Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 lipca 2021 roku

Sąd Okręgowy Warszawa – Praga w Warszawie, II Wydział Cywilny

w składzie :

Przewodniczący: Sędzia Mariusz Metera

Protokolant: Martyna Siwiec

po rozpoznaniu w dniu 5 lipca 2021 roku w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa R. K. i M. K.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w W.

o ustalenie i zapłatę

I.  oddala powództwo w zakresie żądań zawartych w punktach I.1, I.2, I.3 oraz II.1, II.2 i II.3 pozwu;

II.  ustala, że pomiędzy R. K. i M. K. a (...) Spółką Akcyjną w W. nie istnieje stosunek prawny wynikający z umowy numer (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem CHF zawartej w dniu 15 maja 2006 roku pomiędzy (...) Bank Spółką Akcyjną w W. a R. K. i M. K.;

III.  zasądza od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz powodów R. K. i M. K. kwotę 126.153,89 zł (sto dwadzieścia sześć tysięcy sto pięćdziesiąt trzy złote osiemdziesiąt dziewięć groszy) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 26 czerwca 2020 roku do dnia zapłaty;

IV.  zasądza od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz powodów R. K. i M. K. kwotę 108.781,46 CHF (sto osiem tysięcy siedemset osiemdziesiąt jeden franków szwajcarskich czterdzieści sześć centymów) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 2 lutego 2021 roku do dnia zapłaty;

V.  ustala, że pomiędzy R. K. i M. K. a (...) Spółką Akcyjną w W. nie istnieje stosunek prawny wynikający z umowy numer (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem CHF zawartej w dniu 4 czerwca 2007 roku pomiędzy (...) Bank Spółką Akcyjną w W. a R. K. i M. K.;

VI.  zasądza od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz powodów R. K. i M. K. kwotę 51.149,49 zł (pięćdziesiąt jeden tysięcy sto czterdzieści dziewięć złotych czterdzieści dziewięć groszy) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 25 lipca 2020 roku do dnia zapłaty;

VII.  zasądza od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz powodów R. K. i M. K. kwotę 10.977,85 CHF (dziesięć tysięcy dziewięćset siedemdziesiąt siedem franków szwajcarskich osiemdziesiąt pięć centymów) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 2 lutego 2021 roku do dnia zapłaty;

VIII.  zasądza od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz powodów R. K. i M. K. kwotę 6.434 zł (sześć tysięcy czterysta trzydzieści cztery złote) tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 5.400 zł (pięć tysięcy czterysta złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt II C 1290/20

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 5 lipca 2021 roku

Powodowie R. K. i M. K. wnieśli pozew przeciwko (...) S.A. w W.:

I) w zakresie pierwszej umowy o kredyt nr (...) z dnia 15 maja 2006 roku o:

1) zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kwoty 148.733,28 zł tytułem zwrotu nienależnych świadczeń w postaci różnicy pomiędzy wysokością rat kapitałowo-odsetkowych spełnionych przez powodów na rzecz pozwanej w okresie od dnia 5 września 2010 roku do dnia 5 maja 2020 roku, a wysokością rat należnych po wyeliminowaniu z umowy postanowień dotyczących indeksacji, wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 26 maja 2020 roku do dnia zapłaty, ewentualnie, w przypadku uznania, że świadczenia spełnione przez powodów bezpośrednio w walucie indeksacji nie mogą być uznane za spłatę kapitału kredytu:

2) zasądzenie od pozwanej na rzecz powodów łącznie 42.229,94 zł tytułem zwrotu nienależnych świadczeń w postaci różnicy pomiędzy wysokością rat kapitałowo-odsetkowych spełnionych przez powodów na rzecz pozwanej w walucie PLN w okresie od 5 września 2010 roku do 5 marca 2013 roku na podstawie umowy, a wysokością rat należnych po wyeliminowaniu z umowy postanowień dotyczących indeksacji, wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 26 maja 2020 rok do dnia zapłaty;

3) zasądzenie od pozwanej na rzecz powodów łącznie 108.781,46 CHF tytułem zwrotu nienależnych świadczeń spełnionych przez powodów na rzecz pozwanego bezpośrednio w walucie indeksacji od 6 marca 2013 roku do 5 maja 2020 roku, wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia następnego po doręczeniu pozwanemu odpisu pozwu do dnia zapłaty, ewentualnie, w przypadku uznania przez Sąd umowy kredytu za nieważną w całości:

4) zasądzenie od pozwanej na rzecz powodów łącznie kwoty 126.153,89 zł oraz kwoty 108.781,46 CHF tytułem zwrotu nienależnych świadczeń spełnionych przez powodów na rzecz pozwanej w okresie od dnia 5 września 2010 roku do 5 maja 2020 roku w związku z wykonywaniem umowy kredytu wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi: a) dla kwoty 126.153,89 zł od 26 czerwca 2020 roku do dnia zapłaty, b) dla kwoty 108.781,46 CHF od dnia następnego po doręczeniu pozwanemu odpisu pozwu do dnia zapłaty;

5) ustalenie nieistnienia stosunku prawnego kredytu wynikającego z umowy kredytu nr (...) z 15 maja 2006 roku.

II) w zakresie drugiej umowy o kredyt nr (...) z dnia 4 czerwca 2007 roku powodowie wnosili o:

1) zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powodów łącznie kwoty 35.739,04 zł tytułem zwrotu nienależnych świadczeń w postaci różnicy pomiędzy wysokością rat kapitałowo-odsetkowych spełnionych przez powodów na rzecz pozwanej w okresie od 5 października 2010 roku do 6 kwietnia 2020 roku na podstawie umowy, a wysokością rat należnych po wyeliminowaniu z umowy postanowień dotyczących indeksacji, wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 25 lipca 2020 roku do dnia zapłaty, ewentualnie, w przypadku uznania, że świadczenia spełnione przez powodów bezpośrednio w walucie indeksacji nie mogą być uznane za spłatę kapitału kredytu:

2) zasądzenie od pozwanej na rzecz powodów łącznie 18.331,77 zł tytułem zwrotu nienależnych świadczeń w postaci różnicy między wysokością rat kapitałowo-odsetkowych spełnionych przez powoda na rzecz pozwanej w walucie PLN w okresie od dnia 5 października 2010 roku do dnia 5 października 2015 roku na podstawie umowy, a wysokością rat nienależnych po wyeliminowaniu z umowy postanowień dotyczących indeksacji, wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 25 lipca 2020 roku do dnia zapłaty;

3) zasądzenie od pozwanej na rzecz powodów łącznie 10.977,85 CHF tytułem zwrotu nienależnych świadczeń spełnionych przez powodów na rzecz pozwanej bezpośrednio w walucie indeksacji, od dnia 10 listopada 2015 roku do dnia 21 kwietnia 2020 roku wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia następnego po doręczeniu pozwanej odpisu pozwu do dnia zapłaty, ewentualnie w przypadku uznania przez Sąd umowy kredytu za nieważną w całości:

4) zasądzenie od pozwanej na rzecz powodów łącznie kwoty 51.149,49 zł oraz kwoty 10.977,85 tytułem zwrotu nienależnych świadczeń spełnionych przez powodów na rzecz pozwanej w okresie od dnia 5 października 2010 roku do dnia 5 października 2015 roku w związku z wykonywaniem umowy kredytu wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi: a) dla kwoty 51.149,49 zł od dnia 25 lipca 2020 roku do dnia zapłaty, b) dla kwoty 10.977,85 CHF od dnia następnego po doręczeniu pozwanemu odpisu pozwu do dnia zapłaty;

5) ustalenie nieistnienia stosunku prawnego kredytu wynikającego z umowy kredytu.

Ponadto powodowie wnieśli o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów procesu.

W uzasadnieniu pozwu wskazano, że w dniu 15 maja 2006 roku powodowie zawarli z (...) S.A. w W. umowę kredytu numer (...), na mocy której bank udzielił powodom kredytu w wysokości 654.000 zł. W dniu 4 czerwca 2007 roku powodowie zawarli z (...) S.A. drugą umowę o kredyt numer (...), na mocy której bank udzielił powodom kredytu na kwotę 133.100 zł. Oba kredyty były kredytami hipotecznymi i były waloryzowane kursem CHF. W ocenie powodów, przedstawione oferty kredytów nie zawierały wszystkich informacji, które byłyby niezbędne, aby oszacować ryzyko, które wiązało się w wyborem kredytu waloryzowanego. Powodowie nie zostali rzetelnie poinformowani jako konsumenci o możliwych zmianach kursu CHF. Ponadto, zdaniem powodów umowy kredytów zawierały liczne klauzule abuzywne, które rażąco wpływały na ich interesy jako konsumentów. Klauzule niedozwolone dotyczyły m.in. wprowadzenia do umowy klauzuli indeksującej świadczeń stron dwoma miernikami wartości: kurs kupna i kurs sprzedaży CHF, określanych dowolnie przez pozwany bank. Ponadto indeksacja świadczenia pozwanej w postaci wypłaty kapitału kredytów korzystniejszym dla siebie miernikiem nazwanym „kursem kupna”, co prowadziło do bezpodstawnego zawyżenia salda kredytów w jednostkach miernika indeksacji i ustalenia jego wysokości już w momencie uruchomienia w kwocie wyższej od rzeczywiście udzielonych kredytów. Oprócz tego powodowie zwracają uwagę na brak doręczenia dla kredytobiorców aktualnej tabeli kursowej na etapie zawarcia umów, jak również przy jej każdorazowej zmianie, mimo że ich zdaniem stanowiła ona wzorzec umowny w rozumieniu art.384. W ocenie strony powodowej owe postanowienia zmierzają do zaburzenia równowagi kontraktowej, gdzie wyłączną korzyść otrzymuje pozwana, która wykorzystała swoją silniejszą pozycję, będąc przedsiębiorcą, względem konsumentów. Powodowie złożyli pozew z roszczeniem głównym w postaci żądania zapłaty opartego na konstrukcji bezskuteczności klauzul niedozwolonych zawartych w umowach kredytu. Ewentualnym żądaniem miało być unieważnienie umowy, na które powodowie się godzili, jak również znali jego ewentualne skutki. (przesłuchanie stron – k. 387-389)

Pozwana (...) Spółka Akcyjna w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego zwrotu kosztów procesu. Pozwany podniósł zarzut przedawnienia roszczeń strony powodowej względem żądań ewentualnych. Ponadto pozwany bank zakwestionował istnienie klauzul niedozwolonych w umowie kredytu i nieważność umowy kredytu. W odpowiedzi na pozew zaznaczył między innymi, że po podpisaniu aneksów do umowy powodowie mieli możliwość spłacania kredytu bezpośrednio w walucie obcej.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

R. K. i M. K. 15 maja 2006 roku zawarli z (...) Bank S.A. w W. umowę kredytu o numerze (...) na kwotę 654.000 zł. Celem kredytu miała być budowa domu jednorodzinnego na działce nr (...) położonej w miejscowości P. w gminie C.. Niestety w między czasie koszty budowy zwiększyły się, a powodowie nadal potrzebowali środków na wykończenie domu. Dlatego w dniu 4 czerwca 2007 roku powodowie zawarli kolejną umowę kredytu o numerze (...) na kwotę 133.100 zł. Oba kredyty hipoteczne były przeznaczone dla osób fizycznych i były waloryzowane kursem CHF. Przyznane kwoty nie były przeznaczone na cele związane z działalnością gospodarczą czy zawodową powodów. Jako prawne zabezpieczenie kredytów wskazano m.in. hipotekę, której wysokość oznaczono kwotą wyrażoną w złotych polskich. Zarówno w przypadku zawierania umowy nr (...) jak i umowy nr (...) powodowie zawierali umowy korzystając z pomocy doradcy ds. kredytów w (...) – w oddziale banku. Przedstawiając ofertę kredytową przedstawiciel banku zaprezentował jedynie ograniczoną pulę wariantów produktów kredytowych. Powodowie nie mieli pełnej możliwości dokonania obiektywnej analizy korzyści i zagrożeń związanych z prezentowanymi produktami. Powodowie zaufali osobie prezentującej ofertę jako profesjonaliście, że ta jest najlepiej dopasowana do ich potrzeb i możliwości. W banku poinformowano ich, że kredyt będzie stabilny. Ponadto, oferta przedstawiona powodom nie zawierała wszystkich informacji, które mogłyby ułatwić obiektywną analizę ryzyka związanego z wyborem kredytu waloryzowanego kursem CHF. Nie przedstawiono im przede wszystkim dostępnych informacji, które pozwoliłyby ocenić ryzyko związane z możliwymi wahaniami kursów walut oraz ich wpływem na mechanizmy zawarte w treści umowy kredytowej. Informacja o tym, że nieograniczony wzrost salda kredytu w związku z ewentualnymi wahaniami kursów walut obcych została pominięta. W banku zostali jedynie poinformowani, że różnice w kursie waluty są małe oraz iż nie mają one wielkiego wpływu na kredyt.

(przesłuchanie stron – k.385-389)

Oprócz tego bank nie wskazał powodu zastosowania w umowach kredytu nie przewidującej w swej treści jakiegokolwiek procesu wymiany walut z bankiem dwóch odrębnych kursów przeliczania waluty CHF. Ponadto, powodowie nie otrzymali informacji co może kształtować wysokość kursów stosowanych przez bank w toku trwania przedmiotowych umów. Zarówno kwota jak i wysokość rat kredytów uzależniona została od mierników skorygowanych przez bank. Owe mierniki pozostały nieznane dla powodów, tj. postać kursu kupna i kursu sprzedaży franka szwajcarskiego obowiązująca w banku, gdzie oba kursy mogły być określane w sposób niejednoznaczny i nieoczywisty. W przypadku obu umów kredytu powodowie upoważnili bank do pobierania rat spłaty kredytu wedle wyliczeń banku bezpośrednio z rachunku bankowego, który należał do powodów.

(umowa kredytu - k.29-33, umowa kredytu- k.68-72)

Dodatkowo umowa nie podlegała negocjacji. Jedynymi elementami możliwymi do negocjacji były to dłuższy, bądź krótszy okres kredytowania oraz wysokość kredytu.

(zeznania świadków – k.386)

W dniach, w których zawierane były umowy kredytu obowiązywał Regulamin udzielania kredytów i pożyczek hipotecznych dla osób fizycznych w ramach (...) hipotecznych, który przewidywał, że bank udzielał kredytów hipotecznych w walucie polskiej, jak i kredytów waloryzowanych kursem walut obcych: USD/EURO/CHF, według tabeli kursowej (...) Banku S.A. (obecnie (...) S.A.). W regulaminie również był zamieszczony przepis, który informował o możliwości zmiany waluty będącej podstawą waloryzowania. Ponadto, podpisując umowy kredytu powodowie podpisali się również pod § 29 ust.1 owych umów, który jest oświadczeniem kredytobiorców. W danym oświadczeniu kredytobiorcy oświadczają, że zostali zapoznani z warunkami udzielania kredytu złotowego waloryzowanego kursem waluty obcej, w tym zakresie zasad dotyczących spłat kredytu i w pełni je akceptują. Dodatkowo kredytobiorcy są świadomi, że z kredytem waloryzowanym związane jest ryzyko kursowe, a jego konsekwencje wynikające z niekorzystnych wahań kursu złotego wobec walut obcych mogą mieć wpływ na wzrost kosztów usługi kredytu.

(regulamin - załącznik nr 4 – k. 187-198) (umowa kredytu – k.29-33) (umowa kredytu – k.68-72)

(I) W dniu 15 maja 2006 roku powodowie zawarli z (...) Bankiem (...) z siedzibą w W. (obecnie (...) S.A.) umowę kredytu nr (...), na mocy której bank udzielił powodom kredytu w kwocie 654.000 zł, indeksowanego kursem CHF, a kredytobiorcy zobowiązali się do jego wykorzystania i spłaty zgodnie z warunkami umowy. Kredyt został udzielony na 20 lat. Wypłacany był w 3 transzach: 1) 206.600 zł na m.in. roboty ziemne: fundamenty i ściany fundamentowe 2) 253.300 zł na m.in. ściany wewnętrzne: konstrukcja dachowa, pokrycie dachowe 3) 194.100 zł na m.in. drzwi, panele, parkiety, tynki, wykończenie zewnętrzne.

Spłaty kredytu miały następować w równych ratach kapitałowo-odsetkowych. Oprocentowanie kredytu miało być zmienne a kredytobiorca miał być informowany o zmianach. Oprocentowanie kredytu w stosunku rocznym w dniu zawarcia umowy wynosiło 2,15%. Saldo kredytu oraz harmonogram spłat był podawany w CHF.

W § 1 ust. 1 wspomnianej wyżej umowy kredytu wskazano cel kredytu jakim jest budownictwo mieszkaniowe. W § 1 ust. 3A zaznaczono, że kwota kredytu wyrażona w walucie waloryzacji (na koniec dnia 26 kwietnia 2006 roku) według kursu kupna waluty z tabeli kursowej (...) Banku S.A. wynosi 271.313 CHF. Podano, że kwota niniejsza ma charakter informacyjny i nie stanowi zobowiązania banku. Zaznaczono, że wartość kredytu wyrażona w walucie obcej w dniu uruchomienia kredytu, może być różna od podanej w niniejszym punkcie.

W § 7 ust. 1 ustalono, że (...) udziela kredytobiorcy na jego wniosek kredytu hipotecznego przeznaczonego na cel określony w § 1 ust. 1, w kwocie określonej w § 1 ust. 2, waloryzowanego kursem kupna waluty CHF wg tabeli kursowej (...) Banku. Ponadto kwota kredytu wyrażona w CHF w walucie jest określona na podstawie kursu kupna waluty CHF z tabeli kursowej (...) Banku S.A. z dnia i godziny uruchomienia kredytu.

W § 10 ust. 2 umowy kredytu zaznaczono, że istnieje możliwość zmiany wysokości oprocentowania kredytu w przypadku zmiany stopy referencyjnej określonej dla danej waluty oraz zmiany parametrów finansowych rynku pieniężnego i kapitałowego w kraju, którego waluta jest podstawą waloryzacji.

W myśl § 11 ust. 5 raty kapitałowo-odsetkowe oraz raty odsetkowe spłacane są w złotych po uprzednim ich przeliczeniu wg kursu sprzedaży CHF z tabeli kursowej (...) Banku S.A. obowiązującego na dzień spłaty z godziny 14:50.

Z kolei w § 13 ust. 5 wcześniejsza spłata całości kredytu lub raty kapitałowo-odsetkowej a także spłata przekraczająca wysokość raty powoduje, że kwota spłaty jest przeliczana po kursie sprzedaży CHF z tabeli kursowej (...) Banku S.A., obowiązującym na dzień i godzinę spłaty.

W § 16 ust. 3 wskazano, iż z chwilą wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego od dnia wytoczenia powództwa o zapłatę wierzytelności (...) z tytułu umowy kredytowej, (...) dokonuje przeliczenia wierzytelności na złote po kursie sprzedaży CHF z tabeli kursowej (...) Banku S.A. z dnia wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego lub wytoczenia powództwa.

Umowa kredytu zawierała w § 4 ust. 1 oświadczenie o poddaniu się egzekucji przez powodów w trybie art. 97 Prawa bankowego, upoważniając bank do wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego do kwoty 1.308.000 zł.

(umowa kredytu – k.29-33)

Bank uruchomił kredyt dniu 25 maja 2006 roku i wypłacił pierwszą transzę na rzecz powodów w wysokości 206.600,01 zł, księgując ciężar rachunku powodów na kwotę 82.855,43 CHF. W dniu 21 lipca 2006 roku bank wypłacił drugą transzę w wysokości 253.300 zł, księgując ciężar rachunku powodów na kwotę 102737,78 CHF. W dniu 11 stycznia 2007 roku bank wypłacił trzecią i ostatnią transzę w wysokości 194.100 zł, ponownie księgując ciężar rachunku powodów na kwotę 82.655,54 CHF.

(historia spłat kredytu – k. 47-51)

(II) W dniu 4 czerwca 2007 roku powodowie zawarli (...) Bankiem (...) z siedzibą w W. (obecnie (...) S.A.) kolejną umowę kredytu nr (...), na mocy której bank udzielił powodom kredytu w kwocie 133.100 zł, indeksowanego kursem CHF, a kredytobiorcy zobowiązali się do jego wykorzystania i spłaty zgodnie z warunkami umowy. Kredyt został udzielony na 26 lat. Wypłacony był w całości na rachunek wskazany przez kredytobiorców. Jego celem było pokrycie kosztów związanych z pracami budowlanymi, które dotyczyły wykończenia elewacji. Ponadto miały pokryć koszty podłóg, posadzki, wykładziny, glazury, mebli wbudowanych.

Spłata kredytu miała następować w równych ratach kapitałowo-odsetkowych. Oprocentowanie kredytu miało być zmienne a kredytobiorca miał być informowany o zmianach. Na dzień wydania decyzji kredytowej przez (...) oprocentowanie kredytu w stosunku rocznym wynosiło 3,65%, marża (...) wynosiła 1,30%. Saldo kredytu oraz harmonogram spłat był podawany w CHF.

W § 1 ust. 1 wspomnianej wyżej umowy kredytu wskazano cel kredytu jakim jest budownictwo mieszkaniowe. W § 1 ust. 3A zaznaczono, że kwota kredytu wyrażona w walucie waloryzacji (na koniec dnia 23 maja 2007 roku) według kursu kupna waluty z tabeli kursowej (...) Banku S.A. wynosi 271.313 CHF. Podano, że kwota niniejsza ma charakter informacyjny i nie stanowi zobowiązania banku. Zaznaczono, że wartość kredytu wyrażona w walucie obcej w dniu uruchomienia kredytu, może być różna od podanej w niniejszym punkcie.

W § 7 ust. 1 ustalono, że (...) udziela kredytobiorcy na jego wniosek kredytu hipotecznego przeznaczonego na cel określony w § 1 ust. 1, w kwocie określonej w § 1 ust. 2, waloryzowanego kursem kupna waluty CHF wg tabeli kursowej (...) Banku. Ponadto kwota kredytu wyrażona w CHF w walucie jest określona na podstawie kursu kupna waluty CHF z tabeli kursowej (...) Banku S.A. z dnia i godziny uruchomienia kredytu.

Ponadto w § 10 ust. 2 umowy kredytu zaznaczono, że wysokość zmiennej stopy procentowej w dniu wydania decyzji kredytowej ustalona została jako stawka bazowa LIBOR 3M z dnia 29 kwietnia 2007 roku powiększona o stałą w całym okresie kredytowania marżę (...) w wysokości 1,30%.

W myśl § 11 ust. 4 raty kapitałowo-odsetkowe oraz raty odsetkowe spłacane są w złotych po uprzednim ich przeliczeniu wg kursu sprzedaży CHF z tabeli kursowej (...) Banku S.A. obowiązującego na dzień spłaty z godziny 14:50.

Z kolei w § 13 ust. 5 wcześniejsza spłata całości kredytu lub raty kapitałowo-odsetkowej a także spłata przekraczająca wysokość raty powoduje, że kwota spłaty jest przeliczana po kursie sprzedaży CHF z tabeli kursowej (...) Banku S.A., obowiązującym na dzień i godzinę spłaty.

W § 16 ust. 3 wskazano, iż z chwilą wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego od dnia wytoczenia powództwa o zapłatę wierzytelności (...) z tytułu umowy kredytowej, (...) dokonuje przeliczenia wierzytelności na złote po kursie sprzedaży CHF z tabeli kursowej (...) Banku S.A. z dnia wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego lub wytoczenia powództwa.

Umowa kredytu zawierała w § 4 ust. 1 oświadczenie o poddaniu się egzekucji przez powodów w trybie art. 97 Prawa bankowego, upoważniając bank do wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego do kwoty 266.200 zł

(umowa kredytu – k.68-72)

Bank uruchomił kredyt i wypłacił w dniu 11 czerwca 2007 roku na rzecz powodów kwotę 133.100,02 zł, księgując ciężar rachunku powodów na kwotę 58.531,23 CHF według przybliżonego kursu 2,274 PLN/1 CHF.

(historia spłat kredytu – k.81- 84)

Początkowo raty kredytu wynosiły: rata kredytu nr (...) – 3000 zł, natomiast rata kredytu nr (...) – 1000 zł. Obecnie obie raty kredytów łącznie wynoszą ponad 5000 zł.

(zeznania świadków – k.386)

Strony podpisały aneksy do obu umów będących przedmiotem niniejszego postępowania. Na ich podstawie strona powodowa mogła od tamtej pory spłacać kredyt bezpośrednio w walucie indeksacji.

W okresie od dnia 5 października 2010 roku do dnia 5 maja 2020 roku powodowie uiścili na rzecz pozwanego w związku z umową kredytu nr (...) łącznie kwoty 126.153,89 zł i 108.781,46 CHF.

(zaświadczenia – k. 47-51v)

W okresie od dnia 5 października 2010 roku do dnia 5 października 2015 roku powodowie uiścili na rzecz pozwanego w związku z umową kredytu nr (...) łącznie kwoty 51.149,49 zł i 10.977,85 CHF.

(zaświadczenia – k. 81-84v)

W połowie stycznia 2015 roku, w wyniku decyzji Szwajcarskiego Banku (...) o tzw. „uwolnieniu kursu franka szwajcarskiego”, czyli zaprzestaniu polityki polegającej na sztywnym uregulowaniu kursu tej waluty, kurs CHF ulegał systematycznemu umacnianiu się względem PLN. W krótkim czasie, zaledwie kilku dni średni kurs CHF w NBP uległ drastycznemu wzrostowi nawet o około 20-30%. Kurs ten od tamtego czasu ulega dalszemu systematycznemu wzrostowi. Wzrost kursu CHF istotnie wpłynął na wysokość rat kredytów udzielonych przez bank w walucie wymiennej, skutkując w przypadku pozwanych nagłym wzrostem raty kredytu o kilkaset złotych.

(fakt powszechnie znany)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w odparciu o dokumentację dołączoną do akt niniejszej sprawy, jak również w oparciu o dowód z przesłuchania stron ograniczony do przesłuchania strony powodowej, a częściowo także w oparciu o wiedzę ogólną i doświadczenie życiowe. Przeprowadzone dowody przedstawiają wiarygodny ciąg zdarzeń a wnioski z nich wypływające układają się w logiczną całość. Wobec nieważności umów, zbędne okazało się przeprowadzenie dowodów z opinii biegłych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo w nieznacznej części okazało się niezasadne, zaś w części roszczeń ewentualnych zasługiwało na uwzględnienie. Zasądzono całą należność zawartą w roszczeniu ewentualnym dotyczącym uwzględnienia nieważności umów. Wobec nie uwzględnienia roszczenia głównego jako zasadne, Sąd odniósł się do roszczenia ewentualnego.

Powód opierał swoje żądanie o zwrot „nadpłat” od banku powstałych w sposób pobierania od powodów wyższych kwot tytułem rat kapitałowo-odsetkowych, od tych, do których był uprawniony, na przepisach art. 385 ¹ § 1 k.c. w zw. z 410 § 1 i § 2 k.c. w zw. z art. 405 k.c., wskazując, że obie umowy kredytu zawarta przez powodów nr (...) i nr (...) z (...) S.A. z siedzibą w W. zawierały klauzule abuzywne. Powodowie zaznaczyli, że godzą się na takie rozwiązanie i rozumieją jego konsekwencje. W takiej sytuacji pozwany powinien zwrócić powodom sumę wszystkich kwot wpłaconych przez powodów w związku z umową, a powodowie powinni zwrócić bankowi to co otrzymali na podstawie umów kredytu.

Pozwany stał na stanowisku, że umowa jest ważna i pozwalała mu na pobranie od powoda należności, jakie powód wpłacił na poczet spłaty kredytu. Nie zgłaszał własnych roszczeń.

Zdaniem tut. Sądu, zawarte dwie umowy kredytu nr (...) i nr (...) zawarte pomiędzy R. K. i M. K. a (...) S.A. z siedzibą w W. są w całości bezwzględnie nieważne.

Wobec tego, powodom należy się zwrot całości kwot wpłaconych przez nich od 5 października 2010 roku do 5 maja 2020 roku na poczet umowy kredytu nr (...), czyli kwot 126.153,89 zł i 108.781,46 CHF oraz zwrot całości kwot wpłaconych przez powodów od 5 października 2010 roku do 5 października 2015 roku na poczet umowy kredytu nr (...), czyli odpowiednio kwot 51.149,49 zł i 10.997,85 CHF.

Sąd nie przychylił się do roszczenia głównego wnoszącego o zwrot kwoty 148.733,28 zł – na podstawie całości nienależnych świadczeń w postaci różnicy pomiędzy wysokością rat kapitałowo-odsetkowych spełnionych przez powodów na rzecz pozwanej w okresie od 5 października do 5 maja 2020 roku na podstawie umowy kredytu nr (...). Wskazana kwota została wyliczona w przypadku usunięcia z umowy klauzul abuzywnych tj. eliminacji z umowy marży banku § 7 ust 1 umowy kredytu – kurs kupna CHF ustalony przez (...) Bank S.A. i poprzez zastąpienie jej kursem średnim NBP. Taka ewentualna decyzja wiązała by się z koniecznym przeliczeniem środków pobranych przez pozwany bank w walucie CHF na walutę PLN przez zastosowanie owego kursu średniego NBP. Zdaniem Sądu, taka zmiana umowy byłaby niemożliwa. Niedopuszczalna jest bowiem eliminacja spornych klauzul i jednoczesne zmiana pozostałej części umowy poprzez wprowadzenie średniego kursu NBP do dokonania przeliczania. Sąd nie ma możliwości zmiany treści umowy, lecz jedynie może usunąć z niej klauzule niedozwolone. Dlatego też, Sąd nie może do niej dodać postanowienia o średnim kursie NBP franka szwajcarskiego i uznał roszczenie główne jako niezasadne.

Ponadto Sąd nie przychylił się do pierwszego roszczenia ewentualnego, które odnośnie pierwszej umowy kredytu nr (...), zakładało zasądzenie od pozwanej na rzecz powodów łącznie 42.229,94 zł tytułem zwrotu nienależnych świadczeń. Miały one bowiem postać różnicy pomiędzy wysokością rat kapitałowo-odsetkowych spełnionych przez powodów na rzecz pozwanej w walucie PLN w okresie od 5 września 2010 roku do 5 marca 2013 roku na podstawie umowy, a wysokością rat należnych po wyeliminowaniu z umowy postanowień dotyczących indeksacji oraz zasądzenie od pozwanej na rzecz powodów łącznie 108.781,46 CHF tytułem zwrotu nienależnych świadczeń spełnionych przez powodów na rzecz pozwanego bezpośrednio w walucie indeksacji od 6 marca 2013 roku do 5 maja 2020 roku. Takie rozwiązanie powodowałoby tylko częściową nieważność umowy za okres od 6 marca 2013 roku do 5 maja 2020 roku a utrzymanie umowy za okres od 5 września 2010 roku do 5 marca 2013 roku. Powodowie nie wskazywali przy tym co z okresem wcześniejszym – przed 5 września 2010 roku. W ocenie Sądu, nie ma możliwości stwierdzenia nieważności umowy za określony okres czasu, a przy tym tylko z tej przyczyny, że powodowie początkowo wpłacali środki w PLN, a następnie zaczęli wpłacać środki w CHF. Nie jest to przesłanka, która sprawiałaby, że umowa mogłaby zostać uznana za częściowo nieważną. Ponadto, Sąd zdecydował o unieważnieniu umowy w całości ze względu na fakt, iż wpłaty na poczet kredytu w PLN, a następnie w CHF nie wpływały na konieczność eliminacji klauzul abuzywnych w całości. Oznacza to, że data, w której powodowie zaczęli wpłacać środki na poczet kredytu w CHF, nie powinna być datą od której umowa byłaby nieważna, zaś wcześniejszy okres przypadałby na ważność umowy.

Sąd zajął analogiczne stanowisko względem roszczeń dotyczących drugiej umowy kredytu zawartej przez R. i M. K. w dniu 4 czerwca 2007 roku o nr (...) jako, że roszczenia były oparte na tych samych przesłankach co roszczenia względem umowy kredytu nr (...).

Podsumowując, Sąd nie mógł wyeliminować z umów niedozwolonych postanowień, które miały wpływ na wysokość świadczenia jedynie za określony okres trwania umowy. Sąd musi zatem unieważnić obie umowy w całości, gdyż to właśnie owa klauzula kształtuje obie umowy zawarte między stronami. Ewentualne usunięcie wspomnianej klauzuli miałoby bezpośredni wpływ na istotę i charakter zawartej umowy o kredyt. Ponadto, po wyeliminowaniu z umowy kwestii waluty wymiennej CHF, pozostałość umowy byłaby sprzeczna z intencją stron. Podobne stanowisko, wskazujące iż klauzule odnoszące się do ryzyka wymiany walut określają główny przedmiot umowy kredytu, zostało również wyrażone w wyroku Sądu Najwyższego wydanym w dniu 11 grudnia 2019 roku w sprawie V CSK 382/18. Tutejszy Sąd, w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę podziela to stanowisko.

Mając na uwadze powyższe, orzeczono jak w punkcie I wyroku.

Sąd bezwzględnej nieważności umów kredytu upatrywał zarówno w oparciu o regulacje prawne Unii Europejskiej, jak również w oparciu o ustawodawstwo krajowe. Nieważność należy brać pod uwagę z urzędu.

Na wstępie trzeba zaznaczyć, że do stwierdzenia nieważności umowy kredytu stanowi art. 6 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z 5 kwietnia 1993r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, przy czym zastosowanie znajduje także w tym zakresie art. 385 ¹ k.c., który powinien być interpretowany w zgodzie z dyrektywą, umożliwiając sankcję nieważności całej umowy (por. Preambułę dyrektywy oraz art. 8 dyrektywy). Na możliwość taką wskazał TSUE w uzasadnieniu wyroku wydanym w sprawie C-260/18, jak też Sąd Najwyższy w wyroku wydanym w dniu 11 grudnia 2019 roku w sprawie V CSK 382/18.

Ponadto, umowy kredytu są nieważne także przy zastosowaniu art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 353 ¹ k.c., jak również w oparciu o art. 58 § 2 k.c.

Nie ulega wątpliwości, że powodowie zawierając umowy kredytu występowali w roli konsumenta w rozumieniu art. 2 lit. b dyrektywy Rady 93/13/EWG oraz art. 22 ¹ k.c. Zawarli bowiem obie umowy kredytu w celu zdobycia środków na budowę i wykończenie domu w miejscowości P. w gminie C. (§ 1 ust. 1 umowy kredytu), nie w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą czy zawodową. Rozważając zatem kwestie wynikające z ważności bądź nieważności umów kredytu należy uwzględnić szczególną ochronę konsumenta wynikającą z prawa UE oraz polskiego.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG, Państwa Członkowskie stanowią, że na mocy prawa krajowego nieuczciwe warunki w umowach zawieranych przez sprzedawców lub dostawców z konsumentami nie będą wiążące dla konsumenta, a umowa w pozostałej części będzie nadal obowiązywała strony, jeżeli jest to możliwe po wyłączeniu z niej nieuczciwych warunków.

Zgodnie z art. 2 a) wskazanej dyrektywy, do celów dyrektywy „nieuczciwe warunki” oznaczają warunki umowne zdefiniowane w art. 3, który z kolei w ust. 1 stanowi, że warunki umowy, które nie były indywidualnie negocjowane, mogą być uznane za nieuczciwe, jeśli stoją w sprzeczności z wymogami dobrej wiary, powodują znaczącą nierównowagę wynikających z umowy, praw i obowiązków stron ze szkodą dla konsumenta. Niewątpliwie postanowienia umowy dotyczące klauzul indeksacyjnych nie były indywidualnie negocjowane, albowiem zostały sporządzone przez bank wcześniej w postaci wzoru umowy i tabeli, zaś powodowie w żaden sposób nie mieli wpływu na ich treść. Były to gotowe, standardowe wzorce. Zgodnie z zeznaniami świadków ich rola ograniczała się jedynie do akceptacji narzuconych warunków umowy i uzgodnieniu okresu kredytowania oraz wysokości kredytu.

Z kolei art. 4 dyrektywy wskazuje, że nie naruszając przepisów art. 7, nieuczciwy charakter warunków umowy jest określany z uwzględnieniem rodzaju towarów lub usług, których umowa dotyczy i z odniesieniem, w czasie wykonania umowy, do wszelkich okoliczności związanych z wykonaniem umowy oraz do innych warunków tej umowy lub innej umowy, od której ta jest zależna. Ocena nieuczciwego charakteru warunków nie dotyczy ani określenia głównego przedmiotu umowy, ani relacji ceny i wynagrodzenia do dostarczonych w zamian towarów lub usług, o ile warunki te zostały wyrażone prostym i zrozumiałym językiem. Jednakże wspomniana prostota i zrozumiałość języka zawarta w umowach kredytu może budzić wątpliwości.

Jak wynika z orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej:

1)  przez umowę kredytu kredytodawca zobowiązuje się głównie udostępnić kredytobiorcy określoną kwotę pieniężną, zaś kredytobiorca - głównie spłacać tę sumę w przewidzianych terminach, zasadniczo z odsetkami. Świadczenia podstawowe tej umowy odnoszą się zatem do kwoty pieniężnej, która musi być określona w stosunku do waluty wypłaty i określonej spłaty. W konsekwencji okoliczność, że kredyt musi zostać spłacony w określonej walucie, nie ma związku z posiłkowym sposobem płatności, lecz związana jest z samym charakterem zobowiązania dłużnika, przez co stanowi podstawowy element umowy kredytowej (pkt 37 wyroku C-186/16),

2)  wyrażenie "określenie głównego przedmiotu umowy" obejmuje wprowadzony do zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem umowy kredytu denominowanego w walucie obcej warunek, który nie był przedmiotem indywidualnych negocjacji, zgodnie z którym to warunkiem do celów obliczenia rat kredytu stosowany jest kurs sprzedaży wspomnianej waluty, jedynie pod warunkiem, że zostanie ustalone, iż wspomniany warunek określa podstawowe świadczenie w ramach danej umowy, które jako takie charakteryzuje tę umowę, przy czym ustalenia tego powinien dokonać sąd odsyłający (pkt 59 wyroku C-26/13),

3)  klauzule dotyczące ryzyka wymiany walut określają główny przedmiot umowy kredytu (pkt 44 wyroku C-260/18).

Obie umowy kredytu, których dotyczy niniejsza sprawa zostały ukształtowane jako tzw. Kredyt indeksowany, którego wartość została wyrażona w złotych polskich, powodom jako kredytobiorcom wypłacono należności w walucie polskiej, jednak wszystko było księgowane przez pozwanego w walucie obcej poprzez ustalenie salda w walucie obcej, jak też rat, które były spłacane poprzez ustalania równowartości raty wyrażonej w CHF na złote polskie według kursu sprzedaży CHF z tabeli kursowej (...) Banku S.A. obowiązującego na dzień spłaty z godziny 14:50 ( § 11 ust. 5 umowy kredytu nr 00119776/2006 i § 11 ust. 4 umowy kredytu nr (...)). Do rozliczeń z klientem bank stosował kurs CHF ustalany samodzielnie w oparciu o własne wewnętrzne procedury. Ponadto, w umowie stosowany był innego rodzaju kurs dla wypłaty kredytu (kurs kupna- § 1 ust. 3A umów kredytu) a innego rodzaju dla spłaty kredytu (kurs sprzedaży).

W ocenie Sądu, w umowie kredytu nr (...) znajdują się nieuczciwe warunki umowne, o jakich mowa w art. 3 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG.

Chodzi o wskazane wyżej zapisy § 1 ust. 3A, § 7 ust. 1, § 11 ust. 4, § 13 ust. 5, § 16 ust. 3 umowy kredytu, jak też powiązaną z nimi Tabelę kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S.A.

To samo dotyczy umowy kredytu nr (...) – tutaj również znalazły się nieuczciwe warunki umowne, które znajdowały się w umowie kredytu § 1 ust. 3A, § 7 ust. 1, § 11 ust. 5, § 13 ust. 5, § 16 ust. 3.

Zdaniem Sądu, wyżej wymienione zapisy umowy kredytu, nie zostały sformułowane prostym i zrozumiałym językiem. Nie wyjaśniono bowiem kredytobiorcy w przejrzysty sposób mechanizmu ustalania kursu waluty przez bank, jak też nie poinformowano go dostatecznie możliwości wystąpienia w zasadzie nieograniczonego ryzyka związanego z kredytem indeksowanym i kosztach kredytu jakie mogą wystąpić z uwagi na wahania kursu CHF. Ponadto zapisy o kursie sprzedaży i kursie kupna, które występowały w umowach mogły być niezrozumiałe dla przeciętnego potencjalnego kredytobiorcy, szczególnie, że zgodnie z zeznaniami świadka nie zostało to wytłumaczone. Konsument nie miał zatem możliwości podjęcia świadomie decyzji odnośnie tego, czy godzi się na ryzyko walutowe, ustalanie przez bank samodzielnie kursu waluty obcej, jak też na zastosowanie przez bank „spreadu waluowego”.

Trafne zatem może wydawać się uzasadnienie wyroku wydanego w sprawie XXV C 2514/19 Sądu Okręgowego w Warszawie: „wymogu przejrzystości warunków umownych nie można zawężać do zrozumiałości tych warunków pod względem formalnym i gramatycznym, lecz przeciwnie, z uwagi na to, że ustanowiony przez wspomnianą dyrektywę system ochrony opiera się na założeniu, iż konsument jest stroną słabszą niż przedsiębiorca, między innymi ze względu na stopień poinformowania, ów wymóg wyrażenia warunków umownych prostym i zrozumiałym językiem i w konsekwencji przejrzystości musi podlegać wykładni rozszerzającej. Wobec powyższego wymóg, aby warunek umowny był wyrażony prostym i zrozumiałym językiem, należy rozumieć w ten sposób, iż powinien być on rozumiany jako nakazujący także, by umowa przedstawiała w sposób przejrzysty konkretne działanie mechanizmu, do którego odnosi się ów warunek, a także, w zależności od przypadku, związek między tym mechanizmem a mechanizmem przewidzianym w innych warunkach, tak by konsument był w stanie oszacować, w oparciu o jednoznaczne i zrozumiałe kryteria, wypływające dla niego z tej umowy konsekwencje ekonomiczne. Kredytobiorca musi zostać jasno poinformowany, że podpisując umowę kredytu w obcej walucie, ponosi pewne ryzyko kursowe, które z ekonomicznego punktu widzenia może okazać się dla niego trudne do udźwignięcia w przypadku dewaluacji waluty, w której otrzymuje wynagrodzenie. Przedsiębiorca musi przedstawić ewentualne wahania kursów wymiany i ryzyko wiążące się z zaciągnięciem kredytu w walucie obcej, zwłaszcza w przypadku, gdy konsument będący kredytobiorcą nie uzyskuje dochodów w tej walucie. Kwestia ta powinna zostać rozpatrzona w świetle całokształtu istotnych okoliczności faktycznych, do których zaliczają się formy reklamy i informacji stosowane przez kredytodawcę w procesie negocjacji umowy kredytu”.

Sam fakt, że kredytobiorcy podpisując umowy kredytu, równocześnie złożyli podpis pod oświadczeniem wskazującym na to, że kredytobiorcy są świadomi ryzyka związanego z zawieraniem kredytu indeksowanego z § 29 umowy kredytu nie oznacza, że bank dopełnił formalności w zakresie tworzenia warunków umowy w sposób prosty i zrozumiały. Po pierwsze § 29 został wpleciony do umowy kredytu między inne §, było to typowe oświadczenie sformułowane na podstawie istniejącego wzoru, przygotowane przez przedsiębiorcę jako dodatkowy element umowy. Ponadto, sama treść ust. 2 wspomnianego § 29 budzi wątpliwości i pozwala uważać, iż bank nie formułuje swoich warunków w sposób prosty i zrozumiały. Kredytobiorcy w ust. 2 niejako potwierdzają, że zostali dokładnie zapoznani z kryteriami zmiany stóp procentowych i obowiązującymi w (...) oraz zasadami modyfikacji oprocentowania kredytu i w pełni je akceptują. W całym oświadczeniu nie ma wzmianki na temat tego, czy konsument na pewno zdaje sobie sprawę z różnicy między kursem sprzedaży, a kursem kupna CHF, jednakże powinno być to jednoznacznie zawarte w tymże oświadczeniu.

Zapisy § 1 ust. 3A, § 7 ust. 1, § 11 ust. 4, § 13 ust. 5, § 16 ust. 3 umowy kredytu nr (...) i zapisy § 1 ust. 3A, § 7 ust. 1, § 11 ust. 5, § 13 ust. 5, § 16 ust. 3 umowy kredytu nr (...) stanowią nieuczciwe warunki umowne o jakich mowa w art.3 wspomnianej już wcześniej dyrektywy, bowiem powodują znaczącą nierównowagę wynikającą z umowy, praw i obowiązków konsumenta. Wspomniana nierównowaga praw i obowiązków stron powstała w wyniku zawarcia dwóch umów kredytu nr (...) i nr (...). Jej przejawy może dostrzec m.in. w tym, że:

1)  bank jest uprawniony do jednostronnego, samodzielnego ustalania kursu kupna i sprzedaży CHF, czym może wpływać jednostronnie i dowolnie (bez zastrzeżonego ograniczenia co do wysokości) na wysokość zobowiązania konsumenta, zaś konsument nie ma wpływu na wysokość kursu, co skutkuje tym, że bank uzyskuje dodatkową korzyść stosując kurs wyższy od kursu banku narodowego,

2)  bank ma ograniczone ryzyko walutowe (maksymalnie do kwoty wypłaconej konsumentowi), zaś konsument jest obarczony nieograniczonym ryzykiem kursowym (powodującym nieograniczoną możliwość zysku banku) bez dostatecznego rozeznania co do mechanizmów kształtowania się tego ryzyka, co w sytuacji konsumentów spowodowało w ciągu kilku lat wzrost wysokości raty kredytu znacząco wzrosły,

3)  bank bez szczególnej potrzeby i uzasadnienia ustala dodatkowy koszt kredytu w postaci różnicy pomiędzy kursem sprzedaży i kursem kupna, o którym to dodatkowym koszcie nie informuje wprost kredytobiorcy, co skutkuje tym, że już z chwilą wypłaty kredytu wiadome jest, iż świadczenie banku z tytułu kapitału kredytu nie jest ekwiwalentem świadczenia konsumenta. Sprawiedliwe i możliwe do zastosowania wydaje się zastosowanie do rozliczeń przy wypłacie i spłacie kredyty tego samego kursu CHF (np. kursu średniego, kursu kupna, czy też kursu sprzedaży waluty),

4)  bank przerzuca na kredytobiorcę ryzyko wystąpienia różnic kursowych między kursem z dnia zawarcia umowy a kursem przy wypłacie kredytu, zaś sam nie ponosi jakiegokolwiek ryzyka z tym związanego.

W ocenie Sądu, po wyeliminowaniu z umów kredytu nr (...) i nr (...), opisanych wyżej nieuczciwych warunków umownych, umowy kredytu nie mogą dalej funkcjonować. Pozbawione zostały bowiem istotnych postanowień umowy odnoszących się do głównych świadczeń stron. Nie spełniają już wymogów umowy kredytu (art. 69 Prawa bankowego), czy też kredytu konsumenckiego (w tym ze względu na kwotę). Zakwestionowaniu podlegał bowiem cały mechanizm związany z przeliczaniem kredytu między PLN a CHF, mający zastosowanie zarówno przy wypłacie kredytu, jak i przy jego spłacie oraz kwestia zastosowania tzw. spreadu walutowego. Umów obecnie nie da się zatem wykonać bowiem nie można określić sposobu i wysokości świadczeń stron. Nie jest znana także kwota kredytu. Nie jest zatem możliwie i zasadne poszukiwanie jakiegoś innego kursu po jakim możliwe byłoby ustalenie wypłaty kredytu i jego spłaty np. średniego kursu NBP. Zwrócić należy przy tym uwagę, że już przy wypłacie kredytu bank zastosował własny kurs kupna - § 1 ust. 3A umów kredytu (zaznaczyć przy tym należy, że konsument nie dysponowali walutą CHF, którą mieliby sprzedać bankowi), a szukanie teraz innego kursu spowodowałoby istotną zmianę umowy, co jest niedopuszczalne na gruncie przepisów unijnych o nieuczciwych warunkach umownych, jak też prawa krajowego. Sąd nie ma możliwości uzupełniania umowy (w tym przez zastosowanie regulacji art. 358 § 2 k.c.), lecz powinien zastanowić się nad tym, czy bez nieuczciwych postanowień umowa może dalej obowiązywać. Nie jest zatem możliwe zastosowanie rozwiązania polegającego na uznaniu umowy za kredyt udzielony w polskich złotych i zastosowanie oprocentowania przyjętego w umowach.

Ponadto, uwzględnić należy stanowisko zajęte przez konsumentów w niniejszej sprawie, którzy godzili się na unieważnienie umów i byli świadomi konsekwencji z tym związanych tj. w szczególności obowiązku zwrotu całej otrzymanej od banku kwoty. Konsumenci nie godzili się na dalsze obowiązywanie umów w obecnym kształcie. Unieważnienie umów jest przy tym korzystane dla konsumentów gdyż wpłacili na poczet umów kwoty bliskie takim jakie otrzymali tytułem kredytu.

W konsekwencji analizowane umowy kredytu okazały się w całości bezwzględnie nieważne w oparciu o art. 6 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich i art. 385 ¹ k.c., który powinien być interpretowany w zgodzie z dyrektywą, umożliwiając sankcję nieważności całych umów.

Jak wskazano wyżej, nie jest to jednak jedyna podstawa do stwierdzenia nieważności tych umów. Umowy są w całości bezwzględnie nieważne także w oparciu o art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 353 ¹ k.c. jako naruszające granice zasady swobody umów. Bezwzględna nieważność umowy wynika również z art. 58 § 2 k.c. wobec sprzeczności umowy z zasadami współżycia społecznego jakimi są: uczciwość, rzetelność podmiotów profesjonalnych (banków) i udzielanych przez nie informacji, ochrona podmiotów słabszych, w tym konsumentów.

W myśl art. 353 ¹ k.c., strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

Cechami szczególnymi prawa cywilnego i stosunków cywilnoprawnych (w tym umowy kredytu) są równorzędność podmiotów i ekwiwalentność świadczeń.

Umowy kredytu zawarte z bankiem zostały skonstruowane przez bank w taki sposób, że zasady te zostały istotnie zachwiane na skutek wprowadzenia nieuczciwych warunków umownych o jakich mowa powyżej, korzystanych dla banku a szkodliwych dla konsumenta. Ponadto, konsumenci nie zostali w sposób dostateczny poinformowani o nieograniczonym ryzyku związanym z zawartą umową. Zastosowane klauzule niedozwolone skutkowały tym, że jedna strona umowy stała się znacznie silniejsza od drugiej i mogła jednostronnie wpływać na sytuację obu stron umowy, w tym zwłaszcza działać na własną korzyść, kształtując swobodnie kurs kupna i kurs sprzedaży CHF.

Już na etapie zawierania umów i wypłaty kredytów ustanowiono brak ekwiwalentności świadczeń. Skoro bowiem bank przy ustalaniu salda początkowego i wypłacie kredytu posiłkował się kursem kupna a powód musiał go spłacać według wyższego kursu sprzedaży, to ich świadczenie główne z tytułu zwrotu kapitału było wyższe od otrzymanych środków już na samym początku. Ponadto, również odsetki i inne koszty obliczane były od tego wyższego kapitału. W konsekwencji bank wykorzystując w pewien sposób nieświadomość kredytobiorcy uzyskiwał dodatkowy dochód w ukryty sposób.

Mieć przy tym wszystkim należy na uwadze, iż bank jest podmiotem silnym ekonomicznie, posiadającym stałą obsługę prawną, jak też mającym świadomość warunków rynku. Z kolei konsument jest jedynie jednostką w przeważającym zakresie uzależnioną od instytucji, która powinna budzić jego zaufanie. Bank mógł być świadomy ryzyka zawierania takiego kredytu, natomiast bezskutecznie poinformował o tym kredytobiorców. Kredytobiorca uwierzył doradcy bankowemu, że to właśnie ten kredyt będzie dla niego najlepszy. W ten sposób bank mógł wywołać błędne przekonania u konsumentów. Ponadto bank stosuje wzorce umowne. Przymiot bycia bankiem jest przymiotem wyjątkowym, a dotychczas skutkującym szerokim uprzywilejowaniem również w zakresie procedury cywilnej (np. bankowe tytułu egzekucyjne, wyciągi z ksiąg rachunkowych będące dokumentami urzędowymi i podstawą do wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym). Banki jednak wprowadzając do umów klauzule niedozwolone takie jak wyżej nadużywają swojej pozycji celem uzyskania jak najwyższych zysków kosztem konsumentów. Ponadto bank swoje dodatkowe dochody, związane z różnicą w kursach kupna i sprzedaży, zdobył w pewien sposób wykorzystując nieświadomość i niewiedzę konsumentów. Działanie takie jest sprzeczne z dobrymi obyczajami, zasadami współżycia społecznego i rażąco narusza interesy strony słabszej, czyli konsumentów.

Mając na uwadze powyższe argumenty odnoszące się do bezwzględnej nieważności umów, Sąd orzekł jak w punkcie II i V wyroku.

Z uwagi na nieważność umów kredytu jako pozbawione jakiejkolwiek mocy dowodowej uznać należy dowody w postaci wyciągu z ksiąg rachunkowych banku, czy treści księgi wieczystej. Hipoteka może zabezpieczać jedynie istniejącą wierzytelności i bez niej nie istnieje (por. art. 65 i art. 94 u.k.w.h.).

W konsekwencji, wobec nieważności umów kredytu, powodom przysługuje roszczenie o zwrot nienależnych świadczeń, bowiem spełnione były one bez podstawy prawnej. Wszystkie wpłaty dokonane przez powodów na rzecz banku w związku z umowami kredytu powinny podlegać zwrotowi w oparciu o art. 410 k.c. w zw. z art. 405 k.c. Oznacza to zatem, że na podstawie umowy kredytu nr (...) bank jest winien zwrócić kwotę 126.153,89 zł oraz kwotę 108.781,46 CHF. Natomiast na podstawie umowy nr (...) powinien zwrócić 51.149,49 zł i 10.977,85 CHF.

Ponadto, powodowie w swoim roszczeniu wnieśli o zasądzenie odsetek. Wspomniane odsetki w zakresie umowy nr (...) od kwoty 126.153,89 zł zostały zasądzone od 26 czerwca 2020 roku z uwagi na fakt, że był to jeden dzień po odpowiedzi na reklamację złożoną przez powodów ze strony banku. Natomiast odsetki od kwoty 108.781,46 CHF zostały zasądzone od 2 lutego 2021 roku, czyli na jeden dzień po otrzymaniu przez bank pozwu od powodów.

W zakresie drugiej umowy tj. umowy nr (...) odsetki od kwoty 51.149,49 zł zostały zasądzone od 25 lipca 2020 roku z uwagi na fakt, że było to 30 dni od zarejestrowania reklamacji przez pozwany bank. Natomiast odsetki od kwoty 10.977,85 CHF zostały zasądzone od 2 lutego 2021, czyli również jeden dzień po otrzymaniu przez bank pozwu od powodów.

Słusznie zatem w uzasadnieniu pozwu powodowie powołują się na art. 455 k.c. zgodnie z którym, jeśli termin świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być wypłacone niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. Natomiast zobowiązanie do zwrotu nienależnego świadczenia ma charakter bezterminowy i odsetki powinny być liczone od wyznaczonych terminów na podstawie art. 480 k.c.

Zarzuty pozwanego okazały się bezzasadne, w szczególności zarzut przedawnienia roszczeń. Wskazać należy, że w sprawie znajdzie zastosowanie ogólny termin przedawnienia wskazany w ar. 118 k.c., czyli okres 10 lat. Roszczenie powodów istnieje od daty zawarcia umowy, jednak stało się wymagalne dopiero na skutek podjęcia decyzji przez powoda jako przez konsumentów o tym, że decydują się na nieważność umowy kredytu. Powodowie zakomunikowali chęć unieważnienia umowy kredytu w reklamacji złożonej do banku w 2020 roku. Termin przedawnienia zatem nie upłynął. Zarzut przedawnienia roszczeń jest także sprzeczny z zasadami współżycia społecznego (art. 5 k.c.). Pozwany sformułował umowę zawierającą klauzule niedozwolone, działając na szkodę konsumenta i wykorzystując jego niewiedzę. Brak zwrotu świadczeń konsumentom w takiej sytuacji byłby oczywiście niesłuszny i krzywdzący. Przez wiele lat strony nie były przy tym świadome nieważności umowy i umowa była wykonywana. W sprawie nie znajdzie zastosowania regulacja z art. 411 k.c. O nieważności umowy strony ostatecznie przekonały się dopiero na skutek wyroku sądu, zaś bankowi mogą przysługiwać niezależne roszczenia o zwrot kwot wypłaconych na rzecz powodów.

Mając na uwadze powyższe, orzeczono jak w punktach III, IV, VI, VII wyroku.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 100 zd. 2 k.p.c., obciążając pozwanego całością kosztów procesu poniesionych przez powodów. Powodowie ulegli jedynie w nieznaczne części swoich roszczeń. Zasądzono od pozwanego na rzecz powodów zwrot poniesionych przez nich kosztów procesu w postaci kosztów zastępstwa procesowego – 5.400 zł, opłaty od pozwu – 1.000 zł oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictw – 34 zł.

Mając na uwadze powyższe, orzeczono jak w sentencji wyroku.

ZARZĄDZENIE

(...)