Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 marca 2023 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie XXVI Wydział Gospodarczy

w składzie:

Przewodniczący – Sędzia del. Radosław Bartoszewski

Protokolant: Angela Zakrzewska

po rozpoznaniu w dniu 22 lutego 2024 roku w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa Polskiego Funduszu Rozwoju Spółki akcyjnej z siedzibą w W.

przeciwko W. B.

o zapłatę

1.  zasądza od pozwanego W. B. na rzecz powoda Polskiego Funduszu Rozwoju Spółki akcyjnej z siedzibą w W. kwotę 2 011 264,00 zł (dwa miliony jedenaście tysięcy dwieście sześćdziesiąt cztery złote 00/100) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 grudnia 2020 r. do dnia zapłaty;

2.  oddala powództwo w pozostałej części;

3.  zasądza od pozwanego W. B. na rzecz powoda Polskiego Funduszu Rozwoju Spółki akcyjnej z siedzibą w W. kwotę 115 581 zł (sto piętnaście tysięcy pięćset osiemdziesiąt jeden złotych 00/100 ) tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 15 000,00 zł (piętnaście tysięcy złotych 00/100) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

XXVI GC 1073/23

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 16 marca 2023 roku powód Polski Funduszu Rozwoju Spółka Akcyjna z siedzibą w W. (dalej również jako PFR) wniósł o zasądzenie od pozwanego W. B. na rzecz powoda kwotę 2.011.264,00 zł (słownie: dwa miliony jedenaście tysięcy dwieście sześćdziesiąt cztery złote) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 17 czerwca 2020 roku do dnia zapłaty, oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda zwrotu kosztów procesu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od zasądzonych kosztów postępowania zgodnie z art. 98 § l ^{( 1 )}k.p.c., w tym kosztów zastępstwa procesowego wedle norm przepisanych oraz zwrotu opłat skarbowych od pełnomocnictwa.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że żąda zwrotu nienależnie uzyskanej przez pozwanego kwoty Subwencji Finansowej w ramach rządowego programu „Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Małych i Średnich Firm" - Tarcza Finansowa. Żądanie to powód uzasadnia tym, że pozwany, w ramach ubiegania się o subwencję finansową, podał błędną wartość „przychodów ze sprzedaży (obrotów gospodarczych)", zawyżając ich wysokość, a tym samym wysokość przyznanej mu subwencji finansowej. Pozwany nie spełnił warunków do uzyskania finansowania w faktycznie otrzymanej wysokości i powinien to finansowanie zwrócić.

Powód w toku monitoringu zasadności udzielenia i wykorzystania subwencji finansowej przyznanej pozwanemu doszedł do przekonania, że pozwany na etapie wnioskowania o udzielenie subwencji finansowej, złożył nieprawdziwe oświadczenia w zakresie wysokości „przychodów ze sprzedaży (obrotów gospodarczych)" osiągniętych z prowadzonej działalności, a więc nie spełnił warunków do uzyskania finansowania w faktycznie otrzymanej wysokości. Powód, korzystając z uprawnienia przyznanego na podstawie § 3 ust. 6 i § 8 umowy subwencji, wypłacie subwencji finansowej ustalił, że pozwany zadeklarował niezgodnie z prawdą, że osiągnięty w marcu 2020 roku „przychód ze sprzedaży (obroty gospodarcze)" wyniósł (...) zł, że ww. „przychody ze sprzedaży (obroty gospodarcze)" w 2019 r. wynosiły (...)zł, jak też podał nieprawdziwe informacje nt. skali spadku „przychodów ze sprzedaży (obrotów gospodarczych)" wskazując, że ich spadek w kwietniu 2020 roku w stosunku do poprzedniego miesiąca lub analogicznego miesiąca ubiegłego roku w związku z zakłóceniami w funkcjonowaniu gospodarki na skutek COVID-19 wyniósł 39%.

Powód wskazał, że udzielił pozwanemu subwencji finansowej we wskazanej w decyzji wysokości przy założeniu prawdziwości oświadczenia pozwanego dotyczącego wysokości „przychodu ze sprzedaży (obrotów gospodarczych)", zastrzegając możliwość kontroli prawdziwości oświadczenia w tym zakresie w przypadku, gdyby deklarowane przez pozwanego wartości odbiegały od rzeczywistości. W konsekwencji, powód uznał, że pozwany nie może być beneficjentem Programu uprawnionym do otrzymania subwencji finansowej w wysokości przez siebie wnioskowanej i wypłaconej mu w wykonaniu umowy.

Powód swoje żądanie opiera na tym, że przychód z działalności kantorowej powinien być wskazywany w umowie jako spread, tj. różnica pomiędzy ceną sprzedaży waluty, a ceną jej zakupu. Pozwany niezasadnie przyjął, że „przychodem ze sprzedaży (obrotami gospodarczymi)" jest przychód, o którym mowa w u.p.d.o.f. i u.p.d.o.p., tj. całość kwot otrzymanych ze sprzedaży waluty, bez pomniejszenia ich o koszty kupna waluty. Brak jest przesłanek by w celu ustalenia, czym jest „przychód ze sprzedaży (obroty gospodarcze)" odwoływać się do pojęcia „przychodu" występującego na gruncie u.p.d.o.f. i u.p.d.o.p.

Wypłata subwencji finansowej obliczonej zgodnie z podaną przez pozwanego w umowie wysokością "przychodów ze sprzedaży (obrotów gospodarczych)" i niedomaganie się w takich warunkach jej zwrotu doprowadziłaby do naruszenia zasad udzielania pomocy publicznej i dyskryminacji innych biorących udział w programie przedsiębiorców.

W związku z tym, pismem z dnia 5 listopada 2020 roku powód wezwał pozwanego do zwrotu nienależnie wypłaconej mu subwencji finansowej. Pozwany otrzymał pismo w dniu 9 listopada 2020 roku. Pomimo powyższego, Pozwany według stanu na dzień dzisiejszy nie dokonał zwrotu nienależnie otrzymanej Subwencji Finansowej.

( pozew, k. 3-24)

Referendarz sądowy w Sądzie Okręgowym w Warszawie wydał w dniu z 5 lipca 2023r. nakaz zapłaty w postepowaniu upominawczym w sprawie sygn. akt XVI GNc 532/23, zgodnie z żądaniem pozwu.

(nakaz zapłaty k. 168).

Pozwany w dniu 18 sierpnia 2023 roku ( data stempla pocztowego, k. 227) wniósł sprzeciw od nakazu zapłaty w postepowaniu upominawczym zaskarżając go w całości i wnosząc o oddalenie powództwa w całości z uwagi na jego przedwczesność, a także zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania w wysokości według norm przepisanych z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu sprzeciwu pozwany wskazał, że pozwany, który ucierpiał w skutek ograniczeń i zakłóceń spowodowanych epidemią COVID-19, postanowił skorzystać z pomocy przewidzianej w programie rządowym „Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Małych i Średnich Firm”. Program był zainicjowany w okresie wzrostu zachorowalności na COVID-19 oraz lockdownu i z uwagi na szybkie tempo wdrażania programu oraz ryzyko wyczerpania środków brak było możliwości zaczerpnięcia opinii prawnych dotyczących wzięcia w nim udziału. Działania podejmowane były szybko w oparciu o dostępne dokumenty programowe oraz według najlepszej wiedzy. Pozwany, po konsultacji i przygotowaniu danych przez współpracujące z nim biuro rachunkowe, w dniu 14 maja 2020 roku wypełnił wniosek dostępny w aplikacji bankowej, a następnie tego samego dnia umowa została zawarta. Przygotowany formularz wniosku nie zawierał żadnych objaśnień, a jedynie wymagał podania konkretnych danych takich jak dane firmy, dane o przedmiocie działalności, podania obrotu w miesiącu poprzedzającym miesiąc spadku obrotu, spadek obrotów w ujęciu procentowym oraz kwotę wnioskowanej subwencji. Z powodu braku wytycznych lub objaśnień w tej kwestii dane dotyczące obrotów zostały podane w taki sposób jak co do zasady są przygotowywane m.in. do Urzędu Skarbowego czy banku. Na dzień składania wniosku nie było żadnych dostępnych informacji, w jaki sposób, w tym według jakich kryteriów podmioty prowadzące działalność kantorową mają podawać obroty na gruncie przedmiotowego programu. W ocenie pozwanego wszystkie dokumenty stworzone przez (...) S.A., obowiązujące przed komunikatem z dnia 17 czerwca 2020 roku, pozwalały sądzić, że w braku odmiennej definicji przychód należy rozumieć zgodnie z przepisami ustaw o podatkach dochodowych (PIT i CIT). Zgodnie z § 11 ust. 6 regulaminu ubiegania się o udział w programie „Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Małych i Średnich Firm” obowiązującym od dnia 29 kwietnia 2020 roku do dnia 27 maja 2020 roku ,treść wniosku została zweryfikowana przez bank pod kątem kompletności oraz wstępnej zgodności z warunkami programowymi. Wniosek pozwanego pozytywnie przeszedł tę weryfikację, więc bank przekazał go powodowi celem rozpatrzenia zgodnie z procedurą przewidzianą w regulaminie i dokumentach programowych.

Pozwany potwierdził, iż warunkiem udziału w programie i warunkiem wypłaty subwencji była akceptacja treści dokumentów programu, dokumentów wykonawczych, regulaminu oraz umowy, obowiązujących w dacie ubiegania się o subwencję. Pozwany świadomie zaakceptował te warunki 14 maja 2020 roku. Pozwany zaznacza, że okoliczności, na które powołuje się powód, iż subwencja była nienależna, a pozwany złożył nieprawdziwe oświadczenia, w szczególności interpretacja pojęcia przychodów ze sprzedaży (obrotów gospodarczych), została ogłoszona po dniu złożenia wniosku i zawarcia umowy pomiędzy stronami jak również po dacie przyznania subwencji. Komunikat, na który powołuje się powód, w dniu ogłoszenia tj. 17 maja 2020 roku nie zawierał informacji dotyczących sposobu podawania obrotów przez podmioty prowadzące działalność kantorową. Uzupełnienie tej kwestii nastąpiło dopiero miesiąc później w dniu 17 czerwca 2020 roku, a zatem w czasie gdy subwencja była już przyznana, a umowa była realizowana. Ekspertyza w przedmiocie interpretacji pojęcia przychodów ze sprzedaży (obrotów gospodarczych) na gruncie programu została wydana dopiero w 2022 roku. Pozwany wskazał, że na dzień składania wniosku ani regulamin ani żaden inny dokument nie wyjaśniał jak należy rozumieć pojęcie „przychodów ze sprzedaży (obrotów)”. Podane przez pozwanego dane były i są prawdziwe, zostały obliczone przez profesjonalny podmiot świadczący usługi księgowe, zgodnie z najlepszą wiedzą. To, że dane te okazały się być niezgodne z przyjętą następczo przez powoda interpretacją nie mogą kreować odpowiedzialności po stronie pozwanego za składanie nieprawdziwych oświadczeń. Pozwany nie kwestionuje, że taka interpretacja mogła być obowiązująca, niemniej jednak podmioty ubiegające się o przyznanie subwencji powinny być o tym poinformowane, a komunikaty, wyjaśnienia prawne czy odpowiedzi na interpelację pojawiły się po dacie złożenia wniosku przez pozwanego oraz po dacie zawarcia Umowy oraz po dacie wypłacenia subwencji.

Pozwany wskazał, że nie doszłoby do zaistnienia takiej sytuacji gdyby powód, zgodnie z przyjętym regulaminem dokonywał weryfikacji wniosków, bowiem możliwość zastosowania automatycznych, uproszczonych i przyspieszonych procedur, nie zwalniała powoda z dochowania należytej staranności w tym obszarze, w szczególności w sytuacji gdy przedmiotem programu było dysponowanie środkami publicznymi. Nieprzeprowadzenie przez powoda indywidualnej analizy w tym zakresie, potwierdza, że powód sam przyczynił się do powstania sytuacji gdy subwencja była wpłacana przez PFR S.A. niezgodnie z postanowieniami regulaminu i umowy. Należy mieć na uwadze, że regulamin nie zakładał, że powód nie będzie dokonywał weryfikacji wniosków, a subwencje w milionowych kwotach będą wypłacane automatycznie bez żadnej kontroli. Brak oceny wniosków o udzielenie subwencji przez powoda należy traktować jako zaniedbanie i umożliwienie, a nawet przyczynienie się do wystąpienia szeregu nadużyć i nieprawidłowości. Brak weryfikacji stanowi również nienależyte wykonywanie Umowy przez powoda.

Pozwany wskazał ponadto, że powód nigdy nie doręczył mu decyzji o zwrocie subwencji, o której mowa w § 3 ust. 6 Umowy, co jest istotne z powodu wymagalności przedmiotowego roszczenia. Wezwanie do zwrotu subwencji skierowane zostało przez podmiot trzeci (...) sp. k. i w swojej treści powoływało się na podejrzenia, a nie na fakty, oraz zakreślało niezgodny z treścią Umowy termin zwrotu subwencji. W ocenie pozwanego pismo to zatem nie może być traktowane jako decyzja, o której mowa § 3 ust. 6 Umowy. Pozwany niezwłocznie udzielił odpowiedzi na przedmiotowe wezwanie wnioskując o ponowne przeanalizowanie sprawy i udzielenie wyjaśnień oraz uzasadnienia, a w piśmie oświadczył, że po wyjaśnieniu zaistniałej sytuacji, wykazaniu nieprawidłowości dobrowolnie dokona zwrotu subwencji. Pozwany nigdy nie otrzymał odpowiedzi. Pozwany poprosił o przedstawienie propozycji ugodowej, wskazując, że nie uchyla się od spłaty subwencji, a czeka na rozpatrzenie jego sprawy. Niemniej jednak pozwany nie doczekał się odpowiedzi. Wobec powyższego, pozwany nie dał PFR S.A. powodu do wytoczenia przedmiotowego powództwa, a postawa pozwanego potwierdza, że gdyby powód odpowiedział na kierowaną do niego korespondencję i skierował do pozwanego stosowną decyzję wraz z uzasadnieniem pozwany dokonałby zwrotu subwencji.

( sprzeciw od nakazu zapłaty, k.178-195)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny

W. B. prowadzi działalność gospodarczą pod firmą (...). Przeważającą działalnością gospodarczą jest działalność maklerska związana z rynkiem papierów wartościowych i towarów giełdowych. W zakresie swojej działalności W. B. od 2004 r. jest wpisany do rejestru działalności kantorowej.

( CEIDG k. 36-37, okoliczności bezsporne)

W. B., z uwagi na spadek obrotów w prowadzonej działalności gospodarczej powstały wskutek ograniczeń i zakłóceń spowodowanych epidemią COVID-19, postanowił skorzystać z pomocy przewidzianej w programie rządowym „Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Małych i Średnich Firm”. Pozwany, po konsultacji i przygotowaniu danych przez współpracujące z nim biuro rachunkowe, oraz po zapoznaniu się z regulaminem oraz warunkami programu w dniu 14 maja 2020 roku wypełnił wniosek dostępny w aplikacji bankowej. Po wprowadzeniu przez W. B. danych w formularzu wniosku, w bankowości elektronicznej został wygenerowany projekt umowy subwencji finansowej. Wygenerowany projekt umowy subwencji finansowej został podpisany przez obie strony - przez W. B. za pomocą narzędzi autoryzacyjnych, przekazanych przez Bank oraz przez bank w imieniu Polskiego Funduszu Rozwoju S.A.

(zeznania pozwanego W. B. k. 345- 347, zeznania świadka A. S. k. 344-345, okoliczności bezsporne)

W dniu 14 maja 2020 r. doszło do zawarcia między stronami umowy subwencji finansowej nr (...), na mocy której pozwany otrzymał kwotę w wysokości 2 011 264,00 zł. W. B. oświadczył, że na dzień 31 grudnia 2019 r. był małym lub średnim przedsiębiorcą oraz jego roczny obrót nie przekracza 50 mln EUR lub suma bilansowa nie przekracza 43 min EUR, przy czym nie jest mikroprzedsiębiorcą lub nie jest beneficjentem programu rządowego Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Dużych Firm (§1 umowy).

W. B. oświadczył, że liczba zatrudnianych pracowników na koniec miesiąca poprzedzającego miesiąc złożenia wniosku o zawarcie umowy subwencji finansowej wynosi 6. ( § 1 ust. 4 umowy). Miesiąc kwiecień 2020 r. został wskazany jako miesiąc kalendarzowy, w którym doszło do spadku obrotów gospodarczych (przychodów ze sprzedaży) przedsiębiorcy (miesiąc referencyjny) ( § 1 ust. 5 umowy). Skala spadku obrotów gospodarczych (przychodów ze sprzedaży) przedsiębiorcy w miesiącu referencyjnym w porównaniu do poprzedniego miesiąca lub analogicznego miesiąca ubiegłego roku w związku z zakłóceniami w funkcjonowaniu gospodarki na skutek COVID-19: <25%;50%) została określona na 39% ( § 1 ust. 6 umowy). Przedsiębiorca oświadczył, że wielkość obrotów gospodarczych (przychodów ze sprzedaży) w 2019 roku wyniosła (...) PLN. ( § 1 ust. 8 umowy). Przedsiębiorca wnioskuje o subwencję finansową w kwocie: 2 011 264,00 zł. ( § 1 ust. 9 umowy).

Według oświadczenia powoda, na dzień złożenia wniosku przeważającym rodzajem faktycznie prowadzonej przez niego działalności, w ramach której wnioskował o subwencję finansową była działalność sklasyfikowana w klasie PKD: 66.12.Z. ( § 1 ust. 12 umowy)

Na warunkach określonych w umowie pozwany mógł wypłacić przedsiębiorcy subwencję finansową w ramach Programu Rządowego – Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Mikro, Małych i Średnich firm. Subwencja była wypłacana w PLN . Maksymalna wysokość subwencji finansowej dla przedsiębiorców będących mikro przedsiębiorcami obliczana była jako iloczyn liczby pracowników zatrudnionych przez przedsiębiorcę oraz bazowej kwoty subwencji finansowej ( § 2 ust. 2 umowy).

Po zawarciu Umowy PFR był zobowiązany do zweryfikowania na podstawie informacji uzyskanych z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i Ministerstwa Finansów dane przedstawione przez Przedsiębiorcę i złożone oświadczenia i podjęcia decyzji o wypłacie subwencji finansowej w wysokości wnioskowanej, wypłacie subwencji finansowej w wysokości mniejszej niż wnioskowana lub odmowie wypłaty subwencji finansowej. Przedsiębiorca akceptował, że w wyniku zweryfikowania danych i oświadczeń PFR może wypłacić subwencję finansową w wysokości wnioskowanej kwoty, w kwocie mniejszej niż wnioskowana lub odmówić wypłaty subwencji finansowej. Decyzja wskazana w niniejszym ustępie udostępniana jest w bankowości elektronicznej banku lub innych bezpiecznych kanałach zweryfikowanych przez bank i wykorzystywanych do komunikacji ze swoimi klientami (wiadomość e-mail, sms) lub w inny sposób pozwalający przedsiębiorcy zapoznać się z decyzją( § 2 ust. 7 umowy).

PFR miał podjąć decyzję o wypłacie subwencji finansowej w wysokości wnioskowanej, jeśli przedstawione przez przedsiębiorcę dane przy zawieraniu niniejszej umowy znajdą potwierdzenie w informacjach uzyskanych przez PFR z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i Ministerstwa Finansów, a przedsiębiorca będzie spełniał warunki wypłaty subwencji finansowej określone w niniejszej umowie oraz oświadczenia złożone przez przedsiębiorcę lub osobę go reprezentującą w związku z zawarciem niniejszej umowy będą prawdziwe (§2 ust.8 umowy).

PFR miał podjąć decyzję o wypłacie subwencji finansowej lub odmowie wypłaty subwencji finansowej oraz w przypadku podjęcia decyzji o wypłacie subwencji finansowej przekazać bankowi do wypłaty subwencję finansową w terminie 21 dni roboczych od dnia zawarcia umowy. Pozwany był zobowiązany przekazać przedsiębiorcy informację o podjętej decyzji za pośrednictwem bankowości elektronicznej banku lub innych bezpiecznych kanałów zweryfikowanych przez bank i wykorzystywanych do komunikacji ze swoimi klientami (wiadomość e-mail, SMS) lub w inny sposób pozwalający mu zapoznać się z decyzją. Wypłata subwencji finansowej miała nastąpić na rachunek wskazany w umowie ( § 2 ust. 12).

Zgodnie §3 ust. 2 umowy, otrzymana przez przedsiębiorcę będącego małym i średnim przedsiębiorcą subwencja finansowa podlega zwrotowi w przypadku:

1) zaprzestania prowadzenia działalności gospodarczej (w tym zawieszenia prowadzenia działalności gospodarczej) przez przedsiębiorcę lub otwarcia likwidacji przedsiębiorcy w jakimkolwiek czasie w ciągu 12 miesięcy od dnia przyznania subwencji finansowej w kwocie stanowiącej 100% wartości subwencji finansowej;

2) prowadzenia działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę w całym okresie 12 miesięcy od dnia przyznania subwencji finansowej:

a) w kwocie stanowiącej 25% wartości subwencji finansowej bezwarunkowo; oraz

b) w wysokości dodatkowo do 25% kwoty subwencji finansowej pomniejszonej o wykazaną przez przedsiębiorcę skumulowaną stratę gotówkową na sprzedaży w okresie 12 miesięcy licząc od pierwszego miesiąca, w którym przedsiębiorca odnotował stratę po 1 lutego 2020 n lub od miesiąca, w którym udzielona została subwencja finansowa, rozumianej w zależności od formy działalności jako:

(A) dla przedsiębiorców prowadzących pełną rachunkowość gotówkową strata na sprzedaży to odzwierciedlona w rachunku wyników strata na sprzedaży netto z wyłączeniem w szczególności kosztów amortyzacji, rezerw i odpisów lub wyniku z przeszacowania lub sprzedaży aktywów,

(B) dla przedsiębiorców rozliczających się na podstawie księgi przychodów i rozchodów w kwocie wykazanej straty,

(C) dla przedsiębiorców rozliczających się na podstawie karty podatkowej lub na ryczałcie stratę na sprzedaży oblicza się jako skumulowany spadek przychodów, oraz

c) w wysokości do 25% kwoty subwencji finansowej w przypadku utrzymania średniej liczby pracowników (średnie zatrudnienie) w okresie 12 pełnych miesięcy kalendarzowych od końca miesiąca kalendarzowego poprzedzającego datę zawarcia niniejszej Umowy, w stosunku do średniego stanu zatrudnienia w 2019 r., obliczanego jako średnia z liczby pracowników na dzień 31 grudnia 2019 r. oraz 30 czerwca 2019 r, na poziomie:

(A) wyższym niż 100% - w wysokości dodatkowo 0% kwoty subwencji finansowej,

(B) od 50% do 100% - w wysokości dodatkowo od 0% do 25% kwoty subwencji finansowej proporcjonalnie do skali redukcji zatrudnienia, zgodnie z poniższym wzorem,

(C) niższym niż 50 % - w wysokości dodatkowo 25 % kwoty subwencji finansowej.

W wyjątkowych przypadkach, uwzględniając indywidualną sytuację przedsiębiorcy, PFR może podjąć decyzję o zmianie warunków zwrotu subwencji finansowej w odniesieniu do przedsiębiorcy, którego spadek przychodów ze sprzedaży wyniósł więcej niż 75% ( §3 ust. 3).

Decyzję o wysokości zwrotu subwencji finansowej podejmie PFR, na podstawie oświadczenia o rozliczeniu subwencji finansowej, złożonego przez przedsiębiorcę w terminie dziesięciu dni roboczych od upływu 12 miesięcy liczonych od dnia wypłaty subwencji finansowej przedsiębiorcy. Składając oświadczenie o rozliczeniu subwencji finansowej przedsiębiorca zobowiązany jest potwierdzić średnią liczbę pracowników w okresie pełnych 12 miesięcy od końca miesiąca poprzedzającego dzień zawarcia niniejszej Umowy. W przypadku niezłożenia przez przedsiębiorcę we wskazanym terminie oświadczenia o rozliczeniu subwencji finansowej przedsiębiorca będzie zobowiązany zwrócić subwencję finansową w całości ( §3 ust. 4 umowy).

Do czasu całkowitego zwrotu subwencji finansowej przez przedsiębiorcę, PFR mógł kontrolować prawdziwość informacji i oświadczeń złożonych w związku z zawarciem niniejszej umowy przez przedsiębiorcę lub osobę go reprezentującą. W przypadku stwierdzenia nieprawdziwości informacji lub oświadczeń zawartych w umowie, pozwany mógł podjąć decyzję o zwrocie przez przedsiębiorcę całości lub części subwencji finansowej. W takim przypadku subwencja finansowa stawała się wymagalna w terminie 14 dni roboczych od dnia udostępnienia przedsiębiorcy informacji o decyzji pozwanego w sposób pozwalający przedsiębiorcy zapoznać się z informacją o decyzji (§ 3 ust. 6 umowy).

Prawa i obowiązki pozwanego oraz przedsiębiorcy związane z wypłaconą subwencją finansową określone były także w regulaminie ubiegania się o udział w programie rządowym „Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Mikro, Małych i Średnich Firm”, który był dostępny pod wskazanym w umowie adresem internetowym wskazanym w umowie. Regulamin określał jedynie relacje pozwanego z przedsiębiorcą i nie stanowił źródła obowiązków dla banku. Przedsiębiorca oświadczył, że zapoznał się z regulaminem, rozumie go i akceptuje jego treść ( § 11 ust. 4 umowy ). Regulamin stanowił integralną część umowy, o ile strony umowy nie ustaliły odmienne swoich praw i obowiązków. Treść regulaminu mogła być w każdym czasie pozyskana, odtwarzana lub utrwalana przez przedsiębiorcę ze wskazaniem wyżej strony internetowej (§ 11 ust. 5 umowy).

PFR przysługiwało prawo do zmiany regulaminu w trakcie trwania umowy. Wprowadzenie zmiany wymagało poinformowania o niej przedsiębiorcy w taki sposób, który umożliwi przedsiębiorcy zapoznanie się z informacją o takiej zmianie wraz ze wskazaniem postanowień podlegających zmianie, przy czym zmiana taka wchodziła w życie w terminie 14 dni od dnia doręczenia przedsiębiorcy informacji (§ 11 ust. 6 Umowy).

( umowa subwencji finansowej , k. 109-118v)

Celem regulaminu ubiegania się o udział w programie rządowym „Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Małych i Średnich Firm”, stanowiącym integralną część umowy subwencji finansowej nr (...), było przedstawienie podstawowych zasad, na jakich PFR rozpoznaje wnioski o udzielenie finansowania programowego. Zapoznanie się z tymi zasadami nie zwalniało beneficjenta od zapoznania się ze wszystkimi odpowiednimi przepisami polskiego prawa i prawa Unii Europejskiej oraz wszystkimi postanowieniami dokumentów programowych dotyczących finansowania programowego (§ 1 ust. 1 regulaminu).

W przypadku stwierdzenia złożenia przez beneficjenta nieprawdziwych oświadczeń lub podanie we wniosku nieprawdziwych informacji, PFR mógł podjąć decyzję o zobowiązaniu beneficjenta do zwrotu całości lub części subwencji finansowej (§ 3 ust. 6 regulaminu).

PFR samodzielnie lub we współpracy z bankami oraz innymi podmiotami miał prawo prowadzić ewidencję beneficjentów oraz udzielonego im finansowania programowego oraz monitoring udzielania i wykorzystywania subwencji finansowych, stosując w tym zakresie standardowe procedury ewidencji, raportowania i kontroli, w tym zwłaszcza przeciwdziałania nadużyciom. PFR mógł współpracować, w szczególności w zakresie sprawozdawczości, raportowania lub monitoringu, między innymi z KIR, bankami, instytucjami finansowymi, Zakładem Ubezpieczeń Społecznych, Ministrem Rozwoju, Ministrem Finansów, Krajowym Rejestrem Sądowym i sądami powszechnymi oraz pozyskiwać informacje od tych instytucji i organów w zakresie dopuszczanym na podstawie odpowiednich przepisów prawa (§ 8 regulaminu).

W celu weryfikowania prawdziwości oświadczeń złożonych przez beneficjentów we wniosku PFR mógł pozyskiwać informacje od osób trzecich i organów administracji, w tym m.in. od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, Ministra Finansów oraz Krajowej Administracji Skarbowej (§ 12 ust. 4 regulaminu).

Regulamin mógł ulec zmianie. O zmianach regulaminu beneficjenci mieli być informowani poprzez zamieszczenie przez PFR odpowiedniej informacji pod adresem www.pfrsa.pl zawierającej zestawienie zmian regulaminu (§ 15 ust. 1 regulaminu). Regulamin stanowił integralną część umowy subwencji finansowej w zakresie, w jakim strony w umowie subwencji finansowej nie ustalą odmiennie swoich praw i obowiązków (§ 15 ust. 2 regulaminu).

PFR mógł przekazywać informacje dotyczące niniejszego regulaminu w formie komunikatów publikowanych na stronie www.pfrsa.pl. Komunikaty miały charakter informacyjny (§ 16 ust. 1 regulaminu).

(regulamin z załącznikami k. 39-71, regulamin z 13 maja 2020 r. z załącznikami k. 73-105).

W regulaminie obowiązującym od 28 maja 2020 roku zawarto w §11 ust. 13 zapis, że w przypadku, gdy beneficjent otrzymał subwencję finansową na podstawie nieprawdziwych oświadczeń, od których uzależnione było udzielenie Subwencji Finansowej lub wysokość Subwencji Finansowej, beneficjent zobowiązany jest do niezwłocznego, nie później niż w terminie 14 dni roboczych od dnia otrzymania subwencji finansowej, zwrotu subwencji finansowej lub jej części na wyodrębniony rachunek techniczny banku.

(regulamin z 13 maja 2020 r. z załącznikami k. 73-105)

W dniu 25 maja 2020 roku Polski Funduszu Rozwoju S.A. ( PFR) dokonał pozytywnej weryfikacji spełnienia przez W. B. prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą (...) warunków otrzymania subwencji finansowej określonych w umowie, oraz podjął decyzję o wypłacie subwencji finansowej w kwocie 2011264.00 zł, będącej całkowitą wnioskowaną przez przedsiębiorcę kwotą subwencji finansowej. Jednocześnie PFR poinformował W. B., iż umowa zachowuje pomiędzy jej stronami pełną moc obowiązującą, z uwzględnieniem ww. kwoty subwencji udzielonej R. T. przez PFR na podstawie umowy.

( decyzja, k. 107)

W dniu 17 maja 2020 r. został wydany Komunikat Polskiego Funduszu Rozwoju S.A. w sprawie interpretacji pojęcia przychodów ze sprzedaży przedsiębiorstwa w rządowym programie „Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Małych i Średnich Przedsiębiorstw'' informacje w zakresie interpretacji pojęcia „przychody ze sprzedaży” (lub „obroty gospodarcze”). Wskazano w nim, iż przychody ze sprzedaży są różnie określane w zależności od formy prawnej oraz przyjętego sposobu ewidencji księgowej i podatkowej, zgodnie z właściwymi przepisami prawa stosowanymi przez Beneficjenta.

Poprzez przychody ze sprzedaży (obroty gospodarcze), określone w Regulaminie, należy rozumieć:

a) sprzedaż towarów i usług wykazaną w deklaracji VAT-7 - w stosunku do Beneficjentów będących czynnymi podatnikami VAT rozliczającymi się miesięcznie;

b) sprzedaż towarów i usług wykazaną w deklaracji VAT-7K (w zakresie przychodu za rok 2019) lub ewidencji JPK_VAT (w zakresie przychodu za dany miesiąc) - w stosunku do Beneficjentów, będących czynnymi podatnikami VAT rozliczającymi się kwartalnie;

c) przychód z innych źródeł (tzw. przychód operacyjny) w rozumieniu ustawy CIT albo przychód w rozumieniu ustawy PIT, stanowiące podstawę do obliczenia zaliczki na podatek CIT lub PIT .

Wskazano, iż w przypadku transakcji wymiany walut dokonywanych przez podmioty prowadzące działalność gospodarczą polegającą na kupnie i sprzedaży wartości dewizowych oraz pośrednictwie w ich kupnie i sprzedaży (działalność kantorowa), za przychód ze sprzedaży należy uznać zrealizowany wynik w okresie miesięcznym. PRF wskazał, iż wynik ten rozumiany jest jako różnica pomiędzy wartością sprzedaży danej waluty a wartością zakupu danej waluty w tym miesiącu.

(komunikat PFR z dnia 17 maja 2020 roku k. 116-117)

W pismie z dnia 2 lipca 2020 roku Ministerstwo Rozwoju w odpowiedzi na interpelację poselską nr 7069 posłów na sejm RP z dnia 4 czerwca 2020 r., wyjaśniło, że na potrzeby programu przychody ze sprzedaży (obroty gospodarcze) określane są w zależności od formy prawnej i przyjętego sposobu ewidencji księgowej i podatkowej, zgodnie z właściwymi przepisami prawa znajdującymi zastosowanie w przypadku danego przedsiębiorcy. Odnośnie podmiotów świadczących tylko i wyłącznie czynności zwolnione z VAT (zwolnienie przedmiotowe), niebędących podatnikami VAT (w tym beneficjentów zwolnionych podmiotowo z VAT), oraz rozliczających się ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych, poprzez przychody ze sprzedaży (obroty gospodarcze) należy rozumieć przychód z innych źródeł (tzw. przychód operacyjny) w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych albo przychód w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, stanowiące podstawę do obliczenia zaliczki na podatek CIT lub PIT, przy czym w przypadku transakcji wymiany walut dokonywanych przez podmioty prowadzące działalność gospodarczą polegającą na kupnie i sprzedaży wartości dewizowych oraz pośrednictwie w ich kupnie i sprzedaży (działalność kantorowa), za przychód ze sprzedaży należy uznać zrealizowany wynik w okresie miesięcznym. Wynik ten rozumiany jest jako różnica pomiędzy wartością sprzedaży danej waluty a wartością zakupu danej waluty w tym miesiącu. Weryfikacja danych dotyczących przychodu nie odbywa się w oparciu o dane zawarte w deklaracji VAT-7, lecz w oparciu o dane z deklaracji CIT lub PIT oraz wynikające z dokumentacji księgowej i rachunkowej przedsiębiorcy. Podstawą decyzji o wypłacie lub odmowie wypłaty subwencji jest oświadczenie przedsiębiorcy, które może podlegać następczej procedurze weryfikacji przez PFR we współpracy z organami administracji skarbowej.

( pismo MR, k. 127-128)

W piśmie z dnia 17 sierpnia 2020 roku Ministerstwo Rozwoju odpowiadając na pismo z 26 maja Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców dotyczące wydania objaśnień prawnych związanych z programem „Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Małych i Średnich Przedsiębiorstw” wyjaśniło, m.in. że w transakcjach wymiany walut dokonywanych przez podmioty prowadzące działalność gospodarczą polegającą na kupnie i sprzedaży wartości' dewizowych oraz pośrednictwie w ich kupnie i sprzedaży (działalność kantorowa), za przychód ze sprzedaży należy uznać, zrealizowany wynik w okresie miesięcznym. Wynik ten rozumiany jest jako różnica pomiędzy wartością sprzedaży danej waluty, a wartością zakupu danej waluty w tym miesiącu. Zatem przedsiębiorcy ubiegający się o wsparcie powinni wyliczać spadek obrotów gospodarczych na podstawię wyżej wymienionych danych finansowych.

( pismo MR, k. 123-125)

Polski Fundusz Rozwoju S.A. w piśmie z dnia 5 listopada 2020 roku, zwrócił się do W. B. o zwrot całej otrzymanej kwoty subwencji finansowej, nie później niż w terminie 3 dni roboczych od dnia otrzymania, wobec pozyskania informacji przez PFR dotyczących podejrzenia nieprawidłowego określenia w oświadczeniu beneficjenta danych we wniosku o uzyskanie subwencji finansowej z rządowego programu „Tarcza Finansowa PFR dla Małych i Średnich Firm” oraz niespełnienia przez beneficjenta warunków uzyskania subwencji finansowej w ramach programu, określonych w regulaminie. PFR wskazała W. B., iż W. B. nieprawidłowo podał we wniosku jako przychód za 2019 roku wysokość ewidencjonowanego skupu i sprzedaży wartości dewizowych, gdyż jak stanowił § 13 ust. 3 regulaminu, zgodnie z zasadami programu w przypadku transakcji wymiany walut, za obrót należy uznać wynik zrealizowany w okresie miesięcznym, rozumiany jako różnica pomiędzy wartością sprzedaży danej waluty a wartością zakupu danej waluty w tym miesiącu. PFR wskazał także W. B., że po uwzględnieniu kryteriów obrotu, sumy bilansowej i zatrudnienia powinien zawnioskować o subwencje finansową z programu jako mikroprzedsiębiorca. Jednocześnie poinformował, że po dokonaniu zwrotu subwencji i wygaśnięcia umowy subwencji, PFR umożliwi mu złożenie ponownego wniosku o udzielenie subwencji finansowej z uwzględnieniem prawidłowych danych oraz wielości beneficjenta.

( wezwanie PFR, k. 132-132v, pełnomocnictwo k. 133-133v)

W odpowiedzi na wezwanie, w piśmie z dnia 8 listopada 2020 roku W. B., uznał działanie PFR za nieuzasadnione i nie znajdujące podstaw prawnych oraz prosił o wskazanie na podstawie jakich danych, w posiadaniu których znajduje się PFR, uznano, że beneficjent nieprawidłowo określił dane w skierowanym do PFR wniosku o udzielenie subwencji. Poinformował również, że po wyjaśnieniu zaistniałej sytuacji i wykazaniu, że nieprawidłowo określił dane we wniosku, po wydaniu przez PFR decyzji o zwrocie przez przedsiębiorcę całości subwencji i rozwiązaniu przedmiotowej umowy kwota ta zostanie zwrócona w terminie wynikającym z umowy tj. w terminie 14 dni, bowiem przyjęty przez PFR termin 3 dni roboczych jest niezgodny zarówno z zawartą przez strony umową jak i regulaminem.

( odpowiedź na wezwanie, k. 147-148)

W piśmie z 19 sierpnia 2022 roku (...) sp.z o.o. działając na podstawie umowy o powierzenie wykonywania czynności windykacyjnych i pełnomocnictwa z 27 października 2021 roku, wezwała W. B. do zapłaty kwoty zadłużenia 2 011 264,00 zł, wraz z odsetkami w kwocie 305 549,57 zł. do 29 sierpnia 2022 roku.

( wezwanie, k. 219, pełnomocnictwo k. 220. )

W piśmie z 31 sierpnia 2022 roku, W. B. w odpowiedzi na wezwanie do zapłaty z 19 sierpnia 2022 roku, prosił o przesłanie pełnomocnictwa, z którego będzie wynikało, kto w imieniu PFR udzielił pełnomocnictwa, oraz o skierowanie pisma przez osobę umocowaną do działania przez (...) sp. z o. o, a zwrotu subwencji dokona po należytym rozpatrzeniu sprawy. Ponadto zwrócił się o ponowne przenalizowanie sprawy i rozliczenie subwencji zgodnie z zawartą umową .

( pismo, k. 208, pismo k. 226)

W piśmie z 4 października 2022 roku (...) sp z o.o. działając w imieniu Polskiego Funduszu Rozwoju S.A. wezwała W. B. do uregulowania zadłużenia, które na dzień 4 października 2022 roku wynosiło łącznie 2 347 602,44 zł, w terminie 14 dni od daty otrzymania wezwanie.

( wezwanie do zapłaty k. 223)

W piśmie z 11 października 2022 roku (...) sp. z o.o. w odpowiedzi na pismo W. B. z dnia 31 sierpnia 2022 roku, przesłała udzielone jej pełnomocnictwo (...) z 8 grudnia 2021 roku, potwierdzające umocowanie do działania w imieniu i na rzecz spółki (...) S.A.

( pismo, k. 224-225)

W piśmie z 13 października 2022 roku, W. B. w odpowiedzi na ostateczne wezwanie do zapłaty z 4 października 2022 roku, prosił o przesłanie pełnomocnictwa, kto w imieniu Polskiego Funduszu Rozwoju S.A. udzielił pełnomocnictwa, oraz wykazanie, że (...) sp. z o.o. jest umocowana do odbioru zwrotu subwencji. Wskazał również, że nie uchyla się od zwrotu części subwencji, jednakże z uwagi na wartość przedmiotu sporu (...) sp. z o.o. powinna wykazać swoje umocowanie do działania w sprawie

( pismo, k. 209)

W pismach z 21 października 2022 roku oraz 12 stycznia 2023 roku i z 2 czerwca 2023 roku w odpowiedzi na pismo z 11 października 2022 r. W. B. prosił o przedstawienie propozycji ugodowej w sprawie oraz podkreślił, że nie uchyla się od spłaty części subwencji, która zgodnie z umową miała być zwrócona bezwarunkowo.

( pismo, k. 210-212)

W pismach 12 stycznia oraz 2 czerwca 2023 roku skierowanym do Polskiego Funduszu Rozwoju S.A., W. B., prosił o ponowne przeanalizowanie sprawy umowy subwencji finansowej nr (...) oraz jej rozliczenie oraz o podanie numeru konta bankowego do dokonania spłaty części subwencji.

( pisma, k. 206-207)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych dokumentów, których prawdziwość nie budziła wątpliwości Sądu, jak również nie była kwestionowana przez żadną ze stron w toku postępowania.

Zeznania świadka A. S. zostały uznane za wiarygodne jako logiczne i spójne .

Zeznania pozwanego W. B. zostały uznane za wiarygodne w zakresie w jakim znajdują potwierdzenie w pozostałym materiale dowodowym.

Na rozprawie w dniu 22 lutego 2024 roku pełnomocnik powoda cofnął wniosek o dopuszczenie dowodu w postaci dowodu z opinii biegłego z zakresu finansów, księgowości i rachunkowości, celem wykazania faktu sumy osiągniętego przez pozwanego spreadu w 2019 roku oraz miesiącu porównawczym w marcu 2020 roku, oraz wartości podstawy opodatkowania podatkiem od towarów i usług pozwanego w miesiącu referencyjnym- kwietniu 2020 roku i porównawczym w marcu 2020 roku oraz łącznie w 2019 roku.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Powództwo podlegało uwzględnieniu w części.

Powód wywodził swoje roszczenie z łączącej go z pozwanym umowy subwencji finansowej nr (...) z 14 maja 2020 r. wskazując, że na podstawie § 3 ust. 6 w/w umowy żąda zwrotu nienależnie uzyskanej przez pozwanego kwoty subwencji finansowej w ramach rządowego programu „Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Małych i Średnich Firm" - Tarcza Finansowa. Żądanie to powód uzasadniał tym, że pozwany, w ramach ubiegania się o subwencję finansową, podał błędną wartość „przychodów ze sprzedaży (obrotów gospodarczych)", zawyżając ich wysokość, a tym samym wysokość przyznanej mu subwencji finansowej. Przychód z działalności kantorowej powinien być bowiem wskazywany jako tzw. spread tj. różnica między ceną sprzedaży waluty, a ceną jej zakupu. Jako alternatywne podstawy żądania zwrotu kwoty subwencji powód wskazał art. 415 KC i 471 KC.

Pozwany nie kwestionował, że zawarł umowę subwencji finansowej nr (...), na podstawie której powód wypłacił pozwanemu subwencję w wysokości 2 011 264,00 złotych. Pozwany zaprzeczał natomiast jakoby podał nieprawdziwe dane we wniosku dotyczące wysokości przychodu.

Jako podstawę roszczenia powód wskazał § 3 ust. 6 umowy, zgodnie z którym do czasu całkowitego zwrotu subwencji finansowej przez przedsiębiorcę, PFR może kontrolować prawdziwość informacji i oświadczeń złożonych w związku z zawarciem niniejszej umowy przez przedsiębiorcę lub osobę go reprezentującą. W przypadku stwierdzenia nieprawdziwości informacji lub oświadczeń zawartych w umowie, PFR może podjąć decyzję o zwrocie przez przedsiębiorcę całości lub części subwencji finansowej. W takim przypadku subwencja finansowa stawała się wymagalna w terminie 14 dni roboczych od dnia udostępnienia przedsiębiorcy informacji o decyzji pozwanego w sposób pozwalający przedsiębiorcy zapoznać się z informacją o decyzji. Powód powoływał się również na § 3 ust. 6 regulaminu oraz § 11 ust. 13 regulaminu.

Spór w niniejszej sprawie sprowadza się do ustalenia, jak należało rozumieć na gruncie przedmiotowej umowy pojęcie „przychodów ze sprzedaży (obrotów gospodarczych)”, a tym samym czy pozwany wskazując wysokość przychodu we wniosku podał prawdzie informacje.

W ocenie Sądu w okolicznościach niniejszej sprawy za niezasadne należy uznać stanowisko pozwanego, że wszystkie dokumenty stworzone przez PFR S.A., obowiązujące przed komunikatem z dnia 17 czerwca 2020 roku, pozwalały sądzić, że w braku odmiennej definicji przychód należy rozumieć zgodnie z przepisami ustaw o podatkach dochodowych (PIT i CIT).

Należy wskazać, że zgodnie z art. 65 § 1. Oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają ze względu na okoliczności, w których złożone zostało, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje. Stosownie do § 2. w umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu.

Z powyższego wynika, że oświadczenia woli należy tłumaczyć stosownie do okoliczności, w których zostały złożone (tzw. kontekst sytuacyjny). Uwzględnić należy zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje, pozostające w związku z towarzyszącymi okolicznościami (kontekstem), w jakich dochodzi do złożenia oświadczenia woli. Do oceny prawidłowości interpretacji dokonanej przez odbiorcę oświadczenia należy stosować w drodze analogii art. 355 KC i ustaloną w nim miarę należytej staranności (zob. wyr. SN z 20.2.2003 r., I CKN 7/01, Legalis).

Należy wskazać , że na gruncie niniejszej umowy występowało pojęcie „przychodu ze sprzedaży (obrotów gospodarczych) ”, a nie pojęcie „przychodu”, a zatem już z samego literalnego brzmienia zapisu wynikało, że mamy tu do czynienia z autonomicznym pojęciem, a nie z „przychodem” o którym mowa w przepisach ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych. Należy wskazać, że przepisy prawa mogą odmiennie niż inne gałęzie prawa definiować i kwalifikować zdarzenia gospodarcze. Przy interpretacji postanowień umownych nie było więc, podstaw do sięgania do siatki pojęciowej wynikającej z prawa podatkowego , tym bardziej, że regulamin nie zawierał odesłania w powyższym zakresie do ustaw o podatku dochodowym. Ponadto w punkcie 3.1 ust. 2 załącznika nr 1 do regulaminu wskazano, że za spadek obrotów gospodarczych (przychodów ze sprzedaży) należy rozumieć spadek sprzedaży towarów lub usług w rozumieniu art. 15g ust. 9 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. poz. 374, z późn. zm.). W przepisie art. 15g ust. 9 pojęcie „obrotów gospodarczych” („przychodów ze sprzedaży”) nie zostało zdefiniowane, lecz został przedstawiony mechanizm liczenia spadku obrotów gospodarczych (przychodów ze sprzedaży).

Pozwany dokonując interpretacji pojęcia „przychodu ze sprzedaży (obrotów gospodarczych) ”winien również uwzględnić założenia i cele programu, jakimi było udzielenie wsparcia przedsiębiorcom w wysokości adekwatnej do rzeczywiście poniesionych przez nich strat na skutek pandemii (...)19, celem minimalizacji ryzyka ich masowej upadłości, jak również zapobieżenia zwolnieniom pracowników.

Mając na uwadze cel umowy , należy uznać, że w przypadku działalności kantorowej pojęcie „przychodu ze sprzedaży” powinno być interpretowane jako różnica pomiędzy wartością sprzedaży danej waluty a wartością zakupy waluty (spread). Wartość spadku przychodów ze sprzedaży (obrotów gospodarczych), zgodnie z założeniami Programu, miała bowiem odzwierciedlać wielkość rzeczywistych strat ponoszonych przez przedsiębiorców w związku z epidemią (...)19, wynikających z ograniczenia bądź braku możliwości prowadzenia działalności gospodarczej przy jednoczesnej konieczności ponoszenia kosztów z tym związanych. Należy zauważyć, że pozwanemu winno być również znane stanowisko organów podatkowych oraz orzecznictwa sądowego (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 21.01.2010 r. sygn.. akt I FSK 1847/083) , które na gruncie podatku od towarów i usług uznaje, że podstawą opodatkowania Vat w przypadku transakcji wymiany walut jest wyłącznie kwota rzeczywistego wynagrodzenia za wyświadczoną usługę (spread).

Specyfiką działalności kantorowej prowadzonej przez pozwanego jest to, że stanowi ona działalność wysokokosztową – o wysokiej proporcji kosztów do osiąganych przychodów. Spowodowane jest to faktem, że na potrzeby ewidencjonowania przychodu dla celów podatku dochodowego osiąganego przez przedsiębiorcę prowadzącego działalność kantorową za przychód uznaje się całą kwotę uzyskaną ze sprzedaży wartości dewizowych, zaś za koszt uzyskania przychodu uznawany jest wydatek poniesiony na ich zakup .Ograniczenia wprowadzone z uwagi na epidemię Covid -19 spowodowały wprawdzie znaczy spadek przychodów ze sprzedaży, któremu towarzyszył również spadek kosztów zakupionych wartości dewizowych . Realny spadek obrotów z działalności kantorowej jest zatem znacznie mniejszy, niż wynikałoby to ze spadku przychodów rozumianego tak jak przyjął pozwany tj. przychodu na gruncie ustaw o podatku dochodowym.

Mając na uwadze cel programu podawana przez wnioskodawcę ubiegającego się o subwencję wartość „przychodów ze sprzedaży” („obrotów gospodarczych”) miała służyć pokazaniu ekonomicznego ubytku w sytuacji finansowej przedsiębiorcy, wynikającego z ograniczenia bądź braku możliwości prowadzenia działalności gospodarczej przy jednoczesnej konieczności ponoszenia kosztów związanych z tą działalnością, podczas gdy przyjęcie interpretacji pojęcia przychodu ze sprzedaży, jaką zastosował pozwany spowodowałoby - wbrew celom Programu - powstanie po jego stronie przysporzenia nie mającego charakteru wsparcia dla zapewnienia płynności i stabilności finansowej i rekompensaty poniesionych strat. Należy zgodzić się z powodem, że zaakceptowanie metodyki obliczania „przychodu ze sprzedaży” („obrotu gospodarczego”) zaproponowanej przez pozwanego skutkowałoby rażącą dyskryminacją innych podmiotów gospodarczych, które otrzymałyby wsparcie znacząco niższe niż pozwany, pomimo że poniosły realnie znacznie wyższe straty niż podmioty prowadzące działalność kantorową w związku z pandemią COVID-19. Prowadziłoby do niedopuszczalnej dyskryminacji beneficjentów Programu - przy jednoczesnym wzbogaceniu podmiotów prowadzących działalność kantorową, w tym pozwanego, a w konsekwencji sprzeczności z celami Ram Tymczasowych i art. 107 ust. 3 lit. b TFUE, na podstawie których została wydana Decyzja Komisji Europejskiej.

Sąd podziela także stanowisko Sądu Okręgowego w Warszawie z uzasadnienia wyroku wydanego 28 września 2022 roku w sprawie sygn. akt XVI GC 336/21 w którym wskazano , iż w przypadku działalności kantorowej pojęcie „przychodu ze sprzedaży" powinno być interpretowane jako różnica pomiędzy wartością sprzedaży danej waluty a wartością zakupu waluty. Przyjęcie odmiennej interpretacji doprowadziłoby do sytuacji, w której beneficjentowi zostałaby wypłacona subwencja w znacznie zawyżonej kwocie w stosunku do rzeczywistego spadku obrotów po jego stronie, bez uwzględnienia kosztów zakupu danej waluty. Zdaniem Sądu należy podzielić w powyższym zakresie interpretację przyjęta przez Polski Fundusz Rozwoju, gdyż jest ona słuszna i zasadna uwzględniając istotę programu wsparcia dla przedsiębiorców. Potraktowanie pozwanego |”w taki sam sposób, jak podmiotu produkcyjnego czy sklepu spowodowałoby korzystniejsze traktowanie niż inne podmioty zatrudniające pracowników, ponieważ zupełnie inny charakter ma sprzedaż walut od prowadzenia sklepu, z czym wiąże się wynajmowanie zazwyczaj większej powierzchni lokalowej, większych nakładów wymaga zaopatrzenie sklepu, jego obsługa czy utrzymanie. To samo dotyczy zakładów produkcyjnych, które dla uzyskania przychodu ponoszą znacznie większe nakłady niż kantor. Co więcej koszty uzyskania przychodu związane z zakupem waluty są znacznie wyższe niż w przypadku przedsiębiorstw produkcyjnych czy sklepów, a tym samym strata jest istotnie niższa (...)”.

Powyższą interpretację przychodu ze sprzedaży powód potwierdził w komunikacie z 17 maja 2020 roku (k. 121-121v). Taką interpretację podzieliła również wiceminister rozwoju (k. 123-125). Sąd nie podziela stanowiska pozwanego że kwestia przychodu ze sprzedaży w przypadku działalności kantorowej pierwotnie była w sposób odmienny uregulowana w umowie zawartej przez strony, a później wydane komunikaty stanowiły niedopuszczaną jednostronną zmianę umowy.

Pozwany nie dokonał korekty dokumentacji programowej, ale doprecyzował sposób rozumienia pojęcia „przychodów ze sprzedaży” („obrotów gospodarczych”). Wydawane przez powoda komunikaty służyły jedynie interpretacji, przy czym zważywszy na cel programu pomocy dla przedsiębiorców, to interpretację powoda należało uznać od początku za zasadną tym bardziej, że według twierdzeń powoda, które przez pozwanego nie zostały zaprzeczone, inni przedsiębiorcy prowadzący działalność kantorową, którzy uzyskali subwencję prawidłowo obliczyli przychód ze sprzedaży, a więc w sposób wskazywany przez powoda.

W świetle powyższego niezasadny jest zarzut pozwanego, że roszczenie powoda było sprzeczne z zasadami współżycia społecznego – art. 5 kc. Powód nie dokonał bowiem w żaden sposób jednostronnej zmiany treści umowy. Obowiązek weryfikacji prawidłowości przyznanej subwencji spoczywał na powodzie jako dysponencie pomocy publicznej o czym będzie mowa w dalszej części uzasadnienia.

W ocenie Sądu niezasadny jest zarzut pozwanego, że powód nie dochował należytej staranności przy weryfikacji wniosków , a tym samym przyczynił się do powstania sytuacji gdy subwencja była wypłacana przez PFR S.A. niezgodnie z postanowieniami regulaminu i umowy.

Należy podkreślić, że wprowadzenie rządowego programu „Tarcza Finansowa PFR dla Małych i Średnich Przedsiębiorstw” było podyktowane nadzwyczajnymi okolicznościami związanymi z pandemią COVID-19. Wprowadzenie w życie programu musiało być szybkie, a to spowodowało zastrzeżenie w regulaminie, który obowiązywał w chwili złożenia wniosku przez powoda o udzielenie subwencji finansowej, klauzuli uprawniającej powoda do dokonywania zmian w regulaminie. Realizacja programu odbywała się za pośrednictwem środków porozumiewania się na odległość, w tym przede wszystkim za pośrednictwem bankowości elektronicznej. Informacje dotyczące programu zamieszczane były na stronie internetowej powoda. Powód jednocześnie był uprawniony do publikowania dokumentów wykonawczych programu (rozumianych jako każde obwieszczenie, komunikat, informację, instrukcję, podręcznik oraz inny dokument o zbliżonym charakterze, a także każdą stronę internetową i interfejs internetowy, aplikację, program komputerowy i formularz elektroniczny).

Weryfikacja wnioskodawców , w tym pozwanego miała charakter zautomatyzowany, gdyż beneficjenci podawali we wnioskach o przyznanie subwencji określone dane i informacje, które były następnie porównywane z danymi pozyskanymi. od Ministerstwa Finansów, Krajowej Administracji Skarbowej oraz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. W oparciu o wskazany mechanizm powód nie był w każdym przypadku w stanie wykryć nieprawidłowości, bo bazy te mogły być obarczone błędem (wynikającym chociażby z błędnego raportowania danych przez beneficjentów), w tym także w zakresie danych dotyczących „obrotów gospodarczych (przychodów ze sprzedaży)". W stosunku do przedsiębiorców kantorowych, bazy danych Ministerstwa Finansów i Krajowej Administracji Skarbowej nie zawsze zawierały bowiem dane o spreadzie walutowym.

Z uwagi na uproszczony i zautomatyzowany proces zawierania umowy służący szybkiemu i efektywnemu udzieleniu pomocy przedsiębiorcom, którzy potrzebowali wsparcia finansowego, umowa przewidywała mechanizm weryfikacji spełniania warunków przyznania subwencji. Powód miał zatem prawo do weryfikacji prawdziwości oświadczeń także na etapie rozliczania subwencji finansowej udzielonej pozwanemu. Zgodnie bowiem z § 8 regulaminu, po udzieleniu subwencji finansowej pozwany mógł monitorować ewidencję beneficjentów oraz udzielonego im finansowania programowego, a także udzielanie i wykorzystywania subwencji finansowych. Powód mógł zatem po udzieleniu subwencji finansowej pozwanemu zweryfikować dane wskazane przez pozwanego we wniosku, a w razie stwierdzenia ich nieprawidłowości był uprawniony do żądania zwrotu subwencji w całości lub w części. Zgodnie bowiem z § 3 ust. 6 umowy zawartej przez strony, do czasu całkowitego zwrotu subwencji finansowej przez przedsiębiorcę, powód mógł kontrolować prawdziwość informacji i oświadczeń złożonych w związku z zawarciem niniejszej umowy przez przedsiębiorcę lub osobę go reprezentującą. W przypadku stwierdzenia nieprawdziwości informacji lub oświadczeń zawartych w umowie, powód mógł podjąć decyzję o zwrocie przez przedsiębiorcę całości lub części subwencji finansowej. W takim przypadku subwencja finansowa stawała się wymagalna w terminie 14 dni roboczych od dnia udostępnienia przedsiębiorcy informacji o decyzji powoda w sposób pozwalający przedsiębiorcy zapoznać się z informacją o decyzji powoda. Na podstawie ww. postanowień umowy i regulaminu powód był uprawniony do monitorowania udzielonych subwencji, a także prawdziwość informacji i oświadczeń złożonych w związku z zawarciem umowy subwencji przez przedsiębiorcę, a w przypadku stwierdzenia nieprawdziwości informacji i oświadczeń, co miało miejsce w niniejszej sprawie, powód mógł żądać od przedsiębiorcy zwrotu udzielonej subwencji. Dokonanie wzajemnych rozliczeń (w rezultacie stwierdzenia nieprawdziwości oświadczeń pozwanego i dokonaniu zwrotu całej kwoty udzielonej subwencji finansowej), a więc całkowite wykonanie umowy przez strony, powoduje ostatecznie wygaśnięcie umowy - § 12 ust. 14 regulaminu.

Nie można zatem zarzucić powodowi braku dochowania należytej staranności przy weryfikacji wniosków oraz przyczynienie się do niezasadnego wypłacenia subwencji.

Powód jako podmiot udzielający pomocy publicznej nie mógł zostać pozbawiony instrumentów służących weryfikacji prawidłowości udzielanych subwencji, szczególnie że powód był dysponentem pomocy publicznej, która była zatwierdzana i sprawdzana przez Komisję Europejską. Udzielenie pomocy publicznej w wysokości niedozwolonej w świetle zasad programu naruszałoby art. 107 ust. 2 lit. b Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Sąd podziela argumenty powoda, że mimo iż badanie zgodności pomocy publicznej z rynkiem wewnętrznym stanowi kompetencję wyłączną Komisji Europejskiej, to w doktrynie i orzecznictwie nie budzi wątpliwości, że sądy i organy krajowe są uprawnione i zobowiązane do samodzielnego rozstrzygania o zgodności pomocy publicznej z prawem. Zgodnie bowiem z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, sądy krajowe zobowiązane są do czuwania nad ochroną przed ewentualnym naruszeniem zasad dotyczących udzielania pomocy publicznej przewidzianych w Traktacie o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Należy zgodzić się z powodem, że udzielenie subwencji finansowej i niedomaganie się zwrotu udzielonej pozwanemu subwencji finansowej stanowiłoby naruszenie zasady niedyskryminacji, gdyż sposób obliczenia przychodów ze sprzedaży (obrotu gospodarczego) wskazywany przez pozwanego powodowałby jego nieuzasadnione uprzywilejowanie względem innych przedsiębiorców, którzy realnie ponosili znacznie wyższe straty z prowadzonej działalności gospodarczej w związku z jej większą wrażliwością na skutki pandemii.

Należy podkreślić, że decyzja w przedmiocie udzielenia subwencji finansowej nie ma charakteru deklaratoryjnego . Uzyskanie subwencji finansowej od powoda nie stanowiło bezwarunkowego uprawnienia przysługującego przedsiębiorcy ubiegającemu się o udział w programie. Z regulaminu wynikało bezspornie, że możliwość uzyskania subwencji finansowej nie stanowiła: a) oferty powoda lub Skarbu Państwa skierowanej do jakiejkolwiek osoby lub nieograniczonego kręgu osób w zakresie zawarcia jakiejkolwiek umowy lub nawiązania innego stosunku prawnego; b) przyrzeczenia publicznego składanego przez powoda lub Skarb Państwa w odniesieniu do jakiegokolwiek elementu programu; c) ani jakiegokolwiek wiążącego lub niewiążącego zobowiązania powoda lub SP do dokonania jakiejkolwiek czynności faktycznej lub prawnej. To wszystko, jak również to, że po zweryfikowaniu danych i oświadczeń złożonych przez przedsiębiorcę ubiegającego się o udzielenie finansowania z informacjami uzyskanymi z ZUS i Ministerstwa Finansów powód mógł (a) udzielić finansowania w wysokości wnioskowanej kwoty, (b) udzielić finansowania w wysokości części wnioskowanej kwoty albo (c) odmówić udzielenia finansowania. Pozwany złożył wniosek o udzielenie subwencji finansowej, przedstawił dane o osiągniętych przychodach ze sprzedaży, a te zostały zakwestionowane przez powoda na etapie rozliczenia subwencji. Należy podkreślić, że powód nie miał uprawnienia do dowolnego decydowania o wysokości subwencji, gdyż mógł on udzielać finansowania jedynie w oparciu o warunki programowe i w granicach zakreślonych decyzją Komisji Europejskiej z 27 kwietnia 2020 roku, w tym z uwzględnieniem zasad dotyczących udzielania pomocy publicznej. Umowa nie określała wysokości należnej powodowi subwencji finansowej. Celem zawierania umowy subwencji było usprawnienie zautomatyzowanego procesu udzielania finansowania w ramach programu, a nie zobowiązanie się powoda do udzielenia subwencji we wnioskowanej wysokości, czy też przyznanie pozwanemu jakichkolwiek roszczeń.

Podsumowując powyższe rozważania należy wskazać, iż pozwany wskutek niedochowania należytej staranności dokonał niewłaściwej wykładni pojęcia przychodów ze sprzedaży (obrotów gospodarczych) w przypadku działalności kantorowej. Pozwany bowiem arbitralnie zinterpretował to pojęcie jako przychód w rozumieniu ustaw o podatku dochodowym , całkowicie pomijając cel programu – Tarcza Finansowa, w efekcie czego otrzymana subwencja nie odzwierciedlała ekonomicznego ubytku w sytuacji finansowej pozwanego, lecz stanowiła dla niego dodatkowe przysporzenie majątkowe. W tej sytuacji dane wskazane przez pozwanego we wniosku dotyczące wysokości spadku obrotu należy uznać, za nieprawdziwe w rozumieniu §3 ust. 6 umowy oraz §3 ust. 6 regulaminu .W przypadku stwierdzenia nieprawdziwości informacji i oświadczeń, powód mógł żądać od przedsiębiorcy zwrotu udzielonej subwencji .

Na uwzględnianie nie zasługiwał również zarzut pozwanego dotyczący braku wymagalności roszczenia. Wbrew twierdzeniom pozwanego pismo powoda z 5 listopada 2020 r. wzywające do zwrotu subwencji stanowi decyzję o której mowa w §3 ust. 6 umowy. W myśl tego zapisu umowy : „Do czasu całkowitego zwrotu subwencji finansowej przez przedsiębiorcę PFR może kontrolować prawdziwość informacji i oświadczeń złożonych w związku z zawarciem niniejszej Umowy przez przedsiębiorcę lub osobę go reprezentującą. W przypadku stwierdzenia nieprawdziwości informacji lub oświadczeń zawartych w niniejszej umowie PFR może podjąć decyzję o zwrocie przez przedsiębiorcę całości lub części subwencji finansowej. W takim przypadku subwencja finansowa stanie się wymagalna w terminie 14 dni roboczych od dnia udostępnienia przedsiębiorcy informacji o decyzji PFR w sposób pozwalający przedsiębiorcy zapoznać się z informacją o decyzji PFR”. Przede wszystkim należy wskazać, że nie mamy tutaj do czynienia z decyzją administracyjną lecz decyzją w rozumieniu określonego rozstrzygnięcia – złożenia oświadczenia woli . Bez znaczenia jest brak wskazania w tytule pisma sowa „decyzja” , istotne jest to , że w piśmie tym wskazano na czym miały polegać nieprawidłowości w złożonych przez pozwanego oświadczeniach oraz wyraźnie wezwano do zwrotu subwencji. Fakt, iż w piśmie tym wskazano termin zwrotu zapłaty inny niż w umowie , nie powodował braku skuteczności złożonego oświadczenia woli. Wbrew twierdzeniom pozwanego pismo to zostało podpisane przez umocowane do tego osobny. Z przedłożonego przez powoda pełnomocnictwa (k. 133) wynika, że adw. T. M. oraz adw. J. K. byli umocowani nie tylko do zastępowania powoda w postepowaniach sądowych, ale byli również umocowani do „kierowania przez PFR wobec przedsiębiorców żądań zwrotu udzielonego wsparcia w całości lub w części”. Ponadto fakt wniesienia i popierania pozwu przez powoda stanowi jednoznaczne potwierdzenie czynności dokonanych przez osoby podpisane na piśmie z 5 listopada 2020 r.

Niezasadny był również zarzut pozwanego dotyczący przedwczesności powództwa. Brak jest podstaw do uznania, że gdyby powód odpowiedział na kierowaną do niego korespondencję i skierował do pozwanego stosowną decyzję wraz z uzasadnieniem pozwany dokonałby zwrotu subwencji. Jak zostało już wyżej wskazane w piśmie z 5 listopada 2020 r. powód w sposób jednoznaczny wezwał pozwanego do zwrotu subwencji. W piśmie tym pouczono w jaki sposób należy zwrócić subwencję – tj. na rachunek techniczny wskazany przez bank , za pośrednictwem którego została udzielona subwencja. Brak odpowiedzi na pisma pozwanego wzywające do ponownego przenalizowania sprawy należało potraktować, jako podtrzymanie dotychczasowego stanowiska przez powoda. Podkreślenia również wymaga, że pozwany nie uznał roszczenia przy pierwszej czynności procesowej albowiem wniósł sprzeciw od nakazu zapłaty, w którym wniósł o oddalenie powództwa w całości.

Biorąc pod uwagę powyższe zasądzeniu w okolicznościach niniejszej sprawy podlegała kwota wynosząca 2 011 264,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 grudnia 2020 r. do dnia zapłaty. W pozostałym zakresie powództwo podlegało oddaleniu (pkt 1 i 2 sentencji wyroku).

Na uwzględnienie nie zasługiwało żądanie powoda dotyczące zasądzenia odsetek za okres od 17 czerwca 2020 r. do 30 listopada 2020 r. Powód jako podstawę żądania odsetek wskazał §11 ust. 13 Regulaminu, zgodnie z którym w przypadku, gdy beneficjent otrzymał subwencję finansową na podstawie nieprawdziwych oświadczeń, od których uzależnione było udzielenie Subwencji Finansowej lub wysokość Subwencji Finansowej, beneficjent zobowiązany jest do niezwłocznego, nie później niż w terminie 14 dni roboczych od dnia otrzymania subwencji finansowej, zwrotu subwencji finansowej lub jej części na wyodrębniony rachunek techniczny banku. Zapis ten znalazł się w regulaminie przyjętym 13 maja 2020 r. . który wszedł w życie 28 maja 2020 r. tj. już po zawarciu przedmiotowej umowy oraz po wypłacie subwencji. Zapis ten zatem nie tylko nie został uzgodniony przez strony ale również pozostaje w całkowitej sprzeczności z § 3 ust. 6 umowy , który stanowi podstawę żądania zwrotu subwencji . Ponadto zapis ten nie może stanowić podstawy żądania odsetek za opóźnienie. W ocenie sądu zwrot subwencji stanowi bowiem świadczenie bezterminowe a zatem termin jego spełnienia następuje po wezwaniu do wykonania (art. 455 kc). Trudno zatem uznać, że pozwany pozostawał w opóźnieniu ze zwrotem subwencji zanim została mu doręczona decyzja zobowiązująca do zwrotu subwencji. Stosownie do § 3 ust. 6 umowy subwencja finansowa staje się wymagalna w terminie 14 dni roboczych od dnia udostępnienia przedsiębiorcy informacji o decyzji powoda w sposób pozwalający przedsiębiorcy zapoznać się z informacją o decyzji . Pismo powoda z 5 listopada 2020 r. wzywające do zwrotu subwencji zostało doręczone pozwanemu w dniu 9 listopada 2020 r. (k.145-145v) a zatem termin zwrotu subwencji upływał w dniu 30 listopada 2020 r.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 zd. 2 k.p.c. Mając na uwadze, że powód uległ tylko w nieznacznej części swojego żądania, Sąd nałożył obowiązek zwrotu kosztów postępowania w całości na pozwaną. Na kwotę kosztów poniesionych przez powódkę złożyły się: kwota 100 564 zł tytułem opłaty od pozwu, opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17,00 zł oraz koszty zastępstwa procesowego w wysokości 15 000,00 zł, ustalone w oparciu o § 2 pkt 8 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015 r. tj. łącznie kwota 115 581,00 zł.

W związku z powyższym orzeczono jak w sentencji.

sędzia del. Radosław Bartoszewski

ZARZĄDZENIE

(...)

Sędzia del. Radosław Bartoszewski