Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

Sygn. I C 529/24

UZASADNIENIE WYROKU z dnia 10 kwietnia 2025 roku

I. Wstęp

Powodowie, M. S. (1) i M. S. (2), wnieśli o zasądzenie od pozwanego (...) Bank S.A. z siedzibą w W. kwoty 24 581,08 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 20 marca 2024 roku do dnia zapłaty oraz o zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Dochodzona kwota stanowiła równowartość prowizji pobranej przez Bank w związku z zawarciem przez strony umowy kredytu konsolidacyjnego. Powodowie oparli swoje żądanie na dwóch alternatywnych podstawach prawnych:

1.  Zwrot świadczenia nienależnego (art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c.) z uwagi na abuzywny charakter postanowienia umownego dotyczącego prowizji (art. 385 ¹ § 1 k.c.), które jako takie nie wiązało powodów ex tunc.

2.  Zwrot świadczenia nienależnego (art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c.) wskutek złożenia przez powodów skutecznego oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego (art. 45 ust. 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim – dalej jako „u.k.k.”) z powodu naruszenia przez Pozwanego obowiązków informacyjnych określonych w art. 30 ust. 1 pkt 6, 7, 8, 10 oraz 11 u.k.k.

Pozwany Bank wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie kosztów procesu, kwestionując obie podstawy prawne roszczenia, podnosząc m.in. zarzut przedawnienia roszczenia z tytułu sankcji kredytu darmowego oraz twierdząc, iż umowa została zawarta prawidłowo, a wszelkie informacje, w tym dotyczące prowizji i oprocentowania, zostały powodom należycie przedstawione.

II. Ustalenia faktyczne

W dniu 30 lipca 2019 roku M. S. (1) i M. S. (2) (dalej jako (...) lub (...)) zawarli z (...) Bank S.A. (dalej jako Bank lub „Pozwany”) umowę o kredyt konsolidacyjny nr (...) (dalej jako (...)). Umowa została zawarta za pośrednictwem placówki partnerskiej Banku w B.. Kredytobiorcy są konsumentami w rozumieniu art. 22 ¹ k.c.; nie posiadają specjalistycznej wiedzy z zakresu ekonomii i finansów.

(Dowód: umowa o kredyt konsolidacyjny – k. 53-62, zeznania Powoda M. S. (1) i Powódki M. S. (2) – protokół rozprawy z dnia 10.04.2025 r. – k. 145v-146v)

Zgodnie z §1 ust. 1 Umowy, Bank udzielił Kredytobiorcom kredytu w łącznej wysokości 190 551,01 zł, przeznaczonego na:

1.  potrzeby konsumpcyjne Kredytobiorcy w wysokości 19 195,02 zł;

2.  spłatę zobowiązań kredytowych Kredytobiorcy w łącznej kwocie 146 773,91 zł;

3.  zapłatę kosztów kredytu, w tym prowizji za udzielenie kredytu w wysokości 24 581,08 zł.

Kwota prowizji (24 581,08 zł) nie została nigdy wypłacona Powodom do ich dyspozycji, lecz została pobrana przez Bank w chwili uruchomienia kredytu poprzez jej doliczenie do kwoty zadłużenia.

(Dowód: umowa o kredyt – §1 ust. 1 pkt 3a – k. 53, pozew – k. 1-10, okoliczność bezsporna między stronami, potwierdzona również w zeznaniach Powoda M. S. (1) – protokół rozprawy z dnia 10.04.2025 r. – k. 145v-146)

W § 4 ust. 1 Umowy wskazano, że „Całkowita kwota kredytu wynosi: 165 969,93 zł. Kwota ta nie obejmuje kredytowanych przez Bank kosztów kredytu wskazanych w § 1 ust. 1 pkt 3 niniejszej Umowy”. Całkowita kwota kredytu (165 969,93 zł) odpowiadała sumie środków przeznaczonych na potrzeby konsumpcyjne i spłatę wcześniejszych zobowiązań. Zgodnie z § 1 ust. 4 Umowy, Kredytobiorcy zobowiązali się spłacić „Kwotę udzielonego kredytu, wymienioną w ust. 1 powyżej (tj. 190 551,01 zł) […] wraz z należnymi odsetkami umownymi”. Oprocentowanie kredytu określono jako zmienne, stanowiące sumę stawki referencyjnej WIBOR 3M i stałej marży Banku w wysokości 8,27 p.p. Na dzień zawarcia Umowy oprocentowanie wynosiło 9,99% w stosunku rocznym (§2 ust. 2 i 3 Umowy).

(Dowód: umowa o kredyt – k. 53-55)

Całkowity koszt kredytu na dzień zawarcia Umowy oszacowano na 135 691,60 zł, na co składały się m.in. odsetki umowne w wysokości 111 110,52 zł oraz prowizja za udzielenie kredytu w wysokości 24 581,08 zł (§ 4 ust. 3 Umowy). Rzeczywista Roczna Stopa Oprocentowania ( (...)) została wskazana na poziomie 14,25% (§ 4 ust. 4 Umowy), przy założeniu, że prowizja jest kredytowana.

(Dowód: umowa o kredyt – k. 56)

W § 3 Umowy („Opłaty i prowizje”) wskazano, że Bank pobiera opłaty i prowizje zgodnie z zapisami Umowy oraz Taryfy Opłat i Prowizji, oraz że w trakcie trwania Umowy opłaty i prowizje mogą ulec zmianie (§ 3 ust. 1 i 2). W § 3 ust. 3 Umowy określono warunki, których wystąpienie co najmniej jednego uprawniało Bank do zmiany opłat i prowizji, obejmujące m.in. „zmianę wysokości płacy minimalnej oraz poziomu wskaźników publikowanych przez GUS: inflacji, przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw”, „zmiany cen energii, połączeń telekomunikacyjnych, usług pocztowych”, „zmiany przepisów prawa” czy „zmiany lub wydanie nowych orzeczeń sądowych, orzeczeń organów administracji, zaleceń lub rekomendacji uprawnionych organów”.

(Dowód: umowa o kredyt – § 3 – k. 55)

W dniu zawarcia Umowy, tj. 30 lipca 2019 roku, oboje Powodowie podpisali odrębne oświadczenie dotyczące ryzyka związanego ze zmienną stopą oprocentowania. W oświadczeniu tym znajdowała się deklaracja o poinformowaniu o ryzyku wzrostu oprocentowania i raty oraz tabela symulacyjna, która przedstawiała cztery warianty oprocentowania ( (...) + marża), w tym oprocentowanie z dnia zawarcia umowy (9,99%) oraz oprocentowanie w przypadku wzrostu stawki (...) do poziomów 3%, 5% i 10% (co skutkowałoby oprocentowaniem kredytu odpowiednio 11,27%, 13,27% i 18,27%) wraz z hipotetyczną wysokością miesięcznej raty dla każdego wariantu.

(Dowód: oświadczenia dotyczące ryzyka zmiennej stopy procentowej – k. 63 i 64)

Przed zawarciem Umowy Powodowie byli zapewniani przez pracownika Banku o korzystności oferty i najniższym oprocentowaniu. Powód M. S. (1) zeznał, że zrozumiał, iż oprocentowanie kredytu będzie stałe i był zaskoczony późniejszym wzrostem raty. Mimo podpisania oświadczenia o ryzyku zmiennej stopy procentowej, Powód zeznał, że w dacie podpisania umowy nie wiedział, czym jest WIBOR 3M, pracownik Banku nie wyjaśnił mu mechanizmu jego działania, od czego zależy jego wysokość, ani jakie ryzyka są z nim związane. Proces podpisywania dokumentów był pospieszny, a pracownik jedynie wskazywał miejsca do złożenia podpisów. Powodowie nie mieli możliwości negocjowania warunków umowy. Powód M. S. (1) zeznał również, że nie został poinformowany, iż finansowana prowizja będzie oprocentowana.

(Dowód: zeznania Powoda M. S. (1) – protokół rozprawy z dnia 10.04.2025 r. – k. 145v-146v, zeznania Powódki M. S. (2) – protokół rozprawy z dnia 10.04.2025 r. – k. 146v)

Pismem z dnia 29 lutego 2024 roku doręczonym Pozwanemu w dniu 13 marca 2024 roku, Powodowie, działając przez pełnomocnika, złożyli oświadczenie o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego przewidzianej w art. 45 u.k.k. oraz wezwali Bank do zwrotu pobranej prowizji w kwocie 24 581,08 zł w terminie 7 dni. Bank nie zaspokoił roszczenia Powodów.

(Dowód: oświadczenie o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego wraz z wezwaniem do zapłaty i dowodem nadania oraz wydrukiem z e-monitoringu Poczty Polskiej S.A. – k. 21-24, okoliczność przyznana przez Pozwanego w zakresie faktu otrzymania, kwestionowana co do skutków prawnych i terminu)

Umowa kredytowa jest nadal wykonywana przez Powodów, którzy kontynuują spłatę rat kredytu. Do dnia zamknięcia rozprawy Powodowie spłacili łącznie około 50 000 zł tytułem kapitału i odsetek.

(Dowód: zeznania Powoda M. S. (1) – protokół rozprawy z dnia 10.04.2025 r. – k. 145v-146v, zeznania Powódki M. S. (2) – protokół rozprawy z dnia 10.04.2025 r. – k. 146v)

III. Ocena dowodów

Sąd dał wiarę złożonym do akt dokumentom, w szczególności Umowie o kredyt konsolidacyjny wraz z załącznikami oraz korespondencji stron, albowiem ich autentyczność i treść nie były przez strony kwestionowane, a Sąd nie znalazł podstaw do podważenia ich wiarygodności z urzędu. Dokumenty te stanowiły podstawę do ustalenia warunków zawartej umowy oraz faktu złożenia przez Powodów oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego.

Zeznania Powodów M. S. (1) i M. S. (2) Sąd uznał za wiarygodne w zakresie, w jakim opisywali oni okoliczności towarzyszące zawarciu Umowy, poziom udzielonych im informacji oraz ich subiektywne rozumienie poszczególnych postanowień umownych i zapewnień pracownika Banku. Zeznania te były spójne, logiczne i korespondowały ze sobą. W szczególności Sąd dał wiarę twierdzeniom Powodów, iż nie zostali oni w sposób wyczerpujący i zrozumiały poinformowani o zasadach działania zmiennej stopy procentowej opartej o wskaźnik WIBOR 3M, pomimo podpisania oświadczenia zawierającego tabelę symulacyjną. Jak zeznał Powód M. S. (1), nie rozumiał on istoty tego wskaźnika ani związanych z nim ryzyk, a pracownik Banku nie udzielił mu w tym zakresie wystarczających wyjaśnień, ograniczając się do pospiesznego wskazania miejsc do podpisu. Podobnie Sąd dał wiarę zeznaniom Powoda, iż nie poinformowano go, że finansowana prowizja będzie dodatkowo oprocentowana. Fakt, iż Powodowie są konsumentami nieposiadającymi specjalistycznej wiedzy ekonomicznej, dodatkowo uprawdopodabnia ich wersję wydarzeń dotyczącą ograniczonej możliwości zrozumienia skomplikowanych mechanizmów finansowych bez należytego ich wyjaśnienia przez profesjonalistę, jakim jest Bank.

Sąd miał na uwadze fakt podpisania przez Powodów oświadczeń o ryzyku zmiennej stopy procentowej (k. 63 i 64). Jednakże, w ocenie Sądu, samo przedstawienie tabeli z symulacją wzrostu rat, bez jednoczesnego rzetelnego i zrozumiałego wyjaśnienia konsumentowi, czym jest wskaźnik referencyjny WIBOR, jakie czynniki wpływają na jego kształtowanie, kto jest jego administratorem oraz jakie jest historyczne spektrum jego wahań, nie czyni zadość obowiązkowi informacyjnemu Banku w stopniu pozwalającym konsumentowi na podjęcie w pełni świadomej decyzji. Profesjonalny charakter działalności Banku nakłada na niego szczególne obowiązki w zakresie transparentnego i wyczerpującego informowania konsumentów, zwłaszcza gdy oferuje produkty finansowe oparte na skomplikowanych mechanizmach i obarczone istotnym ryzykiem. Zeznania Powodów wskazują, że ten standard nie został w niniejszej sprawie dochowany.

Argumenty Pozwanego dotyczące prawidłowości zawarcia umowy i należytego poinformowania Powodów Sąd uznał za gołosłowne w świetle zgromadzonego materiału dowodowego, w szczególności wobec wiarygodnych zeznań Powodów. Pozwany, jako profesjonalista, nie przedstawił wystarczających dowodów na to, że w sposób pełny i zrozumiały dla przeciętnego konsumenta wyjaśnił wszelkie aspekty umowy, w tym konsekwencje oprocentowania finansowanej prowizji, rzeczywisty mechanizm i ryzyka związane ze zmienną stopą procentową opartą o WIBOR, a także nie wykazał, by nieostre kryteria zmiany opłat i prowizji były z konsumentami indywidualnie uzgadniane lub by ich zastosowanie nie prowadziło do nadmiernej dowolności po stronie Banku.

W zakresie zarzutu przedawnienia roszczenia z tytułu sankcji kredytu darmowego, Sąd uznał go za niezasadny, o czym szczegółowo w części prawnej uzasadnienia.

IV. Wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości, opierając się na instytucji sankcji kredytu darmowego przewidzianej w art. 45 ust. 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (dalej jako „u.k.k.”). Sąd w zasadniczej mierze podzielił argumentację prawną przedstawioną w tym zakresie w pozwie, uznając ją za trafną i znajdującą oparcie w zgromadzonym materiale dowodowym oraz obowiązujących przepisach. Stwierdzone przez Sąd uchybienia Banku, w szczególności w zakresie informowania o wskaźniku referencyjnym WIBOR 3M oraz innych kluczowych aspektach umowy, potwierdziły zasadność roszczenia powodów.

Zgodnie z art. 45 ust. 1 u.k.k., w przypadku naruszenia przez kredytodawcę art. 29 ust. 1, art. 30 ust. 1 pkt 1-8, 10, 11, 14-17, art. 31-33, art. 33a oraz art. 36a-36c u.k.k., konsument, po złożeniu kredytodawcy pisemnego oświadczenia, zwraca kredyt bez odsetek i innych kosztów kredytu należnych kredytodawcy w terminie i w sposób ustalony w umowie.

Powodowie zarzucili Pozwanemu naruszenie obowiązków informacyjnych określonych w art. 30 ust. 1 pkt 6, 7, 8, 10 oraz 11 u.k.k. Sąd uznał te zarzuty za w pełni uzasadnione, identyfikując następujące, kluczowe naruszenia skutkujące możliwością skorzystania przez Powodów z sankcji kredytu darmowego:

1. Naruszenia związane z oprocentowaniem prowizji i jego konsekwencje dla informacji o kosztach kredytu (art. 30 ust. 1 pkt 6, 7, 8, 10 u.k.k.)

Fundamentalne znaczenie dla oceny sprawy miało ustalenie, iż Pozwany Bank naliczał odsetki umowne nie tylko od kwoty kredytu faktycznie wypłaconej Powodom (tj. sumy środków przeznaczonych na ich potrzeby konsumpcyjne i spłatę wcześniejszych zobowiązań – 165 969,93 zł), ale również od kwoty prowizji za udzielenie kredytu (24 581,08 zł). Prowizja ta, mimo iż stanowiła koszt kredytu, została przez Bank doliczona do salda zadłużenia i nigdy nie została Powodom fizycznie udostępniona jako kwota, którą mogliby swobodnie dysponować. Jak wynika z § 1 ust. 1 i 4 oraz § 4 ust. 1 Umowy, „kwota udzielonego kredytu” (190 551,01 zł), od której naliczano odsetki, obejmowała finansowaną prowizję, podczas gdy „całkowita kwota kredytu” (165 969,93 zł), zdefiniowana w § 4 ust. 1 Umowy, tej prowizji nie zawierała.

Zgodnie z art. 5 pkt 10 u.k.k. (w brzmieniu relewantnym dla zawartej umowy), stopa oprocentowania kredytu to stopa oprocentowania wyrażona jako stałe lub zmienne oprocentowanie stosowane do wypłaconej kwoty na podstawie umowy o kredyt w stosunku rocznym. Oprocentowanie kwoty prowizji, która nie została Kredytobiorcom wypłacona, lecz od razu pobrana przez Bank i doliczona do kapitału podlegającego spłacie wraz z odsetkami, stanowi naruszenie tej ustawowej definicji. Prowizja, jako koszt kredytu (art. 5 pkt 6a u.k.k.), nie jest kwotą wypłaconą konsumentowi do jego dyspozycji. Naliczanie odsetek od tej części „udzielonego kredytu”, która odpowiadała finansowanej prowizji, jest sprzeczne z istotą odsetek jako wynagrodzenia za korzystanie z udostępnionego kapitału i narusza art. 5 pkt 10 u.k.k.

Powyższe pierwotne naruszenie skutkowało całym szeregiem dalszych uchybień obowiązkom informacyjnym z art. 30 ust. 1 u.k.k.:

⚫

Naruszenie art. 30 ust. 1 pkt 6 u.k.k. (stopa oprocentowania kredytu): Skoro Bank zastosował nominalną stopę oprocentowania (9,99% w dniu zawarcia umowy) do kwoty obejmującej również niewypłaconą Powodom prowizję, to wskazana w Umowie stopa oprocentowania nie odzwierciedlała rzeczywistej (efektywnej) stopy oprocentowania zastosowanej do kwoty faktycznie im wypłaconej. Jak zasadnie argumentowali Powodowie, rzeczywista stopa oprocentowania od kwoty wypłaconej była wyższa, co wprowadzało ich w błąd co do faktycznego obciążenia kredytu odsetkami.

⚫

Naruszenie art. 30 ust. 1 pkt 7 u.k.k. ( (...) i całkowita kwota do zapłaty): Nieprawidłowe ustalenie podstawy naliczania odsetek (poprzez wliczenie do niej oprocentowanej prowizji) prowadziło wprost do błędnego wyliczenia całkowitego kosztu kredytu, a w konsekwencji do nieprawidłowego ustalenia i wskazania w Umowie Rzeczywistej Rocznej Stopy Oprocentowania ( (...)) oraz całkowitej kwoty do zapłaty przez konsumenta. (...) wskazane w Umowie na poziomie 14,25% nie odzwierciedlało zatem rzeczywistego, pełnego obciążenia kredytu, co jest równoznaczne z niewskazaniem tej informacji w sposób prawidłowy (por. wyrok (...) z dnia 21 marca 2024 r., C-714/22, E. (...)).

⚫

Naruszenie art. 30 ust. 1 pkt 8 u.k.k. (zasady i terminy spłaty kredytu): Umowa nie przedstawiała w sposób jasny i zrozumiały, że spłacane raty kapitałowo-odsetkowe pokrywają również odsetki naliczane od niewypłaconej Powodom prowizji, co zaburzało transparentność harmonogramu spłat.

⚫

Naruszenie art. 30 ust. 1 pkt 10 u.k.k. (informacja o innych kosztach): Fakt, że kredytowana prowizja sama w sobie generuje dodatkowy, ukryty koszt w postaci odsetek od niej naliczanych przez cały okres kredytowania, nie został Powodom jasno i jednoznacznie zakomunikowany jako odrębny element całkowitego kosztu kredytu.

2. Fundamentalne naruszenia obowiązków informacyjnych dotyczących wskaźnika referencyjnego WIBOR 3M i warunków zmiany oprocentowania (art. 30 ust. 1 pkt 6 u.k.k., art. 29 ust. 3 u.k.k.)

Sąd stwierdził ponadto, iż Pozwany Bank w sposób rażący naruszył obowiązki informacyjne dotyczące kluczowego elementu umowy o kredyt ze zmiennym oprocentowaniem, jakim jest wskaźnik referencyjny WIBOR 3M, stanowiący podstawę ustalania wysokości oprocentowania. Zgodnie z art. 30 ust. 1 pkt 6 u.k.k., umowa o kredyt konsumencki powinna określać stopę oprocentowania kredytu, warunki jej stosowania oraz okresy, warunki i procedury zmiany stopy oprocentowania. Wszystkie te informacje, zgodnie z art. 29 ust. 3 u.k.k., muszą być konsumentowi przedstawione w sposób jednoznaczny i zrozumiały, tak aby umożliwić mu podjęcie świadomej decyzji. Trybunał Sprawiedliwości UE w wyroku z dnia 3 marca 2020 r. w sprawie C-125/18 (G. del M. G.) podkreślił, że warunek umowny dotyczący zmiennej stopy procentowej musi być sformułowany w sposób pozwalający przeciętnemu konsumentowi, który jest właściwie poinformowany oraz dostatecznie uważny i rozsądny, na zrozumienie konkretnego sposobu funkcjonowania mechanizmu obliczania tej stopy oraz na ocenę, na podstawie jasnych i zrozumiałych kryteriów, potencjalnie istotnych konsekwencji ekonomicznych takiego warunku dla jego zobowiązań finansowych.

W ocenie Sądu, Pozwany Bank nie sprostał tym wymogom. Podpisane przez Powodów w dniu 30 lipca 2019 r. „Oświadczenie dotyczące ryzyka zmiennej stopy procentowej”, zawierające symulację zmiany wysokości raty w zależności od hipotetycznego wzrostu wskaźnika WIBOR 3M, nie stanowiło wyczerpującej i należytej informacji o samym wskaźniku i mechanizmie jego zmiany. Z treści tego oświadczenia, ani z samej Umowy (w szczególności z § 2), nie wynikało bowiem w sposób jasny i zrozumiały dla przeciętnego konsumenta:

⚫

kiedy dokładnie, w jakich konkretnych warunkach rynkowych, czy też na skutek jakich zdarzeń lub okoliczności wskaźnik WIBOR 3M może ulec zmianie (poza ogólnym stwierdzeniem, że zmiana następuje w wyniku zmiany stawki WIBOR 3M z przedostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień spłaty raty);

⚫

czym w istocie jest wskaźnik WIBOR 3M, kto jest jego administratorem (w dacie zawarcia umowy administratorem wskaźnika WIBOR był (...) S.A., co nie wynikało z umowy), na jakiej podstawie prawnej i metodologicznej jest on ustalany (np. że jest to wskaźnik kształtowany w oparciu o Regulamin S. Referencyjnych (...) i WIBOR ustalany przez podmiot trzeci względem stron umowy, tj. (...) S.A., a nie np. wskaźnik urzędowy bezpośrednio powiązany ze stopami NBP);

⚫

jaki podmiot sprawuje nadzór nad prawidłowością ustalania tego wskaźnika;

⚫

gdzie publikowane są aktualne wartości wskaźnika oraz jego dane historyczne w sposób umożliwiający konsumentowi samodzielną weryfikację i ocenę ryzyka.

Powyższe braki informacyjne zostały wprost potwierdzone w zeznaniach Powoda M. S. (1), który konsekwentnie twierdził, iż w dacie zawierania umowy nie wiedział, czym jest WIBOR 3M, pracownik Banku nie wyjaśnił mu tych kwestii, nie poinformował o miejscu publikacji wskaźnika, ani o mechanizmach wpływających na jego zmianę. Sąd dał wiarę tym zeznaniom, uznając je za spójne z pozycją Powodów jako przeciętnych konsumentów, nieposiadających specjalistycznej wiedzy finansowej.

Jak trafnie podnoszą niektóre sądy powszechne w swoim orzecznictwie, analizując podobne stany faktyczne (por. np. wnikliwe analizy dotyczące obowiązku informacyjnego w kontekście WIBOR zawarte w uzasadnieniach wyroków Sądu Okręgowego w Suwałkach z dnia 22 stycznia 2025 r., sygn. akt I C 332/24 oraz z dnia 4 października 2024 r., sygn. akt I C 217/24 publ. w Portalu orzeczeń sądów powszechnych: https://orzeczenia.ms.gov.pl/), samo przedstawienie symulacji wzrostu raty bez gruntownego wyjaśnienia natury wskaźnika referencyjnego, jego pochodzenia (administrowanego przez podmiot prywatny, jakim jest (...) S.A., na podstawie własnego regulaminu), metody jego ustalania (tzw. fixing oparty na deklaracjach banków) oraz historycznej zmienności i czynników ryzyka (w tym potencjalnej podatności na manipulacje, co sygnalizowała preambuła Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) (...) – tzw. Rozporządzenia (...)), nie wyczerpuje obowiązku informacyjnego banku. Konsument musi otrzymać informacje wystarczające do podjęcia świadomej i rozważnej decyzji, rozumiejąc nie tylko potencjalną wysokość raty, ale również mechanizm kształtowania oprocentowania, na który nie ma wpływu, a który jest determinowany przez czynniki zewnętrzne, nie zawsze dla niego w pełni transparentne.

Posłużenie się w umowie z konsumentem wskaźnikiem referencyjnym, którego istota, sposób ustalania i ryzyka z nim związane nie zostały należycie wyjaśnione, stanowi istotne naruszenie obowiązku informacyjnego, o którym mowa w art. 30 ust. 1 pkt 6 u.k.k. (w zakresie warunków stosowania i zmiany stopy oprocentowania) oraz ogólnego obowiązku z art. 29 ust. 3 u.k.k. (udzielania informacji w sposób jednoznaczny i zrozumiały). Uchybienia te uniemożliwiły Powodom pełną i świadomą ocenę skutków ekonomicznych zaciąganego zobowiązania.

3. Naruszenie dotyczące warunków zmiany opłat i prowizji (art. 30 ust. 1 pkt 10 u.k.k.)

Sąd uznał również za zasadny zarzut Powodów dotyczący naruszenia przez Bank obowiązku informacyjnego określonego w art. 30 ust. 1 pkt 10 u.k.k. Przepis ten nakazuje podanie w umowie informacji o opłatach i prowizjach (innych niż oprocentowanie czy opłaty za rachunek niezbędny do obsługi kredytu) oraz warunkach zmiany tych opłat i prowizji. Postanowienia § 3 ust. 3 Umowy, określające przesłanki uprawniające Bank do zmiany opłat i prowizji, odwoływały się do kryteriów o charakterze nieostrym i zbyt ogólnym (np. „zmiana inflacji”, „zmiana cen energii”, „zmiany przepisów prawa”, „zmiany lub wydanie nowych orzeczeń sądowych, orzeczeń organów administracji, zaleceń lub rekomendacji uprawnionych organów”). Taki sposób sformułowania warunków zmiany opłat nie pozwalał konsumentowi na przewidzenie, w jakich konkretnie okolicznościach i w jakim zakresie opłaty te mogą wzrosnąć. Przyznawało to Bankowi znaczną, w istocie jednostronną, dyskrecję w kształtowaniu wysokości tych kosztów w trakcie trwania umowy, co naruszało wymóg transparentności i przewidywalności warunków umownych dla konsumenta.

4. Potencjalna nieważność umowy w świetle art. 69 Prawa bankowego oraz art. 30 ust. 1 pkt 6 ustawy o kredycie konsumenckim i art. 58 k.c. (uwagi na marginesie)

Sąd dostrzega, iż fundamentalne braki informacyjne dotyczące wskaźnika referencyjnego WIBOR 3M, w szczególności brak precyzyjnego określenia w Umowie zasad jego ustalania oraz brak jednoznacznego odwołania do wiążącego strony Regulaminu S. Referencyjnych (...) i WIBOR (ustalanego przez (...) S.A. jako podmiot trzeci i niezałączonego do Umowy ani w niej szczegółowo omówionego), mogą rodzić uzasadnione wątpliwości co do spełnienia przez Umowę wymogów określonych w art. 69 ust. 2 pkt 5 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe, a uszczegółowionych w art. 30 ust. 1 pkt 6 ustawy o kredycie konsumenckim. Pierwszy z powołanych przepisów stanowi, że umowa kredytu powinna określać m.in. „wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany”. Z kolei art. 30 ust. 1 pkt 6 ustawy o kredycie konsumenckim uszczegóławia ten wymóg w odniesieniu do kredytów udzielanych konsumentom, nakładając na kredytodawcę (w tym bank) obowiązek podania bardziej detalicznych informacji. Wskazuje bowiem, że umowa o kredyt konsumencki powinna określać „stopę oprocentowania kredytu, warunki stosowania tej stopy, a także okresy, warunki i procedury zmiany stopy oprocentowania wraz z podaniem indeksu lub stopy referencyjnej, o ile ma zastosowanie do pierwotnej stopy oprocentowania kredytu …”.

Jeżeli zasady zmiany oprocentowania, kluczowe dla określenia wysokości świadczenia kredytobiorcy, nie są w umowie określone w sposób precyzyjny, weryfikowalny i zrozumiały dla konsumenta, lecz opierają się na mechanizmie (WIBOR), którego działanie i podstawa regulacyjna ( (...) S.A.) nie zostały konsumentowi w ramach umowy przedstawione i udostępnione, w ocenie Sądu można argumentować, że essentialia negotii umowy kredytu w zakresie oprocentowania nie zostały określone z zachowaniem wymogów ustawowych dotyczących transparentności i kompletności informacji. Czynność prawna sprzeczna z ustawą, zgodnie z art. 58 § 1 k.c. , jest nieważna. Stwierdzenie tak daleko idących wad umowy mogłoby zatem prowadzić do wniosku o jej całkowitej nieważności. Sąd podkreśla jednak, że Powodowie w niniejszym postępowaniu dochodzili wyłącznie zwrotu pobranej prowizji, opierając swoje żądanie m.in. na sankcji kredytu darmowego, a nie wnosili o ustalenie nieważności całej umowy. Sąd jest zaś związany żądaniem pozwu (art. 321 § 1 k.p.c.) i nie może orzekać ponad zgłoszone żądanie. Dlatego też powyższe uwagi dotyczące potencjalnej nieważności umowy Sąd czyni jedynie na marginesie, wskazując na powagę stwierdzonych uchybień, które dodatkowo wzmacniają zasadność zastosowania sankcji chroniących konsumenta.

5. Skuteczność oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego i zarzut przedawnienia

Stwierdzone powyżej, liczne i istotne naruszenia obowiązków informacyjnych (dotyczące zarówno oprocentowania prowizji i jego konsekwencji dla (...) oraz całkowitego kosztu kredytu, fundamentalnych informacji o wskaźniku WIBOR 3M, jak i niejasnych warunków zmiany innych opłat i prowizji) uprawniały Powodów do skorzystania z sankcji kredytu darmowego przewidzianej w art. 45 ust. 1 u.k.k. Powodowie złożyli stosowne oświadczenie Pozwanemu pismem doręczonym w dniu 13 marca 2024 roku.

Pozwany podniósł zarzut wygaśnięcia uprawnienia Powodów do skorzystania z sankcji kredytu darmowego z uwagi na upływ terminu określonego w art. 45 ust. 5 u.k.k., który stanowi, że uprawnienie to wygasa po upływie roku od dnia wykonania umowy. Pozwany zdaje się interpretować „dzień wykonania umowy” jako dzień wypłaty kredytu. Taka interpretacja jest jednak błędna. Zgodnie z dominującym poglądem w orzecznictwie i doktrynie, termin „wykonanie umowy” w rozumieniu art. 45 ust. 5 u.k.k. oznacza całkowite spełnienie wszystkich świadczeń wynikających z umowy przez obie strony. W przypadku umowy kredytu, wykonanie umowy przez konsumenta następuje z chwilą ostatecznej spłaty całości zadłużenia (por. m.in. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 1 lipca 2019 r., V ACa 118/18, publ. LEX nr 2706625). Skoro Powodowie, co było bezsporne i co potwierdzili w swoich zeznaniach, nadal wykonują Umowę i spłacają kredyt, roczny termin do złożenia oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego nie rozpoczął jeszcze biegu, a zatem oświadczenie Powodów było w pełni skuteczne. Zarzut Pozwanego Sąd uznał za całkowicie bezzasadny.

6. Konsekwencje sankcji kredytu darmowego

Skutkiem skutecznego złożenia oświadczenia o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego jest to, że Kredytobiorcy są zobowiązani do zwrotu wyłącznie kwoty faktycznie wypłaconego im kapitału, tj. całkowitej kwoty kredytu w rozumieniu art. 5 pkt 7 u.k.k. (w niniejszej sprawie 165 969,93 zł), bez obowiązku zapłaty odsetek oraz innych kosztów kredytu należnych kredytodawcy. Prowizja za udzielenie kredytu w kwocie 24 581,08 zł, jako jeden z „innych kosztów kredytu”, stała się zatem świadczeniem nienależnym w rozumieniu art. 410 § 2 k.c. (odpadła podstawa prawna świadczenia – condictio causa finita). Bank, pobierając tę prowizję poprzez jej doliczenie do salda zadłużenia, uzyskał korzyść majątkową bez podstawy prawnej. Żądanie zwrotu tej kwoty było więc w pełni uzasadnione na podstawie art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c.

Odsetki ustawowe za opóźnienie od zasądzonej kwoty Sąd zasądził zgodnie z żądaniem pozwu od dnia 20 marca 2024 roku, tj. od dnia następnego po upływie 7-dniowego terminu wyznaczonego Pozwanemu w wezwaniu do zapłaty, zgodnie z art. 481 § 1 k.c. w zw. z art. 455 k.c.

Mając na uwadze całokształt stwierdzonych naruszeń obowiązków informacyjnych przez Pozwany Bank, Sąd uznał, że podstawa roszczenia oparta na sankcji kredytu darmowego jest w pełni zasadna i wystarczająca do uwzględnienia powództwa w całości.

V. Rozstrzygnięcie o kosztach procesu

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i § 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sporu. Skoro Pozwany przegrał proces w całości, zobowiązany jest zwrócić Powodom poniesione przez nich koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw. Na koszty te złożyły się: opłata sądowa od pozwu w kwocie 1 000 zł oraz koszty zastępstwa procesowego w kwocie 3 600 zł, ustalone na podstawie § 2 pkt 5 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych, a także opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł. Łącznie zasądzono kwotę 4 617,00 zł. Odsetki ustawowe za opóźnienie od zasądzonych kosztów zastępstwa procesowego Sąd zasądził od dnia uprawomocnienia się orzeczenia na podstawie art. 98 § 1 ¹ k.p.c.

Mając powyższe na uwadze, Sąd orzekł jak w sentencji wyroku.

sędzia Radosław Kopeć