Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 maja 2025 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie XXVIII Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: sędzia del. Michał Maj

Protokolant: protokolant sądowy Emilia Zadrożna

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 26 maja 2025 roku w Warszawie

sprawy z powództwa Banku (...) S.A. z siedzibą w W.

przeciwko J. C.

o zapłatę

1. oddala powództwo,

2. zasądza tytułem zwrotu kosztów procesu od powoda na rzecz pozwanej kwotę 10.817 zł (dziesięć tysięcy osiemset siedemnaście złotych) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty.

sędzia del.

Michał Maj

Sygn. akt XXVIII C 162/22

UZASADNIENIE

Powód (dalej także jako: bank) wniósł o zasądzenie od pozwanej (dalej także jako: kredytobiorcy, konsumenta) kwoty 304.982,12 zł tytułem zwrotu równowartości kapitału kredytu oddanemu pozwanej na mocy umowy z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty. Pierwotnie powód dochodził w niniejszej sprawie także roszczeń z tytułu wynagrodzenia za korzystanie z kapitału, jednak w toku postępowania pozew w tej części został skutecznie cofnięty, w rezultacie czego postępowanie zostało umorzone w tym zakresie.

Pozwana wniosła o oddalenie powództwa.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 30.07.2007 r. została zawarta umowa kredytu nr KH/ (...), na podstawie której pozwany udzielił pozwanej kredytu w kwocie 304.982,12 zł.

Okoliczność bezsporna

Pozwem z dnia 3.10.2018 r. kredytobiorca wniósł o zasądzenie na jego rzecz od banku kwoty 56.197,65 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 8.08.2018 r. do dnia zapłaty. W uzasadnieniu pozwu wskazano że § 2 ust. 2 i § 9 ust. 7-9 umowy kredytu oraz § 8 ust. 3 regulaminu stanowią niedozwolone postanowienia umowne (art. 385 ¹ § k.c.), a umowa jest nieważna w całości.

Pozew ten został złożony do Sądu Rejonowego dla Warszawy – Mokotowa w Warszawie, w którym został zarejestrowany pod sygnaturą akt I C 3890/19. Bank wniósł odpowiedź na pozew, w której wskazał, że umowa kredytu nie jest sprzeczna z prawem ani nie zawiera niedozwolonych postanowień umownych.

Wyrokiem z dnia 6.06.2023 r. Sąd Rejonowy dla Warszawy – Mokotowa w Warszawie zasądził od banku na rzecz kredytobiorcy kwotę 56.197,62 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 16.08.2018 r. do dnia zapłaty. W uzasadnieniu tego wyroku Sąd wskazał, że klauzula indeksacyjna, która umożliwiała pozwanemu bankowi przeliczenie waluty CHF w sposób niedookreślony, nieprecyzyjny i arbitralny jest sprzeczna z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy powodów jako konsumentów. Jednocześnie Sąd wskazał, że postanowienia zawarte w § 2 ust. 2 i § 7 ust. 1 umowy kredytu oraz § 8 Regulaminu stanowią niedozwolone postanowienia umowne (art. 385 ^{( 1)} § 1 k.c.), a bez nich wykonanie umowy nie jest możliwe, co także uzasadnia stwierdzenie nieważności umowy. W związku z uznaniem, że umowa kredytu jest nieważna, Sąd uwzględnił powództwo o zapłatę i zasądził na rzecz kredytobiorcy kwotę stanowiącą równowartość świadczeń nienależnie spełnionych przez kredytobiorcę w wykonaniu nieważnej umowy na podstawie art. 405 k.c. w zw. z art. 410 § 1 k.c.

Powyższy wyrok został zaskarżony apelacją przez bank. Apelacja ta została oddalona wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 24.04.2024 r.

Dowód: wyrok Sądu Rejonowego dla Warszawy – Mokotowa w Warszawie wraz z uzasadnieniem - k. 204-221, wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie wraz z uzasadnieniem - k. 222-233.

Bank uruchomił kredyt w pięciu transzach w okresie od dnia 1.08.2007 r. do dnia 30.06.2008 r. w łącznej wysokości 304.982,12 zł.

W okresie od dnia zawarcia umowy do dnia 3.08.2023 r. bank pobrał od strony pozwanej kwotę 38.204,32 zł oraz 56.988,31 CHF tytułem spłaty rat kredytu oraz opłat okołokredytowych.

Dowód: zaświadczenie - k. 42, zestawienie transakcji - k. 35-41v, zaświadczenie – k. 112-128v, umowa - k. 24-26v.

Do pozwanej zostało skierowane pismo datowane na dzień 14.12.2021 r., w którym pozwana została wezwana przez bank do zapłaty w terminie 14 dni kwoty 494.460,45 zł tytułem należności wynikających z nieważności umowy kredytu zawartej przez strony, z czego 304.982,12 zł tytułem równowartości wypłaconego kapitału kredytu i 189.478,33 zł tytułem świadczenia polegającego na korzystaniu z kapitału banku.

Dowód: wezwanie z dnia 14.12.2021 r.- k. 43-46.

Do powoda zostało skierowane pismo datowane na dzień 13.09.2023 r., w którym pozwana wezwała powoda do zapłaty w terminie do 15.09.2023 r. kwoty 38.204,32 zł i 56.988,31 CHF, na które składają się kwoty: spłata kapitału i odsetek w PLN: 15.945,32 zł, spłata kapitału i odsetek w CHF: 56.988,31 CHF, ubezpieczenie pomostowe: 2.493 zł, ubezpieczenie niskiego wkładu własnego: 10.759 zł, raty miesięczne (...) 36 m-cy od września 2016 r. do sierpnia 2019 r.: 5.616 zł oraz koszty uruchomienia kredytu: 3.391 zł.

Dowód: wezwanie z dnia 13.09.2023 r. - k. 130-131.

Do powoda zostało skierowane oświadczenie o potrąceniu pozwanej, w którym wskazała, że potrąca z wierzytelnością powoda w kwocie 304.982,12 zł własne wierzytelności w kwotach: 38.204,32 zł oraz kwoty 56.988,31 CHF, stanowiącej równowartość kwoty 276.285,02 zł zgodnie z kursem CHF z tabeli kursów NBP z dnia 15.09.2023 r. tj. łącznie kwoty 314.489,34 zł, stanowiącej równowartość wszystkich świadczeń spełnionych przez kredytobiorcę na rzecz banku w wykonaniu nieważnej umowy.

Dowód: oświadczenie z dnia 18.09.2023 r. wraz z potwierdzeniem nadania - k. 133-134.

Podstawę ustaleń faktycznych stanowiły wymienione dokumenty, których treść ani autentyczność nie była kwestionowana przez strony. Powyższe dowody były wystarczające dla oceny stanowisk i żądań stron, a pozostałe dowody nie miały istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd zważył, co następuje:

Strona powodowa częściowo cofnęła pozew przed rozpoczęciem rozprawy ze zrzeczeniem się roszczenia, a zatem wymóg z art. 203 § 1 k.p.c. został spełniony. Ponadto okoliczności sprawy nie wskazują, aby cofnięcie pozwu było sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierzało do obejścia prawa (art. 203 § 4 k.p.c.). Wobec tego postępowanie zostało w powyższym zakresie umorzone na podstawie art. 355 k.p.c.

Powództwo co do zasady zasługiwało na uwzględnienie, natomiast zostało ono oddalone na skutek złożenia przez pozwaną zarzutu potrącenia i uwzględnienia tego zarzutu przez Sąd – o czym niżej.

Nieważność umowy kredytu ex tunc oznacza, że wszystkie świadczenia spełnione na jej podstawie stanowią świadczenia nienależne ( condictio sine causa) podlegające zwrotowi na podstawie art. 405 k.c. w zw. z art. 410 § 1 k.c. Powód wypłacił pozwanej łącznie kwotę 304.982,12 zł tytułem uruchomienia kredytu, a zatem powodowi przysługiwała wobec pozwanej wierzytelność w tej wysokości. Jednak wierzytelność powoda wygasła w całości na skutek potrącenia.

Potrącenie.

Zarzut potrącenia podniesiony przez pozwaną okazał się skuteczny. Oświadczenie o potrąceniu złożone przez pozwaną spełnia wymogi z art. 498-499 k.c., zaś zarzut potrącenia został złożony zgodnie z art. 203 ¹ § 1 pkt 1 k.p.c. Zarzut potrącenia został zgłoszony w piśmie procesowym przy wdaniu się w spór co do istoty sprawy, tj. w odpowiedzi na pozew, która nie zawierała żadnych braków formalnych. Podstawą zarzutu potrącenia jest wierzytelność pozwanej z tego samego stosunku prawnego co wierzytelność dochodzona przez powoda (art. 203 ¹ § 1 pkt 1 k.p.c.). Mianowicie obie wierzytelności obejmują roszczenia o zwrot świadczeń nienależnych spełnionych w wykonaniu tej samej nieważnej umowy kredytu. Jest przy tym oczywiste, że nieważność umowy oznacza, że każdej ze stron przysługują osobne wierzytelności o zapłatę, jednak nie oznacza to, że wynikają one z innych stosunków prawnych – w obu wypadkach są to wierzytelności o zwrot świadczeń nienależnych spełnionych w wykonaniu tej samej nieważnej umowy. Obie strony były wobec siebie dłużnikami i wierzycielami, obie wierzytelności miały charakter pieniężny, wierzytelność pozwanej była wymagalna i zaskarżalna (art. 498 § 1 k.c.), a ponadto pozwana udowodniła, że złożyła wobec powoda oświadczenie o potrąceniu (art. 499 k.c.), które doszło do niego w taki sposób, że mógł zapoznać się z jego treścią (art. 61 § 1 k.c.). Dla skuteczności podniesienia zarzutu potrącenia na podstawie art. 203 ¹ k.p.c. i odbioru takiego oświadczenia wystarczające jest pełnomocnictwo procesowe1, niemniej jednak pozwana przedstawiła dowód nadania pisma z oświadczeniem o potrąceniu na adres powoda. Roszczenie o zwrot świadczenia nienależnego stanowi roszczenie bezterminowe2, a zatem staje się wymagalne po wezwaniu do zapłaty (art. 455 k.c.). Natomiast wierzytelność jest wymagalna w rozumieniu art. 498 § 1 k.c. w terminie wynikającym z art. 455 k.c.3 Roszczenie pozwanej było wymagalne w dacie złożenia oświadczenia o potrąceniu. Powód nie kwestionował również faktu, że wierzytelność pozwanej była wymagalna w dacie złożenia oświadczenia o potrąceniu, a zatem również ta okoliczność była między stronami bezsporna.

Wierzytelność pozwanej w zakresie kwoty 56.988,31 CHF należało dla celu potrącenia przeliczyć na PLN według kursu średniego NBP z dnia wymagalności wierzytelności przedstawionej do potrącenia (co wynika z art. 499 k.c. oraz art. 358 § 2 k.c. stosowanego per analogiam), czyli z dnia 15.09.2023 r., w którym kurs ten wynosił 4,8481. Przeliczenie kwoty 56.988,31 CHF według kursu 4,8481 dało kwotę 276.285,02 zł, a po dodaniu do niej kwoty 38.204,32 zł – łącznie kwotę 314.489,34 zł. Oświadczenie pozwanej było skuteczne co do potrącenia jej wierzytelności kwocie 314.489,34 zł z wierzytelnością powoda w kwocie 304.982,12 zł. Oświadczenie o potrąceniu spowodowało wzajemne umorzenie wierzytelności do wysokości wierzytelności niższej (art. 498 § 2 k.c.), czyli wierzytelności w kwocie 304.982,12 zł. W związku z tym wierzytelność powoda wygasła w całości i wobec tego powództwo zostało oddalone.

Jednocześnie powodowi nie były należne odsetki ustawowe za opóźnienie (art. 481 § 1 k.c.), ponieważ pozwana złożyła oświadczenie o potrąceniu zanim uprawomocnił się wyrok stwierdzający nieważność umowy kredytu, natomiast skierowanego przez powoda wezwania do zapłaty nie można uznać za dostatecznie stanowcze.

Przedawnienie.

Umowa kredytu nie jest bezwzględnie nieważna z uwagi na jej sprzeczność z ustawą (art. 58 § 1 k.c.) ani z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 2 k.c.), a wobec tego bieg terminu przedawnienia roszczenia powoda nie rozpoczynał się już w dniu spełnienia przez niego świadczenia wobec pozwanej (wypłaty kredytu), lecz, zgodnie z art. 120 § 1 zdaniem drugim k.c., od dnia następującego po dniu, w którym kredytobiorca zakwestionował względem banku związanie postanowieniami umowy ^.4 Nie sposób bowiem uznać, aby bank mógł podjąć czynności zmierzające do dochodzenia swojego roszczenia wobec kredytobiorcy we wcześniejszym terminie, skoro uprzednio nie wiedział, że postanowienia umowy kredytu są kwestionowane przez kredytobiorcę, który wywodzi swoje roszczenie restytucyjne z nieważności umowy. Z przeprowadzonych w sprawie dowodów wynika, że najwcześniejszą chwilą, z którą powód uzyskał powyższą wiedzę było doręczenie mu odpisu pozwu kredytobiorcy w 2018 r. W konsekwencji, bieg terminu przedawnieniu rozpoczął się z dniem następującym po tej dacie. Termin przedawnienia roszczenia powoda, jako związanego z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą, wynosił 3 lata (art. 118 k.c.). Bieg terminu przedawnienia roszczenia powoda upływałby zatem z dniem 31.12.2021 r., aczkolwiek przed tą datą doszło do przerwania biegu terminu przedawnienia na skutek wniesienia pozwu (art. 123 § 1 pkt 1 k.c.) w dniu 23.12.2021 r. (k. 52). W rezultacie, roszczenie powoda nie jest przedawnione.

Co więcej, pozwana w niniejszej sprawie podniosła zarzut potrącenia. W konsekwencji pozwana w sposób konkludentny zrzekła się zarzutu przedawnienia roszczenia powoda o zwrot równowartości kapitału kredytu (art. 117 § 2 k.c.). Należy bowiem podzielić prezentowane w orzecznictwie i literaturze stanowisko, że „Strona składająca oświadczenie o potrąceniu własnej należności, niezależnie zresztą od jej istnienia i zaskarżalności, własnym działaniem zmierza do zaspokojenia przedawnionego roszczenie, tym bardziej więc akceptuje jego istnienie, wyraża wolę wywiązania się z własnego obowiązku spełnienia takiego świadczenia, świadomie rezygnuje tym samym z możliwości uchylenia się od jego zaspokojenia przez podniesienie zarzutu przedawnienia.”5

Ponadto, nawet gdyby hipotetycznie przyjąć, że roszczenie powoda jest jednak przedawnianie, to po rozważeniu interesów stron względy słuszności uzasadniają stwierdzenie, że w niniejszej sprawie ma miejsce wyjątkowy przypadek, uzasadniający nieuwzględnienie upływu terminu przedawnienia (art. 117 ¹ § 1 k.c.). W przeciwnym wypadku doszłoby bowiem do sytuacji, w której pozwana odzyskałaby od powoda wszystkie spełnione świadczenia, natomiast powód nie odzyskałby od pozwanej żadnych świadczeń. Tak daleko idąca dysproporcja nie znajduje uzasadnienia nawet jeśli wziąć pod uwagę, że pozwana jest konsumentem, a powód jest bankiem, który stosował w umowie niedozwolone postanowienia umowne. Do tożsamego wniosku prowadzi rozważenie okoliczności wskazanych w art. 117 ¹ § 2 k.c., a mianowicie faktu, że termin przedawnienia roszczenia powoda wynosi zaledwie 3 lata w zestawieniu z 10-letnim terminem przedawnienia roszczenia pozwanej, a tym bardziej z 45-letnim okresem, na który została zawarta umowa kredytu (art. 117 ¹ § 2 pkt 1 k.c.), faktu, że powód wystąpił z pozwem w krótkim czasie po ewentualnym upływie terminu przedawnienia (art. 117 ¹ § 2 pkt 2 k.c.), w toku tego postępowania kredytobiorca nigdy nie podnosił, że nie zamierza zwrócić kapitału kredytu i uznaje roszczenie banku z tego tytułu za przedawnione.

Koszty procesu.

Stosownie do wyniku postępowania, powód został na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. obciążony całymi kosztami procesu obejmującymi kwoty: 17 zł tytułem równowartości opłaty skarbowej od pełnomocnictwa i kwoty 10.800 zł tytułem kosztów zastępstwa prawnego w stawce wynikającej z § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie.

1 Por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 2.07.2024 r., III CZP 2/24.

2 Por.:

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3.04.1998 r., III CKN 436/97

- wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28.04.2004 r., V CK 461/03.

3 Por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 5.11.2014 r. III CZP 76/14.

4 Por. uchwała pełnego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 25.04.2024 r., III CZP 25/22.

5 Por.:

- wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 10.09.2014 r., I ACa 1720/13,

- postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11.05.2022 r., I CSK 542/22,

- K. Osajda (red. serii), W. Borysiak (red. tomu), Kodeks cywilny. Komentarz. Wyd. 32, Warszawa 2024, komentarz do art. 117 k.c., pkt 39.