Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 listopada 2022 roku

Sąd Okręgowy Warszawa – Praga w Warszawie, I Wydział Cywilny

w składzie :

Przewodniczący: Sędzia Eliza Nowicka - Skowrońska

Protokolant: Karolina Konopka

po rozpoznaniu w dniu 17 listopada 2022 roku w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa P. L.

przeciwko G. L. (1)

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

Oddala powództwo.

Sygn. akt I C 1103/21

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 1 czerwca 2021 roku (data stempla pocztowego) powód P. L. wystąpił z żądaniem uznania za bezskuteczną w stosunku do niego umowy dożywocia z dnia 3 czerwca 2016 roku, zawartej pomiędzy jego ojcem F. L., a pozwanym G. L. (2), na mocy której F. L. przeniósł na G. L. (1) własność nieruchomości położonej w S. P. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Legionowie IV Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o numerze (...), a pozwany zobowiązał się do zapewnienia F. L. dożywotniego utrzymania polegającego na przyjęciu jak domownika, dostarczenia wyżywienia, ubrania, mieszkania, odpowiedniej pomocy i pielęgnowania w chorobie oraz zapewnienia mieszkania w budynku znajdującym się na darowanej nieruchomości (pozew k. 5 – 8).

Uzasadniając powyższe żądanie powód powołał się na treść art. 916 § 1 k.c. i podniósł, że na zmarłym F. L. ciążył wobec powoda obowiązek alimentacyjny. Powód po upadku prowadzonej przez niego działalności gospodarczej znalazł się w trudnej sytuacji finansowej, w związku z czym ojciec przekazywał mu środki finansowe. Z kolei obdarowany G. L. (1) nie wywiązywał się wobec F. L. z obowiązków wynikających z umowy dożywocia, jednak postępowanie związane z rozwiązaniem tej umowy nie zostało ukończone z uwagi na śmierć dożywotnika.

W odpowiedzi na pozew pozwany G. L. (1) zakwestionował zasadność żądania wyrażonego w pozwie. Nie zgodził się z twierdzeniem, że zaniechał wykonania obowiązków wynikających z umowy dożywocia (odpowiedź na pozew – k. 129 – 130).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 3 czerwca 2016 roku F. L. zawarł ze swoim wnukiem G. L. (1) umowę o dożywocie w formie aktu notarialnego. Na podstawie tej umowy F. L. przeniósł na rzecz G. L. (1) prawo własności zabudowanej nieruchomości położonej przy ul. (...) w S. P., dla której Sąd Rejonowy w Legionowie IV Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o numerze (...). W zamian za to G. L. (1) zobowiązał się do zapewnienia F. L. dożywotniego utrzymania, jak również zapewnienia M. L., córce dożywotnika, świadczenia pieniężnego w wysokości 500,00 złotych miesięcznie, wymagalnego po śmierci dożywotnika.

( dowód: umowa o dożywocie, k. 19-21, okoliczność bezsporna)

F. L. zmarł w dniu 29 kwietnia 2021 roku. P. L. był jego synem. P. L. w latach 1990 – 2015 prowadził działalność gospodarczą, w związku z którą popadł w stan niewypłacalności. Po przeprowadzeniu postępowania upadłościowego, Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy w Warszawie postanowieniem z dnia 5 kwietnia 2019 roku umorzył niezaspokojone zobowiązania P. L..

F. L. wspierał finansowo swojego syna P. L. do swojej śmierci. Przekazywał mu regularnie kwoty pieniędzy 700 – 800 zł miesięcznie, a nawet więcej. Były to środki przeznaczone na jego utrzymanie. W zamian za to syn pomagał ojcu w codziennych sprawach, zawoził na badania, do lekarzy, do banku, na sprawy sądowe.

( dowód: postanowienie Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy w Warszawie z 5 kwietnia 2019 roku, k. 10-12, okoliczności bezsporne)

Powyższy stan faktyczny sąd ustalił w oparciu o wymienione wyżej dowody z dokumentów znajdujących się w aktach postępowania, które nie budziły wątpliwości co do ich autentyczności oraz nie były przez strony kwestionowane.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo jako bezzasadne podlegało oddaleniu.

Zgodnie z art. 916 § 1 k.c. osoba, względem której ciąży na dożywotniku ustawowy obowiązek alimentacyjny, może żądać uznania umowy o dożywocie za bezskuteczną w stosunku do niej, jeżeli wskutek tej umowy dożywotnik stał się niewypłacalny. Uprawnienie to przysługuje bez względu na to, czy dożywotnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, oraz bez względu na czas zawarcia umowy.

Przesłankami do skutecznego wystąpienia z żądaniem, o którym mowa w powołanym przepisie, jest istnienie ustawowego obowiązku alimentacyjnego między powodem, a dożywotnikiem oraz zaistnienie po stronie dożywotnika stanu niewypłacalności w konsekwencji zawarcia umowy dożywocia.

W ocenie Sądu powód nie wykazał ziszczenia się żadnej z tych przesłanek.

Brak jest podstaw do przyjęcia, że na F. L. ciążył wobec powoda, tj. swojego dorosłego syna, ustawowy obowiązek alimentacyjny.

Zgodnie z treścią art. 133 § 1 k.r.o. rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania.

Przepis ten przewiduje, iż istnienie obowiązku alimentacyjnego jest uzależnione od zdolności dziecka do samodzielnego utrzymania. Powód w okresie zawarcia i wykonywania kwestionowanej umowy dożywocia był dorosłym, dojrzałym mężczyzną, który przez wiele lat z powodzeniem prowadził działalność gospodarczą, osiągając z niej wysokie dochody. Nie sposób więc uznawać go za dziecko, które jeszcze nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie. Użyty przez ustawodawcę zwrot „jeszcze” stanowi jednoznaczne wskazanie, że obowiązek alimentacyjny rodzica względem dziecka wiąże się z początkowym etapem życia tego ostatniego, przeznaczonym na uzyskanie zdolności do samodzielnego funkcjonowania. W sytuacji, gdy dziecko taką zdolność nabędzie, obowiązek alimentacyjny rodzica wygasa. Powód zaś z całą pewnością taką zdolność nabył na długo przed zawarciem przez jego ojca umowy dożywocia.

Jak stanowi art. 133 § 2 k.r.o., poza powyższym wypadkiem uprawniony do świadczeń alimentacyjnych jest tylko ten, kto znajduje się w niedostatku. Przepis art. 133 § 2 k.r.o., posługując się pojęciem niedostatku, nie określa, jak należy je rozumieć. Pewną wskazówkę interpretacyjną w tym zakresie zawiera art. 135 § 1 k.r.o. Z jego brzmienia można wnosić, iż niedostatek występuje wtedy, gdy uprawniony nie może w pełni własnymi siłami, z własnych środków, zaspokoić swych usprawiedliwionych potrzeb (A. Kawałko, H. Witczak [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, red. M. Fras, M. Habdas, Warszawa 2021, art. 133).

Tak rozumiany stan niedostatku nie zachodził w przypadku powoda.

Pomimo zaistniałej niewypłacalności w ramach prowadzonej działalności gospodarczej powód był bowiem w stanie własnymi siłami zaspokajać własne potrzeby. Powód nie powołał żadnych twierdzeń, które wskazywałyby na obiektywne okoliczności uniemożliwiające mu własne utrzymanie, takie jak choćby ciężka choroba wykluczająca zarobkowanie. Tylko takie obiektywne przyczyny mogłyby stanowić podstawę do stwierdzenia, że powód własnymi siłami nie był w stanie zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb. Ogłoszenie upadłości, choć niewątpliwie świadczy o złej kondycji finansowej powoda, nie determinuje jeszcze przyjęcia, iż powód własnymi siłami nie może zaspokoić swoich potrzeb o charakterze egzystencjalnym.

Niezależnie od powyższego wymagało zauważenia, że powód nie wykazał także drugiej z przesłanek przewidzianych w art. 916 § 1 k.c., tj. zaistnienia po stronie F. L. stanu niewypłacalności na skutek zawarcia umowy dożywocia. Co więcej, powód nie powołał na tę okoliczność żadnych twierdzeń w treści pozwu. Wręcz przeciwnie, z lektury uzasadnienia pozwu wynikało, iż dożywotnik do swojej śmierci wspierał dobrowolnie powoda finansowo i nie napotykał na tym polu przeszkód, co wyklucza przyjęcie jego niewypłacalności. Ochrona przewidziana w art. 916 § 1 k.c. służy umożliwieniu wykonania obowiązku alimentacyjnego ciążącego na dożywotniku. Powód nie powołał się na okoliczność tego rodzaju, że zawarcie umowy dożywocia prowadzić miało do sytuacji, w której obowiązek alimentacyjny (o ile by istniał!), nie mógł być wykonywany przez F. L..

W nawiązaniu do powyższego należało również zauważyć, że wyrok uwzględniający powództwo o uznanie czynności za bezskuteczną musiałby zawierać w sentencji określenie wierzytelności, którą powód mógłby egzekwować z nieruchomości stanowiącej przedmiot umowy dożywocia. Na powodzie ciążył więc obowiązek wykazania, iż jeszcze za życia F. L. ten stał się dłużnikiem powoda, a dług ten miałby podlegać egzekucji. Powód w treści pozwu w ogóle nie wskazał na istnienie długu alimentacyjnego, co czyniło powództwo bezzasadnym bez konieczności prowadzenia dalej idącego postępowania dowodowego. Powód wręcz zaprzeczył istnieniu takiego zadłużenia twierdząc, że ojciec przekazywał mu za życia pieniądze, wspierając go. Tym samym brak jest podstaw do przyjęcia, że istnieje określona wierzytelność, której zaspokojenie nie było możliwe wobec zawarcia umowy dożywocia.

Jedynie na marginesie warto nadmienić, że wobec twierdzenia powoda, iż jest on jedynym spadkobiercą po F. L., wymagałoby również rozważenia, czy taka hipotetycznie przysługująca powodowi wierzytelność nie wygasłaby na skutek konfuzji, jako że powód stałby się na skutek dziedziczenia jednocześnie wierzycielem i dłużnikiem w ramach stosunku, który miał go łączyć z jego zmarłym ojcem.

Z powyższych względów orzeczono jak w sentencji wyroku.

Sędzia Eliza Nowicka - Skowrońska

Zarządzenia:

(...)

Sędzia Eliza Nowicka - Skowrońska