Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 02 lipca 2020 r. wniesionym do Sądu Okręgowego w Warszawie powodowie T. M. (1), W. N., I. M., J. M., M. D. (1), G. L. (1), D. L., M. Ż., S. S., E. D., L. N., M. G., P. Z., J. D., W. M., M. M. i P. G. wnieśli o zasądzenie od pozwanego Skarbu Państwa – Komisji Nadzoru Finansowego m.in. następujących kwot:

1)  na rzecz powódki T. M. (1) kwoty 35.000 zł wraz z należnymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia złożenia pozwu do dnia zapłaty;

2)  na rzecz powoda M. D. (1) kwoty 50.000 zł wraz z należnymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia złożenia pozwu do dnia zapłaty;

3)  na rzecz powoda G. L. (1) kwoty 50.000 zł wraz z należnymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia złożenia pozwu do dnia zapłaty.

Ponadto w/w powodowie wnieśli o zasądzenie od pozwanego na rzecz każdego z nich kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według spisu kosztów, przedłożonego najpóźniej na ostatniej rozprawie głównej, a w razie nie złożenia takiego spisu kosztów, według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu wskazano że m.in. powodowie T. M. (1), M. D. (1) i G. L. (1) nabyli następujące obligacje od (...) S.A. T. M. (1) – serii (...) za łączną kwotę 35.000 zł, M. D. (1) – na łączną kwotę 50.000 zł oraz G. L. (1) – obligacje serii (...) za łączną kwotę 50.000 zł. Powodowie utracili jednak szanse na odzyskanie tych pieniędzy od Spółki, gdyż w wyniku przyśpieszonego postępowania układowego zatwierdzono układ z wierzycielami polegający na tym, że zostanie im wypłacona tylko ¼ zainwestowanych środków. Powodowie podnieśli, że dochodzą swoich roszczeń w związku z nieprawidłowościami jakich dopuściła się Komisja Nadzoru Finansowego, polegających na nieprawidłowym wykonywaniu nadzoru nad działalnością (...) S.A. Powodowie wyjaśnili, że Najwyższa Izba Kontroli w wyniku przeprowadzonej kontroli, stwierdziła szereg nieprawidłowości w działaniu Komisji, wskazując m.in., że nierzetelne było nieprzeprowadzenie w (...) S.A. w ciągu 5 lat od wydania licencji, a w szczególności w 2017 r. kontroli w celu weryfikacji, czy Spółka posiada stabilną sytuację finansową i prawidłowo wykonuje zadania, na które KNF udzieliła zezwolenia, a tym samym organ nadzoru nie weryfikował, czy Spółka gwarantuje możliwość kontynuowania działalności zgodnie z zasadami uczciwego obrotu i w sposób należycie zabezpieczający interesy uczestników funduszu sekurytyzacyjnego. Powodowie zwracając uwagę na szczególną rolę w zakresie nadzoru Komisji Nadzoru Finansowego podkreślili, że zakres uprawnień i obowiązków obejmuje podejmowanie działań służących prawidłowemu funkcjonowaniu rynku finansowego, w tym podejmowanie działań władczych i nie władczych, podejmowanie działań edukacyjnych i informacyjnych w zakresie funkcjonowania rynku finansowego, jego zagrożeń oraz podmiotów na nim funkcjonujących, w celu ochrony uzasadnionych interesów uczestników rynku finansowego, w szczególności poprzez nieodpłatne publikowanie - w formie i czasie przez siebie określonych - ostrzeżeń i komunikatów w publicznym radiu i telewizji w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji, - stwarzanie możliwości polubownego i pojednawczego rozstrzygania sporów między uczestnikami rynku finansowego. W ocenie powodów powyżej wskazane nieprawidłowości spowodowały, że zostały spełnione wszystkie przesłanki odpowiedzialności pozwanego określone w art. 417 k.c., zarzucając pozwanemu m.in. brak sprawowania nadzoru nad (...) S.A., naruszenie obowiązków informacyjnych przez spółkę w sprawozdaniach finansowych, brak sprawowania nadzoru nad towarzystwami funduszy inwestycyjnych oraz brak nadzoru w zakresie oferowania obligacji przez inne podmioty rynku finansowego (pozew, k. 8-57).

Postanowieniem z dnia 15 lipca 2020 r. Sąd Okręgowy w (...) stwierdził swą niewłaściwość w stosunku do roszczeń powodów T. M. (1), M. D. (1) oraz G. L. (1) i przekazał sprawę w tym zakresie tutejszemu Sądowi (postanowienie, k. 7).

Pozew, doręczony zgodnie z żądaniem pozwu pod adres „Skarbu Państwa – Komisji Nadzoru Finansowego” został zwrócony przez pełnomocnika Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego (dalej też jako „UKNF”) z pismem wyjaśniającym, że Urząd jest państwową prawną i nie jest uprawniony do działania w imieniu Skarbu Państwa (pismo, k. 245-247).

Postanowieniem z dnia 24 maja 2022 r. Sąd oznaczył na podstawie art. 67 § 2 k.p.c. jako właściwą w sprawie jednostkę organizacyjną Skarbu Państwa – Wojewoda (...) zamiast Komisji Nadzoru Finansowego (postanowienie, k. 259).

W odpowiedzi na pozew z dnia 22 czerwca 2022 r. (data stempla pocztowego, k. 277) pozwany Skarb Państwa – Wojewoda (...) (Pozwany 1) wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od każdego z powodów kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego według norm prawem przepisanych.

W uzasadnieniu pozwany zakwestionował roszczenia powodów tak co do zasady, jak i co do wysokości. Pozwany zarzucił brak legitymacji biernej po stronie Skarbu Państwa, powołując się przede wszystkim na treść art. 29 ust. 1 ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku ze wzmocnieniem nadzoru nad rynkiem finansowym oraz ochrony inwestorów na tym rynku (Dz. U. poz. 2243), zgodnie z którym wierzytelności i zobowiązania Skarbu Państwa reprezentowanego przez Komisję Nadzoru Finansowego, o której mowa w art. 24 ust. 1, stają się wierzytelnościami i zobowiązaniami Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego, o którym mowa w art. 25 ust. 1. Poza powyższym, pozwany podniósł, że dokument Najwyższej Izby Kontroli w postaci informacji o wynikach kontroli nie posiada waloru dokumentu urzędowego, o którym mowa w art. 244 § 1 k.p.c. i nie dowodzi wystąpienia którejkolwiek z odpowiedzialności odszkodowawczej. Nadto pozwany zarzucił, że powodowie nie wykazali bezprawnego działania Komisji Nadzoru Finansowego oraz związku przyczynowego pomiędzy zarzucanymi działaniami czy zaniechaniami, a powstaniem szkody po stronie powodów. Pozwany podniósł, iż powodowie moli ponieść szkodę na skutek niewykupienia od nich przez (...) S.A. obligacji nabytych w drodze oferty prywatnej, zaś ani KNF, ani Skarb Państwa – Wojewoda (...) nie sprawuje nadzoru nad ofertami prywatnymi (odpowiedź na pozew, k. 267-275).

Postanowieniem z dnia 18 lipca 2022 r. Sąd wezwał do udziału w sprawie w charakterze pozwanego Urząd Komisji nadzoru Finansowego z siedzibą w W. (postanowienie, k. 280).

W odpowiedzi na pozew z dnia 06 września 2022 r. (data stempla pocztowego, k. 401) pozwany Urząd Komisji Nadzoru Finansowego (Pozwany 2) wniósł o oddalenie powództwa skierowanego wobec UKNF w całości z uwagi na jego bezzasadność i niewykazanie twierdzeń podnoszonych w pozwie oraz zasądzenie od powodów kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego w potrójnej wysokości, co uzasadnione jest znacznym nakładem pracy pełnomocnika Pozwanego, wymagającego szerokiego i wszechstronnego ustosunkowania się do zarzutów pozwu wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego według norm przepisanych prawem.

W uzasadnieniu pozwany podniósł zarzut braku legitymacji biernej, wskazując, że UKNF nie może ponosić odpowiedzialności deliktowej za ewentualne działania lub zaniechania przy wykonywaniu władzy publicznej przez Komisję Nadzoru Finansowego, które dotyczą okresu sprzed dnia 1 stycznia 2019 r. Ponadto powód podniósł, że strona powodowa nie wykazała przesłanek odpowiedzialności, o której mowa w art. 417 k.c., wskazując, że przede wszystkim powodowie nie wykazali naruszenia przez KNF jakiejkolwiek normy prawa nakładającej na KNF konkretny obowiązek nadzorczy, jak również nie udowodniła, iż zachowanie KNF było źródłem szkody poniesionej przez powodów. Poza tym, pozwany podniósł, że w niniejszej sprawie nie można KNF przypisać jakiegokolwiek zachowania, które mogłoby pozostawać w związku przyczynowym ze szkodą powodów, a nawet gdyby hipotetycznie uznać twierdzenia strony powodowej w zakresie bezprawności, to przedstawione przez powodów działania i zaniechania KNF nie pozostają w związku przyczynowo – skutkowym ze szkodą powodów. Dalej pozwany wskazał także, iż zarzut dotyczący nieprzeprowadzenia kontroli (...) S.A. w okresie 5 lat działalności spółki na rynku funduszy inwestycyjnych, pomijając fakt niewykazania przez stronę powodową zaniechania KNF w tym zakresie, nie pozostaje w adekwatnym związku przyczynowo – skutkowym z powstałą szkodą powodów (odpowiedź na pozew, k. 298-336).

W dalszym toku postępowania stanowiska stron nie uległy zmianie.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

(...) S.A. została utworzona i zarejestrowana w 2012 r. Przedmiotem działalności Spółki było nabywanie pakietów wierzytelności i dochodzenie ich zapłaty na własny rachunek oraz zarządzanie zewnętrznymi portfelami wierzytelności w ramach zarządzania sekurytyzowanymi wierzytelnościami funduszy inwestycyjnych. Nabywane portfele wierzytelności pochodziły głównie z branży finansowej (nieterminowo spłacane kredyty i pożyczki) oraz branży telekomunikacyjnej i energetycznej (niepłacone rachunki za usługi). Wierzytelności były nabywane głównie za środki finansowe pozyskane przez Spółkę z emisji obligacji i wniesione do funduszu poprzez objęcie kolejnych emisji certyfikatów inwestycyjnych. W dniu 24 września 2012 r. na podstawie art. 192 ust. 1 ustawy o funduszach inwestycyjnych (...) S.A. otrzymała zezwolenie KNF na zarządzanie sekurytyzowanymi wierzytelnościami funduszu sekurytyzacyjnego. Decyzja KNF została wydana na wniosek (...) S.A. po uznaniu, że Spółka spełnia wymogi, o których mowa w art. 192 ustawy o funduszach inwestycyjnych. Wniosek zawierał załączniki wymagane na podstawie art. 192
ust. 4 ustawy o funduszach inwestycyjnych.

W lutym 2015 r. została sporządzona opinia niezależnego biegłego rewidenta dla Walnego Zgromadzenia Akcjonariuszy spółki (...) S.A. która dotyczyła oceny skonsolidowanego sprawozdania finansowego grupy (...) S.A. za okres 2014 r. Biegły potwierdził, że skonsolidowane sprawozdanie finansowe przedstawia rzetelnie i jasno informacje istotne dla oceny sytuacji majątkowej i finansowej Grupy kapitałowej na dzień 31 grudnia 2014 r., oraz jej wynik finansowy, zostało sporządzone zgodnie z Międzynarodowymi Standardami Rachunkowości, Międzynarodowymi Standardami Sprawozdawczości Finansowej oraz związanymi z nimi interpretacjami ogłoszonymi w formie rozporządzeń Komisji Europejskiej, jest zgodne z wpływającymi na treść skonsolidowanego sprawozdania finansowego przepisami prawa obowiązującymi Grupę kapitałową. Również w konkluzji wskazał, że nie zgłasza zastrzeżeń do prawidłowości i rzetelności zbadanego skonsolidowanego sprawozdania finansowego a zwraca jedynie uwagę na opisaną w punkcie 4.3 sprawozdania niepewność dotyczącą szacunków przyjętych do wyceny w wartości godziwej wierzytelności nabytych. Zaznaczył, że szacunki wartości efektów windykacyjnych przyjętych na dzień bilansowy mogą ulec zmianie w przyszłości, rzeczywiste odzyski i koszty windykacji mogą odbiegać od przyjętych szacunków. Objaśnienie do opinii miało na celu wskazanie odbiorcom niepewności dotyczącej nieodłącznej, czyli niezależnej od spółki niepewności dotyczącej wyceny aktywów w tym przypadku. Nie stanowiło ono natomiast żadnego zastrzeżenia biegłego co do prawidłowości sporządzenia sprawozdania finansowego. Złożona dokumentacja przez (...) nie budziła wątpliwości co do nieprawidłowości w spółce, natomiast rodziła różne uwagi, które KNF następnie kierował do emitenta, który sprawnie odpowiadał na zgłaszane uwagi. Jest to jednak standardowa procedura. Z kolei informacje dotyczące zadłużenia spółki (...) oraz możliwość pozyskania dalszych środków finansowych przez grupę emitenta nie stanowiły przesłanki do odmowy zatwierdzenia prospektu. Natomiast w zakresie obowiązków informacyjnych do czasu przeprowadzenia kontroli, (...) wywiązywał się w sposób prawidłowy (informacja o wynikach kontroli, k. 118v., 119v., 120; zeznania C. K., k. 1254-1257, zeznania świadka T. Z., k. 1257-1260, zeznania świadka M. W., k., opinia biegłego rewidenta z 2015 r. na płycie CD, k. 400).

Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych nie informowało o żadnych nieprawidłowościach w odniesieniu do (...) S.A. w 2017 roku. Nadzór czynności kontrolnych prowadzony jest w oparciu o podejście nadzoru opartego o ryzyko, tzn. czynności nadzorcze są nakierunkowane na podmioty, w których działalności identyfikowane jest podwyższone ryzyko nadzorcze. Takimi czynnikami mogą być np. niewypełnianie wymogów kapitałowych, informacje o nieprawidłowościach wpływające do organu nadzorczego. Podmioty takie jak (...) S.A. mają ograniczone obowiązki informacyjne, które sprowadzają się co do zasady do dwóch głównych obowiązków. Jeden dotyczy przekazywania corocznie informacji o przychodach uzyskiwanych z tytułu zarządzania sekurytyzowanymi wierzytelnościami funduszy inwestycyjnych i jest to obowiązek coroczny, gdzie informacje te powinny wpłynąć do komisji do 15 lipca. W oparciu o te informacje komisja ma możliwość zweryfikowania, czy podmiot prowadzi działalność w zakresie objętym udzielonym zezwoleniem i jakiej skali jest to działalność. Druga grupa obowiązków informacyjnych dotyczy aktualizacji dokumentów składanych przez te podmioty przy okazji udzielanego zezwolenia i są to albo aktualizacje procedur, albo aktualizacje informacji korporacyjnych, na przykład zmiany w składzie zarządu takich podmiotów (zeznania świadka R. N.).

Model działalności biznesowej (...) S.A. był agresywny, w latach 2014 –2017 aktywa firmy wzrosły z 289,5 mln zł do 2.312,7 mln zł, tj. ośmiokrotnie, zobowiązania ogółem z 223,9 mln zł do 2.934,7 mln zł, tj. ponad trzynastokrotnie, w tym zobowiązania krótkoterminowe z 98,4 mln zł do 2.280,4 mln zł, co było wzrostem ponad dwudziestotrzykrotnym. Chcąc uzyskać dominującą pozycję na rynku windykowanych wierzytelności, (...) S.A. oferowała najwyższe ceny, tak aby nabywać pakiety wierzytelności w drodze przetargów.

W dniu 9 marca 2017 r. KNF po raz pierwszy zatwierdziła prospekt emisyjny Spółki w związku z ofertą publiczną oraz zamiarem ubiegania się o dopuszczenie do obrotu na rynku regulowanym obligacji (...) S.A., emitowanych w ramach Programu (...) o łącznej wartości nominalnej do 300 mln zł. Prospekt emisyjny zawierał m. in. opis czynników ryzyka, w tym czynniki ryzyka mogące wpłynąć na zdolność emitenta do wykonania jego zobowiązań wynikających z obligacji oraz czynniki ryzyka mogące mieć istotne znaczenie dla oceny ryzyk rynkowych związanych z ofertą, dopuszczeniem do obrotu oraz obligacjami, a także podstawowe warunki emisji obligacji, wybrane informacje historyczne emisji oraz sprawozdania finansowe za lata 2014–2015 zbadane przez biegłego rewidenta oraz za I półrocze 2016 r. – niezbadane. Sprawozdania finansowe każdego emitenta, który składa prospekt podlegają weryfikacji w zakresie ujawnień informacji określonych w ramach rachunkowości, które dotyczą danego emitenta. KNF mogła odmówić zatwierdzenia prospektu tylko w sytuacji, gdy prospekt nie spełniał określonych w przepisach wymogów co do swojej formy i treści lub nie chciał zamieścić w prospekcie informacji wymaganych przepisami. Podstawą do zatwierdzenia prospektu jest to, żeby emitent ujawnił wszystkie niezbędne i wymagane prawem informacje, nawet takie, jak te dotyczące wysokości zadłużenia.

Pierwsza emisja obligacji (...) S.A. nastąpiła w dniu 18 kwietnia 2017 r. Na podstawie tego prospektu Spółka przeprowadziła sześć ofert publicznych obligacji na łączną kwotę 256 mln zł. Obligacje wyemitowane na podstawie powyższego prospektu zostały wprowadzone do obrotu na rynku regulowanym prowadzonym przez (...)

W styczniu 2017 r. E. (agencja ratingowa) nadał jej długoterminowy rating (...), a w marcu 2017 r. agencja (...)’s krótko i długoterminowy rating B. W styczniu 2018 r. (...) S.A. otrzymała długoterminowy rating na poziomie B+ od agencji ratingowej F. R.. Były to ratingi na poziomie nieinwestycyjnym, ale oznaczały wystarczającą zdolność do wywiązywania się grupy z zobowiązań w stabilnych warunkach gospodarczych. Pierwszą ofertę publiczną akcji spółki przeprowadzono 17 lipca 2017 r. Dopiero od czasu stania się spółką publiczną sprawozdania (...) Spółki (...) stały się przedmiotem analiz KNF, Departamentu (...), pod kątem zgodności z przepisami (informacja o wynikach kontroli, k. 118v., 119v., 120; zeznania C. K., k. 1254-1257, zeznania świadka T. Z., k. 1257-1260, prospekt podstawowy (...) S.A. na płycie CD, k. 400, opinia biegłego rewidenta z 2015 r. na płycie CD, k. 400).

Uprawnienia do zakazania oferty publicznej lub jej wstrzymania przysługiwało KNF w sytuacji, kiedy KNF powzięła informację o naruszeniu przez emitenta przepisów prawa związanych z przeprowadzeniem oferty publicznej. Analogiczne uprawnienia KNF posiadała w stosunku do dopuszczenia obligacji do obrotu na rynku regulowanym (zeznania świadka T. Z., k. 1257-1260)

Aktywa netto zgromadzone w funduszach inwestycyjnych, w odniesieniu do których (...) S.A. wykonywała czynności zarządzania sekurytyzowanymi wierzytelnościami stanowiły od 0,09% w 2013 r. do 0,77% w 2017 r. łącznej wartości aktywów funduszy inwestycyjnych prowadzących działalność na podstawie ustawy o funduszach inwestycyjnych (informacja o wynikach kontroli, k. 118v., 119v., 120).

W dniu 26 września 2017 r. G. L. (1) otrzymał propozycję nabycia nr 118 obligacji serii (...) emitowanych przez (...) S.A., które nie były emitowane w drodze oferty publicznej. Wraz z propozycją nabycia, G. L. (1) otrzymał warunki emisji obligacji serii (...) spółki (...) S.A. W warunkach wskazano m.in., że celem emisji obligacji jest nabycie i obsługa portfeli wierzytelności, a także pozyskanie kapitału na spłatę istniejących zobowiązań oraz inne cele związane z realizacją modelu biznesowego emitenta i jego grupy kapitałowej, wartość nominalna jednej obligacji określono na kwotę 10.000 zł oraz wskazano, iż emitent odpowiada całym swoim majątkiem, bezwarunkowo, bez żadnych ograniczeń oraz w pełnej wysokości za zobowiązania wynikające z obligacji, a także wyjaśniono istotne czynniki ryzyka i zagrożeń na jakie narażony jest emitent. W dniu 26 września 2017 r. G. L. (1) nabył 5 sztuk obligacji imiennych serii (...) o numerach od 890 do 894 o wartości nominalnej 10.000 zł każda (propozycja nabycia obligacji serii (...), k. 180, zapis na obligacje serii (...), k. 177, potwierdzenie przelewu, k. 176, potwierdzenie odbioru obligacji, k. 178, odcinek zbiorowy obligacji, k. 179, warunki emisji obligacji serii (...) spółki (...), k. 1098-1120).

Prywatny tryb oferowania oznaczał możliwość zaproponowania przez firmę inwestycyjną nabycia oferowanych instrumentów finansowych do nie więcej niż 149 osób, ponieważ przekroczenie tej liczby oznaczało już wkroczenie w reżim oferty publicznej. Prywatne emisje obligacji nie wymagały sporządzenia prospektu i zatwierdzenia go przez KNF, ponieważ KNF nie sprawuje nadzoru nad prywatnymi ofertami. Wobec tego, KNF nie ma też podstaw do ingerowania w proces emisji obligacji oferowanych w emisji prywatnej (zeznania świadka T. Z., k. 1257-1260, zeznania świadka D. N., k. 1260v. - (...))

W dniu 09 października 2017 r. M. D. (1) nabył za pośrednictwem (...) S.A. obligacje na okaziciela serii (...) o wartości nominalnej 100 zł każda spółki (...) S.A. z siedzibą we W., za łączną kwotę 50.000 zł (formularze zapisu na obligacje serii (...), k. 184-186, potwierdzenie przelewu, k. 187).

W dniu 10 października 2017 r. T. M. (1) nabyła za pośrednictwem A. Banku, obligacje na okaziciela serii (...) o wartości nominalnej 100 zł każda spółki (...) S.A. z siedzibą we W., za łączną kwotę 35.000 zł (formularze zapisu na obligacje serii (...), k. 188-191, potwierdzenie przelewów, k. 192-193).

W dniu 19 grudnia 2017 r. do Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego wpłynęło zawiadomienie od anonimowego sygnalisty, informujące o wysokim ryzyku działalności Spółki, jej strukturze finansowania oraz prawdopodob­nych przyszłych problemach z płynnością z tego wynikających. Sygnalista wskazywał wprost, że działalność Spółki nosząca znamiona piramidy finansowej, może negatywnie wpłynąć na funkcjonowanie rynku finansowego w Polsce. W zawiadomieniu w sposób szczegółowy zostały opisane mechanizmy zarządzania wierzytelnościami funduszy sekurytyzacyjnych. Dnia 21 grudnia 2017 r. KNF skierowała do rady nadzorczej G. oraz do biegłego rewidenta zapytania dotyczące weryfikowania wycen portfeli wierzytelności. W styczniu 2018 r., Departament (...) analizował sprawozdania finansowe Spółki za poprzednie lata. Przeprowadzono również analizę porównawczą danych (...) spółki (...) z danymi finansowymi innych spółek windykacyjnych. Analizy te nie potwierdziły zarzutów sygnalisty, dlatego zażądano od biegłego rewidenta przekazania dokumentacji rewizyjnej spółki. Z uwagi na trudności sprawiane przez spółkę do końca marca 2018 r., pierwsze dokumenty z badania sprawozdania finansowego za 2017 rok, Departament (...) otrzymał dopiero w kwietniu 2018 r.

Grupa (...) S.A. emitowała obligacje korporacyjne zarówno w ramach emisji publicznych, jak i prywatnych. Wyemitowanych zostało 401 serii obliga­cji w ramach emisji prywatnych na kwotę nominalną 3.560,1 mln zł, tj. 93,3% kwoty wszystkich emisji oraz sześć serii obligacji emisji publicz­nych na kwotę nominalną 256,4 mln zł. W dniu 16 kwietnia 2018 r., przed rozpoczęciem sesji giełdowej, (...) S.A. podała do publicznej wiadomości informację o rzekomych negocjacjach z (...) Bankiem (...) S.A. oraz (...) S.A. w celu uzyskania finansowania o charakterze kredytowo-inwestycyjnym w kwocie do 250 mln zł. Zostało to zdementowane przez oba te podmioty. Tego samego dnia, z upoważnienia KNF, Urząd skierował do Giełdy (...) S.A. oraz (...) S.A. żądania zawieszenia obrotu wszystkimi instrumentami finansowymi wyemitowanymi przez (...) S.A. Zawieszenie zaczęło obowiązywać od 17 kwietnia 2018 r. W dniu 17 kwietnia 2018 r. KNF opublikowała Komunikat w sprawie zawieszenia obrotu ww. instrumentami finansowymi, w którym informowała inwestorów o możliwych uchybieniach w polityce informacyjnej Emitenta w zakresie jego rzekomych rozmów dotyczących zapewnienia finansowania z Bankiem (...) S.A. oraz (...) Funduszem (...). W dniu 24 kwietnia 2018 r. KNF opublikowała komunikat w sprawie spółki (...) S.A. będący realizacją uchwały Komisji z tego samego dnia w przedmiocie przekazania do publicznej wiadomości informacji o środkach prawnych podjętych przez KNF w celu przeciwdziałania naruszeniu przepisów ustawy o obrocie instrumentami finansowymi, ustawy o ofercie publicznej, ustawy o funduszach inwestycyjnych i Rozporządzenia MAR w sprawie spółki (...) S.A. (informacja o wynikach kontroli, k. 118v., 119v., zeznania C. K., k. 1254-1257, komunikat KNF ws. zawieszenia obrotu wszystkimi instrumentami finansowymi wyemitowanymi przez spółkę (...) S.A. z dn. 17.04.2018 r., k. 339, komunikat KNF w sprawie spółki (...) S.A. z dn. 24.04.2018 r., k. 340-343).

Raport firmy audytorskiej wraz ze sprawozdaniem finansowym Spółki za 2017 r. został opublikowany ze znacznym opóźnieniem w dniu 3 lipca 2018 r. Biegły rewident z firmy (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Sp. k. z siedzibą w W. w swoim sprawozdaniu odstąpił od wyrażenia opinii o skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym z uwagi na m. in. prowadzone przez KNF postępowania kontrolne i możliwość nałożenia kar na Spółkę, wątpliwości co do dalszej kontynuacji działalności, toczące się postępowanie przygotowawcze w Prokuraturze Regionalnej związane ze Spółką, niepewność związaną z wyceną wierzytelności (informacja o wynikach kontroli, k. 112-163).

W dniu 9 maja 2018 r. Sąd Rejonowy dla (...) we W.Wydział VIII Gospodarczy do spraw Upadłościowych i Restrukturyzacyjnych otworzył wobec (...) S.A. przyspieszone postępowanie układowe w ramach procesu wszczęcia restrukturyzacji na podstawie ustawy Prawo restrukturyzacyjne.

W dniu 22 stycznia 2019 r. w siedzibie Sądu Okręgowego we (...) odbyło się Zgromadzenie Wierzycieli Spółki. W trakcie tego Zgromadzenia miało miejsce głosowanie nad przyjęciem zaktualizowanej propozycji układowej. Z tekstu ujednoliconej propozycji układowej, wynika, że obligatariuszom niezabezpieczonym, których wśród wierzycieli (...) S.A. jest zdecydowanie najwięcej, zostanie zwrócona kwota równa 25% należności głównej, wypłacona w ciągu ośmiu lat w 16 ratach. Propozycja powyższa jest wynikiem niezrealizowania się tzw. scenariusza inwestorskiego, który przewidywał znaczące, tj. prawdopodobnie w granicach 1-1,3 mld zł, zasilenie kapitałowe (...) S.A. przez nowego inwestora. Wycofał on się jednak z negocjacji na etapie ich znacznego zaawansowani. W dniu 6 czerwca 2019 r. Sąd zatwierdził propozycję układu (informacja o wynikach kontroli, k. 112-163, postanowienie Sądu z dn. 06.06.2019 r., k. 374-378).

W dniu 17 grudnia 2019 r. KNF opublikowała komunikat dotyczący kary pieniężnej nałożonej na (...) S.A. w wysokości 500 tys. zł za naruszenie w zakresie sporządzania śródrocznych raportów okresowych za 2017 r. oraz nieterminowe przekazanie trzech raportów okresowych za 2017 r. i I kwartał 2018 r. Stwierdzone naruszenia, jakich dopuściła się Spółka w zakresie tych raportów, obejmowały w szczególności:



zawyżenie wartości portfeli wierzytelności i wyniku finansowego na skutek nieprawidłowej wyceny w sześciu sprawozdaniach okreso­wych z 2017 r.;



niezamieszczenie rzetelnych i kompletnych ujawnień związanych z ryzykiem płynności w sprawozdaniach okresowych z 2017 r.;



nieujawnienie informacji mogących w istotny sposób wpłynąć na ocenę sytuacji finansowej emitenta w dwóch raportach okresowych z 2017 r.;



niezamieszczenie rzetelnych i kompletnych ujawnień informacji, które są istotne dla oceny możliwości realizacji zobowiązań przez emitenta w pięciu raportach okresowych z 2017 r.;



brak oszacowania wartości odzyskanej aktywów nabytych w wyniku nabycia spółki (...) S.A., pomimo istnienia przesłanek utra­ty wartości, czego skutkiem było rozpoznanie wartości firmy z tytułu nabycia (...) S.A. oraz wartości niematerialnej w postaci wartości relacji z (...) S.A. w nieuzasadnionej wysokości w skróco­nym skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym za III kwartał 2017 r.;



nieterminowe przekazanie Komisji, (...) oraz do publicznej wiadomo­ści trzech raportów.

Naruszenia dokonane przez (...) S.A. w związku z publikacją raportów okresowych były kluczowe z punktu widzenia odbiorców i znaczącą wpłynęły na zmniejszenie wartości informacyjnej tych dokumentów. Komisja oceniła, że wszystkie zidentyfikowane naruszenia miały charakter rażący (informacja o wynikach kontroli, k. 123v).

Dnia 20 lutego 2020 r. Najwyższa Izba Kontroli opublikowała dokument zawierający wyniki kontroli dotyczącej działalności organów, instytucji państwowych oraz podmiotów organizujących rynek finansowy wobec (...) SA, podmiotów oferujących jej papiery wartościowe oraz ją audytujących. Celem kontroli było uzyskanie odpowiedzi na pytania, czy działania jednostek kontrolowanych wobec (...) S.A. były zgodne z prawem, rzetelne i skutecznie zapewniały ochronę inwestorów nabywających papiery wartościowe (...) S.A.; działania jednostek kontrolowanych wobec podmiotów oferujących i dystrybuujących papiery wartościowe (...) S.A. były legalne, rzetelne i skutecznie chroniły inwestorów przed nadużyciami; 3. instytucje sprawujące nadzór nad podmiotami audytującymi (...) S.A. wykonywały zadania w sposób adekwatny do posiadanych uprawnień, rzetelny i skuteczny. NIK przeprowadziła kontrolę Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego, Giełdy (...) S.A., Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Biura Rzecznika (...), Ministerstwa Finansów, Komisji Nadzoru Audytowego na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy o Najwyższej Izbie Kontroli pod względem legalności, rzetelności, gospodarności i celowości (informacja o wynikach kontroli, k. 114v).

NIK negatywnie oceniał działalność organów państwa w stosunku do spółki (...), a zwłaszcza KNF. W piśmie tym sformułowano wobec tego organu takie zarzuty jak:

a)  brak aktywnego nadzoru KNF nad działalnością i sytuacją finansową spółki (...) w pełnym zakresie;

b)  zaniechanie analizy rynku wierzytelności, w szczególności warunków zbywania przez poszczególne banki pakietów wierzytelności z utratą wartości, nabywanych m. in. przez fundusze zarządzane przez (...) S.A.;

c)  niedokonanie analiz wpływu agresywnej polityki inwestycyjnej na ceny aktywów na rynku wierzytelności w krótkim, ani w długim okresie, przez co nie monitorowano ryzyk, które z takiej polityki wynikały zarówno dla Spółki, jak i funduszy sekurytyzacyjnych;

d)  nieprzeprowadzenie w Spółce w ciągu 5 lat od wydania licencji, a zwłaszcza w 2017 r., kontroli w celu weryfikacji, czy posiadała ona stabilną sytuację finansową i prawidłowo wykonuje zadania, na które KNF udzielił jej zezwolenia, pomimo iż przesłanką do takiej kontroli powinna być opinia biegłego rewidenta dotycząca skonsolidowanego sprawozdania finansowego grupy G. za 2014 r., w którym biegły wypowiedział się o niepewności co do szacunków przyjętych do wyceny wartości godziwej wierzytelności nabytych, oraz wycofanie się jednego z (...) ze współpracy ze Spółką w czerwcu 2017 r.;

e)  zaniechanie niezwłocznego złożenia do Prokuratury Regionalnej w W. zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa określonego w art. 178 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi przez 34 podmioty pośredniczące w oferowaniu obligacji Spółki, pomimo że KNF dysponowała informacjami na ten temat już 10 maja 2018 r. (zawiadomienie złożono dopiero 22 listopada 2018 r.);

f)  naruszenie obowiązku umieszczania na liście ostrzeżeń publicznych KNF wszystkich podmiotów, w przypadku których UKNF złożył do prokuratury zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa (naruszenie art. 6b ust. 1 ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym);

g)  akceptacja prospektu emisyjnego akcji i obligacji Spółki, które m. in. wykazywały znaczny i szybki wzrost zobowiązań finansowych oraz wierzytelności przyjętych do dochodzenia, przedstawiały ryzyka wyłącznie w postaci opisowej, a także nie zawierały wyjaśnienia, pod jakim kątem KNF poddawała prospekt analizie i co oznacza „zatwierdzenie” prospektu;

h)  niedostrzeżenie naruszenia przez Spółkę obowiązków informacyjnych spółki publicznej na skutek zaniechania pogłębionej analizy informacji zawartych w skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym grupy G. za III kwartał 2017 r. na temat nabycia akcji (...) S.A.;

i)  akceptacja praktyki firm inwestycyjnych oferujących między innymi obligacje korporacyjne, polegającej na przyjmowaniu i przekazywaniu do emitenta (lub sprzedającego instrument finansowy) zlecenia (zapisu na instrument finansowy) wyłącznie na postawie umowy zawartej z emitentem. Nie były zawierane umowy o świadczenie usług maklerskich z inwestorami i nie były wobec nich przeprowadzane testy adekwatności i odpowiedniości oferowanych instrumentów finansowych;

j)  brak sporządzenie raportu na temat zidentyfikowanych w 2018 r., na podstawie analizy sygnałów otrzymywanych przez Komisję, nieprawidłowościach w działalności podmiotów nadzorowanych, dotyczących relacji z odbiorcami usług finansowych i związanego z tym ryzyka;

k)  brak nadzoru analitycznego nad zakresem oferowania przez bank instrumentów finansowych i wynikających z tego ryzyk przy ocenie nadzorczej banków;

NIK zauważał jednocześnie, że organ nadzoru nie miał uprawnień do kontroli działalności Spółki w pełnym zakresie, co utrudniało wykrycie zagrożeń dla bezpieczeństwa obrotu papierami wartościowymi Spółki. Urząd nie mógł badać bezpieczeństwa działalności Spółki w innych obszarach niż zarządza­nie funduszami sekurytyzacyjnymi. W szczególności nadzorowi KNF nie pod­legało wypełnianie przez Spółkę obowiązków emitenta obligacji prywatnych, w tym ocena zdolności Spółki do wywiązywania się ze zobowiązań z tego tytułu. Organ nadzoru nie miał także uprawnień do przeprowadzenia kontroli w (...) S.A. jako emitenta papierów wartościowych w ofercie publicznej.

NIK nie stwierdził natomiast nieprawidłowości w zakresie czynności pokontrolnych i administracyjnych podjętych przez KNF wobec (...) S.A. NIK sformułował zastrzeżenia także do innych podmiotów, jak np. do (...) (które nie dostrzegło, że zdolność Spółki do obsługi rosnącego zadłużenia musi budzić wątpliwości, przed dopuszczeniem obligacji serii (...) do obrotu, a przy tym zarząd giełdy przyznał spółce 1 lutego 2018 r. nagrodę za rok 2017 r. w kategorii „Optymalne wykorzystanie możliwości rynków prowadzonych przez Giełdę”), do Prezesa UOKIK (co do długości postępowań w przedmiocie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów związanych z windykacją należności), Ministerstwa Finansów (opóźnione wdrożenie dyrektywy (...) 108 dni po terminie, która podnosiła zakres ochrony uczestników rynku finansowego; opóźnione wdrożenie dyrektywy (...) z dnia 16 kwietnia 2014 r. zmieniającej dyrektywę (...) w sprawie ustawowych badań rocznych sprawozdań finansowych i skonsolidowanych sprawozdań finansowych, która miała podlegać transpozycji do 17 czerwca 2016 r. a została ostatecznie wdrożona, i to w sposób niewystarczający, dopiero ustawą która weszła w życie 21 czerwca 2017 r.; zbyt późna zmiana przepisów innych ustaw, które mogły rozszerzać ochronę nabywców). Podmioty te nie zgodziły się z zarzutami zawartymi w informacji o wynikach kontroli, a ich odpowiedzi stanowiły załącznik do informacji (informacja o wynikach kontroli, k. 112-163).

W piśmie z 3 stycznia 2020 r. Przewodniczący Komisji Nadzoru Finansowego nie podzielił zasadności wniosków zawartych w protokole Kontroli, wskazując, iż nie znajdują one potwierdzenia zarówno w stanie prawnym, jak i faktycznym. Zwrócił uwagę na stan prawny obowiązujący do 2018 r., który w latach 2018-2019 ulegał zmianom. Zaznaczył, że spółka (...) nie była bezpośrednio i w pełnym zakresie nadzorowana przez KNF, oraz, że zakres działań, do jakich podejmowania uprawniony i zobowiązany był UKNF, był ograniczony ustawowo. Zakwestionował nieprawidłowość polegającą na nieskutecznym wykonywaniu nadzoru nad wywiązywaniem się przez (...) z obowiązków informacyjnych przed ujawnieniem problemów płynnościowych oraz z tezą, że było możliwe wcześniejsze zweryfikowanie informacji zawartych w skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym grupy (...) za III kwartały 2017 r. Zaznaczył, że przedmiotowe sprawozdania za okresy poprzedzające wykrycie problemów płynnościowych tego podmiotu były fałszowane wskutek świadomych działań kierownictwa najwyższego szczebla (...) S.A. i prezentowany stan wykreowany przez (...) S.A. Z tego względu analiza tych sprawozdań przy braku informacji pozyskanych w toku późniejszej kontroli bezpośredniej w siedzibie (...) S.A, nie pozwalała na stwierdzenie nieprawidłowości na wcześniejszym etapie. Również w zakresie obowiązków kontrolnych dotyczących zatwierdzania prospektu emisyjnego wskazano, że w 2017 r. weryfikacji podlegało to czy prospekt odpowiada wymaganiom określonym w przepisach prawa, na co wprost wskazywał art. 33 ust. 6 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych. Przedmiotowa regulacja nie umożliwiała odmowy zatwierdzenia prospektu ani z uwagi na trudną sytuację finansową emitenta, czy agresywny model biznesowy, czy wysoki poziom zadłużenia. Zwrócił uwagę, iż dopiero na skutek regulacji unijnych w 2019 r. wprowadzono obowiązek zamieszczania w prospekcie oświadczenia określającego rolę podmiotu zatwierdzającego prospekt. Taki obowiązek nie funkcjonował w 2017 r. Co do kwestii akceptowania przez KNF nieprawidłowej praktyki firm inwestycyjnych oferujących m.in. obligacje korporacyjne, wskazał, że dopiero art. 74b ustawy o obrocie, tj. z dniem 21 kwietnia 2018 r. wprowadził obowiązek zawierania przez firmy inwestycyjne z inwestorem umowy oświadczenie usługi maklerskiej, przyjmowania i przekazywania zleceń (stanowisko Przewodniczącego KNF do informacji o wynikach kontroli k. 369-373).

Lista z maja 2018 r. o której NIK wspomina w dokumencie kontroli, podlegała weryfikacji po ustaleniu części podmiotów jako oferujących obligacje i zostało złożone w lutym 2019 r. zawiadomienie i wpisane na listę ostrzeżeń publicznych. Zostały skierowane stosowne komunikaty do rynku i w kwietniu kolejna grupa 10 podmiotów znalazła się na liście ostrzeżeń publicznych, wskutek zawiadomienia złożonego w tym miesiącu do prokuratury (zeznania świadka A. Z., k. 1302v-1305).

Przeciwko spółce (...) S.A. wszczęto postępowania karne. Oszustwa polegały na tym żeby ukryć fakt, że aktywa, czyli to co spółka posiada ma znacznie niższą wartość, niż wartość, którą spółka raportuje w sprawozdaniach finansowych. Z uwagi na to, że wycena tych aktywów, konkretnie chodzi o portfele wierzytelności, była przeprowadzona przez zewnętrzny podmiot profesjonalny oraz następnie weryfikowana przez biegłego rewidenta, kierownictwo spółki sprzedawało portfele, których wartość była zawyżona do podmiotów na zewnątrz grupy (...) po cenie wyższej, niż wynikało z ksiąg rachunkowych, czyli wskazując zysk. Następnie portfele te były rozdzielane, zmieniano ich nazwę lub komponowano nowe portfele z tych sprzedanych wierzytelności i odsprzedawano z powrotem do podmiotu z grupy (...), nie zawsze tego samego. Grupa (...) rozpoznawała wartość tych portfeli, ujmowała w księgach równą cenie po jakiej je nabyła. W ten sposób powtórnie unikano wyceny przez podmiot zewnętrzny i weryfikacji przez biegłego rewidenta. Celem tych operacji było pokazanie w sprawozdaniach finansowych spółki dodatkowego zysku, zamiast niezbędnej straty wynikającej z odpisu (zeznania świadka C. K., k. 1254-1257, kopia aktu oskarżenia, k. 447-962).

Obligacje serii (...) zostały uwzględnione na liście wierzytelności pod numerem 206, zaś wierzytelność zakwalifikowana do Grupy (...), w ramach realizacji układu Spółka wypłaciła bezpośrednio do (...) środki z tytułu wypłaty 3,4, 5 i 20% z 6 raty układowej, które rozdysponowało środki do (...) prowadzących rachunki maklerskie obligatariuszy. W dniu 22 grudnia 2020 r. przekazano do (...) ratę 3 i 4 na rzecz obligatariuszy posiadających obligacje serii (...), kwota jaka przypadała na jedną obligację to 1,00 zł. W dniu 14 marca 2022 r. przekazano do (...) ratę 5 i 20% z 6 raty układowej na rzecz obligatariuszy posiadających obligacje serii (...), na poczet 5 raty układowej wypłacono 1,75 zł na 1 szt. obligacji, natomiast 20% z 6 raty układowej wypłacono 0,35 zł na 1 szt. obligacji.

Obligacje serii (...) zostały uwzględnione na liście wierzytelności pod numerem 132, zaś wierzytelność zakwalifikowana do Grupy (...); w ramach realizacji układu Spółka wypłaciła bezpośrednio obligatariuszowi środki z tytułu wypłaty 3, 4, 5 i 20% z 6 raty układowej oraz 80% z 6 raty układowej. W dniu 21 grudnia 2020 r. wypłacono na rzecz obligatariusza ratę 3 i 4 w łącznej kwocie 500 zł (po 250 zł każda rata). W dniu 04 marca 2022 r. wypłacono na rzecz obligatariusza ratę 5 i 20% z 6 raty układowej w łącznej kwocie 1.050,00 zł (875 zł rata 5 oraz 175 zł 20% z raty 6). W dniu 07 marca 2023 r. wypłacono na rzecz obligatariusza 80% z 6 raty układowej w kwocie 700 zł (pismo nadzorcy wykonania układu z dn. 10.03.2023 r., k. 1296).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie przedłożonych przez powodów dokumentów, których prawdziwość i treść nie została zakwestionowana nie budziła wątpliwości Sądu. W dokonywaniu ustaleń Sąd oparł się również na twierdzeniach stron stanowiących fakty bezsporne i niezaprzeczone oraz przyznane w rozumieniu art. 229 i 230 k.p.c.

W przeważającej części, Sąd dokonał ustaleń faktycznych w oparciu o dokument NIK o wynikach kontroli pod nazwą „Działalność organów i instytucji państwowych oraz podmiotów organizujących rynek finansowy wobec spółki (...) S.A., podmiotów oferujących jej papiery wartościowe oraz ją audytujących”. Sporną kwestią pomiędzy stronami było to, czy dokument ten ma charakter dokumentu urzędowego w myśl art. 244 k.p.c. i czy stanowi on wystarczający dowód tego, że (...) jeszcze jako jednostka organizacyjna Skarbu Państwa – naruszyła swoje ustawowe obowiązki nadzoru i kontroli nad spółką (...) i podmiotami oferującymi jej obligacje. Zgodnie z art. 64 ust. 1 ustawy o Najwyższej Izbie Kontroli, NIK opracowuje informacje o wynikach kontroli w celu przedłożenia ich Sejmowi, Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej i Prezesowi Rady Ministrów. Podstawę do opracowania informacji o wynikach kontroli stanowią w szczególności wystąpienia pokontrolne i materiały dowodowe zgromadzone w aktach kontroli. W myśl ust. 2 tego artykułu informacje, o których mowa w ust. 1, przed przedłożeniem Sejmowi, Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej i Prezesowi Rady Ministrów, Prezes Najwyższej Izby Kontroli przesyła właściwym naczelnym lub centralnym organom państwowym, które w terminie 14 dni od dnia otrzymania mogą przedstawić swoje stanowisko. Stanowisko dołącza się do informacji; Prezes Najwyższej Izby Kontroli może do tego stanowiska przedstawić swoją opinię.

Niewątpliwie dokument NIK-u stanowi dokument urzędowy w zakresie ustalonych tam faktów dotyczących przebiegu zdarzeń przed przeprowadzeniem kontroli w 2017 roku i w tym zakresie korzysta z domniemania prawdziwości i zgodności z prawdą, tego co zostało w nim urzędowo zaświadczone. Jednak Informacja o wynikach kontroli nie ma charakteru dokumentu urzędowego co do ocen i wniosków, do których doszedł NIK w trakcie kontroli. Z całą pewnością, z takiego domniemania nie korzystają wszelkie stwierdzenia NIK-u, które wskazywałaby, iż KNF powinna wcześniej zareagować na sytuację, która miała miejsce w Spółce, czy miał możliwość przewidzenia problemów, czy bezprawnych działań Spółki, gdyby prawidłowo wykonywała nadzór. Z ustawy o NIK-u nie wynika bowiem, aby był on uprawniony do wydawania wiążących ocen prawnych, wobec czego nie można w tym zakresie uznać powyższego dokument za dokument urzędowy.

Sąd dopuścił także dowód z zeznań świadków C. K., T. Z., M. H., D. N., R. N., M. W., A. Z.. Sąd zeznania świadków uznał za w pełni wiarygodne. Świadkowie jako pracownicy UKNF posiadali szczegółowe informacje na temat sprawowanego nadzoru przez KNF, przebiegu kontroli i procedur z tym związanych.

Szczególnie istotne dla ustalenia stanu faktycznego były zeznania świadków C. K. i T. Z.. Świadkowie są pracownikami UKNF Departamentu (...) sprawującego nadzór nad spółkami publicznymi, w tym nad spółką (...) S.A. od 2017 roku. Świadkowie opowiedzieli szczegółowo o pracy ich departamentów, przebiegiem działań nadzorczych nad spółką (...) S.A. i podejmowanych w tym zakresie czynności. Istotne były również zeznania świadka R. N., pracownika UKNF D. (...) (...) i Funduszy (...), który przedstawił przede wszystkim na czym polega obowiązek informacyjny takich podmiotów jak (...) S.A., których między innymi naruszenie przez (...) S.A. zarzucała strona powodowa.

Sąd nie uwzględnił wniosków strony powodowej o zwolnienie Prezesa Najwyższej Izby Kontroli od obowiązku zachowania tajemnicy kontrolerskiej i innych tajemnic prawnie chronionych i zobowiązania do przekazania sądowi kopii wszelkich dokumentów stanowiących podstawę „Informacji o wynikach kontroli..”. W ocenie Sądu brak podstawy prawnej w oparciu, o którą możliwe byłoby przekazanie powyższych dokumentów. Dokumenty, których przedstawienia żąda strona powodowa pochodzą z różnych dziedzin i obejmują tajemnice zawodowe określone różnymi regulacjami prawnymi. W szczególności tajemnice zawodowe regulowane są w art. 147 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi, art. 280 ust. 2 ustawy o funduszach inwestycyjnych i art. 10 a ust. 2 ustawy Prawo bankowe. Żadna z powyższych ustaw nie daje możliwości uchylenia tajemnicy zawodowej w postępowaniu cywilnym. Oczywiście Sąd dostrzegł regulację z art. 149 pkt. 3 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi ale możliwe jest ujawnienie tajemnicy w związku z toczącym się postępowaniem cywilnym w sprawie, w której stroną jest podmiot będący stroną umowy lub innej czynności objętej tą tajemnicą - w zakresie informacji dotyczących tego podmiotu. Ponieważ z racji charakteru niniejszego postępowania, stron a także bardzo szerokiego przedmiotu Raportu NIK nie sposób uznać, że zawiera wyłącznie dane miedzy stronami postępowania. Obejmuje niewątpliwie informacje dotycząc e osób trzecich nie będących przedmiotem tego postępowania.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Powodowie T. M. (1), M. D. (1), G. L. (1) dochodzili w niniejszym postępowaniu odpowiednio kwot 35.000 zł, 50.000 zł i 50.000 zł, w związku z nieprawidłowościami jakich w ich ocenie, dopuściła się Komisja Nadzoru Finansowego, polegających na nieprawidłowym wykonywaniu nadzoru nad działalnością (...) S.A. Powodowie swoje twierdzenie opierali przede wszystkim na dokumencie NIK-u o wynikach przeprowadzonej kontroli w 2018 roku. Powodowie zarzucali przede wszystkim, że:

1)  KNF nie wykonała ciążących na niej obowiązków, głównie w zakresie nadzoru, określonego w art. 2 ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym, jakim było zapewnienie prawidłowego funkcjonowania rynku finansowego, jego stabilności, bezpieczeństwa, przejrzystości i zaufania do niego oraz ochrony uczestników tego rynku, w tym nie podjęła żadnych czynności mających na celu sprawdzenie wykonywania przez spółkę (...) S.A. licznych obowiązków, które zostały na niego nałożone jako podmiotowi funkcjonującemu na rynku kapitałowym, ani też sytuacji finansowej Spółki;

2)  nierzetelne było nieprzeprowadzenie w (...) S.A. w ciągu pięciu lat od wydania licencji, a w szczególności w 2017 roku żadnej kontroli, w celu weryfikacji, czy Spółka posiada stabilną sytuację finansową i prawidłowo wykonuje zadania, na które KNF udzieliła zezwolenia;

3)  dokonanie niezwłocznej pogłębionej analizy informacji zawartych w opublikowanym skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym grupy (...) za III kwartał 2017 r. w zakresie dotyczącym nabycia przez (...) S.A. akcji (...) S.A., umożliwiłoby zidentyfikowanie nieprawidłowości w działaniu (...) S.A., naruszających obowiązki informacyjne spółki publicznej;

4)  brak analizy rynku wierzytelności i przeniesienia ryzyka z podmiotów profesjonalnych na nieprofesjonalnych;

5)  nieskuteczne działania nadzorcze Komisji Nadzoru Finansowego nad Towarzystwami F. (...);

6)  niewykrycie nieprawidłowości polegających na bezprawnym oferowaniu obligacji (...) S.A. (...) Bank S.A. i współpracy (...) S.A. z tym podmiotem, a także prowadzeniu przez inne podmioty pośredniczące w oferowaniu obligacji (...) S.A. działalności maklerskiej bez zezwolenia, tym nieskutecznie przeprowadzona identyfikacja z urzędu nieprawidłowości przy sprzedaży obligacji (...) S.A.;

7)  akceptacja prospektu emisyjnego akcji i obligacji Spółki, które m. in. wykazywały znaczny i szybki wzrost zobowiązań finansowych oraz wierzytelności przyjętych do dochodzenia, przedstawiały ryzyka wyłącznie w postaci opisowej, a także nie zawierały wyjaśnienia, pod jakim kątem KNF poddawała prospekt analizie i co oznacza „zatwierdzenie” prospektu, brak faktycznego nadzoru nad przygotowaniem opinii w sprawie dopuszczenia papierów wartościowych do obrotu giełdowego;

8)  brak informacji dla inwestorów o zakresie weryfikacji przez Komisję Nadzoru Finansowego dokumentów emisyjnych;

9)  opóźnienia we wdrażaniu dyrektyw unijnych dotyczących ustawy z dnia 01 marca 2018 r. o zmianie ustawy o obrocie instrumentami finansowymi oraz niektórych innych ustaw oraz ustawy o biegłych rewidentach.

Pozwani Skarb Państwa – Wojewoda (...) oraz Urząd Komisji Nadzoru Finansowego kwestionowali powództwo tak co do zasady, jak i co do wysokości. Ponadto podnosili zarzut braku legitymacji procesowej czynnej.

W pierwszej kolejności, z uwagi na pozwanie Skarbu Państwa, Sąd był zobowiązany do ustalenia właściwego statio fisci, z którego działalnością związane są zarzucane czyny stanowiące o podstawie odpowiedzialności deliktowej. Powyższe wynikało z faktu, iż powodowie jako pozwanego określili Skarb Państwa - K. (...), w sytuacji gdy pozew został złożony w dniu 02 lipca 2020 r., tj. w dacie, w której Komisja Nadzoru Finansowego została już zniesiona.

Z dniem 1 stycznia 2019 r. na podstawie art. 10 i art. 25 ustawy z dnia 9 listopada 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w związku ze wzmocnieniem nadzoru nad rynkiem finansowym oraz ochrony inwestorów na tym rynku (Dz. U. z 2018 r. poz. 2243) został utworzony Urząd Komisji Nadzoru Finansowego, który stosowanie do art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym, jest państwową osobą prawną. Przedmiotowe zmiany skutkowały zniesieniem Komisji Nadzoru Finansowego, jako jednostki organizacyjnej reprezentującej Skarb Państwa, przez co zgodnie z art. 67 § 2 k.p.c. zniesiona Komisja Nadzoru Finansowego, jak również utworzony Urząd Komisji Nadzoru Finansowego niebędący jednostką organizacyjną, nie mogą działać w imieniu Skarbu Państwa.

Zgodnie bowiem z art. 67 § 2 k.p.c., w toku postępowania cywilnego za Skarb Państwa podejmuje czynności procesowe organ państwowej jednostki organizacyjnej, z której działalnością wiąże się dochodzone roszczenie, lub organ jednostki nadrzędnej. W tej sytuacji konieczne było ustalenie, jaka jednostka organizacyjna jest właściwa do reprezentowania Skarbu Państwa w niniejszej sprawie.

Stosownie do treści art. 6 ust. 6 ustawy z dnia 16 grudnia 2016 r. o zasadach zarządzania mieniem państwowym (Dz. U. z 2020 r. poz. 735), w przypadku likwidacji państwowej jednostki budżetowej, w tym uzyskania przez nią osobowości prawnej lub przejęcia jej przez jednostkę samorządu terytorialnego, w sprawach związanych z jej działalnością Skarb Państwa reprezentuje kierownik jednostki, której zakres zadań obejmuje zadania zlikwidowanej jednostki, a w przypadku braku takiej jednostki - wojewoda właściwy ze względu na siedzibę zlikwidowanej jednostki. Jest to zatem regulacja, która wprost określa zasady dokonania oznaczenia jednostki organizacyjnej Skarbu Państwa w przypadku gdy stosowana jednostka budżetowa została zlikwidowana, przekształcona lub przejęta.

Mając na uwadze fakt, że przedmiotowe roszczenia powodów związane są z jednostką, która została zlikwidowana, Sąd ustalił jako właściwe statio fisci Wojewodę (...). Przedmiotowa decyzja Sądu, jako oparta na treści art. 67 § 2 k.p.c. związane jest ściśle z wielokrotnie wyrażonym już przez Sąd Najwyższy stanowiskiem wynikającym z art. 34 k.c. zgodnie z którym Skarb Państwa jest w stosunkach cywilnoprawnych podmiotem praw i obowiązków, które dotyczą mienia państwowego nie należącego do innych państwowych osób prawnych.

Ponadto w sytuacji gdy strona, pozywając prawidłowo Skarb Państwa, wadliwie określa państwową jednostkę organizacyjną, z której działalnością wiąże się dochodzone roszczenie, a w sprawie powinna występować inna państwowa jednostka organizacyjna, uzupełnienie braku w zakresie prawidłowego określenia strony pozwanej powinno nastąpić w płaszczyźnie właściwej reprezentacji (art. 67 § 2 k.p.c.), przy czym sąd powinien z urzędu czuwać nad tym, aby Skarb Państwa był w postępowaniu sądowym reprezentowany w sposób prawidłowy (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 11 stycznia 1974 r., II CR 685/73, OSNCP 1975, Nr 1, poz. 10, w uchwale z 19 kwietnia 2001 r., III CZP 10/01, OSNC z 2001 r. Nr 10, poz. 147).

Aktualnie ustawa o nadzorze nad rynkiem finansowym nie zawiera takiego przepisu, który umocowywałby Urząd Komisji Nadzoru Finansowego do działania w imieniu Skarbu Państwa w jakimkolwiek zakresie, a zwłaszcza w postępowaniach sądowych. W miejsce dotychczasowej Komisji i Urzędu nie powołano nowej jednostki Skarbu Państwa, która wykonywałaby obecne zdania Urzędu i Komisji w formie państwowej osoby prawnej. Obecnie więc w ramach Skarbu Państwa nie funkcjonuje taka statio fisci, której zadania pokrywałyby się z zadaniami obecnej KNF. W myśl art. 6 ust. 6 ustawy o zasadach zarządzania mieniem państwowym należało więc uznać za właściwego reprezentanta Skarbu Państwa Wojewodę (...), gdyż to on jest wojewodą właściwym ze względu na siedzibą zlikwidowanej Komisji Nadzoru Finansowego.

Następnie należało się odnieść do podniesionego zarówno przez pozwanego Skarb Państwa – Wojewodę (...), jak i pozwanego Urząd Komisji Nadzoru Finansowego, zarzutu braku legitymacji procesowej biernej. Pozwany Skarb Państwa – Wojewoda (...) powołując się na treść art. 29 ust. 1 ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku ze wzmocnieniem nadzoru nad rynkiem finansowym oraz ochrony inwestorów na tym rynku, podnosił brak legitymacji biernej po stronie Skarbu Państwa. Z kolei pozwany Urząd Komisji Nadzoru Finansowego wskazywał, że to Skarb Państwa reprezentowany przez Wojewodę (...) powinien ponosić ewentualną odpowiedzialność za działania KNF podejmowane w sferze imperium przed dniem 01 stycznia 2019 r., bowiem Urząd Nadzoru (...) nie został wyposażony żadne uprawnienia o charakterze władczym, które statuowałyby jego odpowiedzialność w świetle art. 417 k.c.

Zgodnie z powoływanym przez Pozwanego 1 art. 29 ust. 1 ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku ze wzmocnieniem nadzoru nad rynkiem finansowym oraz ochrony inwestorów na tym rynku, wierzytelności i zobowiązania Skarbu Państwa reprezentowanego przez Komisję Nadzoru Finansowego, o której mowa w art. 24 ust. 1, stają się wierzytelnościami i zobowiązaniami Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego, o którym mowa w art. 25 ust. 1. Z kolei zgodnie z art. 417 k.c. § 1 k.c., za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa. Uwzględnić w tym miejscu należy również treść art. 40 § 1 k.c., zgodnie z którym Skarb Państwa nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania państwowych osób prawnych, chyba że przepis odrębny stanowi inaczej. Państwowe osoby prawne nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania Skarbu Państwa. Ten ostatni przepis statuuje zasadę nieodpowiedzialności wzajemnej Skarbu Państwa i państwowej osoby prawnej, dlatego koniecznym w niniejszej sprawie było ustalenie statusu podmiotu, z którego działaniami lub zaniechaniami powodowie wiążą poniesioną szkodę, tj. czy dany podmiot działa jako państwowa osoba prawna, czy też w strukturze Skarbu Państwa jako jego jednostka organizacyjna.

Samo pojęcie wykonywania władzy publicznej należy ujmować w kontekście funkcjonalnym, przy czym – lege non distinguente – chodzi o sytuacje, gdy zdarzeniem sprawczym jest nie tylko rozstrzygnięcie władcze w określonej formie, lecz także działania faktyczne podejmowane przy wykonywaniu władzy publicznej.

Trafnie zatem podkreśla się w piśmiennictwie i judykaturze, że przez pojęcie wykonywania władzy publicznej należy rozumieć nie tylko jednostronne akty władcze kształtujące pozycję prawną podmiotów prawa cywilnego wykonywane w ramach imperium (co nie budzi wątpliwości), ale może ono również obejmować czynności dotyczące zadań publicznych o charakterze niewładczym, np. o charakterze organizatorskim, kontrolnym, nadzorczym czy porządkowym, o ile ze swej istoty stanowią one przejaw realizacji zadań publicznych państwa. Aby czynności te podlegały reżimowi odpowiedzialności z art. 417, muszą mieć jednak charakter kwalifikowany, to znaczy związany z wykonywaniem zadań publicznych (Balwicka-Szczyrba Małgorzata (red.), Sylwestrzak Anna (red.), Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany).

Na gruncie niniejszej sprawy, działania i zaniechania, które miały w ocenie powodów doprowadzić do powstania szkody, dotyczą działalności Komisji Nadzoru Finansowego mającej miejsce przed 1 stycznia 2019 r. Co istotne, co już wyjaśniono wyżej, z dniem 1 stycznia 2019 r. Komisja Nadzoru Finansowego została zniesiona, jako jednostka organizacyjna reprezentująca Skarb Państwa oraz utworzono Urząd Komisji Nadzoru Finansowego wyposażony w osobowość prawną, zaś Komisja Nadzoru Finansowa stała się jego organem. Wobec tego, sporną kwestią stało się ustalenie, kto ponosi odpowiedzialność za działania i zaniechania Komisji Nadzoru Finansowego zainicjowane przed 1 stycznia 2019 r.

W doktrynie wskazuje się, iż kwestią nieuregulowaną na gruncie art. 40 k.c. pozostaje przejęcie zobowiązań Skarbu Państwa przez osoby prawne powstałe w wyniku nadania osobowości prawnej państwowym jednostkom organizacyjnym niemającym osobowości prawnej (jednostkom budżetowym). Decyzje ustawodawcy w tym zakresie są różne i wydają się arbitralne (G. J. (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Tom I. Część ogólna, cz. 1 (art. 1–55(4). W braku przepisu, który reguluje te kwestię, uznaje się, że to Skarb Państwa odpowiada za zobowiązania - zarówno kontraktowe, jak i deliktowe - państwowej jednostki budżetowej powstałe w okresie przed uzyskaniem przez nią osobowości prawnej (wyrok SA w Warszawie z 6 czerwca 2003 r., I ACa 1159/02, OSA z 2004 r. Nr 10, poz. 38). Znalazło to wyraz w art. 65 ust. 1 pkt 1 ustawy z 21 stycznia 2000 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z funkcjonowaniem administracji publicznej (Dz. U. Nr 12, poz. 136 z późn. zm.), który opiera się na założeniu, że zobowiązaniami Skarbu Państwa są zobowiązania wynikających nie tylko z działalności państwowych jednostek budżetowych, które zostały zlikwidowane, ale także takich, które uzyskały osobowość prawną (por. także art. 6 ust. 6 u.z.z.m.p.). Z przepisów tych wynika ponadto, że zobowiązaniami Skarbu Państwa pozostają zobowiązania wynikające z działalności państwowych jednostek budżetowych i zakładów budżetowych, powstałe przed ich przejęciem przez jednostki samorządu terytorialnego (por. art. 80 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. - Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną, Dz. U. Nr 133, poz. 872 z późn. zm.). Komentator powołuje się również na wyrok Sądu Najwyższego z 26 lipca 2012 r., (II CSK 688/11, LEX nr 1620265), w którym przyjęto, iż przepis ten nie narusza zasady wynikającej z art. 40 k.c., ponieważ nie wynika z odpowiedzialność Skarbu Państwa za zobowiązania innych osób prawnych. Jego celem było usunięcie ewentualnych wątpliwości co do tego, czy wspomniane w tym przepisie zobowiązania pozostają nadal zobowiązaniami Skarbu Państwa. Przyjęte rozwiązanie odpowiada regule, zgodnie z którą zobowiązania związane z działalnością państwowej jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej po włączeniu jej w strukturę innej osoby prawnej pozostają zobowiązaniami Skarbu Państwa, jeżeli co innego nie wynika ze szczególnego przepisu ustawy (zob. uchwała SN z 5 grudnia 2002 r., III CZP 75/2002, OSNC z 2003 r. Nr 10, poz. 134). W doktrynie wskazuje się również, że ustawodawca może wprowadzić wyjątki od tej reguły, takie uregulowania należą jednak do rzadkości i dotyczą zazwyczaj nowo tworzonych państwowych osób prawnych (G. J. (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Tom I. Część ogólna, cz. 1 (art. 1–55(4).

Za taki przepis szczególny na kanwie niniejszej sprawy należało uznać art. 29 ust. 1 ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku ze wzmocnieniem nadzoru nad rynkiem finansowym oraz ochrony inwestorów na tym rynku, który wprost statuuje , iż wierzytelności i zobowiązania Skarbu Państwa reprezentowanego przez zniesioną Komisję Nadzoru Finansowego, stają się wierzytelnościami i zobowiązaniami utworzonego Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego, jako nowo utworzonej osoby prawnej. Sąd podziela w tym zakresie stanowisko, opowiadające się za tym, że na gruncie powyższego przepisu doszło do pełnej sukcesji materialno - prawnej w zakresie wszystkich zobowiązań i wierzytelności, które do dnia 1 stycznia 2019 r. były wierzytelnościami, czy zobowiązaniami Skarbu Państwa – Komisji Nadzoru Finansowego. Powyższe oznacza zatem, iż ustawodawca nadając osobowość prawną Urzędowi Komisji Nadzoru Finansowego, wprowadził jednocześnie szczególną regulację, określając odmienne niż wynikające z powołanego przepisu zasady w zakresie podmiotu odpowiedzialnego za zobowiązania i wierzytelności powstałe w związku z działaniem/zaniechaniem jednostki Skarbu Państwa, tj. Komisji Nadzoru Finansowego, wprowadzając, następstwo prawne nowopowstałej osoby prawnej.

Powyższy przepis szczególny nie wprowadza rozróżnienia na rodzaj zobowiązań, czy wierzytelności. To z kolei prowadzi do wniosku, iż zarówno zobowiązania kontraktowe, jak i deliktowe stają się zobowiązaniami Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego. Potwierdzenia powyższego można upatrywać się także w treści art. 31 ust. 2 wspomnianej ustawy zmianie niektórych ustaw w związku ze wzmocnieniem nadzoru nad rynkiem finansowym oraz ochrony inwestorów na tym rynku, zgodnie z którym w sprawach sądowych, sądowoadministracyjnych lub administracyjnych, wszczętych i niezakończonych przed dniem 1 stycznia 2019 r., w których stroną lub których uczestnikiem była Komisja Nadzoru Finansowego, o której mowa w art. 24 ust. 1, z dniem 1 stycznia 2019 r. stroną lub uczestnikiem staje się Komisja Nadzoru Finansowego, o której mowa w art. 25 ust. 2. Również analiza przedmiotowego przepisu potwierdza, iż celem ustawodawcy było przejęcie wszystkich zobowiązań niezależnie od podstawy ich powstania przez nowo utworzony Urząd Komisji Nadzoru Finansowego, o którym mowa w/w ustawie. W ocenie Sądu, powyższe ma na celu również zapewnienie prawidłowego funkcjonowania tego rynku, jego stabilności, bezpieczeństwa oraz przejrzystości, zaufania do rynku finansowego, a także zapewnienie ochrony interesów uczestników tego rynku również poprzez rzetelną informację dotyczącą funkcjonowania rynku.

W rezultacie Sąd doszedł do przekonania, iż w zakresie, roszczeń opartych na działaniach/zaniechaniach Komisji Nadzoru Finansowego z okresu przed 1 stycznia 2019 r., legitymację bierną co najwyższej należy przypisać nowo powołanemu Urzędowi Komisji Nadzoru Finansowego a nie Skarbowi Państwa reprezentowanym przez Wojewodę (...).

Tożsame stanowisko przyjęły zarówno Sąd Okręgowy w(...) (patrz wyrok z dnia 17 czerwca 2022 r. IV C 2583/20) jak i Sąd Apelacyjny w Warszawie (wyrok z 06 grudnia 2022 r. V ACa 1171/22) w analogicznych stanach faktycznych.

Z tych względów powództwo przeciwko Skarbowi Państwa – Wojewodzie (...) już w tym miejscu podlegało oddaleniu w całości.

W ocenie Sądu powództwo podlegało oddaleniu w całości również wobec pozwanego Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego (dalej także UKNF), z uwagi na brak wykazania przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej. Odpowiedzialność odszkodowawcza dochodzona przez powodów została oparta na treści art. 417 § 1 k.c., przy czym do stwierdzenia istnienia odpowiedzialności deliktowej koniecznym jest ziszczenie się łącznie następujących przesłanek:

1) niezgodnego z prawem działania lub zaniechania organu władzy publicznej.

2) wystąpienie szkody;

3) istnienie adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy owym działaniem bądź zaniechaniem, a zaistniałą szkodą.

Powyższe odpowiada wyrażonemu w art. 77 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej prawu podmiotowemu do wynagrodzenia szkody, jaka danemu podmiotowi została wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej. Stosownie do dyspozycji art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Obowiązek wykazania wszystkich trzech wymienionych przesłanek odpowiedzialności deliktowej pozwanego, spoczywał zatem na powodach.

W ocenie Sądu powodowie niewątpliwie wykazali poniesioną szkodę, bowiem wydali odpowiednio powódka T. M. (1) – 35.000 zł, powód M. D. (1) – 50.000 zł oraz powód G. L. (1) – 50.000 zł, na zakup obligacji, na podstawie, których nabyli wierzytelność o ich odkup. Po terminie zapadalności, (...) S.A. nie zrealizował odkupu, co było bezsporne w niniejszej sprawie. Wobec powyższego, powodowie posiadali wierzytelności wobec (...) S.A. o zapłatę powyższych kwot, pomniejszonych o sumy wypłacone w wyniku zatwierdzenia układu z wierzycielami, który zakłada zwrócenie kwoty równej 25% należności głównej, wypłaconej w ciągu 8 lat w 16 ratach. Jednakże samo wykazanie szkody, nie jest wystarczające do powstania odpowiedzialności odszkodowawczej po stronie pozwanego UKNF. Powodowie bowiem nie wykazali dwóch pozostałych koniecznych przesłanek, tj. niezgodnego z prawem działania/zaniechania oraz związku przyczynowego. Niewykupienie obligacji przez (...) S.A. wynikło z niekorzystnej sytuacji finansowej spółki., która spowodował przeprowadzenie jej restrukturyzacji. Nie było zaś wynikiem braku nadzoru ze strony KNF.

Należy podzielić to stanowisko doktryny i orzecznictwa, które akcentuje, że niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie należy rozumieć w węższym znaczeniu niż pojęcie bezprawności w kontekście wykładni art. 415 k.c. Innymi słowy, przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie należy rozmieć działania lub zaniechania sprzeczne z obowiązującym porządkiem prawnym sensu stricto (Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, rozporządzeniami wydanymi na podstawie delegacji ustawowej, aktami prawa miejscowego, prawem unijnym), a więc ze skonkretyzowanymi nakazami i zakazami wynikającymi z normy prawnej, a nie z zasadami współżycia społecznego lub dobrymi obyczajami. Ma to w szczególności znaczenie w kontekście niezgodnego z prawem zaniechania mogącego rodzić odpowiedzialność odszkodowawczą władzy publicznej. W przypadku wąskiego rozumienia niezgodnego z prawem zaniechania należy uznać, że dotyczy to tylko takich sytuacji, w których obowiązek określonego działania jest skonkretyzowany w przepisie prawa i można ustalić, na czym konkretnie miałoby polegać zachowanie organu władzy publicznej, aby do szkody nie doszło. Brak zatem skonkretyzowania w normie prawnej obowiązku działania może prowadzić do stwierdzenia braku bezprawności zaniechania, a tym samym braku podstawy prawnej do przypisania odpowiedzialności odszkodowawczej za zaniechanie (Balwicka-Szczyrba Małgorzata (red.), Sylwestrzak Anna (red.), Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany).

W orzecznictwie podkreśla się, że bezprawność w ramach reżimu odpowiedzialności deliktowej władz publicznych stanowi pewną autonomiczną kategorię prawną. Przyjmuje się również, że samo pojęcie bezprawności nie jest jednakowe na gruncie całego systemu prawa i nie każda nieprawidłowość może być kwalifikowana jako bezprawność (wyrok SN z 11 marca 2008 r., III CSK 558/07, niepubl., wyrok SA w Warszawie z 13 stycznia 2009 r., VI ACa 713/08, niepubl.). Na gruncie reżimu odpowiedzialności deliktowej władzy publicznej rozumienie bezprawności ulega jednak dalszym modyfikacjom. Specyfika przesłanki bezprawności w obrębie tego reżimu ma wynikać z charakterystycznej natury prawnej aktywności, jaką jest wykonywanie władzy publicznej.

Z kolei wymóg związku przyczynowego pomiędzy działaniem, czy zaniechaniem, a szkodą została wyrażony w art. 361 § 1 i 2 k.c., zgodnie z którym zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikała. W powyższych granicach, w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono. Zatem teoria adekwatnego związku przyczynowego zakłada, że związek przyczynowy zachodzi wtedy, gdy w zestawie wszystkich przyczyn i skutków mamy do czynienia jedynie z takimi przyczynami, które normalnie powodują określone skutki.

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy, wskazać należy, iż w ocenie Sądu powodowie nie wykazali, że wskazywane działania, czy zaniechania Komisji Nadzoru Finansowego były niezgodne z prawem. Powodowie upatrywali się powstania po ich stronie szkody na skutek zaniechania realizacji kompetencji nadzorczych przysługujących Komisji Nadzoru Finansowego - jako jednostki statio fisci Skarbu Państwa, w okresie od 2013 r. do kwietnia 2018 r. W świetle zgromadzonego materiału dowodowego Sąd doszedł do przekonania, że powodowie nie wykazali naruszenia przez Komisję Nadzoru Finansowego skonkretyzowanych obowiązków działania albo zapobiegnięcia skutkowi. Powodowie swoje twierdzenia opierali w głównej mierze na dokumencie NIK o wynikach kontroli pod nazwą „Działalność organów i instytucji państwowych oraz podmiotów organizujących rynek finansowy wobec spółki (...) S.A., podmiotów oferujących jej papiery wartościowe oraz ją audytujących”, która zawierała wnioski NIK z kontroli przeprowadzonych, zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy o NIK, pod względem legalności, gospodarności, celowości i rzetelności. Jednak dokument nie stanowił i nie może stanowić podstawy do przyjęcia zaistnienia przesłanki odpowiedzialności deliktowej w postaci "działania niezgodnego z prawem".

Komisja Nadzoru Finansowego stosownie do art. 3 ust. 2 w zw. z art. 1 ust. 2 ustawy z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym (w brzmieniu tekstu jednolitego Dz.U. z 2018 r., poz. 621) sprawowała nadzór nad rynkiem finansowym, obejmujący nadzór nie tylko nad rynkiem kapitałowym, lecz także nad sektorem bankowym, emerytalnym, ubezpieczeniowym, instytucjami pieniądza elektronicznego, instytucjami kredytowymi, spółdzielczych kas oszczędnościowo – kredytowych i usług płatniczych, zakładami ubezpieczeń i firmami inwestycyjnymi wchodzącymi w skład konglomeratów finansowych. Stosownie zaś do treści art. 2 celem nadzoru nad rynkiem finansowym jest zapewnienie prawidłowego funkcjonowania tego rynku, jego stabilności, bezpieczeństwa oraz przejrzystości, zaufania do rynku finansowego, a także zapewnienie ochrony interesów uczestników tego rynku również poprzez rzetelną informację dotyczącą funkcjonowania rynku, przez realizację celów określonych w szczególności w (poszczególnych ustawach). Przepis ten jest na tyle ogólny, że nie sposób z niego wywnioskować konkretnych obowiązków działania lub nakazów zapobiegnięcia określonym zjawiskom.

Szczegółowe zadania Komisji Nadzoru Finansowego zostały określone w art. 4 ust. 1 w/w ustawy, do których należy m.in. sprawowanie nadzoru nad rynkiem finansowym określonego w art. 1 ust. 2, podejmowanie działań służących prawidłowemu funkcjonowaniu rynku finansowego, podejmowanie działań mających na celu rozwój rynku finansowego i jego konkurencyjności, czy podejmowanie działań edukacyjnych i informacyjnych w zakresie funkcjonowania rynku finansowego, jego zagrożeń oraz podmiotów na nim funkcjonujących w celu ochrony uzasadnionych interesów uczestników rynku finansowego, w szczególności poprzez nieodpłatne publikowanie - w formie i czasie przez siebie określonym - ostrzeżeń i komunikatów w publicznym radiu i telewizji w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji (Dz. U. z 2017 r. poz. 1414 i 2111).

Powtórzenie powyższych zadań znalazło się również w innych ustawach szczególnych, w tym m.in. art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o nadzorze nad rynkiem kapitałowym finansowym (w brzmieniu tekstu jednolitego Dz.U. z 2018 r., poz. 1417), zgodnie z którym do zadań Komisji należy podejmowanie działań służących prawidłowemu funkcjonowaniu rynku kapitałowego, sprawowanie nadzoru nad działalnością podmiotów nadzorowanych oraz wykonywaniem przez te podmioty obowiązków związanych z ich uczestnictwem w obrocie na rynku kapitałowym, w zakresie określonym przepisami prawa, podejmowanie działań edukacyjnych i informacyjnych w zakresie funkcjonowania rynku kapitałowego, a także wykonywanie innych zadań określonych przepisami prawa.

W pierwszej kolejności wskazać należy, iż jak słusznie podnosi pozwany, zwrócić wypada uwagę na cel sporządzenia przedmiotowego raportu w wyniku przeprowadzonej kontroli, w ramach którego NIK oceniał rzetelność działania KNF i wielu innych organów, w związku z sytuacją jaka został ujawniona w ramach działania (...) S.A. Wyprowadzone przez niego wnioski nie wskazują na niezgodne z prawem działanie KNF, nie wskazują, które regulacje prawne, a przede wszystkim, które z norm prawnych statuujących określone nakazy, czy zakazy zostały naruszone przez działanie czy zaniechanie KNF. Nadto dokonując oceny mocy dowodowej w/w dokumentu należy uwzględnić również stanowisko Przewodniczącego KNF wyrażone odnośnie nieuwzględnienia po pierwsze stanu prawnego jako obowiązywał w latach 2014-2018, który nie zawierał regulacji nakazujących zamieszczenia kryteriów dokonanej oceny prospektu emisyjnego, jak również zakres wiedzy jaką posiadał KNF, a jaką dysponował NIK dokonując oceny działań w/w podmiotu pod kątem rzetelności działania.

Stosownie do art. 5 ustawy o nadzorze nad rynkiem kapitałowym, nadzorowi Komisji podlegają podmioty prowadzące działalność na rynku kapitałowym na podstawie zezwoleń Komisji lub innego właściwego organu administracji, oraz inne podmioty – w zakresie, w jakim ciążą na nich określone w odrębnych przepisach obowiązki związane z uczestnictwem w tym rynku. (...) S.A posiadał status podmiotu nadzorowanego stosownie do powyższego przepisu, w związku z uzyskaniem na podstawie decyzji KNF z dnia 24 września 2012 zezwolenia na zarządzanie sekurytyzowanymi wierzytelnościami funduszu sekurytyzacyjnego, co było w niniejszej sprawie bezsporne, wydanego w oparciu o art. 192 ustawy z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi.

W oparciu o powyższe, (...) S.A. podlegała nadzorowi w zakresie wypełniania obowiązków informacyjnych, w zakresie sprawozdawczości finansowej, począwszy od dnia 12 maja 2017 r., kiedy pierwsze obligacji spółki zostały dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym na podstawie prospektu obligacji zatwierdzonego w dniu 09 marca 2017 r. Natomiast za weryfikację danych finansowych zawartych w sprawozdaniach finansowych odpowiedzialni są biegli rewidenci badający te sprawozdania. Podkreślić należy, że sprawozdania finansowe za wcześniejsze okresy były weryfikowane przez KNF w ramach postępowania prospektowego. Sprawozdanie za rok 2014 i 2015 zostały zamieszczone w prospekcie i były zbadane przez biegłego rewidenta, który nie zgłaszał żadnych zastrzeżeń. W sporządzonej w lutym 2015 roku opinii dotyczącej skonsolidowanego sprawozdania finansowego za rok 2014, biegły rewident zwrócił jedynie uwagę na niepewność szacunków przyjętych do wyceny w wartości godziwej wierzytelności nabytych, która miała jedynie na celu uprzedzenie odbiorców o nieodłącznej, czyli niezależnej od spółki niepewności dotyczącej wyceny aktywów. Wobec tego zarzut niepodjęcia czynności kontrolnych w (...) S.A., ze względu na powyższą opinię był niezasadny bowiem komentarz biegłego nie zawierał żadnych zastrzeżeń co do rzetelności i kompletności sprawozdania finansowego (...) S.A., wobec czego z całą pewnością nie mógł stanowić uzasadnienia podejrzenia występowania nieprawidłowości w spółce. Nadto jak jednoznacznie wynika z zeznań świadków (...) S.A. do czasu przeprowadzenia kontroli prawidłowo wywiązywał się z obowiązków informacyjnych i wykonywał kierowane do spółki uwagi.

Nie można również zgodzić się z zarzutem powodów odnośnie braku analizy rynku wierzytelności i przeniesienia ryzyka z podmiotów profesjonalnych na nieprofesjonalnych. Podkreślić należy, iż ryzyko utraty części lub części zainwestowanych środków jest nieodłącznym elementem wszelkich inwestycji i państwo nie posiada w tym przedmiocie roli gwaranta nieponiesienia start w wyniku takiej działalności. Pakiety wierzytelności, co do zasady podlegają wycenie przy wykorzystaniu modelu wyceny, do którego to modelu przyjmowane są szacunki dotyczące prognoz przyszłych spłat z pakietów wierzytelności, zaś naturalną cechą wszelkich prognoz przyszłego kształtowania się zmiennych ekonomicznych jest niepewność tych prognoz. Nie można więc w tej sytuacji przypisać KNF bezprawnego działania polegającego na naruszeniu nieistniejącego obowiązku zapobiegnięcia skutkowi w postaci utraty przez inwestorów części wniesionych środków.

Przechodząc natomiast do zarzutu dotyczącego akceptacji prospektu emisyjnego akcji i obligacji (...) S.A. wskazać należy, że KNF może odmówić zatwierdzenie prospektu emisyjnego, jeżeli nie odpowiada on pod względem formy i treści art. 33 ust. 6 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych (w brzmieniu tekstu jednolitego Dz.U. 2016, poz. 1639). Wobec powyższego, nawet wysokie zadłużenie, trudna sytuacja finansowa emitenta czy agresywny model biznesowy nie stanowią przesłanki do odmowy zatwierdzenia prospektu. Przedstawiony przez (...) S.A. prospekt emisyjny zawierał m.in. opis czynników ryzyka, w tym czynniki ryzyka mogące wpłynąć na zdolność emitenta do wykonywania jego zobowiązań wynikających z obligacji oraz czynniki ryzyka mogące mieć istotne znaczenie dla oceny ryzyk rynkowych związanych z ofertą, dopuszczeniem do obrotu oraz obligacjami, a także szereg innych informacji, jak warunki emisji obligacji, informacje historyczne emitenta oraz sprawozdania finansowe za lata 2014-2015. Ówcześnie obowiązujące przepisy rozporządzenia 809/2004 nie zawierały wymagania, aby prospekt wyjaśniał, co oznacza zatwierdzenie prospektu przez KNF, wobec czego nie było podstawy prawnej do żądania od emitenta zamieszczenia takiego oświadczenia. Dopiero nowe rozporządzenie prospektowe, które weszło w życie w lipcu 2019 roku umożliwiło KNF żądanie zamieszczenia w prospekcie takiej informacji. Mając na uwadze powyższe, należy stwierdzić, że nie istniały podstawy do odmowy zatwierdzenia prospektu i nie można w tym zakresie zarzucać KNF żadnych działań, czy zaniechań niezgodnych z prawem. Zarzut, że emisje mogły być wstrzymane lub zakazane przez KNF na podstawie art. 16 lub 17 ustawy o ofercie publicznej z uwagi na podejrzenia naruszeń przepisów prawa w związku z ofertą publiczną, co mogłoby przełożyć się na zmniejszenie liczby emisji pozbawiony jest natomiast podstaw. Powodowie bowiem nie wskazali jakie konkretnie informacje dotyczące spółki miałyby stanowić podstawę do zastosowania powyższych przepisów. Wskazać należy, iż KNF posiadała uprawnienia do zakazania oferty publicznej lub jej wstrzymania tylko w sytuacji, kiedy powzięła informację o naruszeniu przez emitenta przepisów prawa związanych z prowadzeniem oferty publicznej. Podkreślić także należy, że przy zatwierdzaniu prospektu emisyjnego obligacji organ nadzoru opierał się o udostępnione przez spółkę sprawozdania finansowe. Dopiero post factum okazało się, że zachodzi podejrzenie te dane finansowe zostały celowo zniekształcone. Podejrzenia re pojawiły się w okresie o wiele późniejszym niż zatwierdzanie prospektu czy zakup obligacji przez powodów. W tym miejscu podkreślenia wymaga również fakt, że obligacje nabyte przez powoda G. L. (1) były obligacjami prywatnym, zaś KNF nie sprawuje nadzoru nad obligacjami prywatnymi i nie ma w związku z tym podstaw do ingerowania w proces ich emisji. Nie jest zadaniem KNF ani też nie ma ona takich kompetencji, aby ingerować w sprawy o charakterze wewnętrznym spółek publicznych, narzucania bądź zakazywania konkretnego modelu prowadzenia działalności gospodarczej, wybranego modelu biznesowego czy struktury finansowania. Niewypłacalność podmiotu, będącego emitentem, może zawsze nastąpić i nie ma żadnego związku z czynnościami nadzorczemu KNF. Nadto powodowie nie wykazali, że wcześniejsze przeprowadzenie kontroli zapobiegłoby niewypłacalności spółki (...) i utracie zainwestowanych środków. Nie sposób zgodzić się z twierdzeniami, że rozwiązanie współpracy pomiędzy (...) a (...) SA. Powinno być podstawą do przeprowadzenia kontroli. Nieporozumienia na tle biznesowym pomiędzy kontrahentami na tle wypracowania korzystnych dla (...) warunków biznesowych nie stanowi przesłanki do twierdzeń o występowaniu nieprawidłowości. Oczywiście po czasie zaczęły się pojawiać informacje o nieprawidłowości w działaniach podmiotów. Jednak z perspektywy wydarzeń post factum nie uprawnione jest twierdzenie o nierzetelności działań UKNF czy też twierdzeń o bezprawnym zaniechaniu,.

Dalej powodowie zarzucali, że nierzetelne również było nieprzeprowadzenie w (...) S.A. w ciągu 5 lat od wydania licencji, a w szczególności w 2017 roku kontroli w celu weryfikacji, czy Spółka posiada stabilną sytuację finansową i prawidłowo wykonuje zadania, na które Komisja Nadzoru Finansowego udzieliła zezwolenia, a tym samym organ nadzoru nie weryfikował, czy Spółka gwarantuje możliwość kontynuowania działalności zgodnie z zasadami uczciwego obrotu i w sposób należycie zabezpieczający interesy uczestników funduszu sekurytyzacyjnego.

Po pierwsze wskazać jednak należy, że w żadnych przepisach nie zostało uregulowane jednak w jakich odstępach czasowych takie kontrole mają być przeprowadzane. Po drugie, KNF do grudnia 2017 r. nie dysponowała informacji o możliwych nieprawidłowościach w działalności (...) S.A., a w konsekwencji również w działalności wybranych funduszy inwestycyjnych. Po pozyskaniu takich informacji, KNF niezwłocznie podjęła czynności kontrolne w pierwszym możliwym terminie.

Nadto powodowie zarzucali, iż nierzetelnym działaniem było wpisanie na listę ostrzeżeń publicznych z opóźnieniem 31 podmiotów pośredniczących w oferowaniu obligacji (...) S.A. Zgodnie z art. 6b ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym, Komisja podaje do publicznej wiadomości informację o złożeniu zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa określonego w art. 215 i art. 216 ustawy z dnia 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, art. 171 ust. 1–3 ustawy – Prawo bankowe, art. 56a i art. 57 ustawy z dnia 26 października 2000 r. o giełdach towarowych, art. 430 ustawy o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej, art. 47 i art. 48 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o pośrednictwie ubezpieczeniowym, art. 50 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o pracowniczych programach emerytalnych, art. 40 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o indywidualnych kontach emerytalnych oraz indywidualnych kontach zabezpieczenia emerytalnego, art. 287 i art. 290–296 ustawy o funduszach inwestycyjnych, art. 178 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi, art. 99 i art. 99a ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych (dalej oferta publiczna) lub art. 150 i art. 151 ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych. Wpis jest dokonywany w związku z zawiadomieniem złożonym przez UKNF w zakresie przestępstw określonych ściśle w tym przepisie. Powyższe przepisy nie przewidują jednak terminu na dokonanie wpisu. Na listę ostrzeżeń publicznych wpisy są dokonywane w ramach zawiadomień albo na skutek działań prokuratora. Z zeznań świadka A. Z. wynika, iż lista z maja 2018 r. o której NIK wspomina w dokumencie kontroli, podlegała weryfikacji po ustaleniu części podmiotów jako oferujących obligacje i zostało złożone w lutym 2019 r. zawiadomienie i wpisane na listę ostrzeżeń publicznych. Zostały skierowane stosowne komunikaty do rynku i w kwietniu kolejna grupa 10 podmiotów znalazła się na liście ostrzeżeń publicznych, wskutek zawiadomienia złożonego w tym miesiącu do prokuratury. Komisja Nadzoru Finansowego nie mogła wstrzymać lub zakazać ofert publicznych serii (...) i (...), gdyż nie miała przesłanek do zastosowania sankcji z art. 16 ustawy o ofercie publicznej. Powodowie nie wykazali ani też nie ma podstaw do stwierdzenia, że na skutek wcześniejszego ustalenia nieprawidłowości możliwe byłoby uniknięcie realizacji kolejnych emisji. Nawet zaistnienie takiej sytuacji nie stanowiłoby podstawy do zakazania przeprowadzenia emisji obligacji (publicznych czy też nienadzorowanych przez (...)obligacji prywatnych).

Nie zasługują na uwzględnienie zarzuty dotyczące nieskutecznego działania nadzorczego Komisji Nadzoru Finansowego nad towarzystwami funduszy inwestycyjnych. Stosownie do art. 192 ustawy z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych i zarządzania alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi zarządzanie sekurytyzowanymi wierzytelnościami funduszu sekurytyzacyjnego przez podmiot inny niż towarzystwo wymaga uzyskania przez ten podmiot zezwolenia Komisji. Czynności nadzorcze wobec (...) S.A. jako podmiotu zarządzającego wierzytelnościami funduszu sekurytyzacyjnego polegały na przeprowadzeniu czynności analitycznych w związku z ewentualnymi skargami dotyczącymi działalności tego podmiotu, weryfikowanie dokumentów przedstawiających sytuację finansową (...) S.A. przekazywanych przez nią w ramach wypełniania obowiązku z art. 192 ust. 9a ustawy Podmiot jest obowiązany prowadzić działalność w zakresie zarządzania sekurytyzowanymi wierzytelnościami z zachowaniem zasad uczciwego obrotu oraz w sposób należycie zabezpieczający interesy uczestników funduszu sekurytyzacyjnego. Podmiot jest obowiązany poinformować Komisję o każdej zmianie danych osobowych członków zarządu i rady nadzorczej, zmianie opisu ich kwalifikacji i doświadczeń zawodowych oraz zmianie informacji o niekaralności z Krajowego Rejestru Karnego oraz o zmianie w dokumentach, o których mowa w art. 192 ust. 4 pkt 1-3, 5 i 7 ustawy o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi (dokumenty załączane do wniosku), nie później niż w terminie 14 dni od powzięcia o nich wiadomości. Podmiot jest obowiązany przekazywać Komisji, w terminie do dnia 15 lipca, ostatnie sprawozdanie finansowe wraz z opinią podmiotu uprawnionego do badania sprawozdań finansowych oraz raportem z badania, a w przypadku braku takiego sprawozdania - inne dokumenty i informacje przedstawiające rzetelnie aktualną sytuację finansową podmiotu, przedstawiające jego sytuację finansową na dzień 31 grudnia poprzedniego roku oraz oświadczenie o łącznej wysokości przychodów osiągniętych w poprzednim roku kalendarzowym z tytułu zarządzania sekurytyzowanymi wierzytelnościami funduszy sekurytyzacyjnych. Nadzór ten jest ograniczony. Zakres obowiązków informacyjnych takich podmiotów jest mocno ograniczony,. Podmiot zarządzający nie jest objęty obowiązkiem utrzymywania minimalnego poziomu kapitałów własnych, ani nie podlega obowiązkom prawnym, które nakazywałyby serwiserowi utrzymywanie w swoim bilansie aktywów, które spełniałyby wymagane ustawą kryteria jakościowe dotyczące ich płynności i bezpieczeństwa tak jak ma to miejsce w przypadku towarzystw funduszy inwestycyjnych. Stosownie do art. 64 ustawy z dnia 27 maja 2004 r . o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi Towarzystwo odpowiada wobec uczestników zbiorczego portfela papierów wartościowych oraz uczestników funduszu inwestycyjnego za wszelkie szkody spowodowane niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem swoich obowiązków w zakresie zarządzania zbiorczym portfelem papierów wartościowych lub funduszem i jego reprezentacji, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie obowiązków jest spowodowane okolicznościami, za które towarzystwo odpowiedzialności nie ponosi. Powierzenie wykonywania niektórych obowiązków osobie trzeciej nie ogranicza odpowiedzialności towarzystwa. A art. 45a ust. 4
tejże ustawy stanowi, że Towarzystwo jest obowiązane do bieżącego nadzorowania wykonywania powierzonych czynności, bez względu na podmiot je wykonujący. Zatem to na tych podmiotach ciąży obowiązek zgodnego z prawem działania i sprawowania bieżącego nadzoru. W tym miejscu podkreślić należy, że zakres uprawnień nadzorczych Komisji względem podmiotu zarządzającego sekurytyzowanymi wierzytelnościami, zakłada kontrolowanie wycinka działalności takiego podmiotu dotyczącego zgodności z prawe, statutem funduszu, umową zawartą z towarzystwem oraz udzielonym zezwoleniem. Nie polega na kontroli całokształtu działalności takiego podmiotu.

Odnosząc się do zarzutów powodów o odpowiedzialności za brak kontroli związanej ze sprzedaż obligacji (...) S.A. prze doradców bankowych (...), nie mają one żadnego znaczenia w niniejszej sprawie. Powodowie nie nabyli obligacji za pośrednictwem tego kanału dystrybucji. Niemniej jednak działania prowadzone przez KNF doprowadziły do ustaleń, że sposób zorganizowania procesu dystrybucji obligacji (...) S.A. w Idea Banku wskazywał na wystąpienia ryzyka „oszustwo wewnętrzne”. Jak wskazywali przesłuchiwani świadkowie zostało to zorganizowane w taki sposób, ze wewnętrzne procedury nadzoru nie były w stanie wykryć tych transakcji. Żadna jednostka w Banku (poza jednostkami sprzedażowymi) nie miała wiedzy, że produkt ten był dystrybuowany przez Bank.

Poza powyższym powodowie zarzucili, że poniesienie przez nich szkody miało związek z nieterminowym wdrożeniem do prawa polskiego dyrektywy (...), czyli Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/65/UE z dnia 15 maja 2014 r. w sprawie rynków instrumentów finansowych oraz zmieniającej dyrektywę 2002/92/WE i dyrektywę 2011/61/UE. Zgodnie jednak z art. 93 ust. 1 tej dyrektywy, w brzmieniu ustalonym Dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1034 z dnia 23 czerwca 2016 r. zmieniającą dyrektywę 2014/65/UE w sprawie rynków instrumentów finansowych, państwa członkowskie UE miały stosować przepisy dyrektywy (...) od dnia 3 stycznia 2018 r., a zatem od dnia późniejszego niż nabycie przez powodów obligacji Spółki. Przepisy tej dyrektywy wprowadzały m. in. szczegółowe obowiązki podmiotu oferującego instrumenty finansowe związane z proponowaniem nabycia takich instrumentów i zostały implementowane do krajowego porządku prawnego ustawą z dnia 1 marca 2018 r. o zmianie ustawy o obrocie instrumentami finansowymi oraz niektórych innych ustaw (weszła w życie 21 kwietnia 2018 r. z wyjątkiem kilku przepisów), która wprowadziła art. 86g i 83h ustawy o obrocie instrumentami finansowymi.

Z uwagi na fakt, że powodowie nabyli obligacje jeszcze zanim upłynął przewidziany w dyrektywie termin początkowy stosowania jej przepisów, to w tymże dniu nabycia obligacji państwo nie znajdowało się jeszcze w stanie bezprawnego zaniechania legislacyjnego pozostającego w związku przyczynowym z sytuacją prawną indywidualnego nabywcy instrumentów finansowych.

Drugą z dyrektyw, której opóźnioną transpozycję zarzuca powód, była Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/56/UE z dnia 16 kwietnia 2014 r. zmieniająca dyrektywę 2006/43/WE w sprawie ustawowych badań rocznych sprawozdań finansowych i skonsolidowanych sprawozdań finansowych (str. 107 „Informacji…”). Zgodnie z art. 2 ust. 1 tej dyrektywy przepisy przyjęte przez państwa członkowskie w celu stosowania tej dyrektywy powinny były być stosowane od 17 czerwca 2016 r. Przepisy implementujące tę dyrektywę zawarto w ustawie z dnia 11 maja 2017 r. o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym, która weszła w życie 21 czerwca 2017 r. (z rocznym opóźnieniem). Już z zestawienia dat wynika, że w momencie nabycia przez powodów obligacji ustawa z dnia 11 maja 2017 r. obowiązywała, a zatem państwo nie pozostawało wówczas w stanie nieterminowej implementacji dyrektywy 2014/56/UE. Powodowie nie przedstawili natomiast twierdzeń i dowodów wskazujących na to, że gdyby w okresie od 17 czerwca 2016 r. do 21 czerwca 2017 r. przepisy ustawy o biegłych rewidentach już obowiązywały, to ich sytuacja prawna przedstawiałaby się w sposób odmienny i nie ponieśliby szkody.

Niezależnie od powyższego KNF nie odpowiada za proces legislacyjny. Nawet jeśli zgłaszała wnioski czy wyrażała opinie to miały one jedynie charakter pomocniczy a proces legislacyjny toczył się poza nią zgodnie z procedurami. Niemniej jednak zgłaszała swoje projekty a pewne regulacje dotyczące rynku finansowego były przez nią inicjowane.

Reasumując, jeszcze raz należy podkreślić, że przeprowadzona przez NIK kontrola nie ujawnia i nie zawiera stwierdzeń dotyczących rodzaju i zakresu działania bezprawnego, zaniechania działania, które ukonstytuowane było określoną normą prawną. Tym samym zawarte w raporcie NIK oceny, jak słusznie wskazał pozwany, nie mogą stanowić podstawy ustaleń działania/zaniechania KNF, które miałoby znamiona niezgodności z prawem. Słusznie również wskazuje pozwany, iż poza w/w wynikami kontroli powodowie sami nie sformułowali i nie byli w stanie sformułować nielegalnych działań czy zaniechań, z odniesieniem do określonego przepisu, normy, którą miał naruszyć KNF w okresie lat 2014-2018. Zeznania C. K. wskazują na to, że KNF podjęła niezwłocznie działania w odpowiedzi na zawiadomienie sygnalisty z dnia 19 grudnia 2017 r., a okres, jaki upłynął od daty zawiadomienia do daty podjęcia przez KNF doniosłej i widocznej dla wszystkich uczestników obrotu czynności, jaką było zawieszenie obrotu akcjami i obligacjami Spółki dnia 16 kwietnia 2018 r., wynikał częściowo z oczekiwania na nadesłanie materiałów źródłowych przez Spółkę lub audytora.

Konkludując, w ocenie Sądu powodowie nie wykazali żadnych działań/zaniechań KNF niezgodnych z prawem. Tym bardziej w tych okolicznościach nie można mówić o istnieniu związku przyczynowo – skutkowym pomiędzy bezprawnym działaniem/zaniechaniem, a poniesioną przez powodów szkodą. Powodowie winni wykazać, że podjęcie, sprawowanie aktywniejszego, pełniejszego nadzoru, spowodowałoby, iż faktycznie nie zawarliby transakcji nabycia obligacji, a przez to nie powstałby uszczerbek w majątku w wysokości wskazywanej przez nich jako cena obligacji. Należało więc wykazać, że podjęcie faktycznie konkretnych działań w ramach sprawowanego nadzoru, wpłynęłoby na decyzję powodów, tj. że nie podjęliby decyzji nabycia obligacji, że zaniechanie konkretnych działań miało decydujące znaczenie dla podjęcia przez powodów decyzji o zawarcia transakcji, jak również, że pomiędzy naruszeniem obowiązków ustawowych przez pozwanego a powstałą szkodą wystąpił adekwatny związek przyczynowy. Takich okoliczności powodowie jednak w żaden sposób nie wykazali.

Możliwość przypisania odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbowi Państwa za zaniechanie istnieje tylko w sytuacji niepodjęcia działania, do którego był on zobowiązany na podstawie przepisu prawa, przewidującego na czym konkretnie powinno polegać zachowanie Skarbu Państwa, aby do szkody nie doszło (por. wyrok Sądu Najwyższego z 09 maja 2014 r., CSK 349/13). Natomiast w realiach niniejszej sprawy zarzuty ograniczają się de facto do nieskuteczności sprawowanego nadzoru. Wprawdzie powodowie posługują się określeniem bezprawne zaniechanie, jednak tego poglądy Sąd nie podziela.

Należy z całą mocą podkreślić, że zgodnie z regulacjami prawnymi nadzór UKNF był mocno ograniczony. Sprowadzał się głównie do sprawdzenia, czy prospekt informacyjny jest kompletny, tzn. czy spełnia wymogi regulacyjne. Komisja nie miała narzędzi pozwalających ostrzegać, że spółka nadmiernie się zadłuża, ani żadnych innych, które spowodowałyby bardziej skuteczny nadzór. Zdaniem Sądu brak związku przyczynowo-skutkowego między nadzorem nad spółka (...) a szkodą powstałą u obligatariuszy. Aktualnie dokonujemy oceny post factum. Powodowie próbowali oceniać działania UKNF z perspektywy zdarzeń, które nastąpiły już po nabyciu przez nich obligacji. W świetle zdarzeń, o których dziś wiemy, działalności władz G., (...) Banku czy innych podmiotów powiązanych pojawia się pytanie czy nadzór mógł podjąć inne działania, zrobić więcej. Podkreślić należy, że za sytuację w (...) ponosi odpowiedzialność spółka ewentualnie osoby zarządzające i nadzorujące w ramach wewnętrznych organów nadzorczych. To one miały nie tylko najpełniejszą wiedzę i dostęp do dokumentów, wewnętrzne procesy a także to na nich spoczywał obowiązek zapewnienia zgodnego z prawem funkcjonowania spółek. Nieprawidłowości, które wystąpiły w (...) S.A. nie były możliwe do uchwycenia na podstawie sprawozdawczości spółki, funduszy, lecz wymagało drobiazgowej analizy obszernej dokumentacji dotyczących zarzadzania funduszami. Taki proces był czasochłonny i nie mógł zostać podjęty bez konkretnych sygnałów. Te dopiero pojawiły się w 2017 roku. Wymagały sprawdzenia. KNF podjął rzetelne i drobiazgowe kontrole, które doprowadziły przy współpracy z Prokuraturą do złożenia zawiadomień o przestępstwach, aktu oskarżenia. Obserwując sytuacje na rynkach finansowych, nie tylko w Polsce. W wielu krajach funkcjonuje nadzór nad rynkiem finansowym. Nigdzie na świecie nie funkcjonują regulacje, pozwalające na uznanie, że odpowiedzialność za wyrządzenie szkody inwestorom ponosi nadzorca rynku, za to że ewentualnie nadzór popełnił błędy. Inwestując w instrumenty finansowe inwestor musi liczyć się z utratą zainwestowanych środków. Na tym właśnie polega ryzyko inwestycyjne. Żaden nadzór nad podmiotami rynku kapitałowego nie jest w stanie zastąpić zgodnego z prawem funkcjonowania podmiotów tego rynku, właściwego działania wewnętrznych regulacji i wykonywania funkcji nadzorczych przez zarząd czy radę nadzorczą. Żaden urząd z poziomu centralnego nie jest w stanie zapobiec popełnieniu czynów zabronionych przez osoby odpowiedzialne w danej spółce jeżeli takie zostaną podjęte działania. Oczywiście w realiach niniejszej sprawy postawiono szereg zarzutów w postępowaniu karnym. Żadna z oskarżonych osób nie został jeszcze skazana. Niemniej jednak charakter tych czynów wskazuje, że jeżeli zarzuty się potwierdzą to odpowiadać za nie będą członkowie władz spółek. Nawet najbardziej restrykcyjny nadzór nad rynkiem nie jest w stanie zapewnić stuprocentowej pewności, że takie czyny by nie nastąpiły. Przy czym nie może umknąć uwadze fakt, że działania nadzoru nie mogą być pochopne, nie poparte dowodami. Wszak wielokrotnie docierają do organów nadzoru np. doniesienia od firm konkurencyjnych, które chciałaby wyeliminować konkurenta. W takiej sytuacji oczywistym jest, że zanim organ podejmie konkretne działania jak np. wpisanie na Listę ostrzeżeń publicznych musi to zweryfikować. W niniejszej sprawie organy nadzoru po otrzymaniu sygnałów o możliwych nieprawidłowościach, rozpoczęły procedury sprawdzające. Niewątpliwie postępowanie sprawdzające kontrolne było prowadzone. Z racji różnych wątków były składane zawiadomienie Prokuratury wraz z wieloma uzupełnieniami. Wielowątkowość wykrytych nieprawidłowości powodował szerokie działania. Niemniej jednak wykrycie ich i sprawdzenie nastąpiło już po zakupieniu obligacji przez powodów i nie wpływało na decyzje inwestycyjne powodów.

Powodowie swoje zarzuty w głównej mierze opierali na ocenach NIK wyrażonych w „Raporcie”. Analiza tego dokumentu jednoznacznie wskazywała, że przeprowadzona przez NIK kontrola nie ujawnia i nie zawiera stwierdzeń dotyczących rodzaju i zakresu działania bezprawnego, zaniechania działania, które ukonstytuowane było określoną normą prawną. Z całokształtu sprawy wynika wniosek, że powodowie upatrują odpowiedzialności pozwanego za nieskuteczne sprawowanie nadzoru . Nie sposób zgodzić się z powodami, że pozwanemu można zarzucić bezprawne zaniechanie. Nie wykazali także, że nawet gdyby działania były bardziej skuteczne nie doszłoby do niewypłacalności spółki (...) a tym samym utraty zainwestowanych środków.

Z tych wszystkich względów powództwo podlegało oddaleniu w całości.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c., zgodnie z ogólną zasadą odpowiedzialności za wynik sporu. Pozwani wygrali spór w całości, w związku z czym to na powodach spoczywał obowiązek pokrycia całości kosztów procesu, w tym kosztów procesu poniesionych przez pozwanych. Zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. 2023, poz. 1144), jeżeli jednak przedmiotem sprawy są roszczenia lub zobowiązania jednego rodzaju i oparte na jednakowej podstawie faktycznej i prawnej (współuczestnictwo formalne), każdy współuczestnik uiszcza opłatę oddzielnie, stosownie do swojego roszczenia lub zobowiązania. Powodowie niewątpliwie występowali w sprawie jako współuczestnicy formalni, w związku z czym Sąd zasądził od każdego z powodów na rzecz każdego z pozwanych zwrot kosztów oddzielnie.

Na koszty procesu po stronie pozwanych złożyły się koszty zastępstwa procesowego każdego z pozwanych w wysokości po 3600 zł, ustalone na podstawie § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2018 r. poz. 265 ze zm.) oraz w przypadku powództwa T. M. (1) przeciwko pozwanemu Urzędowi Komisji Nadzoru Finansowego dodatkowo opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł.

Odsetki ustawowe za opóźnienie od kosztów procesu Sąd zasądził od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty, stosownie do regulacji zawartej w art. 98 §1 ¹ k.p.c.

W tym stanie rzeczy orzeczono jak w sentencji.

Sędzia Joanna Jezierska

ZARZĄDZENIE

1.(...)

2.(...)

3.(...)

- (...),

4.(...)

2023-07-11 Sędzia Joanna Jezierska