Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 grudnia 2014 r.

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie I Wydział Cywilny w następującym składzie:

Przewodniczący SSO Agnieszka Gradowska - Okrój

Protokolant Paulina Zbrzeźniak

po rozpoznaniu w dniu 4 grudnia 2014 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa A. C. i M. W.

przeciwko B. M.

o zachowek

I.  zasądza od B. M. na rzecz M. W. tytułem zachowku kwotę 40.435,75 zł (czterdzieści tysięcy czterysta trzydzieści pięć złotych siedemdziesiąt pięć groszy) wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 29 marca 2012 r. do dnia zapłaty;

II.  zasądza od B. M. na rzecz A. C. tytułem zachowku kwotę 30.435,75 zł (trzydzieści tysięcy czterysta trzydzieści pięć złotych siedemdziesiąt pięć groszy) wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 29 marca 2012 r. do dnia zapłaty;

III.  oddala powództwo w pozostałej części;

IV.  zasądza od B. M. na rzecz M. W. kwotę 271,92 zł (dwieście siedemdziesiąt jeden złotych dziewięćdziesiąt dwa grosze) tytułem zwrotu kosztów procesu;

V.  zasądza od A. C. na rzecz B. M. kwotę 1.591,48 zł (tysiąc pięćset dziewięćdziesiąt jeden złotych czterdzieści osiem groszy) tytułem zwrotu kosztów procesu;

VI.  nakazuje pobrać na rzecz Skarbu Państwa– Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych związanych z przeprowadzonymi dowodami z opinii biegłych:

a)  od B. M. kwotę 1.694,77 zł (tysiąc sześćset dziewięćdziesiąt cztery złote siedemdziesiąt siedem groszy),

b)  od M. W. kwotę 1.592,06 zł (tysiąc pięćset dziewięćdziesiąt dwa złote sześć groszy),

c)  od A. C. kwotę 1.848,84 zł (tysiąc osiemset czterdzieści osiem złotych osiemdziesiąt cztery grosze),

VII.  nakazuje pobrać od B. M. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie kwotę 2.411,46 zł (dwa tysiące czterysta jedenaście złotych czterdzieści sześć groszy) tytułem nieuiszczonej opłaty od pozwu;

VIII.  pozostałe koszty sądowe przejmuje na rachunek Skarbu Państwa.

Sygn. akt I C 1436/11

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 18 listopada 2011 r. powódki A. C. i M. W. wniosły o zasądzenie od pozwanej B. M. kwoty 107.605 zł na rzecz każdej z nich wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty. W uzasadnieniu wskazały, iż są spadkobiercami ustawowymi swojego ojca R. M., który w dniu 5 lutego 1997 r. na podstawie testamentu notarialnego powołał do całości spadku ich siostrę - pozwaną B. M.. W skład masy spadkowej po zmarłym wchodzi udział 5/8 w prawie własności nieruchomości przy ul. (...) w W. o wartości 645.625 zł, a zatem wysokość należnego powódkom zachowku wynosi połowę udziału, jaki by im przypadł (1/3), gdyby doszło do dziedziczenia ustawowego po R. M., tzn. 107.605 zł. Ponadto powódki wniosły o zasądzenie na swoją rzecz kosztów postępowania według norm przepisanych ( pozew – k.4-6).

Pismem z dnia 6 lutego 2012 r. pozwana B. M. zakwestionowała żądania pozwu podnosząc, iż powódki na przestrzeni ostatnich lat poprzedzających otwarcie spadku nie interesowały się losem swojego ojca, który był osobą schorowaną i niepełnosprawną. Ponadto pozwana zaznaczyła, iż przekazała A. C. kwotę 10.000 zł tytułem zachowku po zmarłym ojcu ( pismo – k.48).

Na rozprawie w dniu 9 października 2012 r. pozwana uznała powództwo co do zasady ( protokół rozprawy – k.75).

Na rozprawie w dniu 29 maja 2014 r. powódka A. C. przyznała, iż otrzymała od pozwanej kwotę 10.000 zł tytułem zachowku. Powódki zaprzeczyły jednak, by uzyskały jakakolwiek darowiznę od R. M.. Strony zgodnie potwierdziły, iż w skład masy spadkowej po R. M. wchodzi udział w wysokości 5/8 nieruchomości przy ul. (...) w W.. Pozwana zaś wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie na swoją rzecz kosztów postępowania w sprawie ( protokół rozprawy – k.263).

Postanowieniem z dnia 11 czerwca 2014 r. Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego rzeczoznawcy majątkowego ds. nieruchomości, któremu zlecił ustalenie wartości udziału wynoszącego 35/87 w nieruchomości stanowiącej działki ewidencyjne z obrębu 4-09-14 o numerach ewidencyjnych (...) przy ulicy (...) i działki nr (...) przy ulicy (...) w W. według stanu na dzień otwarcia spadku tj. 3 lutego 2010r. i cen aktualnych z uwzględnieniem w wycenie faktu dokonania podziału quoad usum ( postanowienie – k.268).

W piśmie z dnia 2 października 2014 r. pozwana zgłosiła do potrącenia z wierzytelności powódek wszelkie kwoty stanowiące jej nakłady związane z opieką nad R. M. ( pismo – k.359-360).

Pismem z 10 października 2014 r. strona powodowa sprecyzowała, iż wnosi o zasądzenie kwot dochodzonych pozwem wraz z odsetkami ustawowymi od dnia wezwania pozwanej do zapłaty ( pismo – k.368-369).

Na rozprawie w dniu 4 grudnia 2014 r. strony podtrzymały swoje dotychczasowe stanowiska w sprawie, z tym że pozwana wniosła o odroczenie terminu płatności należnego na rzecz powódek świadczenia o 3 lata oraz o zasądzenie odsetek ustawowych od tych kwot od dnia wyrokowania. Powódki zaś wniosły o zasądzenie odsetek ustawowych od żądanych kwot od dnia doręczenia pozwanej pozwu ( protokół rozprawy – k.414-417).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

R. i B. M. w dniu 3 maja 1957 r. nabyli na zasadach wspólności ustawowej małżeńskiej na podstawie umowy sprzedaży zawartej z B. Ś. udział wynoszący 35/87 części działki o numerze ewidencyjnym (...)-b, położonej przy ul. (...) w W.. Stan prawny powyższej nieruchomości uregulowany był już uprzednio w księdze wieczystej (...), lecz z uwagi na jej zniszczenie w dniu 7 maja 1958 r. urządzono dla tej działki Zbiór Dokumentów (...) ( zaświadczenie – k.70-72; wypis i wyrys z rejestru gruntów – k.73-74).

W chwili obecnej na nieruchomości oznaczonej numerem (...) znajdują się wyodrębnione w wyniku podziału quoad usum między ówczesnymi współwłaścicielami (małżonków R. i B. M. - udział 35/87 oraz małżonków Z. i T. Ś. – udział 52/87) dwie przylegające do siebie działki nr (...) z obrębu ewidencyjnego (...), które tworzą jedną zorganizowaną całość. Działka nr (...) o pow. 492 m ^{( 2)} położona jest na skrzyżowaniu ul. (...) oraz ul. (...) w W., a w jej obrębie znajduje się otoczona ogrodzeniem jednorodzinna zabudowa mieszkaniowa oraz budynek garażowy. Wszelkie nakłady i wzniesienia na tej części nieruchomości dokonała osoba trzecia, tym samym wartość udziału 35/87 w tej nieruchomości (bez uwzględnienia wartości budynków i naniesień) wynosi 205.373,20 zł ( opinia biegłego J. S. – k.321-351; okoliczności bezsporne między stronami).

Działka nr (...) o pow. 355 m ² położona jest przy ul. (...) w W. i została zabudowana budynkiem mieszkalnym dwukondygnacyjnym wolnostojącym o powierzchni zabudowy 139 m ² oraz powierzchni użytkowej 105,31 m ². W budynku tym wciąż zamieszkuje pozwana. Wartość nieruchomości w części obejmującej udział 35/87 (wraz z posadowionym budynkiem) wynosi 182.810,00 zł ( wypis i wyrys z rejestru gruntów – k.73-74; opinia biegłego J. S. – k.274-320; opinia uzupełniająca biegłego – k.377-405; rzut mapy – k.412-413).

Obie działki nie mają urządzonej księgi wieczystej, prowadzony jest dla nich przez Sąd Rejonowy dla Warszawy – Mokotowa w Warszawie Zbiór Dokumentów (...). Brak księgi wieczystej stanowi jednak wadę nieruchomości, zmniejsza bowiem atrakcyjność działki na rynku ofert sprzedaży (np. poprzez niemożność uzyskania kredytu hipotecznego przez kupującego). W celu założenia księgi wieczystej niezbędne jest jednak wpierw uregulowanie prawnych granic działek [np. część zabudowania z działki (...) posadowiona jest na działce (...)] ( przesłuchanie biegłego J. S. – k.414-415).

B. M. zmarła w dniu 19 grudnia 1994 r. Spadek po niej na podstawie ustawy nabyli: mąż – R. M. oraz córki – A. C., M. W. i B. M. – po ¼ części spadku każdy z nich ( postanowienie Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi-Północ w Warszawie z 18 lutego 2011 r., I Ns 981/10, kopia – k.8).

R. M. cierpiał na niedokrwienność serca, nadciśnienie tętnicze, cukrzycę i przewlekłe ropne zapalenie kości. Zmarł w dniu 13 lutego 2010 r., zaś spadek po nim na podstawie testamentu notarialnego z dnia 5 lutego 1997 r., otwartego i ogłoszonego w dniu 4 lutego 2011 r., nabyła w całości córka B. M.. Do kręgu ustawowych spadkobierców po R. M. należą jednak – oprócz B. M. (pozwana) – córki zmarłego A. C. i M. W. (powódki). W przypadku dziedziczenia ustawowego po R. M. każda z nich nabyłaby udział w wysokości 1/3 wartości masy spadkowej ( postanowienie Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi-Północ w Warszawie z 18 lutego 2011 r., I Ns 981/10, kopia – k.8; kopia aktu notarialnego Rep. A nr(...) - k.7; dokumentacja medyczna – k.188-195; k.202-212).

W skład masy spadkowej po zmarłym R. M. wchodzi wyłącznie udział 5/8 w części 35/87 w nieruchomości składającej się z działek (...), powstałych wskutek podziału quoad usum [wartość własnego udziału R. M. – ½, tj. 35/174 oraz udziału spadkowego po zmarłej B. M. - ¼, tj. 35/696, zatem łącznie – 5/8, tj. 175/696] ( okoliczność bezsporna).

W 2010 r. powódka A. C. otrzymała od pozwanej B. M. kwotę 10.000 zł tytułem częściowej spłaty przypadającego jej zachowku ( oświadczenie pisemne – k.201; okoliczność przyznana).

Przed Sądem Rejonowym dla Warszawy Pragi – Północ w Warszawie za sygn. akt I Ns 1198/11 toczyło się postępowanie o dział spadku po B. M., w którym strony zawarły ugodę ustalając, iż B. M. dokona spłat na rzecz pozostałych spadkobierców w terminie 1,5 roku od dnia uprawomocnienia się tej ugody ( protokół rozprawy – k.416).

Sąd ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie dokumentów złożonych w niniejszej sprawie, wymienionych powyżej, które w całości uznał za wiarygodne, gdyż ich rzetelność i prawdziwość nie były przez strony kwestionowane, a okazały się być dopuszczonymi jako dowody niezbędne do ustalenia stanu faktycznego oraz na okoliczności uznane przez Sąd za bezsporne, bowiem albo zostały przez strony wprost przyznane, bądź też nie zostały zaprzeczone, co zostało przez Sąd ocenione na zasadzie art. 230 k.p.c.

W ocenie Sądu istotną wartość dowodową w niniejszej sprawie miał dowód z opinii biegłego z zakresu rzeczoznawstwa majątkowego J. S., który w sposób rzetelny oraz jasny opisał charakter prawny nieruchomości będącej przedmiotem rozważań w niniejszej sprawie oraz jej wartość w oparciu o metody porównawcze i korygowania ceny średniej. W ostatecznych stanowiskach stron żadna z nich nie kwestionowała powyższych opinii, zaś w ocenie Sądu nie budzą one wątpliwości, są wiarygodne, a zawarte w nich wnioski w istocie przyczyniły się do rozstrzygnięcia niniejszej sprawy.

Równocześnie Sąd oddalił wniosek o przeprowadzenie dowodu z przesłuchania pozwanej uznając, iż okoliczności sporne w niniejszej sprawie zostały już dostatecznie wyjaśnione, a zgromadzony materiał dowodowy pozwala na rozstrzygnięcie niniejszej sprawy. Sąd oddalił również wniosek o dopuszczenie dowodu z dokumentu - pisemnej opinii biegłego A. Z., gdyż przedłożona przez stronę pozwaną opinia tego biegłego obejmowała de facto swoim zakresem ustalenie okoliczności wskazanych w postanowieniu wydanym przez Sąd w odrębnym postępowaniu niemającym jednak wpływu na przebieg niniejszej sprawy.

Sąd nie uwzględnił złożonej do akt sprawy opinii biegłego A. P.. Biegły dokonał bowiem ustaleń niezgodnych ze stanem faktycznym przyjmując za wartość nieruchomości, dla której należało obliczyć należny zachowek, wycenę dla działki nr (...) (z pominięciem działki nr (...)), bez uwzględnienia rzeczywistego udziału R. M. we współwłasności w tej nieruchomości.

Sąd zważył co następuje:

Strona powodowa wywodzi swoje roszczenie z dyspozycji art. 991 k.c., domagając się od pozwanej zapłaty kwot po 107.605 zł na rzecz każdej z powódek z ustawowymi odsetkami od dnia doręczenia pozwu do dnia zapłaty tytułem zachowku po R. M..

Zgodnie z treścią art. 991 § 1 k.c. zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni - dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach - połowa wartości tego udziału (zachowek). Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia (§ 2).

Na podstawie powyższego przepisu uprawnionymi do zachowku są zatem zstępni, małżonek oraz rodzice spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy. Prawa do zachowku zostają bowiem pozbawione osoby, które ustawa nakazuje traktować tak, jakby nie dożyły chwili otwarcia (tj. zrzekły się dziedziczenia po zmarłym, odrzuciły spadek, zostały uznane za niegodne dziedziczenia, wydziedziczone).

Wysokość zachowku wynosi połowę wartości udziału, jaki przypadałby uprawnionemu przy dziedziczeniu ustawowym, natomiast jeżeli uprawniony do zachowku jest osobą małoletnią albo trwale niezdolną do pracy, wysokość ta wynosi dwie trzecie wartości tego udziału. Udział spadkowy stanowiący podstawę do obliczenia zachowku ustala się dla każdego uprawnionego na podstawie przepisów ogólnych z uwzględnieniem zasady ustalonej w art. 992 k.c. i udział ten mnoży się następnie przez jedną drugą lub dwie trzecie. Tak ustalony udział stanowi podstawę do określenia wysokości zachowku. Ustalenie wysokości udziału spadkowego wyrażonego odpowiednim ułamkiem przeprowadza się oddzielnie dla każdej osoby, której przysługuje prawo do zachowku. Udział ten mnoży się przez czystą wartość spadku i otrzymana wartość stanowi zachowek należny uprawnionemu.

Wskazać jednak trzeba, iż obliczenie zachowku następuje na podstawie wartości spadku ustalonej według cen z daty orzekania o roszczeniach z tego tytułu (uch. SN z dnia 17 maja 1985 r., III CZP 69/84, OSNC 1986, nr 3, poz. 24; uch. SN z dnia 26 marca 1985 r., III CZP 75/84, OSNC 1985, nr 10, poz. 147).

Bezsporne w sprawie jest, że w skład masy spadkowej po zmarłym R. M. wchodzi wyłącznie jego udział 5/8 w części wynoszącej 35/87 w nieruchomości o numerze ewidencyjnym (...) składającej się z działek (...) położonych przy ul. (...) i ul. (...) w W., powstałych wskutek podziału quoad usum. Niesporne było także i to, że strony postępowania wchodzą do kręgu ustawowych spadkobierców po R. M. (powódki są jego córkami), zaś jedna z nich (pozwana) została powołana na podstawie testamentu notarialnego do całości spadku po zmarłym ojcu. Wobec powyższego Sąd nie miał wątpliwości, iż A. C. i M. W. – jako zstępni spadkodawcy i tym samym osoby, które byłyby powołane do spadku z ustawy – mają prawo domagać się od pozwanej zapłaty zachowku w oparciu o art. 991 k.c. Natomiast na podstawie przeprowadzonego dowodu z opinii biegłych ustalono, że wartość masy spadkowej po R. M. wynosi 242.614,50 zł.

W toku postępowania pozwana nie kwestionowała roszczeń powódek co do zasady, niemniej jednak – z uwagi na jej ostateczne stanowisko w sprawie (żądanie oddalenia powództwa) i domaganie się potrącenia z wierzytelności strony powodowej wszelkich kwot stanowiących jej nakłady związane z opieką nad R. M. – zasadne było dokonanie oceny zasadności tych żądań.

Podnieść należy, iż uprawnienie z tytułu zachowku ma charakter prawa podmiotowego, stąd też na tle realizacji żądania uprawnionego może powstać problem oceny jego zachowania w płaszczyźnie art. 5 k.c. Można zgodzić się z poglądem, że w sprawie o zachowek nie jest wyłączone obniżenie wysokości należnej z tego tytułu sumy na podstawie art. 5 k.c. (uch. SN z dnia 19 maja 1981 r., III CZP 18/81, OSNC 1981, nr 12, poz. 228). Zakres zastosowania powyższego przepisu powinien być jednak stosunkowo wąski, bowiem ocena Sądu, czy żądanie zapłaty sumy odpowiadającej wysokości zachowku stanowi nadużycie prawa podmiotowego, nie powinna pomijać, że prawa osoby uprawnionej do zachowku służą urzeczywistnieniu obowiązków moralnych, jakie spadkodawca ma wobec swoich najbliższych (wyr. SN z dnia 7 kwietnia 2004 r., IV CK 215/03, PiP 2006, z. 6, s. 111). Względy te nakazują szczególną ostrożność przy podejmowaniu oceny o nadużyciu prawa żądania zapłaty sumy pieniężnej odpowiadającej wysokości zachowku, która nie może opierać się jedynie na ogólnym odwołaniu się do klauzuli generalnej zasad współżycia (wyr. SA w Białymstoku z dnia 31 marca 2011 r., I ACa 99/11, OSAB 2011, z. 1, poz. 21).

Obniżenie wysokości zachowku może więc mieć miejsce w przypadkach zupełnie wyjątkowych, już samo pozbawienie uprawnionego do zachowku korzyści ze spadku w drodze dziedziczenia jest dla niego okolicznością krzywdzącą i dolegliwą, a stanu tego nie powinno jeszcze pogłębiać ograniczenie możliwości realizacji roszczeń z tytułu zachowku. Zachowek stanowi bowiem minimum zagwarantowanego udziału w spadku spadkobiercy ustawowemu (wyr. SA w Lublinie z 13 czerwca 2014 r., I ACa 820/13, LEX nr 1498964; wyr. SA w Warszawie z 24 lutego 2014 r., I ACa 1204/13, LEX nr 1444907).

Prawa uprawnionego do zachowku służą urzeczywistnieniu obowiązków moralnych, jakie spadkodawca ma względem swoich najbliższych. W tym kontekście nie można jednak zapominać, że nie mogą zostać pominięte te zachowania uprawnionego, które wskazują na to, jak ten wywiązywał się ze swoich obowiązków względem najbliższych, ze szczególnym uwzględnieniem spadkodawcy. Przy orzekaniu o zachowku nie należy zatem pomijać oceny moralnej także postępowania uprawnionego do zachowku (wyr. SA w Szczecinie z dnia 22 kwietnia 2009 r., I ACa 459/08, Lex nr 550912).

W niniejszej sprawie pozwana, poza przedstawieniem dokumentacji medycznej zmarłego ojca, z której wynikało, iż był on człowiekiem schorowanym i niepełnosprawnym, nie wykazała, aby poniosła jakiekolwiek nakłady na rzecz spadkodawcy, ani też – by pozostali spadkobiercy w sposób niegodziwy postępowali wobec niego albo – że istnieją jakiekolwiek okoliczności wskazujące na nadużycie przez powódki ich uprawnień do zachowku. Brak jest zatem podstaw do obniżenia jego wysokości wyłącznie na podstawie twierdzeń pozwanej, które nadto nie znajdują uzasadnienia w zgromadzonym materiale dowodowym.

W ocenie Sądu, biorąc pod rozwagę stan sprawy, każda z powódek ma prawo domagać się zapłaty zachowku odpowiadającego ½ przypadającego na nie udziału spadkowego (gdyby dziedziczyły z ustawy). Skoro wartość masy spadkowej po zmarłym R. M. wynosi 242.614,50 zł, to wartość należnego powódkom zachowku wynosi tym samym 40.435,75 zł (ustalając, że w skład spadku wchodzi udział spadkodawcy wynoszący 5/8 w części 35/87 w nieruchomości położonej przy ul. (...) w W., tj. działek o numerach (...) w obrębie ewidencyjnym (...) o łącznej wartości 242.614,50 zł [5/8 x 388.183,20 zł], należało przyjąć, iż w przypadku ustawowego dziedziczenia powódki otrzymałyby 1/3 tego spadku, tzn. kwotę 80.871,50 zł, a zatem połowę tej wartości – 40.435,75 zł stanowi wysokość przysługującego im zachowku).

Sąd jednak miał na uwadze, że okolicznością przyznaną przez stronę powodową był fakt przekazania przez pozwaną na rzecz A. C. kwoty 10.000 zł tytułem częściowej zapłaty zachowku, wobec czego Sąd dokonał stosunkowego obniżenia o powyższą wartość wysokości należnego powódce A. C. zachowku (pkt I i II wyroku).

Roszczenie powódek zostało uwzględnione jedynie w części, bowiem wartość spadku po zmarłym R. M. została oszacowana na kwotę niższą niż ta, którą wskazały powódki w złożonym pozwie. Ponadto Sąd oddalił żądanie strony powodowej w zakresie odsetek ustawowych od dochodzonych kwot od dnia wniesienia pozwu do dnia 29 marca 2012 r. Wprawdzie na rozprawie w dniu 4 grudnia 2014 r. powódki ostatecznie wniosły o zasądzenie ustawowych odsetek od dnia doręczenia pozwanej odpowiedzi na pozew, lecz nie cofnęły powództwa w części dotyczącej żądania odsetek od daty wcześniejszej, tym samym należało orzec jak w pkt III sentencji wyroku.

Ustalając zaś datę początkową naliczania odsetek ustawowych, tj. dzień następny po dniu doręczenia odpisu pisma stronie przeciwnej (k.59), Sąd miał na uwadze, że w zobowiązaniu łączącym uprawnionego do zachowku i spadkobiercę należy dostrzec elementy zobowiązania bezterminowego. Oznacza to, że określenie terminu spełnienia świadczenia pieniężnego w tym zobowiązaniu następuje w wyniku wezwania dłużnika - spadkobiercy do zapłaty (art. 455 k.c.), a nie dopiero od dnia wyrokowania w przedmiocie uprawnienia do zachowku (wyr. SA w Gdańsku z dnia 27 czerwca 2014 r., V ACa 316/14). Równocześnie należało uwzględnić, że – mimo ustalenia w toku postępowania wartości masy spadkowej, której sam skład nie był sporny - pozwana była już uprzednio świadoma istnienia swojego obowiązku wobec powódek z tytułu zachowku. Świadczy o tym choćby okoliczność przekazania w 2010 r. A. C. kwoty 10.000 zł celem zaspokojenia jej roszczeń. Ponadto wobec toczącego się postępowania o dział spadku po B. M., w której został również przeprowadzony dowód z opinii biegłego celem ustalenia wartości działek nr (...) pozwana mogła nawet wówczas orientacyjnie oszacować wysokość obciążającego ją zachowku wobec pozostałych sióstr. Spełnienie choćby w części świadczenia (nawet gdyby w toku niniejszego postępowania określono inną wartość majątku spadkowego R. M.) stanowiłoby o wykonaniu w pewnym zakresie zobowiązania względem pozostałych spadkobierców ustawowych, co z kolei mogłoby być podstawą do rozważenia innego terminu wymagalności pozostałej części świadczenia, a zatem też odsetek za opóźnienie w spłacie (np. w przypadku ustalenia wyższej wartości zobowiązania wskutek nowej wyceny nieruchomości).

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd nie znalazł również podstaw do uwzględnienia wniosku pozwanej o odroczenie terminu płatności zachowku. Strony przed wszczęciem procesu prowadziły już bowiem rozmowy na temat rozliczeń z tytułu dziedziczenia (choćby w toku postępowania I Ns 1198/11, gdzie zawarto ugodę). Pozwana w tej sytuacji mogła przygotować się do spłaty zobowiązań z tytułu spadku. Wskazać należy, iż początkowo uznawała powództwo co do zasady, a nadto – co warto podkreślić – do chwili obecnej nie podjęła żadnych działań celem uregulowania prawnych granic przedmiotowych działek, czy też urządzenia dla nich ksiąg wieczystych, co z kolei utrudnia nawet ich zbycie w drodze sprzedaży. Pozwana wciąż (jako jedyny spadkobierca) dysponuje majątkiem spadkowym (stale mieszka w budynku posadowionym na działce nr (...)). Niewątpliwie winna się także liczyć od dnia otwarcia spadku po ojcu z roszczeniem sióstr i rozsądnie dysponować majątkiem spadkowym. Artykuł 320 k.p.c. tylko w szczególnie uzasadnionych wypadkach pozwala na rozłożenie na raty zasądzonych świadczeń. Analogicznie odroczyć spłatę świadczenia Sąd może również tylko w szczególnie uzasadnionych wypadkach. Zważywszy na wyżej przedstawione okoliczności, w ocenie Sądu, w przedmiotowej sprawie nie zachodzi szczególnie uzasadniony wypadek uzasadniający odroczenie spłaty zobowiązania.

O kosztach procesu Sąd orzekł w oparciu o przepisy art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 100 k.p.c. Biorąc pod uwagę wartość przedmiotu sporu w zakresie popieranych żądań (107.605 zł na rzecz każdej z powódek) oraz uwzględnienie tych roszczeń co do kwot 40 .435,75 zł i 30.435,75 zł, należało przyjąć, że powódka M. W. wygrała sprawę w 38%, zaś A. C. – w 28%, zatem uległy co do znacznej części żądania (pkt IV i V wyroku).

W tej sytuacji A. C. powinna zwrócić na rzecz B. M. kwotę 1.591,48 zł (obie poniosły koszty zastępstwa procesowego wraz z opłatą skarbową - 3.617 zł, dokonując zatem rozrachunku: 28% x 3.617 zł, tj. 1.012,76 zł – A. C. i 72% x 3.617 zł, tj. 2.604,24 zł – B. M., przy stosunkowym rozdzieleniu tych kosztów: 2.604,24 zł – 1.012,76 zł powódka powinna zwrócić pozwanej kwotę 1.591,48 zł).

Jednocześnie pozwana zobowiązana jest zwrócić M. W. kwotę 271,92 zł (M. W. poniosła koszty zastępstwa procesowego wraz z opłatą skarbową - 3.617 zł oraz wniosła opłatę sądową – 3.000 zł, więc dokonując rozrachunku: 38% x 6.617 zł, tj. 2.514,46 zł oraz przyjmując wysokość kosztów poniesionych przez pozwaną: 62% x 3.617 zł, tj. 2.242,54 zł, to przy stosunkowym rozdzieleniu tych kosztów: 2.514,46 zł – 2.242,54 zł pozwana powinna zwrócić powódce kwotę 271,92 zł).

W pkt VI wyroku Sąd nakazał pobrać od każdej ze stron na rzecz Skarbu Państwa przypadającą na nią część nieuiszczonych kosztów sądowych związanych z przeprowadzonym dowodem z opinii biegłych. Koszty te wyniosły w niniejszej sprawie 5.135,67 zł - a wobec istnienia współuczestnictwa formalnego po stronie powodowej i wystąpienia przez każdą z powódek z własnym roszczeniem opartym na tej samej podstawie prawnej oraz odmiennego ustalenia wartości procentowej wygranej - Sąd podzielił ww. kwotę na dwie części i dla każdej z nich określił wysokość kosztów, jakie należy pobrać na rzecz Skarbu Państwa (M. W. – 1.592,06 zł, jako 2.567,84 zł - 38% x 2.567,84 zł; A. C. – 1.848,84, jako 2.567,83 zł - 28% x 2.567,83 zł; B. M. – 1.694,77 zł, jako 38% x 2.567,84 zł + 28% x 2.567,83 zł).

Mając jednocześnie na uwadze, że A. C. została w niniejszej sprawie zwolniona od kosztów sądowych w części, tj. od opłaty od pozwu, zaś M. W. – od opłaty od pozwu ponad kwotę 3.000 zł, Sąd na podstawie art. 113 ust. 1 u.k.s.c. obciążył pozwaną kwotą 2.411,46 zł tytułem nieuiszczonej a należnej opłaty od pozwu (28% z kwoty 5.381 zł + 38% z kwoty 2.381 zł). Pozostałe koszty sądowe, tj. część nieuiszczonej opłaty od pozwu w zakresie, w jakim strona powodowa przegrała, Sąd przejął na rachunek Skarbu Państwa (pkt VII i VIII wyroku).

Zważywszy na powyższe, na podstawie powołanych przepisów, orzeczono jak w sentencji.

(...)

.