Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 14 sierpnia 2018 roku

Pozwem z dnia 22 lutego 2017 roku (data nadania, k. 128) powód D. R., reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, wniósł o zasądzenie na jego rzecz od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. kwoty 55.218,20 złotych wskutek uznania umowy o kredyt hipoteczny za nieważną wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 18 lutego 2017 roku do dnia zapłaty. W przypadku nie uznania w/w żądania wniósł o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 54.474,25 złotych wskutek uznania niektórych zapisów umowy kredytowej za bezskuteczne wobec powoda wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 18 lutego 2017 roku do dnia zapłaty. Ponadto wniósł o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu wskazano, że w dniu 03 kwietnia 2007 r. powód zawarł z (...) Bankiem S.A. (aktualnie działającym pod firmą (...) S.A.) umowę o kredyt hipoteczny, na mocy której bank zobowiązał się oddać powodowi do dyspozycji kredyt w kwocie 300.000 zł, objęty zmiennym oprocentowaniem. Celem kredytu było finansowanie przedpłat na poczet budowy i nabycia lokalu mieszkalnego, miejsca postojowego oraz refinansowanie nakładów własnych poniesionych na zakup przedmiotowego lokalu. Powód powoływał się na klauzule indeksacyjne określone w § 7 ust. 1 in fine umowy zgodnie z którą „Kwota Kredytu wyrażona w (...) walucie jest określona na podstawie kursu kupna waluty (...) z tabeli kursowej (...) Banku S.A. z dnia i godziny uruchomienia Kredytu” (klauzula indeksacyjna 1), w § 11 ust. 5 umowy o treści „Raty kapitałowo-odsetkowe spłacane są w złotych po uprzednim ich przeliczeniu wg kursu sprzedaży (...) z tabeli kursowej (...) Banku S.A, obowiązującego na dzień spłaty z godziny 14:50” (klauzula indeksacyjna 2), a także w § 1 ust. 3A o treści: „Kwota kredytu wyrażona w walucie waloryzacji na koniec dnia 2007-03-29 według kursu kupna waluty z tabeli kursowej (...) Banku S.A. wynosi 128.794,05 (...). Kwota niniejsza ma charakter informacyjny i nie stanowi zobowiązania Banku. Wartość kredytu wyrażona w walucie obcej w dniu uruchomienia kredytu, może być różna od podanej w niniejszym punkcie” (klauzula indeksacyjna 3). Zgodnie § 13 ust. 5 umowy „Wcześniejsza spłata całości Kredytu lub raty kapitałowo-odsetkowej a także spłata przekraczająca wysokość raty powoduje, że kwota spłaty jest przeliczana po kursie sprzedaży (...), z tabeli kursowej (...) Banku S.A. obowiązującym na dzień i godzinę spłaty” (klauzula indeksacyjna 4).

Powód wskazał, iż w chwili podpisania umowy kredytowej wysokość zobowiązania powoda była waloryzowana miernikiem wartości wyznaczonym swobodnie przez pozwanego, w związku z czym kwota kredytu oraz wysokość rat spłaty kredytu oraz zadłużenia z tytułu niespłaconego kredytu nie została określona w umowie, ani też nie została uzależniona od miernika obiektywnego, lecz została pozostawiona do swobodnego uznania pozwanego, który nie był ograniczony żadnymi postanowienia umownymi lub ustawowymi.

W ocenie powoda postanowienia takie uznać należy za nieważne, ewentualnie bezskuteczne wobec powoda.

Powód podniósł nieważność bezwzględną umowy kredytu ewentualnie części umowy, tj. postanowień kształtujących mechanizm waloryzacji kredytu kursem (...), tj. § 7 ust. 1 i § 11 ust. 5, § 1 ust. 3A oraz § 13 ust. 5 umowy ze względu na sprzeczność mechanizmu waloryzacji z przepisami ustawy prawo bankowe (art. 69 ust. 1), art. 358 ¹ § 5 k.c. oraz naturą umowy kredytu. Powód wskazał, że art. 69 ust. 1 prawa bankowego jasno wskazuje, iż kredytobiorca zobowiązuje się do zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu, zatem z literalnego brzmienia tego przepisu zdaniem powoda wynika więc, że bank nie może żądać od kredytobiorcy zwrotu większej kwoty środków pieniężnych aniżeli ściśle określonej i oddanej do dyspozycji liczby środków pieniężnych. Powód stoi na stanowisku, iż umowna klauzula waloryzacyjna stosowana do kwoty udzielonego kredytu wystawia kredytobiorcę na nieograniczone ryzyko, bowiem kwota kapitału pozostająca do zwrotu może być mniejsza lub większa od kwoty pożyczonej. Powód podniósł, iż wzrost wysokości zobowiązania może przekroczyć kwotę początkowo udzielonego kredytu a nawet prowadzić do tak istotnego wzrostu wysokości zobowiązania, że doprowadzi to do całkowitego bankructwa kredytobiorcy. W dalszej części pozwu wskazano, że w ocenie powoda umowa jest nieważna, gdyż strony nie uzgodniły wszystkich istotnych elementów umowy kredytu. Istotnymi elementami umowy kredytu jest uzgodnienie kwoty kredytu, celu kredytu, zapłaty odsetek od kredytu i zwrotu kapitału w oznaczonych terminach oraz kwota prowizji. W ocenie powoda nie jest dopuszczalne, aby postanowienia umowne były tak określone, że mogą ulec dowolnej zmianie wedle woli jednej ze stron. Takie uprawnienie niweczyłoby bowiem sam fakt uzgodnienia takiego postanowienia. Powód podniósł, że o nieważności umowy kredytowej przemawia fakt ukrycia faktycznej wielkości prowizji poprzez stosowanie dwóch różnych kursów indeksacji, jednego dla wyliczenia wielkości kredytu i drugiego dla przeliczenia wysokości wielkości rat.

Zdaniem powoda zapis zawarty w § 11 ust. 5 umowy kredytowej, który odnosi się do bieżącego kursu (...), dotyczy jedynie samych rat kredytowych, a nie kwoty kredytu. W ocenie powoda mechanizm waloryzacji powinien być oparty na rynkowym kursie (...) a nie na kursie dowolnie ustalanym przez bank. Wskazano także na jednokierunkowy charakter waloryzacji, tj. uzależnieniu od kursu (...) zostało poddane jedynie świadczenie kredytobiorców.

Powód podniósł również bezskuteczność postanowień umownych kształtujących mechanizm waloryzacji, tj. § 7 ust. 1, § 11 ust. 5, § 1 ust. 3A oraz § 13 ust. 5 umowy, ze względu na ich niedozwolony charakter w rozumieniu art. 385 ¹ k.c., gdyby Sąd nie podzielił argumentu o nieważności. Wskazano, że postanowienia umowne przewidujące określenie kwoty kredytu oraz wysokość raty kapitałowo-odsetkowej w zależności od jednostronnie wyznaczonego przez pozwanego kursu (...) naruszają przepisy art. 385 ¹ § 1 k.c. oraz art. 385 ³ 20 k.c. i jako takie były klauzulami nieuczciwymi i bezskutecznymi wobec powoda w chwili zawarcia umowy.

W dniu 24 kwietnia 2007 roku bank wypłacił powodowi pierwszą transzę kredytu w wysokości 185.329,55 złotych. Kwotę tę pozwany przeliczył według wyznaczonego przez siebie w tym dniu kursu w wysokości 2,2567 (...)/ (...) na równowartość 82.124,14 (...). Zgodnie z umową wysokość (niewymagalnego) zadłużenia powoda w tym dniu należało obliczyć zgodnie z wyznaczonym przez pozwanego kursem sprzedaży (...) 2,3583 (...)/ (...), a więc w tymże dniu powód był winny pozwanemu kwotę 193.673,36 (...), to jest o 8.343,81 (...) więcej niż kwota wypłaconego kredytu.

W dniu 03 lipca 2007 roku bank wypłacił powodowi drugą transzę kredytu w wysokości 76.446,99 złotych. Kwotę tę pozwany przeliczył według wyznaczonego przez siebie w tym dniu kursu w wysokości 2,2217 (...)/ (...) na równowartość 34.409,23 (...). Zgodnie z umową wysokość (niewymagalnego) zadłużenia powoda w tym dniu należało obliczyć zgodnie z wyznaczonym przez pozwanego kursem sprzedaży (...) 2,3217 (...)/ (...), a więc w tymże dniu powód był winny pozwanemu kwotę 79.887,91 (...), to jest o 3.440,92 (...) więcej niż kwota wypłaconego kredytu.

W dniu 21 listopada 2007 roku bank wypłacił powodowi trzecią transzę kredytu w wysokości 38.223,49 złotych. Kwotę tę pozwany przeliczył według wyznaczonego przez siebie w tym dniu kursu w wysokości 2,1937 (...)/ (...) na równowartość 17.424,21 (...). Zgodnie z umową wysokość (niewymagalnego) zadłużenia powoda w tym dniu należało obliczyć zgodnie z wyznaczonym przez pozwanego kursem sprzedaży (...) 2,2925 (...)/ (...), a więc w tymże dniu powód był winny pozwanemu kwotę 39.945,36 (...), to jest o 1.721,51 (...) więcej niż kwota wypłaconego kredytu.

W dalszej części pozwu powód wskazał, że ustalając wysokość dochodzonego w punkcie I pozwu roszczenia kierował się tym, iż zapłacił na rzecz pozwanego od dnia zawarcia Umowy do dnia 15 grudnia 2016 roku kwotę 189.465,28 złotych tytułem spłat kredytu. W przedmiotowym postępowaniu powód ogranicza wysokość swojego roszczenia do żądania zwrotu kwot nienależnie zapłaconych tytułem spłat rat kredytu od dnia zawarcia umowy do dnia 16 lutego 2010 roku to jest do kwoty 55.218,29 złotych, co nie wyklucza zażądania zwrotu kwoty w odrębnym postępowaniu.

Natomiast uzasadniając żądanie zasądzenie kwoty z punktu II pozwu powód wyjaśnił, że dla ustalenia wysokości świadczeń nienależnie zapłaconych przez powoda należy dokonać porównania rat należnych w każdym miesiącu pozwanemu do wysokości rat faktycznie spłaconych przez powoda. Od dnia zawarcia umowy kredytowej do dnia 15 grudnia 2016 roku powód był zobowiązany do zapłaty kwoty 134.991,03 złotych. W tym samym okresie powód zapłacił na rzecz pozwanego od dnia zawarcia Umowy do dnia 15 grudnia 2016 roku kwotę 189.465,28 złotych. Powyższe oznacza, że powód zapłacił o 54.474,25 złotych za dużo tytułem spłat kredytu i zwrotu tej kwoty domaga się od pozwanego w niniejszym postępowaniu (pozew k.2-28).

W odpowiedzi na pozew z dnia 19 kwietnia 2017 r. (data nadania, k. 257) pozwany (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W., reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, wniósł o oddalenie powództwa w całości, zarówno co do zasady, jak i co do wysokości oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pozwany w uzasadnieniu przyznał, że łączy go z powodem sporna umowa kredytu hipotecznego dla osób fizycznych (...), waloryzowanego kursem (...). Jednocześnie pozwany zaprzeczył, żeby był obowiązany do zapłaty na rzecz powoda kwoty dochodzonej pozwem wskutek uznania umowy za nieważną tudzież na podstawie uznania kwestionowanych przez powoda postanowień za niedozwolone postanowienia umowne. Pozwany zaprzeczył, aby powód udowodnił roszczenie dochodzone pozwem, zarówno co do zasady jak i co do wysokości; zaprzeczył także, aby zachodziły przesłanki odpowiedzialności pozwanego na podstawie odpowiedzialności kontraktowej ja i na jakiejkolwiek innej podstawie przyjętej przez powoda. Pozwany zaprzeczył również, aby postanowienia kwestionowane przez powoda były postanowieniami sprzecznymi z dobrymi obyczajami i aby w sposób rażący naruszały interesy powoda, jako konsumenta. Nadto, pozwany zaprzeczył, aby zachodziły przesłanki do uznania umowy kredytu zawartej przez strony za naruszające dyspozycję art. 69 ust.1 Prawo Bankowe i tym samym za nieważną, tudzież, że kwestionowane przez powoda postanowienia są nieważne. Pozwany zaprzeczył, aby naruszona została zasada określoności świadczeń i aby nie zostały uzgodnione istotne przedmiotowo elementy umowy. Pozwany zaprzeczył, aby stronie powodowej przysługiwało w stosunku do strony pozwanej roszczenie o zwrot nienależnego świadczenia w kwocie objętej żądaniem pozwu. Nadto pozwany zaprzeczył, aby pozwany ustalał kurs (...) w sposób dowolny i jednostronnie kształtował wysokość zobowiązania powoda w ten sposób naruszając interesy powoda, jako konsumenta, aby kurs banku nie był kursem rynkowym, aby spread był ukrytą prowizją, marżą i aby był wygórowany względem rynku. Ponadto powód zaprzeczył, aby powód zachował roszczenie o zwrot spełnionego świadczenia według przepisów art. 410 i n. k.c.

W odpowiedzi na żądanie pozwu, pozwany wskazał, iż roszczenie powoda jest nieuzasadnione oraz nieudowodnione. W ocenie pozwanego strona powodowa poprzestaje na ogólnikowych wywodach prawnych popartych jedynie przywołanym orzecznictwem, z którego strona powodowa wywodzi tezę o rzekomej nieważności umowy, względnie nieważności czy abuzywności zakwestionowanych postanowień umowy kredytu i jednocześnie o obowiązku zwrotu wskazanych kwot, który w żaden sposób nie został uprawdopodobniony co do wysokości. Pozwany podniósł, że powód był w należyty sposób poinformowany o ryzyku kursowym i jego konsekwencjach o czym świadczy złożone w samej umowie oświadczenie o poinformowaniu przez bank powoda o ryzyku kursowym. Ponadto pozwany podniósł, iż w dacie ubiegania się o kredyt powód legitymował się wyższym wykształceniem, prowadził działalność gospodarczą związaną z rachunkowością, był stroną umowy o kredy hipoteczny indeksowany kursem (...) w (...) Bank S.A. Podniósł, że jak wynika z treści oświadczenia złożonego w umowie powód był dokładnie zapoznany z warunkami udzielenia kredytu złotowego waloryzowanego kursem waluty obcej, w tym w zakresie zasad dotyczących spłaty kredytu oraz oświadczył, że jest świadomy, że z kredytem waloryzowanym związane jest ryzyko kursowe, a jego konsekwencje wynikające z niekorzystnych wahań kursu złotego wobec walut obcych mogą mieć wpływ na wzrost kosztów obsługi kredytu (odpowiedź na pozew, k. 134-156).

Pismem procesowym z dnia 20 lipca 2017 r. (data stempla pocztowego, k. 410) powód złożył replikę na odpowiedź pozwanego na pozew. W treści pisma wskazał, iż powodem sporu pomiędzy stronami nie jest wzrost kursu (...), lecz wadliwość prawna konstrukcji Umowy, wprowadzenie w błąd powoda co do rzeczywistych kosztów kredytu poprzez stosowanie podwójnych klauzul waloryzacyjnych oraz zawarcie w umowie szeregu nieuczciwych postanowień umownych prowadzących do rażącego naruszenia interesów powoda. Powód podniósł, iż pozwany nie przedstawił żadnych informacji na temat tego, że kredyt indeksowany jest nie do rynkowego kursu (...), lecz do kursu wyznaczonego swobodnie przez pozwanego. Powód wskazał, że wzór umowy kredytu został mu przedstawiony dopiero na ostatnim spotkaniu, powód nie miał żadnej możliwości spokojnego przeczytania proponowanego tekstu umowy, skonsultowania jej z prawnikiem, ani tym bardziej nie miał możliwości negocjacji poszczególnych zapisów umownych. Powód podtrzymał swoje stanowisko, że jego zdaniem zapisy umowne dopuszczające waloryzację kwoty udzielonego kredytu są sprzeczne z art. 69 ust. 1 ustawy prawo bankowe oraz art. 358 ¹ § 5 k.c. i w związku z tym nieważne na podstawie art. 58 § 1 k.c. (replika powoda na odpowiedź na pozew, k. 277-295).

Do zamknięcia rozprawy stanowiska stron w przedstawionym powyżej kształcie nie uległy zmianie.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 06 marca 2007 roku D. R. złożył do (...) S.A. z siedzibą w W. (wówczas (...) Bank S.A. z siedzibą w W.) wniosek o udzielenie planów finansowych nr (...) z przeznaczeniem na budowę lokum na rynku pierwotnym. Kredyt miał opiewać na kwotę 300.000 złotych i miał być udzielony w walucie (...) na okres 30 lat, z wariantem spłat w postaci równych rat kapitałowo – odsetkowych. W treści wniosku wskazano, że D. R. prowadzi działalność gospodarczą w postaci pośrednictwa finansowego. Jako zabezpieczenie spłaty kredytu wskazano hipotekę na odrębnej własności lokalu znajdującego się w G. przy ulicy (...) (...), przelew praw z polisy ubezpieczeniowej nieruchomości od ognia i innych zdarzeń losowych, grupowe ubezpieczenie na życie oraz ubezpieczenie kredytu.

W chwili wnioskowania o kredyt D. R. posiadał już kredyt mieszkaniowy w G. M. Banku waloryzowany kursem (...).

Dowód: wniosek o udzielenie planów finansowych nr (...), k. 164-168.

Decyzją kredytową z dnia 30 marca 2007 roku Bank przyznał D. R. kredyt hipoteczny określony we wniosku nr (...), w kwocie 300.000 złotych. Jako cel kredytu wskazano budownictwo mieszkaniowe. Walutę waloryzacji kredytu określono jako (...). Określono, że kwota kredytu wyrażona w walucie waloryzacji na koniec 2007-03-29 według kursu kupna waluty z tabeli kursowej (...) Banku S.A. wynosi 128.794,05 (...). Kwota niniejsza ma charakter informacyjny i nie stanowi zobowiązania Banku. Wartość kredytu wyrażona w walucie obcej w dniu uruchomienia kredytu może być różna od podanej w niniejszym punkcie (§1 ust. 3A).

Dowód: decyzja kredytowa nr (...), k. 169-171.

W dniu 03 kwietnia 2007 roku doszło do zawarcia umowy nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem (...), pomiędzy D. R. a Bankiem. Na podstawie umowy Bank udzielił kredytu na finansowanie przedpłat na poczet budowy i nabycia od dewelopera lokalu mieszkalnego nr (...) oraz miejsca postojowego numer 95 położonych w G. przy ulicy (...), w budynku „A” (kwota 114.670,47 zł) oraz refinansowanie nakładów własnych poniesionych na zakup przedmiotowego lokalu (kwota 185.329,53 zł). Łączna kwota udzielonego kredytu wyniosła 300.000 złotych. W umowie określono, że kredyt jest waloryzowany walutą obcą (...) (§ 1 ust. 3). Oprocentowanie Kredytu w stosunku rocznym w dniu zawarcia umowy wynosiło 3,58%. Okres kredytowania określony został na 360 miesięcy w równych ratach kapitałowo – odsetkowych. Kredyt został oprocentowany jest według zmiennej stopy procentowej, która na dzień sporządzenia umowy wynosiła 3,58. Wysokość zmiennej stopy procentowej, o której mowa w ust. 1, ustalona została jako stawka bazowa LIBOR 3 M z dnia 2007-02-27 wynosząca 2,23 % powiększona o stałą w całym okresie kredytowania marżę M. w wysokości 1,35 %. (§ 10 ust. 1 i 2 umowy). Spłata rat kredytu, zgodnie z umową, miała obejmować część kapitałową oraz część odsetkową w terminach i wysokościach określonych w umowie. Jako zabezpieczenie spłaty kredytu wskazano hipotekę kaucyjną do kwoty 450.000 złotych ustanowioną na nieruchomości stanowiącej własność kredytobiorcy, położonej w G. przy ulicy (...) w budynku „A”, wpisanej do nowozałożonej KW dla lokalu mieszkalnego oraz na udziale w odrębnej własności lokalu użytkowego (garażu), który to lokal użytkowy ma być objęty nową KW.

Zgodnie z § 7 umowy, kwota kredytu hipotecznego udzielona kredytobiorcy waloryzowana jest kursem kupna waluty (...) wg tabeli kursowej Banku. Kwota kredytu wyrażona w walucie (...) jest określona na podstawie kursu kupna waluty (...) z tabeli kursowej Banku z dnia i godziny uruchomienia kredytu. Stosownie do treści § 11 ust. 1 umowy dotyczącego spłaty kredytu i wysokości rat, kredytobiorca zobowiązał się do miesięcznej spłaty kapitału wraz z odsetkami w ratach kapitałowo – odsetkowych określonych w § 1 ust. 5, w terminach i kwotach zawartych w harmonogramie spłat. Natomiast zgodnie z ust. 5 tegoż paragrafu, raty kapitałowo – odsetkowe spłacane miały być w złotych po uprzednim ich przeliczeniu wg kursu sprzedaży (...) z tabeli kursowej banku, obowiązującego na dzień spłaty z godziny 14:50. W przypadku wcześniejszej spłaty całości kredytu lub raty kapitałowo – odsetkowej, jak również spłaty przekraczającej wysokość raty, kwota spłaty przeliczana jest po kursie sprzedaży (...) z tabeli kursowej banku, obowiązującym na dzień i godzinę spłaty (§ 13 ust. 5 umowy).

Zgodnie natomiast z § 25 umowy wszelkie zmiany umowy wymagają zgody obu stron wyrażonej w formie pisemnej pod rygorem nieważności.

Zgodnie z zawartą umową kredytu, jej integralną część stanowił Regulamin udzielania kredytu hipotecznego dla osób fizycznych – M.. D. R. oświadczył, że zapoznał się z Regulaminem i uznaje jego wiążący charakter (§ 26 ust. 1 umowy).

W § 30 umowy, powód oświadczył, że został zapoznany z warunkami udzielania kredytu złotowego waloryzowanego kursem waluty obcej, w tym w zakresie zasad dotyczących spłaty kredytu i w pełni je akceptuje. Złożył również oświadczenie, że jest świadomy, iż z kredytem waloryzowanym związane jest ryzyko kursowe, a konsekwencje wynikające z niekorzystnych wahań kursu złotego wobec walut obcych mogą mieć wpływ na wzrost kosztów obsługi kredytu. Nadto, powód oświadczył, że został dokładnie zapoznany z kryteriami zmiany stóp procentowych kredytów obowiązującymi w banku, jak również zasadami modyfikacji oprocentowania kredytu oraz w pełni je akceptuje.

Dowód: umowa o kredyt, k. 31-34v.

D. R. w chwili podpisania umowy kredytowej prowadził działalność gospodarczą pod firmą (...). D. R. zdecydował się na zawarcie umowy kredytowej w (...) z uwagi na to, że w tym banku posiadał zdolność kredytową. Nie korzystał z usług doradcy finansowego. Kredyt we (...) wydawał mu się atrakcyjny. Nie rozważał możliwości wzięcia kredytu stricte złotówkowego. Pracownik banku wskazywał, że jest pewne ryzyko, ale pokazywał historycznie jak się kształtował kurs (...). Pracownik banku nie zapewniał D. R. o niezmienności kursu (...), na okazywanych danych historycznych widać było jedynie, iż kurs ten ma stabilny charakter. D. R. spłaca kredyt w złotówkach. O możliwości spłaty kredytu we (...) dowiedział się w późniejszym okresie, wtedy też uzyskał informację, że bank stosuje niezgodne z prawem kursy i powinno zostać mu zwrócone to, co bank nienależnie wziął. D. R. około dwóch lat temu dowiedział się, iż istnieje możliwość spłaty kredytu we (...), nie mniej jednak do chwili obecnej nie korzysta z tej możliwości.

Dowód: zeznania powoda złożone na rozprawie w dniu 07 listopada 2017 r., k. 426-428, nagranie, k. 430.

Łączna wysokość hipotetycznych rat kapitałowo-odsetkowych jakie kredytobiorca uiściłby (...), na podstawie warunków umowy kredytowej w okresie od dnia 24 kwietnia 2007 r. do 17 listopada 2016 r. przy założeniu, że: określona w umowie kwota kredytu nie podlega waloryzacji do (...); kredyt został wykorzystany w kwocie 300.000,03 zł wypłacony w trzech transzach; kredyt byłby oprocentowany zgodnie z zaświadczeniem wystawionym przez (...) w dniu 10 listopada 2016 r.; spłata dokonywana jest w ratach równych; termin spłaty kredytu przypada na 15 dzień każdego miesiąca; początkowe saldo kredytu wynoszące 344.000 zł nie uległo waloryzacji do waluty (...), a kredyt jest oprocentowany według stawki i marży (...) wskazanej w umowie kredytowej i podlega spłacie w ratach wskazanych w tej umowie wyniosłaby 133.058,35 zł .

Kwota różnicy między łączną wysokością rat kapitałowo-odsetkowych uiszczonych przez D. R. na podstawie umowy z uwzględnieniem waloryzacji kwoty kredytu i przeliczeń opisanych w szczególności w § 1 ust. 3A i § 11 ust. 5 umowy a łączną wysokością hipotetycznych rat kapitałowo-odsetkowych kredytu, które D. R. uiściłby z pominięciem klauzul indeksacyjnych w okresie od dnia 24 kwietnia 2007 r. do 17 listopada 2016 r. wyniosłaby 56.408,93 zł.

Łączna wysokość hipotetycznych rat kapitałowo-odsetkowych jakie kredytobiorca uiściłby (...), na podstawie warunków umowy kredytowej w okresie od dnia 24 kwietnia 2007 r. do 17 listopada 2016 r. przy założeniu, że: określona w umowie kwota kredytu nie podlega waloryzacji do (...); kredyt został wykorzystany w kwocie 300.000,03 zł wypłacony w trzech transzach; kredyt byłby oprocentowany według stawki referencyjnej WIBOR 3M i marży banku 1,75% (plus 1,50 p.p. w okresie ubezpieczenia tj. do czasu wpisania hipoteki łącznej kaucyjnej na pierwszym miejscu na rzecz (...)); zmniejszenie oprocentowania o 1,5 p.p. w związku z wpisaniem hipoteki i przedstawieniem księgi wieczystej w Banku od dnia 15 kwietnia 2010 r.; spłata dokonywana jest w ratach równych; termin spłaty kredytu przypada na 15 dzień każdego miesiąca; pierwsza rata odsetkowa została ustalona na dzień 15 czerwca 2007 r. a pierwsza rata kapitałowo-odsetkowa na dzień 15 listopada 2007 r. wyniosłaby 209.466,21 zł .

Różnica między wysokością poszczególnych hipotetycznych rat kapitałowo-odsetkowych kredytu, które D. R. uiściłby przy założeniu, że początkowe saldo wynosi 300.000,00 zł a kredyt byłby oprocentowany według stawki referencyjnej WIBOR M3 i marży banku 1,75% i podlega spłacie w równych ratach kapitałowo-odsetkowych 15 dnia każdego miesiąca a wysokością poszczególnych rat kapitałowo-odsetkowych uiszczonych przez D. R. na podstawie w/w umowy z uwzględnieniem waloryzacji kwoty kredytu i przeliczeń opisanych w szczególności w § 1 ust. 3A i § 11 ust. 5 umowy w okresie od dnia 24 kwietnia 2007 r. do 17 listopada 2016 r. wyniosłaby 19.998,93 zł.

Dowód: opinia biegłego sądowego ds. rachunkowości K. J. k.458-476; opinia uzupełniająca k.512-528; ustne wyjaśnienia biegłej k.601-601v.

Zgodnie z Regulaminem udzielania kredytów i pożyczek hipotecznych dla osób fizycznych w ramach M., Bank udziela kredytów i pożyczek złotowych waloryzowanych kursem walut wymienialnych, tj. (...)/ (...)/ (...)/ (...), według tabeli kursowej banku. Kredyt waloryzowany udzielany jest w złotych, przy jednoczesnym przeliczeniu na wybraną przez kredytobiorcę walutę (§ 1 ust. 2 i 3 regulaminu). Zgodnie natomiast z § 8 ust. 1 i 2 regulaminu kredyty są oprocentowane wg zmiennej stopy procentowej. Zgodnie z § 23 ust. 2 i 3 Regulaminu wysokość każdej raty odsetkowej lub kapitałowo-odsetkowej kredytu waloryzowanego kursem przyjętej waluty określona jest w tej walucie, natomiast jej spłata dokonywana jest w złotych po uprzednim jej przeliczeniu wg kursu sprzedaży danej waluty, określonym w tabeli kursowej (...) Banku S.A. na dzień spłaty. Wysokość rat odsetkowych i kapitałowo-odsetkowych kredytu waloryzowanego wyrażona w złotych, ulega comiesięcznej modyfikacji w zależności od kursu sprzedaży waluty, według tabeli kursowej (...) Banku S.A. na dzień spłaty.

W przypadku niespłacenia przez kredytobiorcę części lub całości raty kapitałowo – odsetkowej lub odsetkowej w terminie określonym w harmonogramie spłat, powstałe zadłużenie traktowane jest jako zadłużenie przeterminowane, w tym niespłacona w terminie kwota kapitału jako kapitał przeterminowany. W przypadku zaś powstania zadłużenia przeterminowanego bank podejmuje działania upominawcze z wypowiedzeniem umowy kredytowej włącznie (§ 29 ust. 1 i 3 regulaminu). Stosownie zaś do § 30 ust. 1 i 2 regulaminu, bank może wypowiedzieć umowę o kredyt z 30 - dniowym okresem wypowiedzenia, po którego upływie kredytobiorca jest zobowiązany do zwrotu całej kwoty wykorzystanego kredytu wraz z należnymi odsetkami.

Dowód: Regulamin udzielania kredytów i pożyczek hipotecznych dla osób fizycznych w ramach M., k. 172-176.

W dniu 1 kwietnia 2009 r. w (...) uległ zmianie Regulamin udzielania kredytów i pożyczek hipotecznych dla osób fizycznych w ramach (...) hipotecznych (Załącznik nr 1 do PO NR.A-V-…/ (...)/09), w którym została zawarta definicja spreadu walutowego (tj. różnica między kursem sprzedaży, a K. zakupu waluty obcej ogłaszanym przez Bank w tabeli kursowej walut), a także tabeli kursowej (...) Banku S.A. (tj. tabela kursów (...) Banku publikowana na stronach informacyjnych (...) – (...) W § 2 Regulaminu w wersji z dnia 1 kwietnia 2009 r. zawarte było postanowienie, zgodnie z którym kursy kupna/sprzedaży walut publikowane w Tabeli kursowej Banku, stosowane do uruchomienia / spłaty /przewalutowania kredytów i pożyczek waloryzowanych podawane są do wiadomości za pośrednictwem: a) strony internetowej Banku, b) multilinii, c) sieci placówek (ust. 1). Wysokość kursów kupna / sprzedaży walut obowiązujących w danym dniu roboczym może ulegać zmianie. Decyzja o zmianie wysokości kursów, jak również o częstotliwości zmiany, podejmowana jest przez (...) z uwzględnieniem czynników wymienionych w ust. 4 (ust. 2). Wysokość spreadu walutowego występującego dla poszczególnych walut wymienialnych publikowana jest w sposób opisany w ust. 1 ppkt a (ust. 3). Kursy kupna/sprzedaży walut, jak również wysokość spreadu walutowego wyznaczane są z uwzględnieniem poniższych czynników: 1) bieżących notowań kursów wymiany walut na rynku miedzybankowym, 2) podaży i popytu na waluty na rynku krajowym; 3) różnicy stóp procentowych oraz stóp inflacji na rynku krajowym, 4) płynności rynku walutowego, 5) stanu bilansu płatniczego i handlowego (ust. 4).

Dowód: Regulamin - Załącznik nr 1 do PO NR.A-V-…/ (...)/09, k. 232-238v; pismo z dnia 1 kwietnia 2009 r. k.239-240.

Kredyt został uruchomiony i przeznaczony na cel wskazany w umowie kredytowej, a oprocentowanie w okresie od dnia 24 kwietnia 2007 r. do 9 listopada 2016 r. podlegało zmianom.

Dowód: okoliczności bezsporne; zaświadczenia z dnia 10 i 14 listopada 2016 r. k.117-124.

W dniu 1 lipca 2009 r. w (...) ponownie uległ zmianie Regulamin udzielania kredytów i pożyczek hipotecznych dla osób fizycznych w ramach (...) hipotecznych (Załącznik nr 35 do PO NR.A-V-…/ (...)/09), w którym nadal znajdowała się definicja spreadu walutowego, a ponadto wskazano, że szczegółowe informacje o wysokości kursu zastosowanego do uruchomienia kredytu kredytobiorca może uzyskać u pracownika Banku lub za pośrednictwem multilinii (§ 1 ust. 8). Wysokość spreadu walutowego występującego dla poszczególnych walut wymienialnych publikowana jest w systemie transakcyjnym dostępnym za pośrednictwem strony internetowej multibanku (§ 2 ust. 3). O zmianie zasad wyznaczania kursów kupna/sprzedaży walut oraz spreadu walutowego (...) powiadomi kredytobiorcę na piśmie albo za pośrednictwem elektronicznych nośników informacji, a w szczególności za pośrednictwem strony internetowej Banku lub poczty elektronicznej zależnie od wybranej przez kredytobiorcę formy powiadamiania go o zmianie harmonogramu spłaty raty (§ 2 ust. 5).

Dowód: Regulamin - Załącznik nr 35 do PO NR.A-V-…/ (...)/09, k. 241-248v; pismo z dnia 1 lipca 2009 r. k.249.

Pismem z dnia 1 lutego 2017 r. pełnomocnik kredytobiorcy wezwał Bank do zapłaty kwoty 189.465,28 zł albo kwoty 51.543,34 zł w terminie 7 dni od dnia otrzymania wezwania. Pismo doręczono dnia 20 stycznia 2017 r.

Dowód: wezwanie k.37-38; dowód nadania i odbioru k.44-45.

Powyższy stan faktyczny został ustalony na podstawie powołanych dowodów z dokumentów załączonych do akt sprawy, dowodu z opinii biegłego oraz zeznań powoda. Podkreślić należy, że dokumenty stanowiące podstawę ustalenia stanu faktycznego nie budziły wątpliwości Sądu odnośnie ich prawdziwości i autentyczności, nie były one również kwestionowane przez strony procesu. Sąd pominął dokumenty zgromadzone w aktach sprawy w postaci raportów, rekomendacji, zarządzeń i opracowań, umowy z dnia 21 września 2016 r. (k.35). Jeżeli chodzi o przedkładane w obszernej postaci różnego rodzaju raporty i rekomendacje to Sąd uznał je za nieprzydatne dla ustalenia istotnych okoliczności niniejszej sprawy i zawierające jedynie stanowisko danej strony, która je przedkładała. Odnośnie natomiast przedkładanych przez pozwanego zarządzeń i opracowań, w tym polityk dotyczących ustalania kursów walut i oprocentowania, to podkreślić należy, że dokumenty te stanowiły wewnętrzne dokumenty i ustalenia banku, które nie były udostępniane kredytobiorcom, w związku z czym nie mogły stanowić podstawy ustaleń faktycznych w niniejszej sprawie. Podkreślić także należy, że pozwany nie wykazał w żaden sposób, że powód znał treść tych dokumentów bądź też mógł się z nimi zapoznać.

Umowa z dnia 21 września 2016 r. pozostawała bez znaczenia dla rozstrzygnięcia rozpoznawanego sporu.

Ustaleń dokonano również na podstawie wyjaśnień powoda, uznając jego relację w zasadniczej mierze jest spójną, logiczną i zgodną z pozostałym zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym.

Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego z zakresu rachunkowości. Do opinii pisemnej sporządzonej w niniejszej sprawie przez biegłą K. J. z dnia 23 stycznia 2018 r. (k.458-479) zastrzeżenia zgłosił pozwany i powód (k.490-492v; k.493-497). Biegła sporządziła więc opinię uzupełniającą (k.512-528) zgodnie z postanowieniem Sądu, którą uzupełniła ustnymi wyjaśnieniami (k.601-601v).

W ocenie Sądu opinia i opinia uzupełniająca wraz z ustnymi wyjaśnieniami została sporządzona rzetelnie. Wnioski z niej wypływające są jednoznaczne i logiczne. Opinia ta została poparta analizą dokumentacji załączonej do akt sprawy, została sporządzona zgodnie z doświadczeniem zawodowym, życiowym oraz ze wskazaniami specjalistycznej wiedzy oraz wyczerpująco odpowiada na pytania zadane przez Sąd. Niezależnie jednak od powyższego, ustalenia zawarte w opinii, z uwagi na niezasadność roszczenia powoda sprowadzającego się w istocie do całkowitego wyeliminowania z umowy kredytowej mechanizmu waloryzacji, okazały się nie mieć zasadniczego znaczenia dla rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie. Opinia miała by bowiem znaczenie dla ustalenia wysokości roszczenia powoda wyłącznie w takim przypadku, gdyby roszczenie to zasługiwało na uwzględnienie co do zasady.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Powód D. R. domagał się w niniejszej sprawie zasądzenia od pozwanego kwoty 55.218,20 złotych wskutek uznania umowy o kredyt hipoteczny za nieważną ewentualnie kwoty 54.474,25 złotych wskutek uznania niektórych zapisów umowy kredytowej za bezskuteczne wobec powoda. Powództwo oparte zostało na twierdzeniu, że w umowie kredytowej pozwany bank posłużył się niedozwolonymi postanowieniami dotyczącymi waloryzacji wysokości zaciągniętego kredytu, skutkującymi uzyskaniem przez pozwanego nienależnego świadczenia. Powód dochodził przy tym uznania powyższych postanowień za abuzywne i na tej podstawie niewiążące strony, a w konsekwencji do całkowitego wyeliminowania zapisów dotyczących mechanizmu waloryzacji z postanowień umowy kredytowej. W ocenie powoda kredyt od samego początku powinien być traktowany jako kredyt złotówkowy niepoddany mechanizmowi uzależnienia jego wysokości od kursu (...). Wskazał także na nieważność postanowień dotyczących waloryzacji kredytu i rat kredytu. W ocenie powoda wyeliminowanie mechanizmu waloryzacji (na podstawie uznania postanowień dotyczących waloryzacji za nieważne lub abuzywne) nie wpływa na dalsze funkcjonowanie umowy. Może być ona nadal wiążąca dla stron za wyjątkiem mechanizmu waloryzacji.

W sprawie stan faktyczny był w zasadzie bezsporny. Natomiast sporem objęta była kwestia, czy z uwagi na zawarte w umowie zapisy z § 1 ust. 3A, § 7 ust. 1, § 11 ust. 5 i § 13 ust. 5 umowa jest dotknięta sankcją nieważności bezwzględnej lub nieważności bezwzględnej klauzul indeksacyjnych oraz czy wskazane zapisy noszą znamiona abuzywności, a tym samym, czy wiążą one strony sporu, jak podnosił pozwany, czy też powinny zostać wyeliminowane z umowy, jak tego domagał się powód.

Pozwany Bank podnosił liczne argumenty dotyczące charakteru prawnego oraz dopuszczalności i prawidłowości zapisów dotyczących indeksacji zawartych w umowie kredytu łączącej go z powodem. Pozwany podniósł liczne argumenty dotyczące ważności i zgodności z prawem całej umowy kredytu oraz samych klauzul indeksacyjnych. Wskazał również na brak abuzywności tych klauzul oraz podnosił szereg argumentów odnoszących się do ustalania przez niego kursów walut w tabelach oraz sposobu ustalania oprocentowania, ich oparcia na obiektywnych i rynkowych czynnikach.

Bezsporna w sprawie była okoliczność, że strony łączyła umowa o kredyt hipoteczny zawarta w dniu 3 kwietnia 2007 roku, w treści której zapisano, że kredyt jest waloryzowany do waluty (...) (§ 1 ust. 3). Zakwestionowane przez powoda klauzule waloryzacyjne określały, że: „Kwota Kredytu wyrażona w (...) walucie jest określona na podstawie kursu kupna waluty (...) z tabeli kursowej (...) Banku S.A. z dnia i godziny uruchomienia Kredytu” (§ 7 ust. 1 in fine umowy), „Raty kapitałowo-odsetkowe spłacane są w złotych po uprzednim ich przeliczeniu wg kursu sprzedaży (...) z tabeli kursowej (...) Banku S.A, obowiązującego na dzień spłaty z godziny 14:50” (w § 11 ust. 5 umowy), „Kwota kredytu wyrażona w walucie waloryzacji na koniec dnia 2007-03-29 według kursu kupna waluty z tabeli kursowej (...) Banku S.A. wynosi 128.794,05 (...). Kwota niniejsza ma charakter informacyjny i nie stanowi zobowiązania Banku. Wartość kredytu wyrażona w walucie obcej w dniu uruchomienia kredytu, może być różna od podanej w niniejszym punkcie” (§ 1 ust. 3A umowy) oraz „Wcześniejsza spłata całości Kredytu lub raty kapitałowo-odsetkowej a także spłata przekraczająca wysokość raty powoduje, że kwota spłaty jest przeliczana po kursie sprzedaży (...), z tabeli kursowej (...) Banku S.A. obowiązującym na dzień i godzinę spłaty” (§ 13 ust. 5 umowy).

W pierwszej kolejności odnieść się należy do żądania stwierdzenia nieważności bezwzględnej umowy kredytu z dnia 3 kwietnia 2007 roku lub nieważności bezwzględnej klauzul indeksacyjnych.

Jak wynika z treści art. 69 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe w wersji obowiązującej w dacie zawierania umowy kredytu przez powoda (t.j. Dz.U.2002 r. Nr 72, poz. 665), przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu (ust. 1). Umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności: strony umowy, kwotę i walutę kredytu, cel, na który kredyt został udzielony, zasady i termin spłaty kredytu, wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany, sposób zabezpieczenia spłaty kredytu, zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu, terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje, warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy (ust. 2).

Na mocy art. 1 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy – Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 165, poz. 984), zmienione zostały przepisy art. 69 ust. 2 pkt 4a oraz ust. 3, a także art. 75b, które otrzymały następujące brzmienie: „ Art. 69. 1. Przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.2. Umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności: 1) strony umowy; 2) kwotę i walutę kredytu; 3) cel, na który kredyt został udzielony; 4) zasady i termin spłaty kredytu; 4a) w przypadku umowy o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, szczegółowe zasady określania sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego w szczególności wyliczana jest kwota kredytu, jego transz i rat kapitałowo-odsetkowych oraz zasad przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredytu; 5) wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany; 6) sposób zabezpieczenia spłaty kredytu; 7) zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu; 8) terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych; 9) wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje; 10) warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy. 3. W przypadku umowy o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, kredytobiorca może dokonywać spłaty rat kapitałowo-odsetkowych oraz dokonać przedterminowej spłaty pełnej lub częściowej kwoty kredytu bezpośrednio w tej walucie. W tym przypadku w umowie o kredyt określa się także zasady otwarcia i prowadzenia rachunku służącego do gromadzenia środków przeznaczonych na spłatę kredytu oraz zasady dokonywania spłaty za pośrednictwem tego rachunku.” Natomiast art. 75b stanowi: „Art. 75b. 1. Wykonanie uprawnienia, o którym mowa w art. 69 ust. 3, nie może wiązać się z poniesieniem przez kredytobiorcę dodatkowych kosztów. 2. Bank nie może uzależnić wykonania przez kredytobiorcę uprawnienia, o którym mowa w art. 69 ust. 3, od wprowadzenia dodatkowych ograniczeń, w szczególności nie może zobowiązać kredytobiorcy do nabywania waluty przeznaczonej na spłatę rat kredytu, jego całości lub części, od określonego podmiotu. 3. Otwarcie i prowadzenie rachunku, o którym mowa w art. 69 ust. 3, jest wolne od opłat w przypadku, gdy kredytobiorcą jest konsument w rozumieniu ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny ”.

Z treści obu powyżej przytoczonych przepisów wynika wyraźnie, że ustawodawca dostrzegł niekorzystne dla konsumentów skutki dotychczas zawieranych przez nich z bankami umów i wprowadził mechanizmy bardziej zabezpieczające interesy klienta, jako słabszej strony tych stosunków umownych. Kierunek tych zmian potwierdza zatem, że postanowienia wzorca umowy o kredyt hipoteczny, zakwestionowane w niniejszej sprawie, były sprzeczne z dobrymi obyczajami i naruszały w sposób rażący interesy klientów banku. Ustawodawca w art. 69 ust. 3 prawa bankowego wprowadził dla klientów możliwość spłaty rat kredytu w walucie, do której kredyt jest denominowany, co może poprawić sytuację klienta, który może dokonywać zakupu wartości dewizowych z odpowiednim wyprzedzeniem, na warunkach dla siebie korzystnych. Ustawodawca uznaje zatem za dopuszczalne zawieranie umów kredytowych denominowanych do innej waluty, w związku z czym zakwestionowane postanowienia umowne nie są same w sobie sprzeczne z bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa, w tym także z naturą stosunku umowy kredytowej. Ustawodawca wymaga jednak – zgodnie z art. 69 ust. 2 pkt 4a prawa bankowego – aby w przypadku umowy o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, umowa zawierała szczegółowe zasady określania sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego w szczególności wyliczana jest kwota kredytu, jego transz i rat kapitałowo-odsetkowych oraz zasad przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredytu. Według art. 4 ustawy nowelizującej w przypadku kredytów lub pożyczek zaciągniętych przez kredytodawcę przed dniem wejścia w życie tej ustawy ma zastosowanie art. 69 ust 2 pkt 4a oraz art. 75b prawa bankowego w nowym brzmieniu, w stosunku do tych kredytów lub pożyczek pieniężnych, które nie zostały całkowicie spłacone – do tej ich części kredytu, która pozostała do spłacenia. Poza tym w tym zakresie bank ma obowiązek bezpłatnie dokonać stosownej zmiany umowy kredytowej lub umowy pożyczki.

W oparciu o zmienione przepisy ustawy prawo bankowe, od daty wejścia w życie zmian, strona powodowa ma zatem instrument, który pozwala na wyeliminowanie niejasności w zakresie zasad waloryzowania przedmiotowego kredytu. W tym stanie rzeczy należy uznać, że ustawodawca sankcjonował ważność umów o kredyt indeksowany/waloryzowany kursem waluty obcej.

W niniejszej sprawie pozwany podnosił, że umożliwił kredytobiorcom spłatę kredytu w walucie waloryzacji od 01 lipca 2009 roku na podstawie zmienionego wówczas Regulaminu udzielania kredytów i pożyczek hipotecznych, tj. jeszcze przed wejściem w życie opisanych wyżej zmian ustawy prawo bankowe, a już wcześniej bo od dnia 1 kwietnia 2009 r. zawarł w Regulaminie udzielania kredytów i pożyczek hipotecznych definicję spreadu walutowego. Podkreślić jednak należy, że pozwany nie zdołał wykazać tej okoliczności, biorąc pod uwagę, że pozwany nie przedstawił żadnego dowodu wskazującego na to, iż powód otrzymał zmieniony Regulamin. Regulamin udzielania pożyczek stanowił integralną cześć umowy zgodnie z § 26 ust. 1 tejże umowy, a zgodnie z § 25 wszelkie zmiany umowy wymagają zgody obu stron wyrażonej w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Pozwany zaś nie przedstawił żadnego dowodu wskazującego na to, że powód wyraził przedmiotową zgodę w formie uzgodnionej przez strony umowy z dnia 3 kwietnia 2007 r.

Po przeanalizowaniu umowy kredytu łączącej strony niniejszego postępowania Sąd doszedł do przekonania, że brak jest podstaw do uznania całej umowy, jak również postanowień dotyczących mechanizmu indeksacji za bezwzględnie nieważne. Nie ulega, w ocenie Sądu, wątpliwości, że przedmiotowa umowa zarówno w dacie jej zawierania, jak również w chwili obecnej jest zgodna z prawem i ważna. Zawiera ona wszystkie elementy wymagane przez przepisy ustawy - Prawo bankowe, w szczególności art. 69 prawa bankowego w brzmieniu obowiązującym w dacie zawierania umowy. Przedmiotowa umowa została zawarta na piśmie, określa strony umowy, kwotę i walutę kredytu, cel, na który kredyt został udzielony, zasady i termin spłaty kredytu, wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany, sposób zabezpieczenia kredytu. Umowa zawiera zatem wszystkie essentialia negotii umowy kredytu, w szczególności w sposób wyraźny określa kwotę kredytu wyrażając ją w złotych polskich. Z treści zarówno wniosku kredytowego, jak również umowy kredytu oraz zeznań samego powoda wynika jednoznacznie, że chciał on uzyskać kredyt w określonej kwocie wyrażonej w (...) i taka kwota w ramach zawartej umowy została powodowi przekazana do dyspozycji. Nie ulega zatem wątpliwości, że zamiarem stron był kredyt w złotówkach. Kwestia natomiast określenia sposobu spłaty zadłużenia jest czymś zupełnie odmiennym. W umowie łączącej strony sposób spłaty zadłużenia został bowiem określony poprzez waloryzację kwoty kredytu oraz rat spłaty kredytu do waluty (...). Ustawodawca nie zabrania zamieszczania takich postanowień w umowach kredytu, wręcz przeciwnie – ich dopuszczalność wynika wyraźnie z treści art. 358 ^{( 1)} § 2 k.c. Przepis ten nie wprowadza żadnych ograniczeń, klauzula waloryzacyjna może zatem odnosić się do wszystkich świadczeń pieniężnych. W ocenie Sądu powód miał możliwość wyboru rodzaju kredytu i wnioskując o kredyt waloryzowany do waluty (...) świadomie zrezygnował z możliwości zaciągnięcia kredytu złotowego. Co więcej, jak wynika z zeznań powoda świadomie nie skorzystał dotąd z możliwości przewalutowania kredytu na kredyt złotówkowy nawet wtedy, gdy o takiej możliwości powziął wiedzę. Wybrał zatem świadomie opcję spłaty kredytu w walucie waloryzacji, tj. (...). Brak jest zatem podstaw do wysnucia wniosku, że strony zamierzały zawrzeć inną umowę, niż zawarły. Powód chciał zawrzeć umowę kredytu waloryzowanego do waluty obcej (...) i pozwany udzielił mu takiego kredytu. Powód miał zatem pełną świadomość co do rodzaju zawieranego kredytu i niewątpliwie zamiarem stron była objęta waloryzacja. Z treści zeznań powoda w powiązaniu z faktem uprzedniego zaciągnięcia kredytu waloryzowanego kursem (...) w innym banku i wykonywanego przez powoda zawodu ekonomisty wynika, że orientował się on w ofercie kredytów hipotecznych, w tym kredytów walutowych i waloryzowanych kursem waluty. Zresztą powód przyznał, że nie miał żadnych wątpliwości co do takiej postaci kredytu, otrzymał nawet historyczne analizy dotyczące stabilności kursu (...), a dopiero gdy kurs (...) (...) wzrósł i zrobiło się medialnie głośno na temat stosowanych przez banki w umowach klauzul waloryzacyjnych, zaczął analizować umowę i szukać informacji na ten możliwości domagania się od pozwanego zwrotu pobranych kwot.

W ocenie Sądu z faktu zamieszczenia w umowie klauzul waloryzacyjnych nie wynika, że powód, sprzecznie z przepisami prawa, zobowiązany jest do zwrotu innej kwoty, niż kwota wykorzystanego kredytu oraz, że pozwany mógł naliczać odsetki od tej wyższej kwoty. Jak już wskazywano waloryzacja dotyczy jedynie zasad spłaty kredytu, natomiast powód świadomie wybrał wariant kredytu waloryzowanego kursem (...) (...), w związku z czym musiał zdawać sobie sprawę z faktu dokonywania przeliczeń zarówno kwoty kredytu, jak również rat kredytu na walutę obcą (...) oraz, że miało to wpływ zarówno na wysokość kredytu, jak również na wysokość rat kapitałowo-odsetkowych. Na taki właśnie sposób spłaty swojego zobowiązania się zgodził. Wpływ waloryzacji na wysokość kredytu i rat wynikał jednak tylko i wyłącznie z relacji kursu (...) do kursu złotego. W umowie kredytu łączącej strony powód oświadczył, potwierdzając to własnoręcznym podpisem, że został dokładnie zapoznani z warunkami udzielania kredytu złotowego waloryzowanego kursem waluty obcej, w tym w zakresie zasad spłaty kredytu i w pełni zaakceptował te warunki. Oświadczył ponadto, że jest świadomy ryzyka kursowego oraz tego, że konsekwencje ryzyka kursowego wynikające z niekorzystnych wahań kursu złotego wobec walut obcych mogą mieć wpływ na wzrost kosztów obsługi kredytu (§ 30 umowy).

W dalszej kolejności wskazać należy, że nie jest konieczne powołanie przepisu, z którego wynikałaby możliwość dokonania waloryzacji, bo swoistym przepisem zezwalającym na zawarcie postanowienia o indeksowaniu zobowiązania jest zasada swobody umów wyrażona przepisem art. 353 ¹ k.c. Zdaniem Sądu, tego rodzaju postanowienie nie jest sprzeczne ani z naturą stosunku prawnego umowy kredytu (art. 69 prawa bankowego) ani ustawą (art. 69 prawa bankowego w zw. z art. 358 § 1 k.c.) ani z zasadami współżycia społecznego. Zobowiązanie zostało przecież wyrażone w walucie polskiej, a tym samym argument o naruszeniu klauzuli walutowości jest chybiony. Co więcej, Powód miał świadomość ryzyka związanego z zaciąganiem zobowiązania, na co wprost wskazuje podpisane przez niego oświadczenia z § 30 umowy.

Uwzględniając powyższe stwierdzić należy, że umowa łącząca strony spełniała wymogi prawa, nie była również sprzeczna ani z naturą stosunku prawnego umowy kredytu ani ustawą ani z zasadami współżycia społecznego, a wobec tego zarzuty powoda odnośnie nieważności bezwzględnej całej umowy czy też nieważności postanowień dotyczących samego mechanizmu waloryzacji należało uznać za chybione.

W dalszej części należy dokonać oceny kwestionowanych zapisów umowy w kontekście przepisów o klauzulach abuzywnych.

Rozważenia wymagało zatem, czy zostały spełnione przesłanki, o jakich mowa w przepisie art. 385 ¹ § 1 k.c., który stanowi, że postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Zgodnie z § 3, nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje (§ 4).

W świetle art. 385 ¹ § 1 k.c. uznanie konkretnej klauzuli umownej za postanowienie niedozwolone wymaga zatem ustalenia kumulatywnego wystąpienia wszystkich wymienionych w nim przesłanek, tj. kontrolowane postanowienie umowy zawartej z konsumentem: - nie było postanowieniem uzgodnionym z nim indywidualnie; - nie było postanowieniem w sposób jednoznaczny określającym główne świadczenia stron; - kształtowało prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy.

Kontrola Sądu musiała zatem objąć sporne postanowienia umowne: tj. § 1 ust. 3A, § 7 ust. 1, § 11 ust. 5 oraz § 13 ust. 5 umowy. Wskazać jednakże należy, że kwestia abuzywności stosowanych przez pozwany bank klauzul dotyczących waloryzacji, stanowiła przedmiot wielu rozstrzygnięć Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w W., w których Sąd ten uznał za abuzywne klauzule o treści tożsamej lub zbliżonej z postanowieniem zawartym w szczególności w § 11 ust. 5 umowy powoda. W szczególności na podstawie prawomocnego wyroku (...) w W. z dnia 27 grudnia 2010 r. w sprawie o sygn. akt XVII AmC 1531/09 w rejestrze klauzul niedozwolonych znalazła się pod nr (...) klauzula o treści „Raty kapitałowo-odsetkowe oraz raty odsetkowe spłacane są w złotych po uprzednim ich przeliczeniu wg kursu sprzedaży (...) z tabeli kursowej (...) Banku S.A. obowiązującego na dzień spłaty z godziny 14:50” (podobnie klauzule wpisane pod nr (...) oraz nr (...) - wyrok (...) w W. z dnia 14 grudnia 2010 r. w sprawie o sygn. akt XVII AmC 426/09).

Niezależnie od powyższych rozważań i wniosków Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów co do abuzywności klauzul o treści tożsamej czy zbliżonej do treści klauzul zawartych w umowie z dnia 3 kwietnia 2007 r., Sąd w niniejszej sprawie dokonał kontroli incydentalnej - tzw. oceny in concreto – kwestionowanych postanowień umowy i w rezultacie doszedł do przekonania, że po pierwsze, postanowienia, mocą których strony umowy przewidziały możliwość dokonywania waloryzacji (czy też indeksowania) rat kredytu udzielanego mocą tej umowy, nie spełnia ogólnych przesłanek uznania go za klauzulę niedozwoloną. Przesłanki te jednak spełnia przewidziany w umowie sposób ustalania kursu wymiany walut wskazany w tabeli kursów banku.

Przechodząc do analizy poszczególnych przesłanek abuzywności kwestionowanego postanowienia umownego, Sad wziął pod uwagę, że nie ulega wątpliwości, iż powód występował w ramach tego stosunku jako konsument, albowiem zgodnie z art. 22 ¹ k.c. za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Powód zaś zawierał umowę kredytu na własne cele mieszkaniowe, w związku z czym występował jako konsument. Nie ma znaczenia dla oceny tej przesłanki, w ocenie Sądu, okoliczność, na którą wskazywał pozwany, a zatem rodzaj działalności i wykształcenie powoda (ekonomista), albowiem pozwany nie wykazał, aby powód miał zawodowo związek z udzielaniem kredytów hipotecznych waloryzowanych kursem waluty obcej i czy w ogóle zajmował się problematyką bankową.

W dalszej kolejności trzeba zaznaczyć, że bez wątpienia kwestionowane postanowienie nie określa głównych świadczeń stron. Pojęcie głównego świadczenia stron należy rozumieć wąsko. W umowie kredytu – zgodnie z treścią art. 69 ust. 1 prawa bankowego – świadczeniem głównym banku jest udostępnienie kredytobiorcy oznaczonej kwoty pieniężnej, zaś świadczeniem głównym kredytobiorcy jest zwrot otrzymanych środków pieniężnych, uiszczenie opłat z tytułu oprocentowania i z tytułu prowizji. Sporne klauzule waloryzacyjne wprowadzają jedynie reżim podwyższenia świadczenia głównego. Chociaż problem waloryzacji rat kredytu i przeliczania należności banku z waluty obcej na polską jest pośrednio powiązany ze spłatą kredytu, to jednak brak jest podstaw do przyjęcia, że ustalenia w tym zakresie są postanowieniami dotyczącymi głównych świadczeń stron. Są to postanowienia poboczne, o drugorzędnym znaczeniu, dotyczące, jak już wskazywano, zasad spłaty zaciągniętego kredytu (tak wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 27 sierpnia 2012 r., sygn. akt XVII AmC 426/09). Klauzule waloryzacyjne w umowie powoda nie są postanowieniami o charakterze przedmiotowo istotnym (essentialia negotii), zatem muszą być objęte kontrolą zgodności z zasadami obrotu konsumenckiego.

Kwestionowane postanowienie zostało zawarte we wzorcu umownym stosowanym przez pozwany bank standardowo przy zawieraniu umów tego rodzaju. Nie ma też wątpliwości, że choć przed podpisaniem umowy powód zapoznał się z treścią wzorca umownego, to nie miał wpływu na ostateczną treść umowy i nie negocjował jej z pozwanym. Zgodnie z art. 385 ¹ § 4 k.c. ciężar dowodu, iż postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje, a więc na banku. Pozwany nie sprostał swemu obowiązkowi. W związku z tym uznać należy, że powód nie miał żadnego wpływu na treść tych postanowień. Artykuł 385 ¹ § 3 k.c. wymaga, by konsument miał rzeczywisty wpływ na treść postanowienia. Za nieuzgodnione indywidualnie trzeba uznać takie postanowienie, które nie było przedmiotem pertraktacji między stronami, lecz zostało przedstawione jako jedyne możliwe rozwiązanie. Zauważyć też należy, że pozwany w żaden sposób nie wykazał, aby w momencie wnioskowania o kredyt przez powoda był on informowany co do możliwości wyboru różnych kursów wymiany, ani co do tego, jaki kurs miał być zastosowany.

W dalszej kolejności Sąd uznał, że w odniesieniu do samego zastosowania mechanizmu indeksacji do waluty obcej nie zostały spełnione dalsze przesłanki abuzywności.

Z § 1 ust. 3 przedmiotowej umowy wynika, że kredyt jest kredytem waloryzowanym do waluty (...). To postanowienie umowne wskazuje jedynie, że strony zastosowały w umowie mechanizm waloryzacji do waluty obcej, który nie może być postrzegany sam w sobie jako abuzywny już chociażby z tego powodu, że indeksacja kredytu była przedmiotem indywidualnego i dobrowolnego wyboru powoda. Powód miał możliwość wyboru kredytu w walucie polskiej i kredytu waloryzowanego, które to opcje były przez pozwanego oferowane w momencie zaciągania kredytu przez powoda, co wynika z treści Regulaminu udzielania kredytów i pożyczek. Powód dobrowolnie zdecydował się na zaciągnięcie kredytu w wybranej opcji. Brak jest jakichkolwiek przesłanek, aby uznać, że powód nie miał możliwości wyboru. Co więcej, jak wynikało z zeznań powoda, świadomie wybrał kredyt waloryzowany. Bez znaczenie była w tym wypadku faktyczna zdolność powoda na zaciągnięcie kredytu złotówkowego w pozwanym Banku. Powód świadomie zdecydował się, po pierwsze w ogóle na zaciągniecie kredytu walutowego, a po drugie na jego zaciągnięcie w pozwanym Banku, biorąc pod uwagę, że gwarantuje mu to łagodniejsze wymogi odnośnie zdolności kredytowej oraz niższe oprocentowanie, przy uwzględnieniu także znacznych różnic procentowych między wskaźnikiem WIBOR oraz LIBOR.

Niezależnie od powyższego trzeba też uwzględnić, na co słusznie zwrócił uwagę Sąd Okręgowy w Warszawie w wyroku w sprawie o sygn. akt XXVII Ca 3477/16, że „mechanizm indeksacji kredytu to w istocie umowna klauzula waloryzacyjna przewidziana w art. 358(1) § 2 k.c. ustalająca wysokość świadczenia według innego niż pieniądz polski miernika wartości. (…) Celem tego instrumentu jest przeciwdziałanie zmianie siły nabywczej pieniądza i zachowanie równoważności świadczeń stron. W przypadku kredytu waloryzowanego walutą obcą zastosowanie takiej klauzuli jest związane z uzyskaniem przez bank jako źródła finansowania kredytu środków pieniężnych w walucie obcej. Tak uzyskane środki pieniężne w przypadku waluty (...) były niżej oprocentowane, co z kolei przełożyło się również na wysokość oprocentowania kredytu. Sam powód był poinformowany o ryzyku kursowym. Stąd też samego mechanizmu waloryzacji nie można uznać za sprzeczny z dobrymi obyczajami czy też rażąco naruszający interes konsumenta. Należy również zaznaczyć, że ustawodawca, który ustawą z dnia 29 lipca 2011 roku o zmianie ustawy – Prawo bankowe dodał pkt 4 a do art. 69 precyzujący wymagania stawiane kredytom hipotecznym waloryzowanym walutą obcą zaakceptował fakt funkcjonowania tego typu umów.”

Sąd w pełni podziela powyższe stanowisko Sądu Okręgowego w Warszawie. Zresztą podobne stanowiska prezentowane są także w innych wyrokach, w tym w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 25 marca 2011 r., sygn. akt IV CSK 377/10, w którym Sąd Najwyższy wskazał, że ułożenie stosunku prawnego w ten sposób, że strony wskazują inną walutę zobowiązania i inną walutę wykonania tego zobowiązania jest zgodne z zasadą swobody umów (art. 353 ¹ k.c.). Modyfikacja taka dotyczy wyłącznie sposobu wykonania zobowiązania, przez co nie powoduje zmiany waluty wierzytelności.

Wszystkie powyższe argumenty, w ocenie Sądu, świadczą o tym, że w zakresie w jakim strony przewidziały w kwestionowanym postanowieniu umownym mocą zgodnych oświadczeń zastosowanie mechanizmu indeksacji do waluty obcej, nie można mówić o abuzywności takiego postanowienia.

Powyższa konstatacja nie zmienia jednakże dalszej oceny Sądu odnośnie abuzywności postanowień umowy w zakresie dotyczącym sposobu ustalania kursu, tj. według tabeli kursowej pozwanego Banku, przy założeniu, że kwota kredytu wyrażona w (...) jest określona na podstawie kursu kupna waluty (...) z tabeli kursowej Banku z dnia i godziny uruchomienia kredytu.

W pierwszej kolejności wskazać należy, na co Sąd zwracał wyżej uwagę, że przedmiotowe zagadnienie było już przedmiotem kontroli abstrakcyjnej. Wyrokiem z dnia 27 grudnia 2010 r. (sygn. akt XVII Amc 1531/09) Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów uznał za niedozwolone i zakazał wykorzystywania w obrocie z konsumentami stosowanego przez (...) (poprzednio (...) Bank) postanowienia umownego o treści: „Raty kapitałowo – odsetkowe oraz raty odsetkowe spłacane są w złotych po uprzednim ich przeliczeniu wg kursu sprzedaży (...) z tabeli kursowej (...) Banku S.A. obowiązującego na dzień spłaty z godziny 14.50”. Wyrok ten jest prawomocny, gdyż został utrzymany w mocy wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 07 maja 2013 r. (sygn. akt VI ACa 441/13), a między zakwestionowaną przez (...) klauzulą abuzywną i jedną z klauzul podważaną przez powoda (§ 11 ust. 5 umowy) zachodzi właściwie tożsamość treściowa. Wyrok (...) ma charakter prejudykatu we wszystkich sporach z przedsiębiorcą, przeciw któremu został wydany, dotyczących postanowień powielających postanowienia zbadane w kontroli abstrakcyjnej (art. 479 ⁴³ k.p.c.).

Odnośnie zakwestionowanego § 11 ust. 5, dokonując kontroli incydentalnej tego postanowienia umowy, Sąd co do zasady podziela stanowisko Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów zaprezentowane w uzasadnieniu wyroku zapadłego w sprawie sygn. akt XVII AmC 1531/09, że z analizowanego postanowienia wynika, iż rata kredytu spłacana jest przez klienta w złotych polskich w wysokości wynikającej z przeliczenia należnej kwoty wyrażonej we (...) na (...) według kursu sprzedaży (...) zamieszczonego w tabeli kursowej Banku obowiązującego na dzień spłaty z godziny 14:50, a to oznacza, że Bank przyznał sobie w ten sposób prawo do jednostronnego regulowania wysokości rat kredytu waloryzowanego kursem (...) poprzez wyznaczanie w tabelach kursowych kursu sprzedaży (...) (...) oraz wartości spreadu walutowego (rozumianego jako różnica pomiędzy kursem sprzedaży a kursem zakupu waluty obcej). Nie ma przy tym znaczenia w ocenie Sądu, okoliczność, że tabele kursów walut nie są przez pozwanego sporządzane specjalnie na potrzeby waloryzacji świadczeń kredytobiorców, ale mają generalny charakter i odnoszą się do całej działalności pozwanego. Istotne jest bowiem to, że waloryzacja rat kredytów udzielanych na podstawie umowy o kredyt hipoteczny odbywa się w oparciu o tabele kursowe sporządzane przez pozwanego. O abuzywności tego postanowienia decyduje fakt, że uprawnienie pozwanego do określania wysokości kursu sprzedaży (...) nie doznaje żadnych formalnie uregulowanych ograniczeń. Wzorzec umowy o kredyt hipoteczny nie precyzuje bowiem sposobu ustalania kursu wymiany walut wskazanego w tabeli kursów banku. W szczególności postanowienia przedmiotowej umowy nie przewidują wymogu, aby wysokość kursu ustalanego przez Bank pozostawała w określonej relacji do aktualnego kursu (...) ukształtowanego przez rynek walutowy lub na przykład kursu średniego publikowanego przez Narodowy Bank Polski. Oznacza to, że Bankowi pozostawiona została dowolność w zakresie wyboru kryteriów ustalania kursu (...) w swoich tabelach kursowych, a przez to kształtowania wysokości zobowiązań klientów, których kredyty waloryzowane są kursem (...). W ocenie Sądu dobre obyczaje wymagają, aby kryteria ustalania spreadu przez banki były w każdym wypadku jasno sprecyzowane w umowie z klientem. W analizowanym wzorcu umownym nie określono sposobu ustalania kursu sprzedaży (...), zaś, sam fakt, że doprecyzowany został moment waloryzacji (godzina 14.50 w dniu spłaty raty) nie stanowi wystarczającego zabezpieczenia interesów klientów Banku.

W ocenie Sądu z powyższego wynika, że treść kwestionowanego w pozwie postanowienia umożliwia pozwanemu jednostronne kształtowanie sytuacji powoda - konsumenta w zakresie wysokości jego zobowiązań wobec Banku, przez co zakłócona zostaje równowaga pomiędzy stronami umowy. W konsekwencji, należało uznać, że analizowana klauzula umowna jest w zakresie sposobu ustalania kursu sprzeczna z dobrymi obyczajami oraz w sposób rażący narusza interesy konsumenta.

W stosunkach z konsumentami szczególne znaczenie mają te oceny zachowań podmiotów w świetle dobrych obyczajów, które odwołują się do takich wartości jak: szacunek wobec partnera, uczciwość, szczerość, zaufanie, lojalność, rzetelność i fachowość. Im powinny odpowiadać zachowania stron stosunku prawnego, także w fazie poprzedzającej zawarcie umowy. Postanowienia umów, które kształtują prawa i obowiązki konsumenta nie pozwalając na realizację tych wartości, będą uznawane za sprzeczne z dobrymi obyczajami. W ocenie Sądu in abstracto abuzywność spornych postanowień umownych przejawia się po pierwsze w tym, że klauzule te nie odwołują się do obiektywnych wskaźników, lecz pozwalają wyłącznie bankowi na określenie miernika wartości wedle swojej woli. Na mocy spornych postanowień to pozwany bank mógł jednostronnie i arbitralnie, a przy tym w sposób wiążący, modyfikować wskaźnik, według którego obliczana była wysokość zobowiązania kredytobiorcy, a tym samym mógł wpływać na wysokość świadczenia powoda. Umowa kredytu nie przedstawiała w sposób przejrzysty konkretnych działań mechanizmu wymiany waluty obcej, tak by można było samodzielnie oszacować, w oparciu o jednoznaczne i zrozumiałe kryteria, wypływające dla niego z umowy konsekwencje ekonomiczne. Umowa nie dawała powodowi żadnego instrumentu pozwalającego bronić się przed decyzjami banku w zakresie wyznaczanego kursu (...), czy też weryfikowania tych kursów. Bank przy tym uwzględniał inny kurs (...) przy przeliczaniu wartości wypłaconego kredytu (kurs kupna) i inny przy obliczaniu wartości raty spłaty kredytu (kurs sprzedaży). Powód był obciążany dodatkową płatnością na rzecz banku stanowiącą różnicę między kursem kupna i kursem sprzedaży (...) (tzw. spread). Między stronami nie dochodziło do transakcji wymiany walut. Pobieranemu od powoda spreadowi nie odpowiadało żadne świadczenie banku. W istocie była to prowizja na rzecz banku, której wysokości powód nie mógł oszacować. Wysokość tej prowizji zależała wyłącznie od banku. Zauważyć też należy, że kwestionowane w pozwie postanowienia umowne dają Bankowi możliwość uzyskania korzyści finansowych stanowiących dla kredytobiorcy dodatkowe koszty kredytu, których oszacowanie nie jest możliwe. Wynika to m.in. z tego, że czynniki obiektywne, a zatem takie, które konsument ma możliwość sprawdzić, jak np. wysokość rynkowych kursów wymiany (...), tylko częściowo wpływają na ostateczny koszt kredytu ponoszony przez konsumenta. Kurs sprzedaży waluty obcej określony w tabeli kursowej pozwanego zawiera bowiem marżę kupna lub sprzedaży, która to wartość jest zależna wyłącznie od woli pozwanego. W ocenie Sądu, taka regulacja stanowi o naruszeniu przez Bank dobrych obyczajów, które nakazują, aby ponoszone przez konsumenta koszty związane z zawarciem umowy były możliwe do przewidzenia. Wskazać także należy, że treść kwestionowanych postanowień umożliwiała bankowi jednostronne kształtowanie sytuacji konsumenta w zakresie wysokości jego zobowiązań wobec banku, przez co zakłócona została równowaga pomiędzy stronami przedmiotowej umowy. To powodowało, że postanowienia te in abstracto były sprzeczne z dobrymi obyczajami oraz w sposób rażący naruszały interesy konsumentów.

Dalej należy wskazać, że wyeliminowanie abuzywnych postanowień umownych dotyczących sposobu przeliczania wartości świadczenia nie powoduje, że wyeliminowana zostaje również sama waloryzacja. Świadczenia kredytobiorcy nadal powinny być waloryzowane według ustalonego przez strony miernika wartości czyli w tym przypadku waluty (...), albowiem stosownie do art. 385 ^{( 1)} § 2 k.c. niedozwolone postanowienia umowne nie wiążą stron, ale są one związane umową w pozostałym zakresie. Podobne stanowisko prezentowane jest w judykaturze, w tym w powołanym wyżej wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie w sprawie o sygn. akt XXVII Ca 3477/16 oraz w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 14 lipca 2017 r., sygn. akt II CSK 803/16. Sąd Najwyższy, powołując się na orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej zapadłe na gruncie interpretacji art. 6 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.U.UE.L.1993.95.29 ) opowiedział się za dopuszczalnością wypełnienia luk w umowie powstałych po wyeliminowaniu postanowienia abuzywnego w sytuacjach, w których zagrażają one interesom konsumenta, w tym, gdy nie ma możliwości zastosowania wprost odpowiedniego przepisu dyspozytywnego. Jak stwierdził Sąd Najwyższy „Konsument nie może być postawiony przed koniecznością wyboru między dwoma rozwiązaniami, z których każde jest dla niego ex definitione niekorzystne: pozostawieniem niekorzystnej luki w umowie albo następczą akceptacją niekorzystnej klauzuli (…) rezygnacja z wypełnienia luki powstałej w wyniku eliminacji abuzywnych postanowień Umowy oznaczałaby brak możliwości przeliczenia spełnionych przez konsumenta świadczeń złotówkowych na (...) i tym samym wywoływałoby zasadnicze wątpliwości co do skuteczności spłaty zadłużenia wyrażonego w walucie pożyczki. Zarazem nie byłoby żadnych podstaw do przyjęcia reprezentowanego przez skarżących poglądu, że nieważnością dotknięta jest cała Umowa. Umowa ta może istnieć bez przedmiotowego postanowienia, jak również bez postanowienia umożliwiającego spłatę pożyczki w walucie polskiej, a jedynie z zobowiązaniem do zwrotu kwoty pożyczki oznaczonej we (...) wraz z odsetkami.”.

Sąd rozpoznający sprawę niniejszą, podziela powyższe stanowisko i przyjmuje, że w związku z wyeliminowaniem niedozwolonego postanowienia umownego (tj. wyłącznie w zakresie przewidzianego w umowie mechanizmu przeliczania wartości świadczenia) istnieje możliwość wypełnienia tak powstałej luki w umowie. Biorąc pod uwagę okoliczności sprawy w tym w szczególności cel umowy nie można zgodzić się z powodem, że w rezultacie nieważne są wszystkie postanowienia umowy dotyczące waloryzacji, która sama w sobie – co Sąd szeroko wyjaśnił wyżej – nie budzi zastrzeżeń.

W związku z powyższym należy podnieść, że zadaniem powoda zgodnie z art. 6 k.c. w niniejszym procesie było więc wykazanie, że bank pobierając takie, a nie inne kwoty naruszył obowiązek wynikający z art. 354 § 2 w zw. z § 1 k.c. oraz wykazanie w jaki sposób go naruszył. Stosownie do tego przepisu wierzyciel powinien współdziałać przy wykonaniu zobowiązania zgodnie z jego treścią i w sposób odpowiadający jego celowi społeczno-gospodarczemu oraz zasadom współżycia społecznego, a jeżeli istnieją w tym zakresie ustalone zwyczaje - także w sposób odpowiadający tym zwyczajom. Inaczej mówiąc, powód powinien wskazać, w jaki sposób jego zdaniem powinno zostać przeliczone jego świadczenie, a następnie wskazać na różnicę pomiędzy tak obliczonymi kwotami a kwotami pobranymi przez bank (podobnie wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie w sprawie o sygn. akt XXVII Ca 3477/16). Powód jednakże nie wskazał żadnego przelicznika (ani kursu średniego NBP ani też żadnego innego), a domagał się wyłącznie wyeliminowania całego kwestionowanego postanowienia umownego. W ocenie Sądu byłoby to nieuzasadnione, biorąc pod uwagę dopuszczalność samej waloryzacji oraz skuteczne zakwestionowanie jedynie zastosowanego w umowie sposobu tejże waloryzacji. Ponadto, wyeliminowanie całego zapisu umownego, które mogłoby prowadzić w efekcie do upadku całej umowy, rodziłoby daleko idące i niekorzystne dla obu stron konsekwencje, prowadząc w istocie do zniweczenia celów zawartej umowy, które przyświecały tak powodowi jak i pozwanemu.

Biorąc zatem pod uwagę, że powód nie przedstawił właściwej symulacji umowy kredytowej, tj. w jaki sposób spłata powinna być wykonywana, a przedstawił wyłącznie najkorzystniejszy dla siebie wariant rozwiązania zaistniałej sytuacji, a więc umowy kredytowej z całkowitą eliminacją waloryzacji, co w niniejszym postępowaniu było nieprzydatne, powództwo należało oddalić w całości.

O kosztach orzeczono zgodnie z treścią art. 98 § 1 i 3 k.p.c. stosując zasadę odpowiedzialności za wynik procesu. Niniejszy proces wygrała w całości strona pozwana, zatem kosztami procesu przez niego poniesionymi należało w całości obciążyć powoda. Na koszty te składały się: koszty zastępstwa procesowego pełnomocnika pozwanego w osobie radcy prawnego, tj. 5.400 złotych (§ 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, Dz. U. poz. 1804 w brzmieniu w dacie wnoszenia pozwu w niniejszej sprawie) oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa, tj. 17 zł.

W punkcie III wyroku Sąd nakazał pobrać na podstawie art. 113 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 155 ze zm.) od powoda kwotę 2.837,73 zł na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie tytułem części wynagrodzenia biegłego pokrytego tymczasowo z sum Skarbu Państwa zgodnie z postanowieniem z dnia 8 lutego 2018 r. (k.483), z dnia 11 czerwca 2018 r. (k.541) i z dnia 13 czerwca 2018 r. (k.603).

Wobec powyższego orzeczono jak w wyroku.

SSR Barbara Syta – Latała

14.09.2018 r.

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)

4.  (...)

SSR Barbara Syta – Latała

14.09.2018 r.