Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

POSTANOWIENIE

Dnia 7 czerwca 2021 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie, XXVIII Wydział Cywilny w następującym składzie:

Przewodniczący: Sędzia Tomasz Niewiadomski

po rozpoznaniu w dniu 7 czerwca 2021 roku w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym

w sprawie z powództwa A. M. i K. M.

przeciwko (...) Bankowi (...) spółce akcyjnej z siedzibą w W.

o ustalenie i zapłatę (symbol 049cf)

wniosku powodów o udzielenie zabezpieczenia

postanawia:

I.  udzielić zabezpieczenia roszczenia powodów o ustalenie nieważności umowy kredytu (...) nr (...) zawartej w dniu 13 czerwca 2008 roku poprzez wzajemne unormowanie praw i obowiązków stron polegające na wstrzymaniu obowiązku dokonywania przez powodów spłaty rat ww. kredytu w wysokości i terminach określonym w ww. umowie – od dnia wydania niniejszego postanowienia do dnia uprawomocnienia się orzeczenia kończącego postępowanie w niniejszej sprawie;

II.  w pozostałym zakresie wniosek oddalić.

Sygn. akt XXVIII C 1778/21

UZASADNIENIE

postanowienia z 7 czerwca 2021 roku

W dniu 24 marca 2021 roku do tut. Sądu wpłynął pozew w którym powodowie – A. M. i K. M., domagali się zasądzenia od pozwanego – (...) Banku (...) spółki akcyjnej z siedzibą w W., kwot po 136 155,74 złotych dla każdego z powodów z osobna wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie okres od dnia 23 marca 2021 roku do dnia zapłaty. Przedmiotem żądania zawartego w pozwie było także stwierdzenie przez Sąd, że umowa kredytu (...) nr (...), denominowanego do franka szwajcarskiego, zawarta w dniu 13 czerwca 2008 roku pomiędzy powodami a (...) Bankiem (...) spółką akcyjną z siedzibą w W. - jest nieważna ex tunc.

Następnie powodowie w dniu 22 czerwca 2021 r. złożyli do tut. Sądu wniosek o udzielenie zabezpieczenia roszczenia o ustalenie nieważności ww. umowy poprzez unormowanie praw i obowiązków stron postępowania na czas trwania postępowania poprzez:

a.  wstrzymanie obowiązku powodów uiszczania rat w związku z umową kredytu (...) nr (...), denominowanego do franka szwajcarskiego, zawartą w dniu 13 czerwca 2008 roku – od dnia wydania postanowienia w przedmiocie zabezpieczenia do dnia uprawomocnienia się orzeczenia kończącego postępowanie w niniejszej sprawie,

b.  zakazanie pozwanemu złożenia powodom oświadczenia o wypowiedzenia ww. umowy - od dnia wydania postanowienia o zabezpieczeniu do dnia uprawomocnienia się orzeczenia kończącego postępowanie w niniejszej sprawie,

c.  zakazanie pozwanemu przekazywania do Biura (...) S.A., Biura (...) S.A. oraz innych podobnych podmiotów informacji o niedokonywaniu przez powodów spłat rat kredytu w okresie od dnia wydania postanowienia w przedmiocie zabezpieczenia do dnia uprawomocnienia się orzeczenia kończącego postępowanie w niniejszej sprawie.

Uzasadnienie wniosku o zabezpieczenie składało się z czterech części. W pierwszej z nich powodowie określili podstawę prawną żądania udzielenia zabezpieczenia wskazując na art. 730 § 1 i § 2 kpc oraz art. 730 ¹ § 1 i 2 kpc.

W drugiej części powodowie przedstawili okoliczności mające uprawdopodobnić ich roszczenie względem pozwanego. Wskazali w niej przede wszystkim na naruszenie istoty stosunku zobowiązaniowego poprzez wprowadzenie elementu nadrzędności pozwanego wobec powodów objawiającego się brakiem obiektywnych zasad ustalenia kwoty kredytu podlegającej spłacie. Strona powodowa podniosła także zarzut niezgodności określonych postanowień umowy z art. 69 ustawy Prawo bankowe i art. 353 ¹ kc, co w konsekwencji skutkuje nieważnością całej umowy na podstawie art. 58 kc.

W trzeciej części, odnosząc się do kwestii interesu prawnego, powodowie podnieśli, że w przypadku stwierdzenia nieważności umowy dalsze spłacanie rat kredytu na rzecz pozwanego będzie prowadziło do zwiększenia skali bezpodstawnego wzbogacenia po stronie pozwanego. Wskazali przy tym, że suma kwot zapłaconych przez powodów pozwanemu w wykonaniu ww. umowy przewyższyła już kwotę udzielonego kredytu. Strona powodowa wskazała także na okoliczność, iż udzielenie zabezpieczenia spowoduje, że w przypadku uwzględnienia jej roszczenia głównego nie wytoczy ona dodatkowego powództwa przeciwko pozwanemu z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia o zwrot rat spłacanych w toku postępowania.

Na koniec swojej argumentacji powodowie ponieśli także, że w ich ocenie sposób wnioskowanego zabezpieczenia jest adekwatny do zakresu żądania pozwu ( wniosek k. 189 - 192).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Wniosek o zabezpieczenie jest zasadny w części dotyczącej zwolnienia powodów z obowiązku uiszczania rat w związku z umową kredytu (...) nr (...), denominowanego do franka szwajcarskiego, zawartej w dniu 13 czerwca 2008 roku. W pozostałym zakresie wniosek nie jest zasadny i jako taki nie zasługuje na uwzględnienie.

Należy wskazać, iż zgodnie z art. 730 ¹ § 1 kpc udzielenia zabezpieczenia może żądać każda strona lub uczestnik postępowania, jeżeli uprawdopodobni roszczenie oraz interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia. Okoliczności te muszą być spełnione łącznie, zatem brak uprawdopodobnienia którejkolwiek z nich uniemożliwia uwzględnienie wniosku.

Interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia istnieje wtedy, gdy brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie.

Instytucja uprawdopodobnienia odnosi się do sytuacji, w których ustawa procesowa nie wymaga ustalenia twierdzeń o faktach przy pomocy dowodów, lecz zadawala się mniejszym stopniem pewności. Uprawdopodobnienie może być przeprowadzone przez sąd przy użyciu środków, które uzna za właściwe, nie wyłączając środków dowodowych. Przy uprawdopodobnieniu nie jest jednak konieczne zachowanie szczególnych przepisów o postępowaniu dowodowym (art. 243 kpc). Uprawdopodobnienie, w odróżnieniu od dowodu, nie daje zatem pewności co do prawdziwości twierdzenia o istnieniu konkretnego roszczenia, ale sprawia, że twierdzenie to staje się prawdopodobne (podobnie Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w uzasadnieniu postanowienia z dnia 13 lutego 2012 roku, I ACz 270/12, LEX nr 1111997; M. Iżykowski: Charakterystyka prawna uprawdopodobnienia w postępowaniu cywilnym, Nowe Prawo 1980, nr 3, str. 71).

Do uprawdopodobnienia twierdzeń w postępowaniu zabezpieczającym odnoszą się ogólne reguły dotyczące uprawdopodobnienia stosowane w postępowaniu cywilnym. Wykazanie prawdopodobieństwa roszczenia może być przeprowadzone za pomocą takich niesformalizowanych środków, jak: pisemne oświadczenia osób trzecich, nieformalne przesłuchanie stron lub strony bądź świadków, dokumenty itp. Sąd winien mieć jednak na uwadze zgromadzony w sprawie materiał dowodowy. Z kolei przy wyborze sposobu zabezpieczenia sąd uwzględni interesy stron lub uczestników postępowania w takiej mierze, aby uprawnionemu zapewnić należytą ochronę prawną, a obowiązanego nie obciążać ponad potrzebę.

Z kolei art. 755 § 1 pkt 1 kpc stanowi, iż jeżeli przedmiotem zabezpieczenia nie jest roszczenie pieniężne, sąd udziela zabezpieczenia w taki sposób, jaki stosownie do okoliczności uzna za odpowiedni, nie wyłączając sposobów przewidzianych dla zabezpieczenia roszczeń pieniężnych. W szczególności sąd może unormować prawa i obowiązki stron lub uczestników postępowania na czas trwania postępowania . Nie ulega wątpliwości, iż powództwo o ustalenie nieważności umowy kredytowej ma charakter niepieniężny, a zatem z mocy ww. przepisu możliwe jest unormowanie praw i obowiązków stron na czas trwania takiego postępowania.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy, należało stwierdzić, iż powodowie uprawdopodobnili roszczenie o ustalenie nieważności umowy kredytu (...) nr (...), denominowanego do franka szwajcarskiego, zawartej w dniu 13 czerwca 2008 roku pomiędzy nimi a (...) Bankiem (...) spółką akcyjną z siedzibą w W.. Z treści tej umowy kredytu wynika, że na jej mocy pozwany udzielił powodom kredytu w kwocie 126 693,30 franków szwajcarskich (CHF), denominowanego do kursu PLN (§ 2 ust. 1). Okres kredytowania zgodnie z umową trwa 359 miesięcy (§ 2 ust. 4). Przeznaczeniem kredytu było sfinansowanie nabycia spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego na potrzeby własne (§ 2 ust. 2). Umowa przewidywała wypłatę całego kredytu w postaci jednorazowego przelewu na rachunek zbywcy prawa (§ 6 ust. 2 i 3). Kredyt był oprocentowany według zmiennej stopy procentowej ustalanej na podstawie stawki LIBOR 3-miesięczny „(…) publikowanej odpowiednio o godz. 11:00 (...) lub 11:00 na stronie informacyjnej R., w drugim dniu poprzedzającym dzień rozpoczynający pierwszy i kolejne trzymiesięczne okresy obowiązywania stawki referencyjnej, zaokrąglonej według matematycznych zasad do czterech miejsc po przecinku”(…) (§ 7 ust. 1 części ogólnej umowy). Tak ustalona stawka LIBOR 3-miesięczny była powiększona o stałą marżę banku wynoszącą 2,6 punktów procentowych, a obie te stawki po zsumowaniu dawały łączną stawkę oprocentowania kredytu – na dzień zawarcia umowy było to 6,3833 % w stosunku rocznym (§ 2 ust. 8). W umowie kredytu przewidziano, że spłata kredytu będzie następować w ratach annuitetowych w wysokości wynikającej z zawiadomienia wystosowanego przez pozwany bank (§ 21 ust. 3). W przypadku dokonywania spłat zadłużenia z rachunku oszczędnościowo rozliczeniowego ( (...)) środki miały być pobierane w walucie polskiej w wysokości stanowiącej równowartość kwoty kredytu lub raty spłaty kredytu w walucie wymienialnej, w której udzielony jest kredyt, przy zastosowaniu kursu sprzedaży dla dewiz obowiązującego w (...) Bank (...) S.A. w piętnastym dniu każdego miesiąca (§ 22 ust. 2 części ogólnej umowy, § 7 ust. 5 części szczególnej umowy. W umowie ani w jej części ogólnej nie określono przy tym zasad ustalania kursów waluty indeksacyjnej w tabelach kursowych banku.

Przywołane wyżej postanowienia umowne nie odwołują się więc do ustalanych w sposób neutralny kursów CHF czy jakichś obiektywnych wskaźników, na które żadna ze stron nie ma wpływu. Zasady ustalania kursów zostały natomiast przekazane do wyłącznych uprawnień pozwanego, nie określając bliżej kryteriów ustalania ich wysokości.

Tymczasem w orzecznictwie sądów polskich przyjmuje się, że w świetle takich postanowień umownych, bank może jednostronnie i arbitralnie modyfikować wskaźniki, według których obliczana jest zarówno wysokość kapitału kredytu ( wypłaconej kwoty kredytu) i świadczeń kredytobiorcy ( rat kredytowych). Denominacja kredytu na podstawie przedmiotowej umowy odbywa się w oparciu o tabele kursowe sporządzane przez pozwanego i to uprawnienie banku do określania wysokości kursów CHF na gruncie zawartej umowy nie doznaje formalnie żadnych określonych ograniczeń. Powszechnie przyjmuje się natomiast, że tego rodzaju klauzule umowne przewidujące stosowanie takiego mechanizmu (zarówno w przypadku kredytów indeksowanych, jak i denominowanych) stanowią niedozwolone postanowienia umowne w rozumieniu art. 385 ^{( 1)} kc ( vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 22 września 2020 roku, V ACa 143/20, Legalius nr (...), wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 12 marca 2020 roku, I ACa 257/19, Legalis nr 2331056), konsekwencją czego jest konieczność uznania umowy za nieważną (podobnie uznał Sąd Najwyższy w wyroku z 11 grudnia 2019 roku, V CSK 382/18, Legalis nr 2277328; Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 13 listopada 2019 roku, I ACa 674/18, Legalis nr 2288617, w wyroku z 4 września 2020 roku, V ACa 44/19, Legalis nr 2502627, z dnia 13 listopada 2019 roku, I ACa 268/19, 2282846; z dnia 23 października 2019 roku, V ACa 567/18, Legalis nr 2271446, z dnia 29 stycznia 2020 roku, I ACa 67/19, Legalis nr 2292747 oraz Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 20 lutego 2020 roku, I ACa 635/19, OSA 2020/2/5.). Ich skutkiem jest wyeliminowanie klauzuli przewidującej przeliczanie kwoty wyrażonej w umowie w CHF na PLN z umowy, która nie może być zastąpiona innymi przepisami, co w efekcie prowadzi do nieważności umowy.

Na potrzeby rozpoznania wniosku o zabezpieczenie Sąd uznał zatem, iż powodowie uprawdopodobnili swoje roszczenia o ustalenie nieważności ww. umowy. Należy tu mieć na względzie, że uprawdopodobnienie jest łagodniejszym od udowodnienia środkiem procesowym i nie przesądza w żadnym razie o treści ostatecznego rozstrzygnięcia w sprawie, dla którego istotne jest udowodnienie dochodzonych roszczeń.

W ocenie Sądu powodowie uprawdopodobnili także posiadanie interesu prawnego w zwolnieniu ich z obowiązku uiszczania rat w związku z umową kredytu (...) nr (...), denominowanego do franka szwajcarskiego, zawartej w dniu 13 czerwca 2008 roku – aż do momentu prawomocnego zakończenia niniejszej sprawy.

Jak wskazano wyżej - interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia istnieje wtedy, gdy brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie. Przepis ten powinien być wykładany w sposób zapewniający maksymalne zastosowanie regulacji płynących z prawa europejskiego w tym Dyrektywy 93/13, której implementacją są polskie przepisy art. 385 ¹ i następne kc. Rozważane regulacje zmierzają do zaniechania stosowania przez przedsiębiorców niedozwolonych postanowień umownych, w tym do zapewnienia pełnej restytucji świadczeń spełnionych na podstawie takich warunków (por wyrok TSUE w sprawie C-154/15). W wyroku C-407/18 TSUE wskazał, że niezgodne z przepisami powołanej dyrektywy są regulacje krajowe, które uniemożliwiają sądowi zawieszenie postępowania egzekucyjnego do czasu zbadania podniesionych przez konsumenta zarzutów abuzywności umowy. Skoro zgodnie z powołanym orzeczeniem dopuszczalne jest zabezpieczenie roszczenia konsumenta poprzez zawieszenie postępowania egzekucyjnego zmierzającego do wykonania potencjalnie abuzywnych postanowień umowy, to tym bardziej dopuszczalne jest czasowe wstrzymanie wykonywania umowy tego rodzaju.

Celem postępowania w sprawie niniejszej jest nie tylko sądowe zbadanie czy zachodzi nieważność umowy na skutek niezgodności jej postanowień z art. 69 Prawa bankowego i usunięcia z niej klauzul abuzywnych, ale także definitywne rozwiązanie powstałych na tym tle sporów pomiędzy stronami. Wstępna analiza pozwu wskazuje, iż powodowie uprawdopodobnili takie roszczenie. Otrzymali oni kredyt w wysokości 259 480,55 złotych. Spłacili do tej pory kwotę wynoszącą 272 311,48 złotych, która przekracza wartość udzielonego kredytu. Odmowa zabezpieczenia oznaczałaby zatem zezwolenie Sądu na realizację potencjalnie nieważnej umowy i teoretycznie mogłaby skutkować koniecznością wytoczenia kolejnego powództwa o zapłatę, aby zrealizować w pełni skutek restytucyjny związany z uznaniem określonych postanowień za abuzywne. Jak słusznie zauważyła strona powodowa - uregulowanie stosunków między stronami na czas trwania procesu polegające na wstrzymaniu obowiązku spłaty rat, które z racji nieważności umowy nie są należne, pozwala na uniknięcie kolejnego procesu o ich zwrot. Taki proces należałoby traktować jako poważne utrudnienie realizacji celu niniejszego postępowania, którym jest przecież definitywne rozstrzygnięcie sporu pomiędzy stronami.

W pozostałym zakresie wniosek podlega oddaleniu jako oczywiście bezzasadny. Nie uszła uwadze Sądu pewna niekonsekwencja powodów w zakresie jednego ze sposobów wnioskowanego zabezpieczenia. Z jednej strony twierdzą oni, że zawarta przez nią ww. umowa kredytu jest nieważna, a z drugiej strony domagają się oni nałożenia na pozwanego zakazu jej wypowiadania. Skoro umowa jest nieważna ex lege, to zbędny jest ewentualny zakaz jej wypowiadania. Nie do zaakceptowania jest pogląd zakładający możliwość nałożenia w trybie zabezpieczenia zakazu wypowiadania umowy, tym bardzie takiej, co do której twierdzi się, że jest nieważna.

Poza tym należy pamiętać, iż podstawą wypowiedzenia ww. umowy mogą być inne okoliczności niż tylko brak spłaty rat kredytu – co wynika z treści § 40 części ogólnej tej umowy. Zatem ustanawianie generalnego zakazu wypowiadania ww. umowy byłoby zdecydowanie zbyt daleko idącą ingerencją Sądu i obciążaniem pozwanego ponad potrzebę w rozumieniu do art. 730 ¹ § 3 kpc.

Sąd nie mógł także zakazać pozwanemu przekazywania informacji do biur informacji kredytowej na temat stanu realizacji kredytu gdyż byłoby to sprzeczne z treścią art. 105 ust. 4i ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku – Prawo bankowe (tj. Dz. U. z 2020 roku, poz. 1896 ze zm.). Z treści pkt I postanowienia wynika wręcz obowiązek pozwanego przekazania do podmiotów wskazanych w art. 105 ust. 4 ww. ustawy danych o tym, że spłata ww. kredytu uległa zawieszeniu na mocy niniejszego postanowienia Sądu. Brak dokonywania spłat nie może być podstawą skutecznego wypowiedzenia ww. umowy skoro Sąd zawiesił ten obowiązek. Zatem skutek ten wynika już z treści pkt. I sentencji postanowienia.

Reasumując należy stwierdzić, iż wniosek o zabezpieczenie zasługiwał jedynie na częściowe uwzględnienie. Powodowie nie wykazali bowiem, iż brak zabezpieczenia ponad sposób określony w sentencji postanowienia - w jakikolwiek uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie. Mając na uwadze powyższe okoliczności, na podstawie art. 730 i art. 730 ¹ kpc, Sąd orzekł jak w sentencji.

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)