Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

Przedmiot i przebieg postępowania

1.  Pozwem z dnia 21 czerwca 2023 r. powód (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością wniósł o zasądzenie od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej kwoty 2 317 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 9 grudnia 2022 r. do dnia zapłaty, a także o zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Powód wywodził swoje roszczenie z art. 45 ustawy o kredycie konsumenckim i naruszenia przez pozwanego przepisów ustawy art. 30 ww. ustawy i złożenia przez kredytodawcę pisemnego oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego. Wskazał, że roszczenie to nabył od konsumenta w ramach zawartej między nimi umowy przelewu wierzytelności ( pozew, k. 3-8).

2.  W odpowiedzi na pozew z dnia 9 października 2023 r. pozwany, (...) S.A., wniósł o odrzucenie pozwu z uwagi na brak legitymacji czynnej powoda, ewentualnie oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictwa i odsetkami ustawowymi za opóźnienie. Pozwany zakwestionował roszczenie powoda wskazując na nieważność umowy przelewu wierzytelności oraz brak podstaw do zastosowania wobec niego sankcji kredytu darmowego . Nie zaistniały bowiem żadne przesłanki, w tym naruszenia art. 30 ustawy o kredycie konsumenckim, aby z takim żądaniem powód mógł wystąpić. Nawet gdyby jednak uznać, że takie uprawnienie po stronie powoda istnieje to zdaniem pozwanego uległoby ono prekluzji, z uwagi na upływ terminu, o którym mowa w art. 45 ust. 5 ustawy o kredycie konsumenckim ( odpowiedź na pozew, k. 48-52).

3.  Na rozprawie w dniu 15 lutego 2024 r. pozwany cofnął wniosek o odrzucenie pozwu, wskazując, że brak legitymacji czynnej powoda prowadzić powinien do oddalenia powództwa w całości. ( protokół rozprawy, k. 98)

Ustalenia faktyczne

4.  Dnia 5 października 2017 r. K. S. zawarła z (...) S.A. umowę pożyczki pieniężnej na kwotę 5 180 zł na okres 60 tygodni. Podana kwota stanowiła całkowitą kwotę pożyczki, z czego 5 000 zł udostępniono pożyczkobiorczyni w gotówce, a 180 zł przelano na rachunek bankowy wskazany we wniosku o pożyczkę. W związku z zawarciem pożyczki P. Polska pobrał opłaty: prowizję (2 111,34 zł), opłatę przygotowawczą (40 zł) i opłatę za elastyczny plan spłat (904,86 zł). Opłaty te zostały skredytowane, tj. pożyczkobiorczyni nie uiściła ich w gotówce, ale dopisano je do dłużnej sumy, opisanej jako kwota brutto pożyczki – 8 236,20 zł. Od tej kwoty obliczono łączną kwotę odsetek (przy rocznej stopie oprocentowania wynoszącej 10%) – 489,47 zł. W umowie wskazano też całkowity koszt pożyczki (3 545,67 zł) i całkowitą kwotę do zapłaty przez konsumenta (8 725,67 zł).

5.  W umowie pożyczki zdefiniowano Całkowitą Kwotę Pożyczki jako sumę wszystkich środków pieniężnych, które pożyczkodawca udostępnia klientowi na podstawie umowy, nieobejmująca jednak tej części kwoty brutto pożyczki, która została udostępniona na pokrycie kredytowanych kosztów pożyczki. Kwotę brutto pożyczki zdefiniowano jako łączną kwotę pożyczki udzielonej klientowi na podstawie umowy obejmującą Całkowitą Kwotę Pożyczki oraz kwotę pożyczki, która została przeznaczona na pokrycie kredytowanych kosztów, to jest kosztów należnych od klienta w chwili zawarcia umowy (prowizji, opłaty przygotowawczej, opłaty za elastyczny plan spłat). Koszty te podlegały potrąceniu z kwoty brutto pożyczki.

6.  W pkt 11 umowy pożyczki zastrzeżono, że pożyczkodawca może naliczyć odsetki od przeterminowanego zadłużenia, tj. odsetki za opóźnienie w spłacie kwoty brutto pożyczki. W pkt 16 lit. a) umowy wskazano, że odsetki zostały obliczone za każdy tydzień okresu, na jaki została zawarta umowa, na bazie dziennej od kwoty brutto kredytu.

7.  Zgodnie z pkt 19 umowy pożyczki wskazano, że klient może spłacić w całości lub części pożyczkę w każdym czasie przed terminem wskazanym w pierwotnym harmonogramie. W razie przedterminowej spłaty całości pożyczki klientowi przysługuje prawo pomniejszenia Całkowitego kosztu pożyczki o te koszty, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, choćby klient poniósł je przed tą spłatą. Wskazano, że prowizja i opłata przygotowawcza nie podlegają takiemu obniżeniu, obniżeniu podlega natomiast opłata za elastyczny plan spłat.

8.  Informacje zawarte w umowie zostały powtórzone skrótowo w formularzu dotyczącym kredytu.

( umowa pożyczki gotówkowej, k. 18-20; formularz, k. 21)

9.  Pożyczkobiorczyni uiściła na poczet spłaty pożyczki w gotówce łącznie 6 882 zł. Spłaciła pożyczkę przed terminem.

(potwierdzenia wpłat, k. 23-24)

10.  Z uwagi na spłatę pożyczki przed terminem i zbycie wierzytelności obejmującej kwotę proporcjonalnego zwrotu pozaodsetkowych kosztów pożyczki (...) Sp. z o.o. wezwał (...) S.A. pismem z dnia 1 kwietnia 2022 r. do zapłaty kwoty 443,51 zł z tego tytułu. Pismem datowanym na 27 kwietnia 2022 r. (...) S.A. udzielił odpowiedzi i przelał na rzecz spółki kwotę 726,67 zł tytułem zwrotu części pozaodsetkowych kosztów kredytu, a na rzecz pożyczkobiorczyni przewidział zwrot części odsetek w kwocie 140,85 zł.

( wezwanie wraz z potwierdzeniem doręczenia, k. 28,29; pismo P., k. 27-27; potwierdzenie przelewu, k. 25)

11.  K. S. ponownie skontaktowała się z (...) Sp. z o.o. w drugiej połowie 2022 r. Dnia 27 października 2023 r. podpisała i wysłała do spółki pełnomocnictwo dla J. W. do zawarcia przez nią umowy sprzedaży lub cesji wierzytelności przysługujących pożyczkobiorczyni na podstawie art. 45 ustawy o kredycie konsumenckim, składania w imieniu pożyczkobiorczyni materialnoprawnych oświadczeń woli, w tym z uprawnienia wynikającego z art. 45 ustawy o kredycie konsumenckim, a także na przyjęcie środków pieniężnych przysługujących kredytobiorcy na podstawie art. 45 ustawy o kredycie konsumenckim. Tego samego dnia K. S. podpisała oświadczenie o sankcji kredytu darmowego dotyczącego umowy pożyczki z 5.10.2017 r., w związku z czym wniosła o konwersję umowy kredytu z odpłatnej w nieodpłatną i zwrot odsetek i pozostałych kosztów kredytu w terminie 7 dni. Oba pisma zostały przygotowane przez spółkę (...). Dnia 17 listopada 2022 r. skan oświadczenia został przesłany mailowo do spółki (...).

( pełnomocnictwo, k. 16; oświadczenie, k. 17; wydruk e-mail, k. 15)

12.  Dnia 25 listopada 2022 r. wygenerowano umowę cesji wierzytelności pomiędzy K. S. a (...) Sp. z o.o., na podstawie której pożyczkobiorczyni zbyła odpłatnie na rzecz spółki wszelkie wierzytelności istniejącej i przyszłe przysługujące jej od (...) S.A. wynikające z umowy z dnia 5 października 2017 r., w szczególności obejmujące zwrot opłat i odsetek wynikające z zastosowania art. 45 ustawy o kredycie konsumenckim. Tego samego dnia zostało sporządzone zawiadomienie o cesji wierzytelności skierowanego (...) S.A. Oba wymienione dokumenty podpisała w imieniu K. S. pracownik (...) sp. z o.o. J. W., która nie kontaktowała się w tej sprawie z K. S. (kontaktem z klientami zajmują się konsultanci).

(umowa cesji, k. 12; zawiadomienie o cesji, k. 13; zeznana J. W., k. 99v)

Omówienie dowodów

13.  Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił przede wszystkim na podstawie złożonych przez powoda dokumentów prywatnych.

14.  Zeznania świadka J. W. Sąd uznał za nie tyle niewiarygodne, co mało miarodajne dla niniejszej sprawy. Świadek (pracująca w spółce (...)) nie kontaktowała się w żaden sposób z mocodawczynią i swoje zeznania składała w oparciu o znajomość praktyki działań spółki. Wedle jej zeznań spółka udziela istotnych informacji klientom na drodze mailowej czy telefonicznej, a klienci są świadomi np. wysokości zbywanego roszczenia. Takie twierdzenie nie jest jednak wiarygodne i jest sprzeczne z doświadczeniem Sądu w innych sprawach podobnego rodzaju (o zwrot pozaodsetkowych kosztów kredytu), w których najczęściej świadkowie (strony umowy pożyczki czy kredytu) zbywający swoje roszczenia na rzecz firmy skupującej wierzytelności zeznawali, że nie mówiono im jaka jest całkowita kwota zbywanej wierzytelności albo jakiej kwoty firma będzie dochodzić przed sądem. Z tego względu Sąd nie uznał za udowodnione, aby pożyczkobiorczyni znała warunki umowy cesji wierzytelności przed jej podpisaniem przez pełnomocnika (pracującą dla (...) Sp. z o.o. J. W.).

15.  Spór pomiędzy stronami w niniejszej sprawie miał zasadniczo charakter prawny i dotyczył kwestii możliwości zastosowania w sprawie sankcji kredytu darmowego, o którym mowa w art. 45 ustawy o kredycie konsumenckim jak i możliwych naruszeń ze strony pozwanego w związku z zawarciem przez niego z konsumentem umowy pożyczki gotówkowej.

Ocena prawna

16.  Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie. Po pierwsze zasługiwał na uwzględnienie, choć z innych przyczyn niż powołane, zarzut braku legitymacji czynnej powoda do dochodzenia wierzytelności wywołany nieważnością umowy cesji. Po drugie – nawet przyjmując, że umowa cesji została skutecznie zawarta – Sąd nie podzielił twierdzeń powoda co do wystąpienia przyczyn uzasadniających skorzystania przez pożyczkobiorczynię z tzw. sankcji kredytu darmowego.

Skuteczność umowy cesji wierzytelności

17.  Powód powoływał się na zawartą z pożyczkobiorczynią umowę cesji wierzytelności z dnia 25 listopada 2022 r. W imieniu pożyczkobiorczyni umowę podpisała J. W. – pracownik powoda, która nie kontaktowała się z mocodawczynią, która miała być umocowana przez pożyczkobiorczynię na podstawie pełnomocnictwa z dnia 27 października 2022 r. Treść pełnomocnictwa została zaprojektowana przez powoda, a pożyczkobiorczyni tylko ją podpisała. W pkt 1 pełnomocnictwa zawarto umocowanie do „dokonania sprzedaży bądź cesji wierzytelności przysługujących kredytobiorcy … z tytułu umowy … z dnia 05.10.2017 r.”. Pełnomocnictwo w żaden sposób nie precyzuje, na jakich warunkach i za jaką cenę ma być dokonana ta cesja, ma więc ono charakter blankietowy, pozostawiony praktycznie do pełnej dyspozycji pełnomocnikowi. Pełnomocnictwa zawierające takie szerokie, blankietowe upoważnienie same w sobie nie są niczym nadzwyczajnym, stosowane są one dość powszechnie i najczęściej w przypadkach, gdy pomiędzy mocodawcą i pełnomocnikiem występuje szczególna więź – czy to o charakterze pozaprawnym (rodzinne, towarzyskie), czy też prawnym (gdy pełnomocnictwo łączy się z wykonywaniem zlecenia).

18.  W niniejszej sprawie należy jednak zwrócić uwagę na to, że żadna tego rodzaju więź nie łączyła pożyczkobiorczyni i pełnomocniczki. Pożyczkobiorczyni sama nie wybrała pełnomocnika, a tylko podpisała dokument pełnomocnictwa według wzoru opracowanego przez powoda. W chwili podpisania pełnomocnictwa pomiędzy powodem a pożyczkobiorczynią nie istniał też (żadne dowody na taką okoliczność nie zostały przedstawione) stosunek prawny, w ramach którego uzgodniono by warunki mającej być zawartą w przyszłości umowy cesji. Nie było więc żadnego obiektywnego powodu, aby pożyczkobiorczyni udzielała tak daleko idącego zaufania swojemu pełnomocnikowi, z którym w dodatku nie miała jakiegokolwiek kontaktu, aby upoważniać go do zawarcia umowy cesji według własnego uznania pełnomocnika (a do tego sprowadza się pkt 1 pełnomocnictwa). Co więcej, pełnomocnik ten stale współpracował i współpracuje z drugą stroną umowy cesji, a zatem może po jego stronie wystąpić konflikt lojalności wobec swojego mocodawcy a współpracą z drugą stroną umowy lub zatrudnieniem u tej strony.

19.  W powyżej opisanych okolicznościach, przy braku jakichkolwiek dowodów mogących potwierdzić, że pożyczkobiorczyni wiedziała o warunkach, na jakich miała zostać zawarta umowa cesji wierzytelności, umowę tę Sąd uznał za nieważną na podstawie art. 58 § 2 k.c., zgodnie z którym nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Umowa cesji została bowiem zawarta w wyniku wykorzystania przez powoda swojej przewagi nad pożyczkobiorczynią i jej blankietowo udzielonej zgody na zawarcie umowy cesji, której postanowienia mógł on ułożyć w sposób dowolnie niekorzystny dla pożyczkobiorczyni bez informowania jej o tym i nie udostępniając jej projektu do akceptacji. I tak np. właściwość sądu – w razie sporów – zastrzeżono na korzyść spółki (cesjonariusza - § 4 ust. 2 umowy cesji). Przedłożona przez powoda umowa, pozbawiona załącznika nr 1 do umowy, nie pozwala wręcz na ocenę, czy pomiędzy świadczeniami obu stron występuje adekwatność, czy też powód ustalił cenę zbycia na rażąco niską w proporcji do uzyskanej wierzytelności. Z tych względów powoływanie się na taką umowę cesji – ukształtowaną całkowicie przez powoda i bez wiedzy cedentki, reprezentowanej przez osobę stale współpracującą zawodowo z powodem – należało uznać za niezgodną z dobrymi obyczajami i przez to nieważną na podstawie art. 58 § 2 k.c. Wobec nieważności umowy cesji nie mogło dojść do skutecznego przeniesienia wierzytelności z pożyczkobiorczyni na powoda, stąd też już tylko z tego powodu powództwo zasługiwało na oddalenie.

20.  Sąd podkreśla, że powyższej oceny dokonał w świetle ustaleń faktycznych i materiału dowodowego niniejszej sprawy (bardzo skąpego co do tego, na ile pożyczkobiorczyni wiedziała o warunkach umowy cesji wierzytelności). Nie oznacza to, że wierzytelność z tytułu zastosowania sankcji kredytu darmowego uznaje za niemogącą być przedmiotem przelewu – wręcz przeciwnie, nie ma żadnych podstaw do przyjmowania takiej reguły, a dopuszczalność przelewu roszczeń przyszłych nie budzi w polskim prawie wątpliwości. Stąd też powyższy wniosek nie pozostaje w sprzeczności z argumentacją powoda i przywołanymi przez niego orzeczeniami Sądów, zgodnie z którymi przelew wierzytelności konsumenta z tytułu sankcji kredytu darmowego albo proporcjonalnego zwrotu prowizji jest co do zasady dopuszczalny.

Okoliczności uzasadniające złożenie skutecznego oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego

21.  Nawet gdyby uznać, że umowa cesji jest ważna i skutecznie przeniosła wierzytelności pożyczkobiorczyni na powoda, to i tak powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie. W sprawie nie wystąpiły bowiem podstawy do skorzystania z uprawnienia z art. 45 ustawy o kredycie konsumenckim (dalej też: u.k.k.) i tym samym nie powstała wierzytelność o zapłatę, która miała być przedmiotem umowy cesji.

22.  Powód oparł swoje żądanie na twierdzeniu, że pozwany naruszył szereg zapisów, jakimi winien kierować się przy konstruowaniu umowy pożyczki z konsumentem, o których mowa w art. 30 ustawy o kredycie konsumenckim.

23.  Jak stanowi art. 45 ust. 1 u.k.k. w przypadku naruszenia przez kredytodawcę art. 29 ust. 1, art. 30 ust. 1 pkt 1-8, 10, 11, 14-17, art. 31-33, art. 33a i art. 36a-36c konsument, po złożeniu kredytodawcy pisemnego oświadczenia, zwraca kredyt bez odsetek i innych kosztów kredytu należnych kredytodawcy w terminie i w sposób ustalony w umowie. W języku prawniczym skutek tego oświadczenia nazywa się „sankcją kredytu darmowego”, a skorzystanie z uprawienia „skorzystaniem z sankcji kredytu darmowego”. Nie są to wyrażenia ustawowe, ale z racji powszechnego posługiwania się takimi zwrotami w pismach procesowych również i Sąd powyżej korzystał i w dalszym ciągu będzie z niego korzystał w swoich rozważaniach. Do skorzystania z sankcji kredytu darmowego wystarczające jest uchybienie przez kredytodawcę chociażby jednemu obowiązkowi, o którym mowa w art. 45 ust. 1 u.k.k.

24.  Z treści tego przepisu wynika, że sankcja kredytu darmowego stanowi co do zasady narządzie prawne umożliwiające konsumentowi spłatę kredytu bez odsetek i innych kosztów kredytu, które w przypadku, gdy umowa zostałaby skonstruowana poprawnie, byłyby należne kredytodawcy. Zatem celem sankcji kredytu darmowego jest pozbawienie kredytodawcy prawa do pobierania odsetek i innych opłat określonych w umowie z tytułu udzielonego kredytu za naruszenie obowiązków informacyjnych. Ustawa wskazuje wyraźnie, że sankcja kredytu darmowego odnosi się oprócz odsetek jedynie do kosztów należnych kredytodawcy. Opłatami należnymi za udzielony kredyt są koszty wchodzące w skład całkowitego kosztu kredytu. Sankcja ta w daleko idący sposób modyfikuje zatem treść stosunku prawnego łączącego kredytodawcę z konsumentem na niekorzyść tego pierwszego. Co do zasady zatem przepisy sankcjonujące dane postępowanie powinny być możliwie ściśle interpretowane nie pozwalając na pojawienie się obszarów niepewności prawnej. Sankcja kredytu darmowego sprowadza się do pozbawienia kredytodawcy przychodów z tytułu określonego kredytu konsumenckiego, czyli utraty zarobku planowanego w ramach danej transakcji. Jeżeli zastosowano taką sankcję, kredytobiorca pozostaje zobowiązany jedynie - z pewnymi wyjątkami - do zwrotu kredytodawcy kapitału wykorzystanego kredytu (zob. wyrok Sądu Rejonowego w Nowym Sączu z dnia 29 czerwca 2018 r., sygn. akt I C 111/18, LEX nr 2544976). Z powyższego wywodu wynika zatem, że w przypadku kiedy zastosowanie znajdzie sankcja kredytu darmowego, bank w istocie traci wszelki zysk jaki z tej transakcji chciał osiągnąć, bowiem „odzyskuje” od kredytobiorcy jedynie to, co sam mu dał, a zatem kapitał. Dlatego przypadki kiedy taka sankcja miałaby zostać przez Sąd uwzględniona winna być interpretowana bardzo ściśle, z uwagi właśnie na daleko idące konsekwencje takiego procederu.

Upływ terminu na złożenie oświadczenia

25.  Pozwany w pierwszej kolejności powoływał się na to, że brak jest w ogóle podstaw do oceny umowy pożyczki pod kątem wad aktualizujących po stronie pożyczkobiorcy uprawnienia do skorzystania z sankcji kredytu darmowego, gdyż upłynął prekluzyjny termin na złożenie oświadczenia w jego przedmiocie. Jak bowiem stanowi ust. 5 art. 45 u.k.k. uprawnienie to wygasa po upływie roku od dnia wykonania umowy, przy czym pojęcie „wykonania umowy” nie zostało ustawowo zdefiniowane i bywa w orzecznictwie sądowym rozumiane trojako – jako chwila wypłaty kwoty pożyczki przez pożyczkodawcę, albo chwila spłaty pożyczki przez pożyczkobiorcę, albo chwila końcowego rozliczenia kredytu (52 u.k.k.).

26.  Zdaniem Sądu w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę wykonanie umowy następuje w momencie, gdy każda ze stron umowy wykona swoje zobowiązania względem drugiej. Podstawowymi zobowiązaniami stron są – po stronie pożyczkodawcy – wypłata pożyczki i jej końcowe rozliczenie, a pożyczkobiorcy – spłata pożyczki. Dopiero wywiązanie się z wszystkich z nich pozwala na uznanie, że umowa kredytu jako całość została wykonana. Sąd opowiada się zatem za interpretacją, wedle której roczny termin prekluzyjny na złożenie oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego upływa rok po końcowym rozliczeniu kredytu przez pożyczkodawcę (art. 52 u.k.k.) Taka okoliczność nie miała jednak miejsca. Powód dokonał końcowego rozliczenia umowy pożyczki dopiero w kwietniu 2022 r. (z chwilą rozliczenia umowy pożyczki i wypłaty nadmiarowej części odsetek i pozaodsetkoweych kosztów kredytu). Oświadczenie pożyczkobiorczyni powód przesłał pozwanemu 17 listopada 2022 r. Nie uchybiła ona zatem terminowi, o którym mowa ust. 5 art. 45 u.k.k., gdyż złożone przez pożyczkobiorczynię oświadczenie dotarło do pozwanego przed upływem roku od wykonania umowy.

Brak naruszenia art. 30 ustawy o kredycie konsumenckim

27.  Spór pomiędzy stronami dotyczył przede wszystkim tego, czy ze strony pozwanego doszło do naruszenia przepisów ustawy o kredycie konsumenckim skutkujących uprawnieniem do powoływania się na sankcję kredytu darmowego.

28.  Sąd przeanalizował twierdzenia powoda w tym przedmiocie. Jako podstawę skorzystania z sankcji kredytu darmowego strona powodowa w pozwie wskazała naruszenie art. 30 ust. 1 pkt 7 u.k.k. oraz art. 30 ust. 1 pkt 10 i 16 u.k.k.

29.  Strona powodowa podnosiła w pierwszej kolejności, iż naruszony został art. 30 ust. 1 pkt 7 u.k.k. poprzez błędne wskazanie rzeczywistej stopy oprocentowania oraz całkowitej kwoty do zapłaty przez konsumenta. W ocenie Sądu zarzut ten nie był słuszny i przyznaje w tym aspekcie rację stronie pozwanej. Nie ulegało wątpliwości, iż pozwany w umowie pożyczki wskazał zarówno rzeczywistą roczną stopę oprocentowania (lit. I pierwszej strony umowy), jak i całkowitą kwotę do zapłaty (lit. H umowy). Całkowita kwota pożyczki zgodnie z umową stanowiła kwotę udostępnioną kredytobiorcy bez kosztów kredytowanych. Odrębnie oznaczono kwotę brutto pożyczki, która stanowiła sumę całkowitej kwoty pożyczki i pozaodsetkowych kosztów kredytu. Pozwany w umowie prawidłowo wskazał zarówno całkowitą kwotę pożyczki, jak i rzeczywistą roczną stopę oprocentowania, a dokonał tego podając całkowitą kwotę pożyczki bez kosztów pożyczki, które konsument musiał ponieść.

30.  Pozostaje to na tyle istotne dla sprawy, że wliczanie kredytowanej prowizji do całkowitej kwoty pożyczki byłoby niedopuszczalne. W orzecznictwie Prezesa UOKiK jednoznacznie przyjęto, że całkowita kwota kredytu (w rozumieniu art. 5 pkt 7 u.k.k.) nie obejmuje kosztów, które mają być pokryte z kapitału kredytu. Wniosek taki wynika z porównania art. 5 pkt 6 oraz art. 5 pkt 7. Pozwala to na uniknięcie dwukrotnego uwzględniania kosztów w całkowitej kwocie do zapłaty przez konsumenta (decyzja Prezesa UOKiK nr (...) z 10.05.2013 r.; decyzja Prezesa UOKiK nr (...) z 21.06.2013 r.; decyzja Prezesa UOKiK nr (...) z 9.10.2013 r.; decyzja Prezesa UOKiK nr (...) z 30.12.2015 r.; decyzja Prezesa UOKiK nr (...) z 8.08.2016 r.; wyrok (...) z 6.05.2015 r., XVII AmA 5/14, LEX nr 2155798; wyrok (...) z 3.12.2015 r., XVII AmA 124/14, LEX nr 2155537; wyrok (...) z 11.12.2015 r., XVII AmA 125/14, LEX nr 1973757; wyrok (...) z 26.01.2016 r., XVII AmA 165/13, LEX nr 1997815; wyrok (...) z 20.12.2016 r., XVII AmA 53/16, LEX nr 2206139). Do tego poglądu przychylił się także Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, który orzekł, że: „Artykuł 3 lit. l) i art. 10 ust. 2 dyrektywy (...), a także pkt I załącznika I do rzeczonej dyrektywy należy interpretować w ten sposób, że całkowita kwota kredytu i kwota wypłat określają całość kwot udostępnianych konsumentowi, co wyklucza kwoty powiązane przez kredytodawcę z pokryciem kosztów związanych przez kredytodawcę z udzieleniem odnośnego kredytu, które to kwoty nie są w rzeczywistości wypłacane konsumentowi” (wyrok (...) z 21.04.2016 r., C-377/14, R., pkt 91).

31.  Wskazać przy tym należy, iż kwota prowizji została włączona do całkowitych kosztów pożyczki. U.k.k. nie wyłącza możliwości ani kredytowania pozaodsetkowych kosztów kredytu (domagania się spłaty ich równowartości), ani pobierania od tych skredytowanych kosztów odsetek. Kredytobiorca korzysta w takiej sytuacji z kapitału kredytodawcy, który jednoznacznie uzależnił udzielenie pożyczki od pokrycia dodatkowych kosztów, a skoro kredytobiorca ich nie poniósł od razu, to dzięki ich skredytowaniu mógł w ogóle zawrzeć umowę pożyczki. Jeśli kredytobiorca wolał pokryć pozaodsetkowe koszty kredytu od razu, bez obowiązku zapłaty odsetek na rzecz kredytodawcy, miał zresztą taką możliwość. Umowa wyraźnie przewidywała możliwość jej wcześniejszej spłaty i wskazywała wysokość tych pozaodsetkowych kosztów, zatem pożyczkobiorczyni mogła dokonać wcześniejszej spłaty spłacając równowartość pozaodsetkowych kosztów w dniu otrzymania środków z pożyczki, w ten sposób unikając odsetek od tych kosztów.

32.  Również powoływanie się na dosłowne brzmienie art. 5 pkt 10 u.k.k. i art. 3 lit. j) dyrektywy 2008/48/WE (w tłumaczeniu na język polski) i użyty w nich zwrot „wypłaconej kwoty kredytu” nie stanowi argumentu za tezą, jakoby niezgodne z ustawą było pobieranie odsetek od kredytowanych pozaodsetkowych kosztów kredytu. Przepisy u.k.k. należy interpretować w świetle przepisów dyrektywy 2008/48/WE, która przepisami u.k.k. została zaimplementowana do krajowego systemu prawnego. Interpretacja językowa przepisów dyrektywy nie może się z kolei ograniczać do jej brzmienia w tłumaczeniu na jeden z oficjalnych języków Unii Europejskiej, skoro tekst dyrektywy jest tekstem autentycznym w każdym z tych tłumaczeń, a (przynajmniej docelowo) prawo europejskie powinno być w każdym z krajów członkowskich tak samo. Należy zatem uwzględnić także brzmienie dyrektywy w innych wersjach językowych niż polska. I tak art. 3 lit. j) dyrektywy w innych językach UE brzmi przykładowo (po prawej tłumaczenie przy użyciu translatora translate.google.com):

‘borrowing rate’ means the interest rate expressed as a fixed or variable percentage applied on an annual basis to the amount of credit drawn down (j. angielski)	„stopa kredytu” oznacza stopę procentową wyrażoną jako stały lub zmienny procent, stosowaną w skali roku do kwoty zaciągniętego kredytu
„Sollzinssatz“ den als festen oder variablen periodischen Prozentsatz ausgedrückten Zinssatz, der auf jährlicher Basis auf die in Anspruch genommenen Kredit-Auszahlungsbeträge angewandt wird (j. niemiecki)	„Stopa oprocentowania pożyczki” oznacza stopę procentową wyrażoną jako stała lub zmienna okresowa wartość procentowa, stosowana w ujęciu rocznym do pobranych kwot wypłaty pożyczki
«taux débiteur»: le taux d'intérêt exprimé en pourcentage fixe ou variable, appliqué sur une base annuelle au montant de crédit prélevé (drawn down) (j. francuski)	„stopa kredytu”: stopa procentowa wyrażona jako stała lub zmienna wartość procentowa, stosowana w skali roku do kwoty zaciągniętego kredytu (j. francuski)
«tipo deudor»: el tipo de interés expresado como porcentaje fijo o variable aplicado con carácter anual al importe del crédito utilizado (j. hiszpański)	„stopa zadłużenia”: stopa procentowa wyrażona jako stała lub zmienna wartość procentowa, stosowana corocznie do kwoty wykorzystanego kredytu
«tasso debitore»: il tasso d'interesse, espresso in percentuale fissa o variabile, applicato su base annuale all'importo dei prelievi effettuati (j. włoski)	«stopa zadłużenia»: stopa procentowa wyrażona jako stały lub zmienny procent, stosowana w skali roku do kwoty dokonanych wypłat
„úroková sadzba úveru“ je úroková sadzba vyjadrená ako fixné alebo variabilné percento, ktoré sa na ročnom základe uplatňuje na výšku čerpaného úveru (j. słowacki)	„oprocentowanie kredytu” oznacza stopę procentową wyrażoną jako stały lub zmienny procent, stosowaną w skali roku do kwoty zaciągniętego kredytu
„výpůjční úrokovou sazbou“ úroková sazba vyjádřená jako pevná nebo pohyblivá procentní sazba uplatňovaná ročně na čerpanou výši úvěru (j. czeski)	„stopa procentowa kredytu” oznacza stopę procentową wyrażoną jako stała lub zmienna stopa procentowa stosowana corocznie do kwoty wykorzystanej pożyczki
’lainakorolla’ korkoa, joka ilmoitetaan nostetun luoton määrään vuositasolla sovellettuna kiinteänä tai vaihtuvana prosenttilukuna (j. fiński)	stopa procentowa „odsetki od pożyczki”, wyrażona jako stała lub zmienna wartość procentowa stosowana w stosunku rocznym do kwoty pożyczki
„лихвен процент“ означава лихвеният процент, изразен или като фиксиран, или като променлив процент, който се прилага на годишна основа към сумата на усвоения кредит (j. bułgarski)	„stopa procentowa” oznacza stopę procentową wyrażoną jako stopa stała lub zmienna, stosowana w skali roku do kwoty zaciągniętej pożyczki
„hitelkamatláb”: rögzített vagy változó százalékban kifejezett, a lehívott hitel összegére éves szinten alkalmazott kamatláb (j. węgierski)	„oprocentowanie kredytu”: roczna stopa procentowa, wyrażona jako stała lub zmienna wartość procentowa, stosowana do kwoty zaciągniętego kredytu
kredito palūkanų norma – palūkanų norma, išreikšta fiksuotu arba kintamu procentiniu dydžiu, kasmet taikomu išmokėtai kredito daliai (j. litewski)	oprocentowanie kredytu – stopa procentowa wyrażona w stopie stałej lub zmiennej, stosowana corocznie do uruchomionej części kredytu
„debetrentevoet”: de rentevoet, uitgedrukt op jaarbasis en toegepast in een vast of variabel percentage (j. niderlandzki)	„stopa procentowa debetu”: stopa procentowa wyrażana w skali roku i stosowana jako stała lub zmienna wartość procentowa

33.  Pomijając pewne oczywiste niedoskonałości zautomatyzowanych tłumaczeń widać jednak tendencję do posługiwania się w innych językach niż polski pojęciami bliższymi znaczeniem „zaciągnięcia”, „wykorzystania” kredytu, a niekoniecznie jego wypłacie. Gdyby faktycznie celem dyrektywy było wyłączenie możliwości naliczania odsetek od skredytowanych pozaodsetkowych kosztów kredytu, to w art. 3 lit. j) dyrektywy zapewne posłużono by się zwrotem jednoznacznie odwołującym się do rzeczywiście otrzymanej albo rozdysponowanej lub wypłaconej kwoty i byłoby to widoczne w wielu różnych wersjach językowych dyrektywy – a tymczasem tak nie jest. Zestawienie powyżej przedstawionych wersji językowych nie wskazuje, aby celem definicji stopy procentowej było ograniczenie możliwości naliczania odsetek wyłącznie do całkowitej kwoty kredytu, bez pozaodsetkowych kosztów kredytu.

34.  Z uwagi na powyższe brak było podstaw do stwierdzenia, że doszło do naruszenia art. 30 ust. 1 pkt 7 u.k.k.

35.  W przedmiotowej sprawie nie może być też mowy o naruszeniu pkt 16 art. 30 ust. 1 u.k.k. W umowie tej, jak słusznie wskazał pozwany, znajdują się postanowienia określające prawo konsumenta do przedterminowej spłaty pożyczki oraz procedurę przedterminowej spłaty (pkt 19 umowy). Powyższe stanowi wypełnienie dyspozycji ustawowej wyrażonej w art. 52 u.k.k. (,,kredytodawca jest zobowiązany do rozliczenia z konsumentem kredytu w terminie 14 dni od dnia dokonania wcześniejszej spłaty kredytu w całości’’). Przewidziany w ustawie obowiązek określenia procedury spłaty wiąże się z możliwością zastrzeżenia przez pożyczkodawcę prowizji od przedterminowej spłaty kredytu (art. 50 u.k.k.). Kredytodawca powinien wyraźnie przewidzieć pobranie takiej prowizji w umowie. Zastrzeżenie takiej prowizji w innym dokumencie, np. we wzorcu umownym (regulaminie udzielania kredytów, wyłącznie w tabeli opłat, itd.), nie powoduje bezskuteczności takiego postanowienia (ani z art. 50-51, ani z pozostałych przepisów u.k.k. taki skutek nie wynika). W sytuacji takiej występuje natomiast naruszenie art. 30 ust. 1 pkt 16 u.k.k., co pozwala na skorzystanie z sankcji kredytu darmowego i uchylenie się od zapłaty prowizji (i nie tylko) nieprzewidzianej w umowie. Jeżeli natomiast prowizja na wypadek wcześniejszej spłaty kredytu nie została zastrzeżona, to dla wypełnienia obowiązku z art. 30 ust. 1 pkt 16 u.k.k. wystarczy poinformowanie o możliwości wcześniejszej spłaty. Uprawnienie do zwrotu kosztów dotyczących okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, jest uprawnieniem ustawowym, które przysługuje niezależnie od zawartych w umowie postanowień w tym zakresie i kredytobiorca może go dochodzić na drodze sądowej bez składania dodatkowych oświadczeń. Postanowienia umowne, które naruszałyby art. 49 ust. 1 u.k.k., nie wywoływałyby skutków z uwagi na niezgodność z tym bezwzględnie obowiązującym przepisem (art. 58 § 1 k.c.). W takim stanie rzeczy art. 49 ust. 1 u.k.k. i jego rozumienie w orzecznictwie sądowym zapewniają kredytobiorcy wystarczającą ochronę dla jego interesu majątkowego w uzyskaniu zwrotu części pozaodsetkowych kosztów kredytu. Dopuszczenie możliwości, aby w razie zawarcia w umowie postanowień sprzecznych z art. 49 ust. 1 u.k.k. (przy jednoczesnym zacytowaniu tego przepisu), czyli nieważnych i nie wywołujących skutków prawnych, stanowiło podstawę złożenia oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego, powodowałoby dość nielogiczną konkurencję roszczeń – pożyczkobiorca mógłby domagać się zwrotu proporcjonalnej części pozaodsetkowych kosztów kredytu (jeśli już spłacił kredyt lub jego część przed terminem) albo zwrotu wszystkich kosztów związanych z kredytem (niezależnie od tego, czy w ogóle dokonał jakiejś przedterminowej spłaty i czy miał zamiar takiej dokonać), przy czym łatwiejsze byłoby skorzystanie z tego dalej idącego roszczenia (bo wystarczyłoby, że w umowie znalazłoby się postanowienie niezgodne z art. 49 ust. 1 u.k.k. a pożyczkobiorca złożył oświadczenie). Wykładnia prawa nie powinna prowadzić do skutków, które sprzeczne są z rozsądnym rozumowaniem, toteż zdaniem Sądu zamieszczenie w umowie pożyczki postanowienia o proporcjonalnym zwrocie pozaodsetkowych kosztów kredytu w razie wcześniejszej spłaty kredytu niezgodnej z art. 49 ust. 1 u.k.k. nie narusza obowiązku z art. 30 ust. 1 pkt 16 u.k.k. i nie mogłoby uzasadniać skorzystania z sankcji kredytu darmowego. W niniejszej sprawie zachodził dokładnie taki przypadek – faktycznie w pkt 19 umowy pożyczki zawarto niezgodne z art. 49 u.k.k. zastrzeżenie, że nie podlega zwrotowi proporcjonalna część prowizji i opłaty przygotowawczej, lecz zastrzeżenie to było nieważne i – jak wynika z załączonej do pozwu korespondencji z kwietnia 2022 r. – pozwany wykonał obowiązek zwrotu proporcjonalnej części pozaodsetkowych kosztów kredytu po wezwaniu przez powoda.

36.  Podsumowując – wskazywane przez powoda naruszenia obowiązków informacyjnych nie znajdują podstawy w ustawie i obiektywnej interpretacji jej przepisów, a wyłącznie w narracji powoda, ukierunkowanej na znalezienie podstaw do skorzystania z sankcji kredytu darmowego. Nie zaktualizowała się żadna z podstaw uzasadniających stwierdzenie, że umowa zawarta przez pożyczkobiorczynię i pozwanego narusza art. 30 u.k.k. i przez to uzasadnia skorzystanie z sankcji kredytu darmowego, co z kolei musiało skutkować oddaleniem powództwa w całości.

Koszty postępowania

37.  O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. Powód przegrał sprawę w całości, zatem to jego Sąd obciążył obowiązkiem zwrotu pozwanemu poniesionych przez niego kosztów procesu, na które złożyły się koszty zastępstwa procesowego w wysokości 900 zł (na podstawie § 2 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty na podstawie art. 98 §1 ¹ k.p.c.

ZARZĄDZENIE

(...)