Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 listopada 2021 roku

Sąd Okręgowy Warszawa- Praga w Warszawie III Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Konrad Gradek

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Joanna Roszczyk

po rozpoznaniu w dniu 22 listopada 2021 roku w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa W. R., D. K. i J. K.

przeciwko (...) Bank Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.

o ustalenie nieważności umowy

I.  ustala nieważność całej umowy kredytu hipotecznego nr (...) indeksowanego do (...), sporządzonej w dniu 24 lipca 2006 roku, zawartej pomiędzy (...) Bank S.A. w K. – (...) Oddziałem w Ł. a W. R., D. K. i J. K.;

II.  zasądza od pozwanego (...) Bank Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. solidarnie na rzecz powodów W. R., D. K. i J. K. kwotę 1000 (jeden tysiąc) złotych tytułem zwrotu kosztów opłaty od pozwu oraz kwotę 10.817 (dziesięć tysięcy osiemset siedemnaście) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt III C 1517/20

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 27 listopada 2020 r. (data złożenia w placówce pocztowej) powodowie W. R., D. K. i J. K. wnieśli o ustalenie nieważności całej umowy kredytu hipotecznego nr (...) indeksowanego do (...) z dnia 27 lipca 2006 r. łączącej powodów z pozwaną (...) Bank spółką akcyjną z siedzibą w W..

Ponad powyższe powodowie wnieśli o zasądzenie od pozwanej spółki solidarnie na ich rzecz zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych, z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie, do dnia zapłaty.

Uzasadniając dochodzone roszczenie powodowie wskazali, że wynika ono z zawartej
z poprzednikiem prawnym pozwanej spółki umowy kredytowej indeksowanej kursem (...), która w ich ocenie miała zawierać niedozwolone klauzule umowne dotyczące kwestii indeksacji kredytu do (...).

(pozew k. 3 i nast.).

W odpowiedzi na pozew, złożonej w dniu 14 stycznia 2021 r., strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie solidarnie od powodów na rzecz pozwanej zwrotu kosztów postępowania, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

(odpowiedź na pozew k. 56 i nast.).

Do czasu zakończenia postępowania stanowiska procesowe stron nie uległy zmianie.

(pismo k. 134 i nast., skrócony protokół k. 177, k. 215v).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny.

W dniu 27 lipca 2006 r. powodowie W. R., D. K., J. K. (dalej również: (...)) zawarli z poprzednikiem prawnym pozwanej, (...) Bank S.A.
z siedzibą w K. (dalej: Bank) umowę kredytu hipotecznego nr (...) indeksowanego do waluty obcej (dalej: (...)).

Na mocy postanowień Umowy Bank udzielił powodom kredytu w kwocie 289.563,23 (...) indeksowanego kursem (...), na warunkach określonych w Umowie oraz Regulaminie do umowy kredytu hipotecznego, stanowiącego integralną część Umowy.

Kredyt przeznaczony był na pokrycie części ceny nabycia nieruchomości oraz związanymi z tym opłatami z tytułu ubezpieczeń i kosztów ustanowienia hipoteki.

Kredyt podlegał spłacie w 324 równych miesięcznych ratach kapitałowo-odsetkowych.

Zgodnie z § 2 ust. 2 Umowy, w dniu wypłaty kredytu lub każdej transzy kredytu kwota wypłaconych środków miała być przeliczana na walutę, do której indeksowany jest kredyt według kursu kupna walut określonego w „Bankowej tabeli kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut obcych” – obowiązującego w dniu uruchomienia środków.

Natomiast zgodnie z § 4 ust. 2 wysokość zobowiązania miała być ustalana jako równowartość wymaganej spłaty wyrażonej w walucie indeksacyjnej – po jej przeliczeniu według kursu sprzedaży walut określonego w „Bankowej tabeli kursów walut dla kredytów dewizowych oraz indeksowanych kursem walut obcych” do waluty wyrażonej w umowie – obowiązującego w dniu spłaty.

(bezsporne; dowód: umowa k. 37-39, pouczenie k. 109, załącznik k. 110, oświadczenie k. 111, regulamin k. 113-117).

W dniu 30 października 2009 r. został sporządzony Aneks nr (...) do Umowy, którego przedmiotem była zmiana przeliczania wysokości zobowiązania. Aneks wprowadził zapis na mocy którego wysokość zobowiązania miała być ustalana jako równowartość wymaganej spłaty wyrażona w (...) po jej przeliczeniu według kursu sprzedaży walut ustalonego przez Narodowy Bank Polski.

(bezsporne; dowód: aneks k. 40v-41).

Strona powodowa, dokonując spłat rat kredytu w wysokości i przy zastosowanym oprocentowaniu uiściła na rzecz pozwanej spółki od dnia 2 maja 2008 r. do dnia 28 sierpnia 2020 r. kwotę 260.252,44 zł tytułem kapitału, odsetek, prowizji, składek ubezpieczenia i innych opłat.

(bezsporne).

W dniu 4 stycznia 2010 r., w wyniku połączenia (...) Bank S.A. z (...) Bank S.A., powstał (...) Bank S.A.

(bezsporne).

Powodowie zawarli umowę kredytu jako konsumenci. Przy zawarciu Umowy korzystali z usług doradcy kredytowego (...) S.A. Powyższy podmiot przeprowadził
z Kredytobiorcami formalności związane z zawarciem umowy kredytu. Oferta kredytu indeksowanego do waluty (...) została powodom przedstawiona jako jedyna możliwość zaciągnięcia kredytu z uwagi na ich niską zdolność kredytową. Wniosek kredytowy został wypełniony przez doradcę kredytowego. Umowa kredytu została przygotowana przez Bank
i podpisana przez Kredytobiorców w siedzibie doradcy kredytowego. Powodowie nie mieli możliwości negocjowania warunków Umowy. Powodowie zostali poinformowani, że kurs (...) jest bardzo stabilny i bezpieczny. Kredytobiorcom zostały przedstawione kursy (...) z kilku lat wstecz. Nie mówiono o tym, jak kurs (...) będzie mógł się kształtować w przyszłości. Powodom nie zostały przedstawione zasady według jakich wyliczano kurs, na podstawie którego obliczana była wysokość rat pobieranych przez Bank. Kredytobiorcom nie została przedstawiona symulacja dotycząca ryzyka walutowego związanego z waloryzacją. Powodowie nie zostali poinformowani na czym polega mechanizm indeksacji (...) do(...)

(dowód: wnioski kredytowe k. 101-108v, częściowo zeznania świadka T. G. k. 206-209, 2012-2013, zeznania powodów: D. K., J. K., W. R. – płyta CD z e-protokołem k. 179).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych dowodów oraz bezspornych twierdzeń stron, w oparciu o następującą ocenę zgromadzonego materiału dowodowego.

Sąd dał wiarę dokumentom prywatnym na okoliczności określone dyspozycjami art. 245 k.p.c. Sąd uznał przedmiotowe dokumenty za wiarygodne mając w tym zakresie na względzie art. 229 k.p.c. i art. 230 k.p.c. Żadna ze stron nie kwestionowała ich prawdziwości
i autentyczności.

Zeznania świadków T. G., doradcy kredytowego, zostały obdarzone przymiotem wiarygodności w zakresie w jakim korespondowały one z zeznaniami powodów. Wskazać należało, że świadek zeznawał w dużej mierze na okoliczność ogólnego sposobu postępowania przy zawieraniu umów kredytowych, co nie miało znaczenia dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy. Równocześnie przy wartościowaniu dowodu z zeznań świadka
i dowodu z zeznań powodów, Sąd miał na względzie, że powyższy świadek pośredniczył
w zawieraniu wielu umów kredytowych, w przeciwieństwie do powodów. Powyższa okoliczność w sposób naturalny wpływa na procesy pamięciowe. Każda osoba dokładniej zapamiętuje wydarzenie, którego charakter był niejako wyjątkowy w jej życiu i miał na nie istotny wpływ, niż osoba, która przez wiele lat podejmuje zbliżone do siebie czynności wynikające z obowiązków zawodowych.

Sąd uznał, że zaszła potrzeba przesłuchania stron postępowania, wobec istnienia niewyjaśnionych faktów, które były istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, a nie było możliwe ich ustalenie na podstawie zgromadzonych dowodów z dokumentów – zgodnie z art. 299 k.p.c.

Równocześnie zasadnym było ograniczenie dowodu z przesłuchania stron, do przesłuchania powodów na podstawie art. 302 § 1 k.p.c. Powyższe uzasadniało występowanie po stronie pozwanej instytucji finansowej. Przesłuchanie przedstawiciela strony pozwanej byłoby niecelowe i nie wnosiłoby nic istotnego do sprawy. Pozwana spółka zajęła stanowisko w sprawie w składanych pismach procesowych, przedstawiając swoje twierdzenia w sposób wyczerpujący.

Zeznania powodów zostały uznane za wiarygodne. Okoliczności związane
z zawarciem umowy kredytu zostały przez nich przedstawione w sposób logiczny i spójny.
Z zeznań powodów wynika, że przy zawieraniu Umowy nie dysponowali oni dostatecznym rozeznaniem w zakresie ryzyka kursowego oraz zastosowanych w Umowie klauzul waloryzacyjnych. Z zeznań powodów wynika, że pracownicy Banku nie przekazali Kredytobiorcom informacji na temat ryzyka związanego z zaciągnięciem kredytu waloryzowanego do waluty (...). O woli rzeczywistego opisania okoliczności związanych
z podpisaniem przedmiotowej Umowy świadczy fakt, iż powodowie zeznali na okoliczności dla nich niekorzystne, takie jak zaniedbanie głębszej analizy treści i warunków zawieranej umowy.

Powodowie jednoznacznie wyrazili zgodę na stwierdzenie nieważności Umowy.
W złożonych oświadczeniach wykazali, iż wiedzą jakie konsekwencje będą się z tym wiązać.

Na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 5 k.p.c., pominięto wniosek dowodowy strony pozwanej z zeznań świadka R. D. na okoliczności wyszczególnione
w odpowiedzi na pozew w pkt. 1 na k. 57. Okoliczności na jakie miał zeznawać powyższy świadek zostały wykazane za pomocą pozostałych dowodów, a także wynikały z wiedzy powszechnej.

W oparciu o art. 235 ² § 1 pkt 2 i 5 k.p.c. Sąd pominął wniosek dowodowy strony pozwanej co do przeprowadzenia w sprawie opinii biegłego z zakresu finansów i bankowości na okoliczności wskazane w odpowiedzi na pozew w pkt. 7 na k. 58v. Istotą przedmiotowej sprawy było ustalenie ważności bądź nieważności zawartej przez strony umowy kredytu, stąd bezzasadne było ustalanie wysokości nadpłaty w spłacie kredytu a także pozostałych wskazanych przez pozwaną okoliczności.

Pominięciu, na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c., podlegały dowody z następujących dokumentów dołączonych do odpowiedzi na pozew: wydruków kalkulatora kredytowego, Obwieszczenia Prezesa Narodowego Banku Polskiego, Raportu Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego oraz artykułu (...). Przedmiotowe dokumenty nie mają żadnego związku z rozpoznawaną sprawą. Zawierają one wyłącznie ogólne dane, które nie odnoszą się do okoliczności związanych z zawarciem analizowanej Umowy, ani do stron niniejszego sporu.

Sąd zważył, co następuje.

Powództwo podlegało uwzględnieniu.

Zgodnie z 69 ust. 1 Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (dalej:
„Pr. bank.”), przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel,
a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

Legitymacja czynna i bierna stron postępowania nie budziła wątpliwości i nie była kwestionowana. Okoliczność zawarcia umowy kredytu wynikała ze zgromadzonych w sprawie dowodów z dokumentów, zeznań świadka, powodów, a także zgodnych twierdzeń stron.
W świetle zgromadzonych dowodów nie budził wątpliwości fakt, że powodowie pozostają dłużnikami pozwanej spółki, z tytułu przedmiotowej umowy, która została zawarta
z poprzednikiem prawnym pozwanej. Powyższe okoliczności, jak również treść Umowy i jej wykonywanie były bezsporne.

Zawarta Umowa była kredytem złotówkowym, zawierającym zapisy dotyczące waloryzacji do (...). Był to tzw. kredyt indeksowany do waluty franka szwajcarskiego. Kredyt indeksowany polega na tym, że bank udziela kredytobiorcy kredytu w polskich złotych, przy czym jego wysokość jest indeksowana według kursu danej waluty w dniu wypłaty. Indeksacja występuje również w celu określenia rat kredytowych, które są przeliczane w dniu ich płatności, zgodnie z umową na polskie złote stosownie do kursu danej waluty, tj. po kursie sprzedaży kontrahentowi banku. Taki rodzaj umowy kredytowej ma na celu przeliczenie polskich złotych na walutę kredytu, a więc poniekąd też utrzymanie wartości świadczeń w czasie (waloryzacja). Za powstanie tego mechanizmu przeliczeniowego odpowiedzialny jest spread walutowy - różnica pomiędzy kursem sprzedaży, a ceną kupna aktywów.

Powodowie podnosili zarzut zastosowania w umowie niedozwolonych klauzul indeksacyjnych dotyczących przeliczenia kredytu na franki szwajcarskie. W związku
z powyższym, koniecznym było dokonanie oceny, czy łącząca strony umowa zawierała tzw. niedozwolone postanowienia umowne.

Zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Stosownie do art. 385 ¹ § 2 k.c., jeżeli postanowienie umowy zgodne z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie.

Sąd poddał analizie przesłanki wyszczególnione w przywołanym przepisie w kontekście niniejszej sprawy.

Charakter i cel zawartej między stronami umowy kredytowej wskazuje jednoznacznie, że powodowie, zaciągając powyższe zobowiązanie, działali jako konsumenci w myśl art. 22 ¹ k.c. Natomiast pozwana spółka (a także jej poprzednik prawny), jako instytucja finansowa zajmująca się m.in. udzielaniem pożyczek i kredytów bankowych, jest profesjonalnym uczestnikiem obrotu. Tym samym postanowienia waloryzacyjne były stosowane przez przedsiębiorcę wobec konsumentów.

Odnosząc się do postanowień określających główne świadczenia stron, wskazać należy, że najnowsze orzecznictwo Sądu Najwyższego uznaje, że postanowienia wyznaczające kursy waluty, które składają się na klauzulę waloryzacyjną zawartą w umowie kredytu stanowią postanowienia określające główne świadczenia stron w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 kwietnia 2019 r., III CSK 159/17, Lex nr 2642144, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2019 r., I CSK 242/18, Lex nr 2690299). Postanowienia określające główne świadczenia stron nie podlegają kontroli pod kątem ich abuzywności, jedynie pod warunkiem, że zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Opiera się to na założeniu, zgodnie z którym postanowienia określające główne świadczenia stron odzwierciedlają rzeczywistą wolę konsumenta, co – jak wykazał materiał dowodowy –
w niniejszej sprawie nie miało miejsca.

Umowa kredytu łącząca strony została zawarta przy wykorzystaniu stosowanego
w Banku wzorca umowy. Zgodnie z art. 384 § 1 k.c. ustalony przez jedną ze stron wzorzec umowy, w szczególności ogólne warunki umów, wzór umowy, regulamin, wiąże drugą stronę, jeżeli został jej doręczony przed zawarciem umowy. Zgodnie z art. 385 ¹ § 3 k.c. nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Taka sytuacja miała miejsce między stronami postępowania. Wszystkie dokumenty kształtujące treść stosunku prawnego pomiędzy Bankiem a Kredytobiorcami zostały opracowane przez Bank i przedstawione powodom przy podpisywaniu Umowy przez doradcę kredytowego. Tym samym powodowie zostali pozbawieni możliwości negocjacji zapisów umownych. Wynika to z okoliczności sprawy ustalonych na podstawie zeznań świadka oraz powodów.

Przepis art. 385 ¹ § 1 k.c. stanowi o kształtowaniu przez zapisy umowne praw
i obowiązków konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Sąd Najwyższy wskazał, że przez użyte w art. 385 ¹ § 1 k.c. określenie „rażącego naruszenia interesów konsumenta” należy rozumieć nieusprawiedliwioną dysproporcję praw
i obowiązków na jego niekorzyść w określonym stosunku obligacyjnym, natomiast „działanie wbrew dobrym obyczajom” wyraża się w tworzeniu przez partnera konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową tego stosunku (wyrok Sądu Najwyższego
z dnia 13 lipca 2005 r., I CK 832/04). Tym samym przedsiębiorca, formułując zapisy wzorca umowy powinien działać wobec konsumenta lojalnie i uczciwie, dążąc do zapewnienia równowagi kontraktowej.

Zamieszczane w umowach lub w stanowiących integralne części umów regulaminach postanowienia pozwalające bankom na przeliczanie rat indeksowanych oraz denominowanych przy posługiwaniu się tabelą kursową mogą zostać uznane za klauzule abuzywne. Dotyczy to sytuacji, kiedy takie tabele kursowe zostały wprowadzone i są ustalane jednostronnie przez bank, przy jednoczesnym uniemożliwieniu konsumentom wpływu na powyższe.
W szczególności dotyczy to takich sytuacji, gdy z zapisów umowy nie wynika w żaden sposób, jaka tabela stanowi podstawę ustalania kursów i w jaki sposób kursy sprzedaży
i kupna waluty znajdujące się w takich tabelach walut są ustalane.

Orzecznictwo w przedmiocie tzw. klauzul abuzywnych w kredytach waloryzowanych do (...) aktualnie kształtuje się w sposób jednolity. Kluczowym orzeczeniem kształtującym linię orzeczniczą jest wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia
3 października 2019 r., w sprawie C-260/18, w którym podjęto się wykładni art. 6 ust. 1 Dyrektywy 93/13. Powyższe znalazło swoje odzwierciedlenie w najnowszym orzecznictwie Sądu Najwyższego, czego wyrazem jest wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2019 r., II CSK 483/18. Powyższa linia orzecznicza została w pełni podzielona przez tutejszy Sąd.

Przeprowadzone w sprawie postępowanie dowodowe pozwoliło na ustalenie, że zawarte w łączącej strony umowie kredytowej postanowienia dotyczące waloryzacji kwoty kredytu do (...) miały charakter niedozwolonych postanowień umownych.

Przedmiotowe zapisy nie zostały uzgodnione indywidualnie z Kredytobiorcami, a przy zawieraniu Umowy posłużono się wzorcem umownym. Powodowie nie mieli możliwości negocjowania z Bankiem warunków umowy, ani rzeczywistego wpływu na treść postanowień umownych. Postanowienia te tworzyły też prawa i obowiązki Kredytobiorców w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszały ich interesy. Dokumenty przedstawione powodom przy podpisywaniu Umowy nie wyjaśniały w sposób jednoznaczny w jaki sposób ustalono kursy walut w tabeli Banku. Powyższe nie wynika z treści Umowy, czy Aneksu. Bank nie dochował w tym zakresie obowiązku informacyjnego względem Kredytobiorców. Poprzednik prawny pozwanej zachował się w sposób nielojalny oraz nieuczciwy w stosunku do Kredytobiorców, zapewniając sobie możliwość dowolnego ustalania kursu kupna oraz kursu sprzedaży waluty obcej na potrzeby przeliczenia kwoty zobowiązania powodów oraz następnie przeliczania wysokości poszczególnych rat. Kurs ten odnoszony był bowiem wyłącznie do tabel kursów walut obowiązujących w Banku w określonym dniu, bez doprecyzowania
w oparciu o jakie kryteria Bank ten kurs wylicza. Sytuacja taka doprowadziła do naruszenia równowagi kontraktowej. W oparciu o zastosowane postanowienia umowne, Bank mógł dobrowolnie kształtować wysokość kursów waluty obcej, w sposób arbitralny decydując tym samym zarówno o wysokości zobowiązania Kredytobiorców. Zastosowane postanowienia umowne umożliwiały Bankowi na uzyskanie korzyści finansowych, które jednocześnie stanowiły dla strony powodowej dodatkowe obciążenia finansowe. Wobec braku oparcia zasad ustalania wysokości kursów wymiany o obiektywne i przejrzyste kryteria oszacowanie wysokości zobowiązania powodów nie było i nie jest możliwe. Kursy wykorzystywane przez Bank nie były kursami średnimi, lecz kursami kupna i sprzedaży, a więc z zasady zawierały wynagrodzenie (tzw. spread) – marżę Banku za dokonanie transakcji kupna lub sprzedaży, której wysokość jest zależna tylko i wyłącznie od jego woli.

Samo zastosowanie tzw. spreadu przy rozliczaniu wypłaty i spłaty kredytu udzielanego, wypłacanego i spłacanego w walucie polskiej, a jedynie waloryzowanego kursem waluty obcej, nie miało racjonalnego uzasadnienia i było sprzeczne z dobrymi obyczajami, naruszając interesy kredytobiorcy. W przypadku takiego kredytu nie dochodzi bowiem do żadnych realnych transakcji walutowych związanych bezpośrednio z udzieleniem kredytu, a jedynie do szeregu obliczeń, których celem jest określenie wartości kredytu udzielonego w (...) oraz wartości poszczególnych rat spłaty według miernika wartości, jakim jest kurs waluty obcej. Stosowanie w tym celu różnych kursów nie ma zatem racjonalnego uzasadnienia. Bank nie ponosi bowiem żadnych kosztów zakupu waluty w celu wypłaty konkretnego kredytu udzielanego w złotych, ani kosztów jej sprzedaży na rzecz kredytobiorcy i nie powinien również oczekiwać ich zwrotu, jaki i dodatkowego wynagrodzenia (zysku)
z tytułu takich czynności. Zastosowanie dwóch różnych kursów, z których jeden jest wyższy (kurs sprzedaży, według którego ustalana jest wysokość rat spłaty), prowadzi natomiast do sytuacji, w której kredyt wypłacony w walucie polskiej, a następnie ustalony w walucie obcej według kursu niższego (kursu kupna), przy spłacie staje się już kredytem w kwocie wyższej (bez uwzględnienia wahań kursowych samej waluty). Wysokość raty spłaty jest bowiem ustalona według kursu wyższego (sprzedaży), co oznacza, że suma tych rat (czyli wysokość kredytu pozostałego do spłaty wraz z odsetkami) też jest wyższa niż obliczona
z zastosowaniem kursu niższego (kursu kupna), jaki obowiązywał przy wypłacie. Zastosowanie powyższych klauzul spowodowało, że zobowiązanie Kredytobiorców wobec Banku już w dniu wypłaty kredytu stanowiło znacznie wyższą wartość od kwoty udzielonego kredytu, z czego powodowie w ogóle nie zdawali sobie sprawy i o czym nie zostali poinformowani przez pracowników Banku. W Umowie przywołano dwa rodzaje kursów: kurs kupna, według którego po wypłacie kwoty kredytu miano ustalić wysokość udzielonego kredytu w walucie obcej, oraz kurs sprzedaży, według którego miało następować ustalenie wysokości kolejnych rat spłaty i ich rozliczenie. Oba kursy miały wynikać z tabeli kursów ustalanej samodzielnie przez Bank, przy czym nie wykazano, aby umowa stron przewidywała konkretne i sprawdzalne kryteria ustalania takiego kursu.

Powodowie, jako kredytobiorcy – konsumenci – nie znali zasad ustalania kursów walut stanowiących podstawę dokonywanych przez Bank przeliczeń. Nie zostały im wyjaśnione
w jakikolwiek sposób zasady określenia kursów walut, mających istotne znaczenia dla wykonania przez Kredytobiorców umowy, a więc stanowiących podstawę do obliczenia należnego im od Banku świadczenia przeliczonego na walutę obcą oraz przypadających od nich na rzecz kredytodawcy spłat. Nie podano jakichkolwiek obiektywnych kryteriów służących do jego ustalenia. Sytuacja, w której konsumenci pozbawieni są możliwości weryfikacji zasad, jakimi kieruje się bank przy ustaleniu wysokości należnego kredytobiorcom świadczenia oraz określeniu kwot poszczególnych rat spłaty, wyrażonych w walucie obcej w odniesieniu do należnych od konsumentów kwot, w sposób istotny wpływa na ich interesy. Prowadzi to do postawienia konsumentów w nierównej sytuacji i skutkuje naruszeniem zasady ekwiwalentności świadczeń. Powoduje to złamanie zasady równorzędności stron, poprzez nadanie jednej z nich – będącej podmiotem profesjonalnym – większych uprawnień, co do możliwości samodzielnego ustalania kursów waluty. Równocześnie zastosowane przez Bank rozwiązania spowodowały, że w istocie nie ponosił on żadnych umownych ograniczeń w tym zakresie. Poddanie tak istotnych dla kontrahentów Banku kwestii, wpływających na wysokość należnych od niego świadczeń, jedynie woli przedsiębiorcy prowadzi do rażącego naruszenia interesów konsumenta.

Zastosowane w przedmiotowej umowie klauzule przeliczenia kredytu – udzielonego
w(...) na (...) przy jego uruchamianiu – wyrażone w § 2 ust. 2 Umowy oraz przeliczenia na (...)rat kredytu wyrażanych w harmonogramie w (...) przy ich spłacie – wyrażonych w § 4 ust. 2 Umowy, stanowią wyraz oczywistego naruszenia praw konsumenta i są sprzeczne
z dobrymi obyczajami. O takim charakterze klauzul zastosowanych w Umowie wielokrotnie wypowiadało się orzecznictwo.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 22 stycznia 2016 r., I CSK 1049/14 oraz wyroku z dnia 4 kwietnia 2019 r., III CSK 159/17, wywiódł, że mechanizm ustalania przez bank kursów waluty, pozostawiający bankowi swobodę, jest w sposób oczywisty sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta. Klauzula, która nie zawiera jednoznacznej treści i przez to pozwala na pełną swobodę decyzyjną banku w kwestii bardzo istotnej dla konsumenta, dotyczącej kosztów kredytu, jest klauzulą niedozwoloną. Jeszcze silniej zaakcentowano to w wyroku II CSK 483/18, gdzie wskazano, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego wielokrotnie stwierdzano już, że mechanizm ustalania kursów waluty, który pozostawia bankowi swobodę, jest w sposób oczywisty sprzeczny z dobrymi obyczajami
i rażąco narusza interesy konsumenta, a klauzula która nie zawiera jednoznacznej treści, a przez to pozwala na pełną swobodę decyzyjną banku jest klauzulą niedozwoloną w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c.

Zastosowane przez Bank zapisy waloryzacyjne, które prowadziły do samodzielnego ustalania kursu przez bank i podawania w tabeli kursowej banku na dany dzień – co
w przeszłości było powszechnie stosowane przez banki – zostały uznane za abuzywne przez Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów – m.in. w wyroku (...) z dnia 14 grudnia 2010 r., sygn. akt XVII AmC 426/09. Postanowienia tożsame z tymi zawartymi w Umowie łączącej strony zostały wpisane do rejestru klauzul niedozwolonych prowadzonego przez Prezesa UOKiK pod nr (...) i (...).

Co do zasady wynikającej z art. 385 ¹ § 1 k.c. in principio postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go. Zgodnie z jednolitym orzecznictwem (...) (np. wyrok z dnia 3 października 2019 r. w sprawie C-260/18 D.) abuzywne zapisy należy wykreślić z umowy nie naruszając pozostałych jej postanowień.

W przedmiotowej sprawie dokonanie prostego wykreślenia abuzywnych klauzul spowoduje, że umowa stanie się niewykonalna w całości. Nadal bowiem pozostaną w niej zapisy mówiące o jej indeksowaniu do waluty franka szwajcarskiego. Jednakże nie sposób będzie określić sposobu w jaki należy przeliczyć kwotę udzielonego kredytu do (...),
a w dalszej kolejności jaka będzie wysokość poszczególnych rat, a także – jak przeliczyć wysokość poszczególnych rat wyrażonych w (...) na walutę polską. Nie jest w takim przypadku zasadne zastosowanie przez Sąd, niejako „z urzędu” średniego kursu NBP w miejsce przytoczonych klauzul abuzywnych, albowiem godziłoby to w interes strony powodowej, jako konsumentów. Co więcej zakaz zastępowania niedozwolonych postanowień innymi regulacjami prawa krajowego podkreślany jest w orzecznictwie (...), na gruncie art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13/EWG.

Za nieważnością umowy kredytu indeksowanego z uwagi na abuzywność klauzul
o przeliczeniach walutowych opowiedział się wyraźnie Sąd Najwyższy w wyroku z dnia
11 grudnia 2019 r., sygn. akt V CSK 382/18 wskazując, że po wyeliminowaniu tego rodzaju klauzul utrzymanie umowy o charakterze zamierzonym przez strony nie jest możliwe, co przemawia za jej całkowitą nieważnością.

Eliminacja z treści umowy postanowień dotyczących głównych świadczeń stron związanych z określeniem wysokości rat kapitałowo-odsetkowych oraz wysokości niespłaconej części kredytu prowadziłoby do wniosku, że istotne przedmiotowo postanowienia kredytu nie zostały określone w umowie łączącej strony. Powoduje to niemożność wykonania świadczenia określoną w art. 387 § 1 k.c. Zgodnie zaś z tym przepisem umowa o świadczenie niemożliwe jest nieważna.

Powodowie swoje roszczenie o ustalenie nieważności wywodzili z art. 189 k.p.c., zgodnie z którym, powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Interes prawny zachodzi wówczas, gdy sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, zapewni stronie powodowej ochronę jej prawnie chronionych interesów, czyli definitywnie zakończy spór istniejący lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu takiego sporu w przyszłości (wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 5 kwietnia 2007 r., sygn. III AUa 1518/05, Lex nr 257445).
W orzecznictwie przyjęto, że nie zachodzi z reguły interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c., gdy zainteresowany może osiągnąć w pełni ochronę swych praw na innej drodze, zwłaszcza
w drodze powództwa o zasądzenie świadczeń pieniężnych lub niepieniężnych (orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 22 listopada 2002 r., sygn. IV CKN 1519/00, LEX nr 78333).

W ocenie Sądu powodom przysługiwał interes prawny w żądaniu ustalenia nieważności umowy kredytu. Wobec sporu między stronami, co do ważności umowy kredytu, która wiąże strony i jest wykonywana, jedynie sądowy wyrok ustalający nieważności umowy może uregulować sytuację prawną stron, kończąc powyższy spór.

Mając na uwadze powyższe, Sąd w pkt. I sentencji wyroku, na podstawie powołanych wyżej przepisów ustalił, że przedmiotowa umowa kredytu jest nieważna.

O kosztach procesu Sąd orzekł w trybie art. 108 k.p.c. w zw. z art. 98 § 1 i 3 k.p.c.
w zw. z art. 99 k.p.c. Rozstrzygnięcie w zakresie kosztów procesu wynika z zasady odpowiedzialności za wynik sprawy. Koszty procesu poniesione przez stronę powodową obejmowały: koszty zastępstwa procesowego w kwocie 10.800,00 zł, których wysokości ustalono na podstawie § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, opłatę skarbową od pełnomocnictwa w kwocie 17,00 zł oraz opłatę od pozwu w wysokości 1.000,00 zł.