2019r. S. Z. złożył wniosek o świadczenie uzupełniające dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji ( wniosek z dnia 13 września 2019r., k. 1–2 a.r.). Lekarz orzecznik ZUS w orzeczeniu z dnia 7 października 2019r. wskazał, że ubezpieczony nie jest niezdolny do samodzielnej egzystencji. Następnie sprawa została skierowana do komisji lekarskiej ZUS, która w orzeczeniu z dnia 21 października 2019r. potwierdziła brak niezdolności S. Z. do samodzielnej egzystencji. W oparciu o powyższe orzeczenie Zakład (...) (...)Oddział w W. decyzją z dnia 24 października 2019r., znak: SU1/15/045087726, odmówił ubezpieczonemu prawa do świadczenia uzupełniającego dla osoby niezdolnej do samodzielnej egzystencji ( orzeczenie lekarza orzecznika ZUS z dnia 7 października 2019r. - k. 5 a.r., orzeczenie komisji lekarskiej ZUS z 21 października 2019r. - k. 6 a.r., decyzja ZUS z dnia 24 października 2019r. - k. 7 a.r.).

S. Z. odwołał się od powyższej decyzji ( odwołanie, k. 3-4 a.s.). Postanowieniem z dnia 23 stycznia 2020r. Sąd dopuścił dowód z opinii biegłych sądowych psychologa i neurologa celem ustalenia, czy ubezpieczony jest niezdolny do samodzielnej egzystencji, a jeżeli tak, to od kiedy i na jaki okres ( postanowienie z dnia 23 stycznia 2020r., k. 7 a.s.).

W opinii wydanej w dniu 11 listopada 2020r. biegła sądowa z zakresu psychologii J. K., po przeprowadzeniu analizy dokumentacji zgromadzonej w aktach sprawy, wskazała, że S. Z. jest nadpobudliwy emocjonalnie i ma trudności w funkcjonowaniu społecznym, bywa agresywny wobec bliskich, słabo czyta i pisze, nie rachuje. Zawożony przez matkę, uczęszcza na warsztaty terapeutyczne. Nigdy nie pracował. Ma obniżony rozwój psychoruchowy. Biegła jako przyczyny niepełnosprawności wskazała symbole 10-N, 01-U, 06-B, jak również orzekła trwałą niezdolność do pracy ubezpieczonego ( opinia biegłej sądowej z zakresu psychologii J. K. z 11 listopada 2020r. – k. 28-32 a.s.).

W opinii uzupełniającej z 15 lipca 2021r. ww. biegła sądowa z zakresu psychologii wskazała na brak możliwości oceny opiniowanego w zakresie niezdolności do samodzielnej egzystencji jedynie na podstawie materiału zgromadzonego w aktach sprawy. Podkreśliła, że na podstawie przedstawionej dokumentacji orzeczono jedynie, że opiniowany jest uznany za trwale niezdolnego do pracy ( opinia uzupełniająca z 15 lipca 2021r. – k. 54-55 a.s.).

W opinii wydanej w dniu 12 listopada 2021r. biegła sądowa z zakresu neurologii E. K., po przeanalizowaniu dokumentacji zgromadzonej w aktach sprawy oraz po przeprowadzeniu badania neurologicznego wskazała, że stopień upośledzenia funkcji organizmu ubezpieczonego związany z padaczką i upośledzeniem umysłowym nie uzasadnia orzeczenia niezdolności do samodzielnej egzystencji. W ocenie biegłej ubezpieczony nie wymaga stałej bądź długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspakajaniu podstawowych potrzeb życiowych, za które uważa się: poruszanie w mieszkaniu, przyjmowanie pokarmów, utrzymanie higieny osobistej, ubieranie, załatwianie potrzeb fizjologicznych. Biegła wskazała, że badany jest samodzielny w stopniu umożliwiającym samoobsługę, na dzień badania nie spełnia kryteriów ustalenia uprawnień do świadczenia pielęgnacyjnego ( opinia biegłej sądowej z zakresu neurologii E. K. z 12 listopada 2021r. – k. 102 a.s.).

Postanowieniem z dnia 14 lutego 2022r. Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego psychologa (z wyłączeniem J. K.) celem ustalenia, czy ubezpieczony jest niezdolny do samodzielnej egzystencji, a jeżeli tak, to od kiedy i na jaki okres ( postanowienie z dnia 14 lutego 2022r., k. 121 a.s.).

W opinii wydanej w dniu 12 sierpnia 2022r. biegła sądowa z zakresu psychologii K. P., po przeanalizowaniu dokumentacji zgromadzonej w aktach sprawy oraz przeprowadzeniu badania, wskazała na bardzo niski poziom rozwoju zdolności intelektualnych ubezpieczonego, niezależnych od doświadczenia. Wskazała, że myślenie pojęciowe, uogólnianie, klasyfikowanie, abstrahowanie jest znacznie poniżej normy dla wieku, a rozumienie norm i zasad zachowania w różnych sytuacjach społecznych znacznie obniżone. Ponadto u ubezpieczonego występuje mały zasób słów i wiadomości z różnych dziedzin, sztywność myślenia, mały wgląd w motywy swojego zachowania, a także egocentryzm. Dodatkowo biegła wskazała, że S. Z. jest labilny emocjonalnie, impulsywny, skłonny do zachowań agresywnych. Jest niesamodzielny, niepełnosprawny intelektualnie i wymaga stałej opieki i nadzoru. Biegła stwierdziła u niego osobowość nieprawidłową, modelowaną organicznymi uszkodzeniami (...) (drażliwość, impulsywność) oraz wskazała na niezdolność do samodzielnej egzystencji od urodzenia i na stałe ( opinia biegłej sądowej z zakresu psychologii K. P. z 12 sierpnia 2022r. – k. 134-138 a.s.).

Z uwagi na wniosek organu rentowego, postanowieniem z 19 września 2022r. Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego psychiatry celem ustalenia, czy ubezpieczony jest niezdolny do samodzielnej egzystencji, a jeżeli tak, to od kiedy i na jaki okres ( postanowienie z dnia 19 września 2022r., k. 153 a.s.).

W opinii wydanej w dniu 5 grudnia 2022r. biegła sądowa z zakresu psychiatrii M. P., po przeanalizowaniu dokumentacji zgromadzonej w aktach sprawy oraz przeprowadzeniu badania psychiatrycznego, stwierdziła u ubezpieczonego deficyt intelektu na poziomie upośledzenia umysłowego w stopniu lekkim oraz zaburzenia zachowania uwarunkowane organicznym uszkodzeniem (...). W ocenie biegłej niegłęboki deficyt intelektu nie czyni badanego osobą niezdolną do samodzielnej egzystencji. Zdaniem biegłej zaburzenia zachowania wymagają systematycznego leczenia psychiatrycznego. Ubezpieczony wymaga pomocy lub opieki częściowej, ale ze względu na stan psychiczny nie jest niezdolny do samodzielnej egzystencji ( opinia biegłej sądowej z zakresu psychiatrii M. P. z 5 grudnia 2022r. – k. 162-166 a.s.).

Postanowieniem z dnia 6 lutego 2023r. Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego psychologa (z wyłączeniem J. K. i K. P.) celem ustalenia, czy odwołujący się jest niezdolny do samodzielnej egzystencji, a jeżeli tak, to od kiedy i na jaki okres ( postanowienie z dnia 6 lutego 2023r., k. 180 a.s.).

W opinii wydanej w dniu 1 czerwca 2023r. biegła sądowa z zakresu psychologii D. B., po przeanalizowaniu dokumentacji zgromadzonej w aktach sprawy i przeprowadzeniu badania psychologicznego S. Z. oraz wywiadu z opiekunem – matką, wskazała że w odniesieniu do obszaru emocjonalno-psycho-społecznego, S. Z. wydaje się być osobą niezdolną do samodzielnej egzystencji, na aktualnym etapie i w obecnej sytuacji, w stopniu całkowitym, biorąc pod uwagę obszar intelektualny, społeczny i psychoemocjonalny. W ocenie biegłej badany nie wywiązuje się i nie realizuje podstawowych ról społecznych adekwatnych do jego wieku metrykalnego z uwagi na niepełnosprawność intelektualną, w tym współistniejące zaburzenia zachowania i emocji, jak i rozpoznanie padaczki. Następnie biegła wskazała, że niepełnosprawność intelektualna S. Z. jest na poziomie znacznym, co oznacza poziom rozwoju psycho-emocjonalno-społecznego na poziomie znacznie poniżej normy. Przejawia się to w trudności w funkcjonowaniu w różnorodnym środowisku i samostanowieniu o sobie. Ubezpieczony miał trudności w funkcjonowaniu zawodowym, a co więcej, nie jest w stanie sam kontrolować własnego leczenia - matka pilnuje, aby stosował się do zaleceń lekarza z zakresu psychiatrii. Następnie biegła podkreśliła, że wyniki badań psychologicznych, które miały być przeprowadzone przez biegłego, nie mogły zostać obliczone z uwagi na trudności w rozumieniu stwierdzeń przez badanego. Zdaniem biegłej zaburzenia psychiczne w kierunku zaburzeń emocji i zachowania wymagają terapii i opieki lekarzy specjalistów z zakresu psychiatrii, psychologa i neurologa. Ubezpieczony nie jest zdolny do samodzielnej egzystencji, biorąc pod uwagę obszar psychologiczny, w tym emocjonalno-społeczny ( opinia biegłej sądowej z zakresu psychologii D. B. z 1 czerwca 2023r. – k. 239-263 a.s.).

Postanowieniem z dnia 4 września 2023r. Sąd dopuścił dowód z uzupełniającej opinii biegłej sądowej z dziedziny psychologii D. B. celem wskazania kiedy u ubezpieczonego powstała niezdolność do samodzielnej egzystencji oraz na jaki okres powinna być orzeczona oraz celem ustosunkowania się do zastrzeżeń wobec opinii z czerwca 2023 roku, zgłoszonych przez organ rentowy ( postanowienie z dnia 4 września 2023r., k. 277 a.s.).

W opinii wydanej w dniu 1 stycznia 2024r. biegła sądowa z zakresu psychologii D. B. wskazała, że nadal podtrzymuje wnioski, jakie zawarła w opinii z czerwca 2023 roku. W ocenie biegłej niepełnosprawność orzeczona przez specjalistów wystąpiła przed 16 rokiem życia, natomiast ostateczna decyzja należy do sądu ( opinia uzupełniająca biegłej sądowej z zakresu psychologii D. B. z 1 stycznia 2024r. – k. 285-298 a.s.).

Postanowieniem z 27 marca 2024r. Sąd dopuścił dowód z opinii łącznej biegłych sądowych psychologa (z wyłączeniem J. K., D. B. i K. P.) oraz psychiatry (z wyłączeniem M. P.) celem ustalenia, czy S. Z. jest niezdolny do samodzielnej egzystencji, a jeżeli tak, to od kiedy i na jaki okres ( postanowienie z dnia 27 marca 2024r., k. 312 a.s.).

W opinii psychiatryczno – psychologicznej z dnia 26 sierpnia 2024r. biegli sądowi z zakresu psychologii P. T. oraz psychiatrii P. N., po przeanalizowaniu dokumentacji zgromadzonej w aktach sprawy oraz uwzględnieniu danych z wywiadu, wskazali, że opiniowany jest nadal osobą niezdolną do samodzielnej egzystencji. W ocenie biegłych niezdolność ta powstała przed 16 rokiem życia i ze względu na charakter schorzenia należy uznać ją za stałą ( opinia łączna biegłych sądowych z zakresu psychologii P. T. i psychiatrii P. N. z 26 sierpnia 2024r. – k. 323-344 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny w oparciu o zebrane w sprawie dokumenty, w tym dokumentację medyczną S. Z., konieczną w procesie opiniowania przez biegłych sądowych oraz dokumenty obrazujące przebieg postępowania przed organem rentowym. Zostały one ocenione jako wiarygodne, ponieważ ich treść oraz forma nie budziła zastrzeżeń i nie została zakwestionowana przez strony. Sąd oparł ustalenia faktyczne również na opiniach sporządzonych przez biegłych sądowych: psychologów J. K., D. B., P. T. i K. P., neurologa E. K. oraz psychiatrów M. P. i P. N..

Oceniając wskazane opinie, Sąd miał na uwadze, że biegła J. K. w opinii głównej, jak i uzupełniającej, nie odpowiedziała na pytania sformułowane w tezie dowodowej. Wskazała na stałą niezdolność ubezpieczonego do pracy, co w przedmiotowej sprawie nie było sporne z uwagi na fakt, iż ubezpieczony pobiera rentę socjalną, przyznaną na stałe, został więc uznany przez ZUS za osobę całkowicie niezdolną do pracy. Natomiast w kwestii niezdolności do samodzielnej egzystencji biegła J. K. nie była w stanie zająć stanowiska tylko w oparciu o analizowaną dokumentację medyczną. W związku z powyższym opinie, które wydała, nie były przydatne podczas rozstrzygania w sprawie. W tej sytuacji Sąd zlecił dwóm kolejnym biegłym z zakresu psychologii - D. B. i K. P. – ocenę, czy ubezpieczony jest niezdolny do samodzielnej egzystencji. Stanowisko przedstawione przez wskazane biegłe było zbieżne odnośnie oceny sposobu funkcjonowania ubezpieczonego i wpływu tego na jego możliwość samodzielnego funkcjonowania. Tak D. B., jak i K. P. zgodnie orzekły, że ubezpieczony nie jest zdolny do samodzielnej egzystencji. K. P. wskazała dodatkowo, że stan ten trwa od urodzenia i jest stały. Natomiast D. B., mimo wydania w sumie dwóch opinii, nie wskazała od kiedy i na jaki czas powinna być orzeczona niezdolność do samodzielnej egzystencji, pozostawiając decyzję sądowi. Uwzględniając powyższe Sąd przeprowadził dowód z łącznej opinii biegłych sądowych psychiatry P. N. i psychologa P. T., którzy odnośnie występowania u ubezpieczonego niezdolności do samodzielnej egzystencji potwierdzili stanowisko wcześniej opiniujących psychologów. Ich wnioski w ww. zakresie, jak też dotyczące trwałości tego stanu okazały się zbieżne z tym, co wskazały D. B. i K. P.. Zarazem obaj wymienieni biegli w opinii łącznej wskazali, że niezdolność do samodzielnej egzystencji powstała u S. Z. przed 16 rokiem życia. Uwzględniając powyższe Sąd ocenił opinie biegłych sądowych: D. B., P. T., K. P. i P. N. jako wiarygodne. Zostały one sporządzone w sposób rzetelny i fachowy z uwzględnieniem dostępnej w sprawie dokumentacji medycznej ubezpieczonego oraz po przeprowadzeniu badania i wywiadu. Ponadto prezentowane przez biegłych wnioski, dotyczące niezdolności S. Z. do samodzielnej egzystencji, są zbieżne oraz mają charakter stanowczy i jednoznaczny, a poza tym zostały należycie i przekonująco uzasadnione. Uwzględniając powołane okoliczności, Sąd zaaprobował te opinie biegłych. Tak samo Sąd ocenił opinię biegłej z dziedziny neurologii E. K., która została sporządzona w sposób rzetelny i fachowy. Mimo tego Sąd na jej podstawie nie rozstrzygał w sprawie, biorąc pod uwagę to, że wskazana biegła oceniła w głównej mierze schorzenia neurologiczne, natomiast aspekt społeczny, emocjonalny i psychologiczny został poddany szerokiej i wnikliwej ocenie psychologiczno - psychiatrycznej i to te właśnie opinie były w sprawie decydujące, aczkolwiek jednej z nich – opinii psychiatry M. P. Sąd nie uwzględnił. Wymieniona biegła ograniczyła swe wnioski do wskazania, że deficyt na poziomie upośledzenia umysłowego w stopniu lekkim i zaburzenia zachowania, uwarunkowane organicznym uszkodzeniem (...), nie czynią ubezpieczonego niezdolnym do samodzielnej egzystencji. Według biegłej wymagają systematycznego leczenia psychiatrycznego oraz częściowego wsparcia i pomocy. Biegła nie wyjaśniła jednak, dlaczego konieczna jest ubezpieczonemu tylko pomoc częściowa, podczas kiedy wszyscy biegli z dziedziny psychologii oraz opiniujący łącznie z psychologiem psychiatra P. N., akcentowali że u S. Z. występuje bardzo niski poziom rozwoju zdolności intelektualnych, że myślenie pojęciowe, uogólnianie, klasyfikowanie, abstrahowanie jest znacznie poniżej normy dla wieku, a rozumienie norm i zasad zachowania w różnych sytuacjach społecznych znacznie obniżone. Ponadto u ubezpieczonego występuje mały zasób słów i wiadomości z różnych dziedzin, sztywność myślenia, mały wgląd w motywy swojego zachowania, a także egocentryzm. Dodatkowo S. Z. jest labilny emocjonalnie, impulsywny, skłonny do zachowań agresywnych. Jest niesamodzielny, niepełnosprawny intelektualnie, jak również występuje u niego osobowość nieprawidłowa, modelowana organicznymi uszkodzeniami (...) (drażliwość, impulsywność). Powyższe powoduje trudności w funkcjonowaniu w różnorodnym środowisku i samostanowieniu o sobie. Ubezpieczony miał trudności w funkcjonowaniu zawodowym, a co więcej, nie jest w stanie sam kontrolować własnego leczenia - matka pilnuje, aby stosował się do zaleceń lekarza z zakresu psychiatrii.

Do opinii, które Sąd ocenił jako rzetelne, organ rentowy zgłaszał zastrzeżenia, akcentując w głównej mierze brak konkretów w opiniach, rozbieżność w stosunku do opinii sporządzonej przez komisję lekarską i brak potwierdzenia niesamodzielności. Sąd z takimi zastrzeżeniami nie zgodził się. Choć biegli sądowi nie zastosowali metody badania stosowanej przez organy orzecznicze ZUS, to jednak opisali wszystkie istotne aspekty funkcjonowania ubezpieczonego. Co prawda nie wskazywali w opinie na objawy wytwórcze, ale już sygnalizowali zaburzenia zachowania i deficyty emocjonalne. Podkreślali również niesamodzielność ubezpieczonego w aspekcie samodzielnego przemieszczania się poza miejscem zamieszkania, konieczność kontrolowania jego leczenia, brak zdolności do rozumienia norm i zasad zachowania w różnych sytuacjach społecznych, mały zasób słów i wiadomości z różnych dziedzin, sztywność myślenia, mały wgląd w motywy swojego zachowania, brak umiejętności czytania i pisania. Wobec tego, nawet jeśli ubezpieczony nie posiada objawów wytwórczych i samodzielnie dba o higienę, to trudno uznać, aby był osobą zdolną do samodzielnej egzystencji.

Biorąc pod uwagę powyższe, Sąd nie zgodził się zarzutami organu rentowego, w a konsekwencji tego ocenił, że wniosek o powołanie innych biegłych z powyższych specjalności, zmierza tylko do przedłużenia postępowania i wyjaśnienia okoliczności, które już wyjaśniły opinie w sprawie wydane. Został on więc pominięty na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 i 5 k.p.c.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie S. Z. podlegało uwzględnieniu.

Regulacje dotyczące świadczenia, o które ubiega się ubezpieczony S. Z. zostały zamieszczone w ustawie z dnia 31 lipca 2019r. o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji (tekst jedn. Dz. U. z 2023r., poz. 156), zwanej dalej ustawą o świadczeniu uzupełniającym. Zgodnie z treścią art. 1 ust. 2 tej ustawy, celem świadczenia uzupełniającego jest dodatkowe wsparcie dochodowe osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji. Na podstawie art. 2 ust. 1, takie świadczenie przysługuje osobom, które ukończyły 18 lat i których niezdolność do samodzielnej egzystencji została stwierdzona orzeczeniem o całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji albo orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji, albo orzeczeniem o całkowitej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym i niezdolności do samodzielnej egzystencji, albo orzeczeniem o całkowitej niezdolności do służby i niezdolności do samodzielnej egzystencji.

W myśl art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy o świadczeniu uzupełniającym, w sprawach nieuregulowanych w niniejszej ustawie, dotyczących postępowania w sprawie świadczenia uzupełniającego, wypłaty tego świadczenia oraz wydawania orzeczeń, o których mowa w art. 2 ust. 1, stosuje się odpowiednio m.in. przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, z wyjątkiem art. 136 tej ustawy.

Jedną z przesłanek przyznania świadczenia uzupełniającego jest stwierdzenie niezdolności do samodzielnej egzystencji. Z art. 13 ust. 5 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2023r., poz. 1251), zwanej dalej ustawą emerytalną, wynika, że niezdolność do samodzielnej egzystencji to spowodowana naruszeniem sprawności organizmu konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy drugiej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych. Zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem pojęcie to ma szeroki zakres przedmiotowy, obejmuje bowiem opiekę oznaczającą pielęgnację, a więc zapewnienie ubezpieczonemu możliwości poruszania się, odżywiania, zaspokajania potrzeb fizjologicznych, utrzymywania higieny osobistej, a także pomoc w załatwianiu elementarnych spraw życia codziennego, takich jak robienie zakupów, uiszczanie opłat czy składanie wizyt u lekarza. Niezdolność do samodzielnej egzystencji ma więc wymiar podwójny, dotyczący zarówno podstawowych czynności własnej osoby, jak i czynności życia codziennego. Orzeczenie niezdolności do samodzielnej egzystencji wymaga niemożności samodzielnego wykonywania tych czynności łącznie na obu wskazanych płaszczyznach. W ramach zakresu pojęcia „niezdolności do samodzielnej egzystencji” należy odróżnić opiekę oznaczającą pielęgnację od pomocy w załatwianiu elementarnych spraw życia codziennego, takich jak robienie zakupów, uiszczanie opłat czy składanie wizyt u lekarza (wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 6 marca 2013r., III AUa 1235/12). Pojęcie niezdolności do samodzielnej egzystencji obejmuje z jednej strony opiekę, oznaczającą pielęgnację, czyli zapewnienie ubezpieczonemu możliwości poruszania się, odżywiania, zaspokojenia potrzeb fizjologicznych, czy utrzymania higieny osobistej, a z drugiej strony dotyczy też pomocy w załatwianiu elementarnych spraw życia codziennego, takich jak: robienie zakupów, uiszczanie opłat, składanie wizyt u lekarza, czy załatwianie spraw urzędowych. Dopiero te dwa aspekty ujmowane łącznie wyczerpują zakres znaczeniowy ustawowego pojęcia „niezdolności do samodzielnej egzystencji”. Pojęcie to w zaprezentowanym rozumieniu jest w orzecznictwie utrwalone (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 27 kwietnia 2000r., III AUa 190/00 – Prawo Pracy 2001/3/45; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 21 lutego 2002r., III AUa 1331/01, OSA 2003/7/28; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 6 marca 2003r., I AUa 651/02, Prawo Pracy 2004/7-8/65; wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 20 czerwca 1995r., AUr 531/95, OSA 1995/7-8/56).

Ocena niezdolności do samodzielnej egzystencji wymaga wiadomości specjalnych. W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, do dokonywania ustaleń w zakresie oceny stopnia zaawansowania chorób oraz ich wpływu na stan czynnościowy organizmu, uprawnione są osoby posiadające fachową wiedzę medyczną, a zatem okoliczności tych można dowodzić tylko przez dowód z opinii biegłych sądowych, zgodnie z treścią art. 278 k.p.c. Opinia biegłego ma na celu ułatwienie Sądowi należytej oceny zebranego materiału dowodowego wtedy, gdy potrzebne są do tego wiadomości specjalne. Dlatego też opinie sądowo - lekarskie sporządzone w sprawie przez lekarzy specjalistów, mają zasadniczy walor dowodowy dla oceny schorzeń wnioskodawcy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 11 lutego 2016r., III AUa 1609/15).

Badając istnienie analizowanej, a w przedmiotowej sprawie spornej przesłanki warunkującej przyznanie ubezpieczonemu prawa do świadczenia uzupełniającego, Sąd dopuścił dowód z opinii biegłych sądowych specjalistów z dziedziny psychologii, psychiatrii i neurologii. Ich ocena została już wcześniej zaprezentowana. Uzupełniając ją, podkreślić należy, że wbrew stanowisku Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, ubezpieczony – mimo, że jak wynika z opinii biegłych, samodzielnie porusza się po mieszkaniu, potrafi się ubrać, czasem coś ugotuje i zrobi drobne zakupy – to musi pozostawać pod nadzorem osoby bliskiej, która pilnuje ubierania się, procesu leczenia i przyjmowania leków. Poza tym ubezpieczony, mimo możliwości przygotowania sobie posiłku czy zrobienia drobnych zakupów, z uwagi na liczne opisane deficyty, w tym słabą umiejętność pisania i czytania, nie jest w stanie zadbać w domu o wszystkie swoje potrzeby. Trzeba podkreślić, że nie sprowadzają się one tylko do nałożenia ubioru, ale także do dbałości o to, by był odpowiedni do pogody, co spoczywa na matce ubezpieczonego. Fakt zaś, że ubezpieczony przygotuje niewielki posiłek czy zrobi drobne zakupy także nie wyczerpuje pojęcia samodzielności. By o takiej można było mówić, ubezpieczony powinien być w stanie zadać nie tylko o zakup wszystkich potrzebnych mu rzeczy życia codziennego, ale także o swoje potrzeby na co dzień (higiena, posiłki, zakupy, sprzątanie itd.). W przypadku ubezpieczonego nie można o tym mówić, a tym bardziej o jego samodzielności w załatwianiu swoich spraw poza domem. Ubezpieczony nie porusza się poza domem sam, przez matkę jest dowożony na terapię zajęciową, nie jest też osobą, która załatwia samodzielnie sprawy urzędowe. W takiej sytuacji nie ma podstaw, by przyjąć, że tylko częściowa pomoc czy wsparcie byłyby wystarczające. Ubezpieczony zatem – jak orzekli biegli, do których opinii sąd się odwołał – nie jest zdolny do samodzielnej egzystencji. Stan ten występował u niego przed 16 rokiem życia, a w każdym razie przed datą złożenia wniosku o świadczenie uzupełniające. Poza tym ma charakter stały, gdyż nie ma rokowań poprawy stanu ubezpieczonego.

Wobec powyższego Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. w ten sposób, że przyznał S. Z. prawo do świadczenia uzupełniającego od pierwszego dnia miesiąca, w tym został złożony wniosek, a więc od 1 września 2019r., na stałe.