Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 marca 2022 roku

Sąd Rejonowy dla Warszawy – Śródmieścia w Warszawie I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Michał Maj

Protokolant: Elżbieta Oleszkiewicz

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 31 marca 2022 roku w Warszawie

sprawy z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K.

przeciwko Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez Ministra Zdrowia, Radę Ministrów i Prezesa Rady Ministrów

o zapłatę

1. oddala powództwo,

2. odstępuje od obciążenia powoda kosztami procesu na rzecz strony pozwanej.

Sygn. akt I C 1047/21

UZASADNIENIE

Powód wniósł o zasądzenie od pozwanego kwoty 21.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia doręczenia pozwanemu pozwu do dnia zapłaty tytułem odszkodowania za utracone w okresie od dnia 14.03.2020 r. do dnia 5.06.2020 r. dochody wynikające z braku możliwości prowadzenia działalności gospodarczej wprowadzonej rozporządzeniami Ministra Zdrowia i Rady Ministrów na podstawie art. 417 ¹ § 1 k.c. i art. 77 ust. 1 Konstytucji RP. W toku postępowania powód rozszerzył powództwo do kwoty 75.000 zł.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

Powód – (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K. od 2015 r. prowadzi działalność gospodarczą obejmującą działalność dwóch klubów fitness w K. – przy ul. (...) i ul. (...). W związku z wprowadzonym przez pozwanego zakazem działalności gospodarczej przez kluby fitness obie powyższe placówki pozostawały zamknięte w okresie od dnia 14.03.2020 r. do dnia 5.06.2020 r.

Okoliczności bezsporne.

Wyniki finansowe powoda za kolejne lata obrotowe były następujące: 2017 r. – strata netto 56.606,30 zł, 2018 r. – strata netto 1.159.009,40 zł, 2019 r. – zysk netto 627.942,24 zł, 2020 r. – zysk netto 263.460,38 zł.

W okresie od dnia 30.05.2020 r. do dnia 15.01.2021 r. powód otrzymał od Skarbu Państwa pomoc w kwocie 154.081,95 zł, z czego: 150.800 zł pomocy zwrotnej (pożyczka warunkowa i zaliczka zwrotna) i 3.292,95 zł pomocy bezzwrotnej (umorzenie opłat).

W okresie od marca do czerwca 2020 r. przychody powoda możliwe do uzyskania w normalnym biegu wydarzeń wyniosłyby 702.592,45 zł, natomiast w okresie tym przychody faktycznie uzyskane wyniosły 229.729,16 zł, wobec tego strata w przychodach wyniosła 472.863,29 zł. Hipotetyczny zysk netto powoda za ten okres wyniósłby 173.610,59 zł.

Poniesiona przez powoda szkoda nie zrekompensowana pomocą publiczną dla okresu od dnia 14.03.2020 r. do dnia 5.06.2020 r. wyniosła 469.570,34 zł utraconych przychodów i 172.769,90 zł utraconego zysku netto.

Dowód: lista przypadków pomocy publicznej (k. 52), opinia biegłego sądowego wraz z załącznikami (k. 75-114), opinia uzupełniająca (k. 158-167), dane o stanie finansów (k. 171-186).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o okoliczności bezsporne oraz o dokumenty przedłożone przez strony. Podstawę ustaleń faktycznych stanowił również dowód z opinii biegłego sądowego. Opinii tej nie kwestionował powód, natomiast zarzuty zgłosił pozwany. Niemniej jednak zarzuty te miały charakter ogólnikowy i nie doprowadziły do skutecznego podważenia wniosków opinii. Pozwany nie zdołał wskazać konkretnych uchybień biegłego, który dokonał kompleksowej analizy sytuacji finansowej powoda z uwzględnieniem wszelkich istotnych czynników gospodarczych. Wszystkie zarzuty powoda zostały odparte przez biegłego w opinii uzupełniającej, którą Sąd w całości aprobuje.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Powództwo jest bezzasadne.

1. Legitymacja bierna i reprezentacja pozwanego.

Powód dochodził od Skarbu Państwa odszkodowania za szkodę spowodowaną rozporządzeń, które czasowo zakazały powodowi prowadzenia działalności gospodarczej. Rozporządzenia te (szczegółowo wskazane dalej) zostały wydane przez Ministra Zdrowia i Radę Ministrów, a zatem w niniejszej sprawie Skarb Państwa posiada legitymację bierną, zaś zgodnie z art. 67 § 2 k.p.c., stationes fisci reprezentującymi go są organy państwa, które wydały wspomniane akty prawne, czyli właśnie Minister Zdrowia i Rada Ministrów wraz z reprezentującym ją (zgodnie z art. 148 pkt 1 Konstytucji RP) Prezesem Rady Ministrów. W rezultacie wnioski poszczególnych jednostek organizacyjnych Skarbu Państwa o zwolnienie od udziału w sprawie nie znajdywały uzasadnienia i wobec tego zostały oddalone.

2. Art. 417 ¹ § 1 k.c.

Powód dochodził od pozwanego odszkodowania przede wszystkim w oparciu o przepis art. 417 ¹ § 1 k.c., zgodnie z którym jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie aktu normatywnego, jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu niezgodności tego aktu z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą. W orzecznictwie wskazuje się, że "Ocena twierdzenia o poniesieniu szkody spowodowanej "bezprawiem legislacyjnym" wymaga wykazania przesłanek odpowiedzialności deliktowej w postaci szkody oraz związku przyczynowego pomiędzy bezprawnym działaniem a szkodą, rozumianą jako różnica pomiędzy stanem majątkowym sprzed i po zaistnieniu zdarzenia." (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 września 2013 r., I CSK 726/12, (...) numer 924876).

Z powyższego wynika, że przesłanką odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa na podstawie art. 417 ¹ § 1 k.c. jest łączne wystąpienie 4 następujących przesłanek: wydanie aktu normatywnego, powstanie szkody, związek przyczynowy pomiędzy wydaniem aktu normatywnego a powstaniem szkody, stwierdzenie we właściwym postępowaniu niezgodności tego aktu z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą.

2.1. Wydanie aktu normatywnego.

W niniejszej sprawie bezsporne jest i nie budzi wątpliwości, że Minister Zdrowia i Rada Ministrów wydali akty normatywne (rozporządzenia), z których wynikał zakaz prowadzenia działalności gospodarczej przez powoda w okresie od dnia 14.03.2020 r. do dnia 5.06.2020 r. Zakaz ten wynikał z następujących aktów normatywnych:

- § 5 ust. 1 pkt 1 lit. d w zw. z § 6 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 13 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu zagrożenia epidemicznego (Dz.U. poz. 433),

- § 8 ust. 1 pkt 1 lit. d w zw. z § 9 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 31 marca 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz.U. poz. 566),

- § 8 ust. 1 pkt 1 lit. j w zw. z § 9 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 kwietnia 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz.U. poz. 658),

- § 8 ust. 1 pkt 1 lit. j w zw. z § 9 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 19 kwietnia 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz.U. poz. 697),

- § 7 ust. 1 pkt 1 lit. j w zw. z § 8 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 2 maja 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz.U. poz. 792),

- § 7 ust. 1 pkt 1 lit. f w zw. z § 8 ust. 1 pkt 2 lit. b rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 maja 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz.U. poz. 878).

2.2. Szkoda.

W sprawie sporne było, czy powód poniósł szkodę w związku z brakiem możliwości prowadzenia działalności gospodarczej w okresie od dnia 14.03.2020 r. do dnia 5.06.2020 r. Zdaniem Sądu przeprowadzone w sprawie dowody w postaci dokumentów i przede wszystkim opinii biegłego sądowego wykazały zarówno powstanie szkody po stronie powoda, jak i jej wysokość.

Szkoda powoda polegała na tym, że w związku z wprowadzonym we wskazanym okresie zakazem działalności gospodarczej nie osiągnął zysków pochodzących z wynagrodzenia za oferowane przez siebie usługi, to jest karnety do klubu fitness. Szkoda powoda przybrała zatem postać utraconych korzyści ( lucrum cessans), o których mowa w art. 361 § 2 k.c. Wbrew zarzutom pozwanego, nie zachodzi tutaj przypadek tzw. szkody hipotetycznej (ewentualnej), ponieważ zgromadzone w sprawie dowody uzasadniają wniosek, że z prawdopodobieństwem graniczącym z pewnością powód osiągnąłby korzyści z tytułu sprzedawanych karnetów do klubu fitness gdyby nie to, że czasowo nie mógł prowadzić tej działalności. Skoro bowiem aż do marca klienci powoda decydowali się na wykupowanie karnetów i przedłużanie ich, to logicznym jest, że robiliby to dalej, gdyby nie przeszkoda wynikająca z nakazania powodowi zamknięcia swoich placówek.

Przeprowadzone w sprawie dowody pozwoliły także na dokładne ustalenie wysokości szkody poniesionej przez powoda w podanym okresie. Szkoda ta została ustalona przede wszystkim w oparciu o opinię biegłego sądowego, który dokonał rzetelnej analizy wyników finansowych przed wprowadzeniem tzw. lockdownu i po nim. Zestawienie tych wyników finansowych w ewidentny sposób wskazuje, że zarówno przychody jak i zyski powoda obniżyły się istotnie w połowie marca 2020 r., a zatem po wprowadzeniu zakazu działalności klubów fitness.

Ustalając wysokość szkody poniesionej przez powoda Sąd, zgodnie ze stanowiskiem pozwanego, wziął pod uwagę okoliczności, że w związku z zamknięciem placówek powoda spadły także koszty prowadzonej przez niego działalności, jak również że otrzymał od pomoc państwa. Niemniej jednak należy mieć na uwadze fakty, na które zwracali uwagę powód i biegły sądowy – a mianowicie zamknięcie klubów fitness spowodowało obniżenie kosztów działalności, lecz koszty te nie spadły do zera. Wprawdzie powód nie musiał ponosić kosztów wynagrodzenia trenerów, rachunków za wodę i prąd oraz konserwacji i naprawy wyposażenia siłowni, ale część kosztów miała charakter stały, a zatem powód cały czas musiał opłacać chociażby raty kredytów i należności publicznoprawne. Fakty te wziął pod uwagę biegły sądowy przy wyliczaniu zysku obniżonego zysku powoda, a zatem jego opinia stanowiła miarodajny dowód na okoliczność wysokości szkody powoda. Natomiast jeżeli chodzi o przyznaną powodowi pomoc państwową, to niemal w całości miała ona charakter zwrotny – realna pomoc państwowa obejmowała tylko umorzenie należności w kwocie 3.292,95 zł.

W konsekwencji Sąd ustalił, że poniesiona przez powoda szkoda w postaci utraconych korzyści z prowadzonej działalności gospodarczej w okresie od dnia 14.03.2020 r. do dnia 5.06.2020 r. wyniosła 172.769,90 zł, co stanowi równowartość utraconego zysku netto uwzględniającą koszty uzyskania przychodu oraz bezzwrotną pomoc państwową. Tym samym przesłanka odszkodowania w postaci poniesienia szkody została przez powoda udowodniona zarówno co do zasady, jak i co do wysokości – powód domagał się mianowicie zasądzenia odszkodowania w wysokości 75.000 zł, a zatem znacznie niższej kwoty od ustalonej szkody wynoszącej 172.769,90 zł.

2.3. Związek przyczynowy.

Także przesłanka odpowiedzialności odszkodowawczej w postaci związku przyczynowego pomiędzy wydaniem aktu normatywnego a powstaniem szkody była sporna pomiędzy stronami. Niemniej jednak Sąd uznał, że także powyższy związek przyczynowy został przez powoda wykazany. Jak bowiem wcześniej wskazano, powód w okresie od dnia 14.03.2020 r. do dnia 5.06.2020 r. nie mógł prowadzić działalności gospodarczej, ponieważ było to zakazane przez wymienione już przepisy kolejnych rozporządzeń Ministra Zdrowia i Rady Ministrów. Zakaz prowadzenia działalności gospodarczej wymagał od powoda zamknięcia obu klubów fitness, do których w tym czasie nie mogli uczęszczać klienci, a tym samym nie wykupowali oni w tym czasie karnetów na zajęcia fitness. Natomiast brak uzyskania środków ze sprzedaży karnetów istotnie obniżył zyski powoda z prowadzonej działalności gospodarczej. Podsumowując – zakaz prowadzenia działalności gospodarczej spowodował, że powód nie uzyskał środków pieniężnych z tytułu sprzedaży karnetów, które to środki uzyskałby, gdyby omawiany zakaz nie został wprowadzony. Tym samym związek przyczynowy pomiędzy wydaniem aktów normatywnych (rozporządzeń wskazanych w punkcie 2.1) a szkodą powoda (utraconymi korzyściami omówionymi w punkcie 2.2) jest oczywisty.

2.4. Stwierdzenie we właściwym postępowaniu niezgodności tego aktu z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą.

Jak wskazuje się w orzecznictwie , "Sąd odszkodowawczy nie może samodzielnie stwierdzić wadliwości aktu normatywnego lub niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia sądowego lub ostatecznej decyzji, ale musi oprzeć swe rozstrzygnięcie w tym zakresie na uprzednim ustaleniu tej okoliczności w odpowiednim postępowaniu. W przypadku odpowiedzialności z tytułu tzw. bezprawia normatywnego (art. 417 ¹§ 1 KC) naprawienia szkody można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą. Do wydawania orzeczeń mających charakter tzw. przedsądu powołany jest Trybunał Konstytucyjny, który zgodnie z art. 188 Konstytucji orzeka m.in. w sprawach zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją, zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie." (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 9 lutego 2017 r., I ACa 2286/15, (...) numer 1720100).

Sąd Rejonowy w całości podziela powyższy pogląd i przyjmuje go za własny. Co więcej, powyższe stanowisko jest jednolicie prezentowane nie tylko w orzecznictwie, ale także w doktrynie prawa cywilnego. Powód ma świadomość tej okoliczności, o czym świadczy pkt 45 pozwu (k. 9v-10). Niemniej jednak argumenty powoda, które mają przemawiać za odstąpieniem od dotychczasowego, ugruntowanego i powszechnie przyjętego sposobu wykładni art. 417 ¹ § 1 k.c., nie są przekonujące.

Przede wszystkim już sama wykładnia literalna wspomnianego przepisu uzasadnia wniosek, że przesłanką odszkodowawczą jest wydanie stosownego orzeczenia przez Trybunał Konstytucyjny. Ustawodawca nie bez powodu w art. 417 ¹ § 1 k.c. użył sformułowania „we właściwym postępowaniu”. Gdyby przesłanką odpowiedzialności odszkodowawczej miało być wyłącznie stwierdzenie niezgodności aktu normatywnego przez Sąd cywilny rozpoznający pozew odszkodowawczy, to zastosowanie powyższego sformułowania byłoby zbyteczne, zaś art. 417 ¹ § 1 k.c. miałby następującą treść: „ jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie aktu normatywnego, jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu niezgodności tego aktu z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą”. Tym samym wykładnia wskazanego przepisu, która pomija wymóg konieczności stwierdzenia sprzeczności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą „we właściwym postępowaniu” jest wykładnią contra legem.

Wykładnią contra legem byłaby również wykładnia przyjmująca, że „właściwym postępowaniem” w rozumieniu powyższego przepisu jest postępowaniem przed Sądem rozpoznającym powództwo odszkodowawcze. Taka wykładnia pomijałaby bowiem art. 188 pkt 1-3 Konstytucji RP, który reguluje właściwość Trybunału Konstytucyjnego w tych właśnie sprawach. Tutaj należy wyjaśnić, że kompetencja Sądów powszechnych do badania zgodności z Konstytucją RP aktów prawnych niższego rzędu (w tym ustaw i rozporządzeń) - tzw. rozproszona kontrola konstytucyjności – jest czymś innym aniżeli stwierdzenie niezgodności tych aktów normatywnych z Konstytucją RP „we właściwym postępowaniu” w rozumieniu art. 417 ¹ § 1 k.c. Mianowicie Sąd powszechny może stwierdzić sprzeczność z Konstytucją przepisu ustawy lub rozporządzenia i wobec tego odstąpić od jego zastosowania w określonej sprawie, ale takie rozstrzygnięcie ma skutki prawne ograniczone do konkretnie rozpoznawanej sprawy. Stwierdzenie niekonstytucyjności przepisu ma charakter przesłankowy dla rozstrzygnięcia w sprawie, zaś to rozstrzygnięcie ma moc wiążącą wynikającą z art. 365 § 1 k.p.c. Natomiast wyrok Trybunału Konstytucyjnego ma skutek erga omnes powodujący powszechne uchylenie mocy wiążącej określonego przepisu w zakresie wynikającym z sentencji wyroku Trybunału Konstytucyjnego.

Z powyższego wynika zatem, że zarówno Sądy powszechne, jak i Trybunał Konstytucyjny są upoważnione do kontroli zgodności z Konstytucją RP ustaw i rozporządzeń, niemniej jednak zakres tych kompetencji i skutków rozstrzygnięć jest od siebie różny. Wobec tego nie tylko zasady wykładni literalnej, ale także zasady wykładni funkcjonalnej skłaniają do wniosku, że przez „właściwe postępowanie” w rozumieniu art. 417 ¹ § 1 k.c. należy rozumieć wyłącznie postępowanie przed Trybunałem Konstytucyjnym, a nie również postępowanie przed danym Sądem powszechnym.

W końcu przedstawiony sposób wykładni art. 417 ¹ § 1 k.c. jest zgodny także z regułami wykładni systemowej. Należy bowiem mieć na uwadze, że podobnie jak przepis ten wymaga stwierdzenia sprzeczności aktu normatywnego z aktami prawnymi wyższego rzędu „we właściwym postepowaniu”, tak analogiczne regulacje zawierają art. 417 ¹ § 2 i 3 k.c. Przepisy te wymagają stwierdzenia sprzeczności z prawem wydania albo niewydania orzeczenia lub decyzji „we właściwym postępowaniu”. W każdym wypadku chodzi o osobne, szczegółowo uregulowane postępowanie, nie zaś postępowanie przed Sądem rozpoznającym roszczenie odszkodowawcze. Tym samym zwrot dotyczący „stwierdzenia niezgodności z prawem we właściwym postępowaniu” ma analogiczne znaczenie w przepisach art. 417 ¹ § 1 k.c., art. 417 ¹ § 2 k.c. i art. 417 ¹ § 3 k.c. Potwierdzeniem prawidłowości takiego rozumienia analizowanego zwrotu jest brzmienie art. 417 ¹ § 4 k.c., który przewiduje, że „ jeżeli szkoda została wyrządzona przez niewydanie aktu normatywnego, którego obowiązek wydania przewiduje przepis prawa, niezgodność z prawem niewydania tego aktu stwierdza sąd rozpoznający sprawę o naprawienie szkody”. Tym samym zamysł ustawodawcy, który uchwalił wszystkie jednostki redakcyjne art. 417 ¹ k.c. jest oczywisty i klarowny – niezgodność z prawem zachowania organu władzy publicznej jest stwierdzana bezpośrednio w procesie odszkodowawczym przez Sąd rozpoznający powództwo odszkodowawcze tylko w sytuacji przewidzianej w art. 417 ¹ § 4 k.c., natomiast w przypadkach uregulowanych w art. 417 ¹ § 1, 2 i 3 k.c. oceny tej nie dokonuje powyższy Sąd, lecz jest ona dokonywana „we właściwym postępowaniu”.

Powyższej oceny nie zmienia odniesienie do „obecnych realiów politycznych i ustrojowych” wskazanych w pkt 50 pozwu (k. 10v-11). Powód wskazuje na dowolność Trybunału Konstytucyjnego w wyborze spraw poddanych pod rozpoznanie i zaległości orzecznicze, które mają sięgać jeszcze 2015 r., co jednak nie mogłoby mieć żadnego znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Przepisy kwestionowane przez powoda zostały wydane w 2020 r., a zatem nie sposób byłoby w ich przypadku mówić o „zaległości w rozpoznaniu”. Przede wszystkim jednak dotychczas do Trybunału Konstytucyjnego nie wpłynął wniosek o zbadanie zgodności z Konstytucją lub ustawą żadnego z przepisów rozporządzeń wskazanych w pkt 2.1 niniejszego uzasadnienia. Wobec tego nawet gdyby zarzuty powoda miały być zasadne, to nie miałoby to żadnego znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Rejonowy stwierdził, że w niniejszej sprawie nie zaszła przesłanka do zastosowania art. 417 ¹ § 1 k.c. w postaci stwierdzenia we właściwym postępowaniu niezgodności tego aktu z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą przepisów rozporządzeń wskazanych w pkt 2.1 niniejszego uzasadnienia.

3. Art. 77 ust. 1 Konstytucji RP.

Jako alternatywną w stosunku do art. 417 ¹ § 1 k.c. podstawę prawną dochodzonego pozwem odszkodowania powód wskazał art. 77 ust. 1 Konstytucji RP. Tymczasem " ze względu przede wszystkim na zbyt duży stopień ogólności, art. 77 ust. 1 Konstytucji nie może stanowić samodzielnej podstawy odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkody wyrządzone przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej." (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 lipca 2006 r., I CSK 125/06, (...) numer 304540).

Niemniej jednak, nawet w razie przyjęcie, że wskazany przepis Konstytucji RP może stanowić samodzielną podstawę roszczenia odszkodowawczego, w niniejszej sprawie nie zachodzą podstawy do zastosowania tego przepisu. Przepis ten przewiduje mianowicie następujące przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej, to jest: działanie organu władzy publicznej, niezgodność tego działania z prawem, powstanie szkody i związek przyczynowy pomiędzy wspomnianym działaniem organu władzy publicznej a powstaniem szkody.

W niniejszej sprawie miało miejsce określone działanie organów władzy publicznej, które przejawiało się w wydaniu wspomnianych wcześniej rozporządzeń przez Radę Ministrów i Ministra Zdrowia. Działanie to spowodowało powstanie szkody po stronie powoda, która pozostawała z nim w związku przyczynowym – co zostało szczegółowo wyjaśnione w pkt 2.2 i 2.3 niniejszego uzasadnienia. Jednak pomimo tego nie zachodziła ostatnia z przesłanek do zastosowania art. 77 ust. 1 Konstytucji RP, to jest brak podstaw do stwierdzenia, że wskazane działanie organów władzy publicznej było niezgodne z prawem. Mianowicie w niniejszej sprawie jako „działanie niezgodne z prawem” należałoby uznać wydanie rozporządzeń, które były sprzeczne z Konstytucją lub ustawą – a zatem przesłanka ta powinna być rozumiana w sposób jednakowy jak wydanie aktu normatywnego, którego niezgodność z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą stwierdzono we właściwym postępowaniu w rozumieniu art. 417 ¹ § 1 k.c. W rezultacie brak wystąpienia tej przesłanki (która nie miała miejsca z przyczyn wyjaśnionych w pkt 2.4 niniejszego uzasadnienia) implikuje brak sprzeczności z prawem w rozumieniu art. 77 ust. 1 Konstytucji RP. Sąd Rejonowy stoi na stanowisku, że cywilna odpowiedzialność odszkodowawcza Skarbu Państwa za naruszenie prawa przez organy władzy publicznej została kompleksowo uregulowana w art. 417 k.c. i 417 ¹ k.c., a wobec tego przesłanki zastosowania art. 77 ust. 1 Konstytucji RP należy oceniać przez pryzmat spełnienia przesłanek powyższych przepisów. Odmienne rozumowanie prowadziłoby w istocie do pozbawienia w art. 417 k.c. i 417 ¹ k.c. jakiejkolwiek wartości normatywnej.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Rejonowy nie dokonywał samodzielnej oceny zgodności przepisów rozporządzeń wskazanych w pkt 2.1 niniejszego uzasadnienia z przepisami ustawy i Konstytucji. Ocena taka byłaby bowiem zbyteczna dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, skoro przesłanką konieczną do zasądzenia na rzecz powoda odszkodowania musiałoby być stwierdzenie braku takiej zgodności „we właściwym postępowaniu”, czyli przez Trybunał Konstytucyjny.

4. Art. 417 ¹ § 4 k.c.

Istotną część pozwu – pkt 8-17 - zajmują rozważania nad zasadnością wprowadzenia stanu klęski żywiołowej w związku z epidemią SARS-CoV-2. Niemniej jednak kwestia tego, czy wprowadzenie tego stanu nadzwyczajnego było dopuszczalne, uzasadnione czy też wymagane nie ma związku z rozstrzygnięciem niniejszej sprawy i wobec tego Sąd nie odniósł się do tych twierdzeń powoda. Mianowicie podstawą roszczenia powoda było powstanie szkody, którą wiązał on z wydaniem przez Ministra Zdrowia i Radę Ministrów rozporządzeń zakazujących czasowo prowadzenia klubów fitness. Tym samym nawet gdyby okoliczności faktyczne uzasadniały wprowadzenie stanu klęski żywiołowej, to ocena ta nie mogłaby wpłynąć na rozstrzygnięcie sprawy, skoro to nie brak wprowadzenia stanu klęski żywiołowej miał doprowadzić do powstania szkody powoda, lecz uchwalenie określonych aktów normatywnych.

Jedynie na marginesie Sąd Rejonowy zauważa, że stan klęski żywiołowej, zgodnie z art. 228 ust. 2 Konstytucji RP i art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie klęski żywiołowej może zostać wprowadzany w drodze rozporządzenia Rady Ministrów. Wobec tego, hipotetycznie, gdyby brak wprowadzenia stanu klęski żywiołowej miał spowodować powstanie szkody po stronie powoda, to wówczas możliwe byłoby rozważenie odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego Skarbu Państwa reprezentowanego przez Radę Ministrów wobec powoda na podstawie art. 417 ¹ § 4 k.c. (na tej podstawie prawnej – odmienne niż w art. 417 ¹ § 1-3 k.c. – nie jest wymagane uzyskanie prejudykatu przez poszkodowanego). Niemniej jednak art. 417 ¹ § 4 k.c. nie mógłby stanowić skutecznej podstawy odszkodowania dochodzonego przez powoda, ponieważ przepis ten przewiduje explicite odpowiedzialność za szkodę, która została wyrządzona „przez niewydanie aktu normatywnego, którego obowiązek wydania przewiduje przepis prawa”. Tymczasem żaden przepis prawa nie przewidywał i nie przewiduje obowiązku wydania rozporządzenia o wprowadzeniu stanu klęski żywiołowej – art. 228 ust. 1 i art. 232 Konstytucji RP wprost wskazują na możliwość, a nie obowiązek, wprowadzenia stanu klęski żywiołowej, o czym świadczy użycie terminu „może zostać wprowadzony” zamiast „wprowadza” lub „powinien zostać wprowadzony”.

Przede wszystkim jednak art. 417 ¹ § 4 k.c. ten nie mógłby w niniejszej sprawie znaleźć zastosowania, bowiem jak już wskazano, powód nie wiązał poniesionej przez siebie szkody z brakiem wprowadzenia stanu klęski żywiołowej, a także takiego związku nie dopatrzył się Sąd Rejonowy.

5. Brak podstaw do zawieszenia postępowania.

Pozwany złożył i wielokrotnie ponawiał wniosek o zawieszenie postępowania na podstawie art. 177 § 1 pkt 3 ^{( 1)} k.p.c. do czasu rozpoznania przez Trybunał Konstytucyjny sprawy pod sygn. akt (...)(nr (...)). Przede wszystkim należy wskazać, że zgodnie z literalnym brzmieniem tego przepisu „ Sąd może zawiesić postępowanie” – a zatem decyzja w przedmiocie tego, czy postępowanie zostanie zawieszone należy do Sądu, inaczej niż w przypadku zawieszenia postępowania z mocy prawa (art. 173 k.p.c.) czy tego obligatoryjnego zawieszenia postępowania (art. 174, 175 ^{( 1)} i 176 k.p.c.).

W każdym jednak razie w niniejszej sprawie nie zachodziła potrzeba zawieszenia postępowania do czasu zakończenia postępowania w sprawie o sygn. akt (...). Postępowanie w tej sprawie zostało zainicjowane wnioskiem Prezesa Rady Ministrów o zbadanie zgodności art. 417 ¹ § 1 k.c., w zakresie w jakim nie wprowadza wymogu stwierdzenia przez Trybunał Konstytucyjny niezgodności rozporządzenia z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą, z art. 2, art. 188 pkt 3 i art. 193 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Z treści powyższego wniosku oraz jego uzasadnienia wynika zatem, że zdaniem wnioskodawcy dopuszczalna jest taka wykładnia art. 417 ¹ § 1 k.c., zgodnie z którą przez „właściwe postepowania”, o którym mowa w tym przepisie, należy rozumieć także postępowanie przed Sądem powszechnym rozpoznającym roszczenie odszkodowawcze. Tymczasem taki sposób wykładni omawianego przepisu byłby błędny z przyczyn, które zostały już wyjaśnione w pkt 2.4 niniejszego uzasadnienia. Wobec tego Sąd Rejonowy stwierdził, że brak jest podstaw do zawieszenia postępowania, które skutkowałoby wyłącznie zbytecznym przedłużeniem tego postępowania.

6. Rozstrzygnięcie.

Z przyczyn wskazanych w punktach 2 i 3 niniejszego uzasadnienia Sąd Rejonowy stwierdził, że nie zachodziły podstawy do zastosowania art. 417 ¹ § 1 k.c. ani art. 77 ust. 1 Konstytucji RP. Wobec tego roszczenie odszkodowawcze powoda nie było oparte na żadnej podstawie prawnej i wobec tego powództwo zostało oddalone.

7. Koszty procesu.

W ocenie Sądu w niniejszej sprawie miał miejsce szczególnie uzasadniony przypadek stanowiący podstawę do odstąpienia od obciążenia powoda kosztami procesu na podstawie art. 102 k.p.c. Niniejsza sprawa ma niewątpliwie charakter precedensowy, bowiem brak jest orzecznictwa Sądów (nawet nieprawomocnych wyroków) dotyczącego przypadków chociażby podobnych. Tym samym powód (niekorzystający z usług profesjonalnego pełnomocnika) wnosząc pozew mógł pozostawać w subiektywnie uzasadnionym przekonaniu o zasadności swojego żądania. Co więcej, postępowanie dowodowe przeprowadzone w niniejszej sprawie wykazało bezsprzecznie, że powód poniósł faktyczną szkodę w związku z czasowym zakazem prowadzenia działalności gospodarczej. Co więcej, wysokość tej szkody wielokrotnie przekraczała kwotę sformułowanego w pozwie żądania. Tym bardziej zatem powód mógł być przeświadczony o zasadności swojego żądania. Wobec tego, mając na uwadze znaczną wysokość szkody faktycznie poniesionej przez powoda oraz wysokie koszty sądowe wyłożone przez niego w niniejszej sprawie (opłata od pozwu i zaliczka na wydatki z tytułu dowodu z opinii biegłego sądowego), dodatkowe obciążanie powoda obowiązkiem zwrotu kosztów procesu na rzecz pozwanego Skarbu Państwa kłóciłoby się z podstawowym poczuciem sprawiedliwości.