Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 lipca 2025 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie XXVI Wydział Gospodarczy

w składzie:

Przewodniczący – Sędzia del. Radosław Bartoszewski

Protokolant: Emilia Skoczeń

po rozpoznaniu w dniu 9 czerwca 2025 roku w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa Polskiego Funduszu Rozwoju Spółki akcyjnej z siedzibą w W.

przeciwko Zakładowi (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ś.

o zapłatę

1.  oddala powództwo;

2.  zasądza od powoda Polskiego Funduszu Rozwoju Spółki akcyjnej z siedzibą w W.

na rzecz pozwanego Zakładu (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ś. kwotę 10 817,00 zł (dziesięć tysięcy osiemset siedemnaście złotych 00/100 ) tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 10 800,00 zł (dziesięć tysięcy osiemset złotych 00/100) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Sygn. akt XXVI GC 691/24

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 7 lipca 2025 r.

Powódka Polski Fundusz Rozwoju spółka akcyjna z siedzibą w W. wniosła o zasądzenie od pozwanej Zakładu (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ś., kwoty 260 055,15 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 27 czerwca 2023 r. do dnia zapłaty oraz zwrotu kosztów procesu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, według norm przepisanych. W uzasadnieniu pozwu powódka wskazała, że dochodzi zwrotu nienależnie uzyskanej przez pozwanego kwoty subwencji finansowej wypłaconej w ramach programu rządowego „Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Małych i Średnich Firm” . Pozwany wbrew złożonemu oświadczeniu nie posiadał statusu mikroprzedsiębiorcy ani też małego lub średniego przedsiębiorcy, a tym samym zgodnie z regulaminem nie był uprawniony do otrzymania subwencji. Dodatkowo powódka wskazała, że niezależnie od zasadności żądania zwrotu kwoty subwencji finansowej na podstawie umowy, alternatywną podstawę dochodzonego pozwem roszczenia stanowić może art. 471 k.c., art. 405 w zw. z art. 410 §1 i 2 k.c., czy też art. 415 k.c. ( pozew k. 5- 37).

W dniu 7 maja 2024 r., referendarz sądowy Sądu Okręgowego w Warszawie XVI Wydziału Gospodarczego w sprawie o sygn. akt XVI GNc 550/24 wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, zgodnie z żądaniem pozwu ( nakaz zapłaty k. 273).

Od powyższego nakazu zapłaty, pozwana złożyła sprzeciw, zaskarżając go w całości oraz wnosząc o oddalenie powództwa, a także o zasądzenie od powódki na jej rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości sześciokrotności norm przepisanych, wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty. W uzasadnieniu sprzeciwu, pozwana podniosła, że względem niej nie istnieje wymagalne roszczenie, bowiem powódka zwolniła ją z długu oświadczenie z dnia 25 czerwca 2021 r., a nadto z ostrożności procesowej wskazała, że dochodzone roszczenie jest przedawnione, a samo powództwo stanowi nadużycie prawa podmiotowego określone w art. 5 k.c., bowiem na etapie składania wniosku i zawierania umowy o subwencję nie określono, że pozwana należy do grupy dużych przedsiębiorców ( sprzeciw k. 281 - 304).

W dalszych pismach procesowych i na terminach posiedzenia przygotowawczego, strony podtrzymały zaprezentowane w sprawie stanowiska ( protokół z rozprawy z dnia 9 stycznia 2025 r. k. 384 – 386 oraz CD k. 387; pismo z dnia 16 stycznia 2025 r. k. 392 – 426; pismo z dnia 6 lutego 2025 r. k. 487 – 499; pismo z dnia 25 lutego 2025 r. k. 497 – 505; protokół z rozprawy z dnia 24 marca 2025 r. k. 520 – 521 oraz CD k. 522; pismo z dnia 10 kwietnia 2025 r. k. 528 – 529; pismo z dnia 22 kwietnia 2025 r. k. 531 – 535; protokół z rozprawy z dnia 9 czerwca 2025 r. k. 552 oraz CD k. 553).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Polski Fundusz Rozwoju spółka akcyjna z siedzibą w W. (dalej również jako: PFR S.A.) jest spółką Skarbu Państwa, której powierzono realizację programu rządowego „Tarcza finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla małych i średnich firm” – Tarcza Finansowa. Zgodnie z założeniami programu, objęci nim zostali przedsiębiorcy w rozumieniu art. 4 ustawy prawo przedsiębiorców, będący mikro, małymi lub średnimi przedsiębiorcami, którzy spełniają określone w programie warunki (do wody: odpis KRS PFR S.A. k. 41 - 54, okoliczność bezsporna).

Natomiast, Zakład (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ś. w ramach prowadzonej działalności gospodarczej zajmuje się m.in. odprowadzaniem i oczyszczaniem ścieków ( dowody: odpis (...) sp. z o.o. k. 226 - 232).

W dniu 25 maja 2020 r., Zakład (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ś., za pośrednictwem bankowości elektronicznej zawarła z Polskim Funduszem Rozwoju S.A. umowę o udzielenie subwencji finansowej nr (...) (dalej również jako: umowa) dotyczącą programu rządowego „Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla mikro, małych i średnich firm”. W §1 ust. 2 umowy, beneficjent reprezentowany przez K. K. oświadczył, że na dzień 31 grudnia 2019 r. był małym lub średnim przedsiębiorcą, zatrudniającym na koniec miesiąca poprzedzającego miesiąc złożenia wniosku o zawarcie umowy subwencji finansowej 62 pracowników (§1 ust. 4 umowy). Dodatkowo beneficjent oświadczył, że skala spadku obrotów gospodarczych (przychodów ze sprzedaży) przedsiębiorcy w miesiącu referencyjnym w porównaniu do poprzedniego miesiąca lub analogicznego miesiąca ubiegłego roku w związku z zakłóceniami w funkcjonowaniu gospodarki na skutek COVID-19: <25%; 50%) została określona na 35% (§1 ust. 6 umowy). Co więcej w §1 ust. 7 umowy, przedsiębiorca oświadczył, że wysokość obrotów gospodarczych (przychodów ze sprzedaży) w miesiącu kalendarzowym odpowiadającym miesiącowi referencyjnemu w roku poprzednim wynosiła: 807 528,00 zł, a wielkość obrotów gospodarczych (przychód ze sprzedaży) w 2019 r. wyniosła 8 933 256,00 zł (§1 ust. 8 umowy). Natomiast, w myśl §1 ust. 9 umowy, beneficjent zawnioskował o subwencję finansową w kwocie 357 330,00 zł. Przy tym przedsiębiorca oświadczył, że na dzień złożenia wniosku oraz na dzień 31 grudnia 2019 r. prowadził działalność gospodarczą (§1 ust.10 lit. a) i e) umowy).

W umowie wskazano również, że na warunkach określonych w przedmiotowej umowie, PFR S.A. mógł wypłacić przedsiębiorcy subwencję finansową w ramach programu rządowego – Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla małych i średnich firm (program). Subwencja finansowa była wypłacana w PLN. Maksymalna wysokość subwencji finansowej dla przedsiębiorców będących małymi i średnimi przedsiębiorcami ustalana jest jako procent przychodów ze sprzedaży przedsiębiorcy w roku 2019 i uzależniona od spadku przychodów ze sprzedaży przedsiębiorcy w dowolnym miesiącu po 1 lutego 2020 r. w porównaniu do poprzedniego miesiąca lub analogicznego miesiąca ubiegłego roku w związku z zakłóceniami gospodarki na skutek COVID-19, tj. w przypadku spadku ze sprzedaży <25; 50% - 4% kwoty przychodów ze sprzedaży w 2019 r. (§2 ust. 6 umowy). Co więcej w cytowanym paragrafie ust. 19 umowy, przedsiębiorca oświadczył, że był świadomy tego, że subwencja finansowa udzielana była jako pomoc przewidziana w sekcji 3.1. tymczasowych ram oraz dotyczy wyłącznie przedsiębiorstw spełniających kryteria mikro-, małego- i średniego – przedsiębiorcy w rozumieniu programu oraz załącznika nr 1 do rozporządzenia Komisji (UE) nr 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. uznającego niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu.

W myśl §3 ust. 2 umowy, otrzymana przez przedsiębiorcę będącego małym i średnim przedsiębiorcą subwencja finansowa podlega zwrotowi w przypadku:

a)  zaprzestania prowadzenia działalności gospodarczej (w tym zawieszenia prowadzenia działalności) przez przedsiębiorcę lub otwarcia likwidacji przedsiębiorcy w jakimkolwiek czasie w ciągu 12 miesięcy od dnia przyznania subwencji finansowej - w kwocie stanowiącej 100% wartości subwencji finansowej;

b)  prowadzenia działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę w całym okresie 12 miesięcy od dnia przyznania subwencji finansowej:

i.  w kwocie stanowiącej 25% wartości subwencji finansowej bezwarunkowo; oraz

ii.  w wysokości dodatkowo do 25% kwoty subwencji finansowej pomniejszonej o wykazaną przez przedsiębiorcę skumulowaną stratę gotówkową na sprzedaży w okresie 12 miesięcy licząc od pierwszego miesiąca, w którym przedsiębiorca odnotował stratę po 1 lutego 2020 r. lub od miesiąca, w którym udzielona została subwencja finansowa, rozumianej w zależności od formy działalności jako:

1)  dla przedsiębiorców prowadzących pełną rachunkowość gotówkową strata na sprzedaży to odzwierciedlona w rachunku wyników strata na sprzedaży netto z wyłączeniem w szczególności kosztów amortyzacji, rezerw i odpisów lub wyniku z przeszacowania lub sprzedaży aktywów,

2)  dla przedsiębiorców rozliczających się na podstawie księgi przychodów i rozchodów w kwocie wykazanej straty,

3)  dla przedsiębiorców rozliczających się na podstawie karty podatkowej lub na ryczałcie stratę na sprzedaży oblicza się jako skumulowany spadek przychodów, oraz

(...).  w wysokości do 25% kwoty subwencji finansowej w przypadku utrzymania średniej liczby pracowników (średnie zatrudnienie) w okresie 12 pełnych miesięcy kalendarzowych od końca miesiąca kalendarzowego poprzedzającego datę zawarcia przedmiotowej umowy, w stosunku do średniego stanu zatrudnienia w 2019 r., obliczonego jako średnia z liczby pracowników na dzień 31 grudnia 2019 r. oraz 30 czerwca 2019r., na poziomie:

1)  wyższym niż 100% - w wysokości dodatkowo 0% kwoty subwencji finansowej,

2)  od 50% do 100% - w wysokości dodatkowo od 0% do 25% kwoty subwencji finansowej – proporcjonalnie do skali redukcji zatrudnienia, zgodnie ze wskazanym w umowie wzorem,

3)  niższym niż 50% - w wysokości dodatkowo 25% kwoty subwencji finansowej.

W wyjątkowych przypadkach, uwzględniając indywidulana sytuację przedsiębiorcy, PFR S.A. mógł podjąć decyzje o zmianie warunków zwrotu subwencji finansowej w odniesieniu do przedsiębiorcy, którego spadek przychodów ze sprzedaży wyniósł więcej niż 75% (§3 ust. 3 umowy).

Natomiast, w myśl §3 ust. 4 zd. 1. umowy, decyzje o wysokości zwrotu subwencji finansowej miał podjąć PFR S.A., na podstawie oświadczenia o rozliczeniu subwencji finansowej, złożonego przez przedsiębiorcę w terminie dziesięciu dni roboczych od upływu 12 miesięcy liczonych od dnia wypłaty subwencji finansowej przedsiębiorcy.

Do czasu całkowitego zwrotu subwencji finansowej przez przedsiębiorcę, PFR S.A. mógł kontrolować prawidłowość informacji i oświadczeń złożonych w związku z zawarciem przedmiotowej umowy przez przedsiębiorcę lub osobę go reprezentująca. W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości informacji lub oświadczeń zawartych w przedmiotowej umowie, PFR S.A. mógł podjąć decyzję o zwrocie przez przedsiębiorcę całości lub części subwencji finansowej (§3 ust. 6 zd. 1. i 2. umowy).

Prawa i obowiązku PFR S.A. oraz przedsiębiorcy związane z wypłaconą subwencją finansową określone były także w Regulaminie ubiegania się o udział w programie rządowym „Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Mikro, Małych i Średnich Firm”, który był dostępny pod wskazanym w umowie adresem internetowym. Przy tym przedsiębiorca oświadczył, że zapoznał się z tym Regulaminem, rozumie go i akceptuje jego treść (§11 ust. 4 umowy) ( dowód: umowa subwencji finansowej nr (...) wraz z załącznikami k. 204 – 220).

Natomiast, na podstawie §10 ust. 2 Regulaminu ustalono, że warunkiem ubiegania się o udział w programie przez beneficjenta było m.in. (…) posiadanie przez beneficjenta statusu mikroprzedsiębiorcy, małego lub średniego przedsiębiorcy. W myśl zaś §10 ust. 5 Regulaminu zawsze dużym przedsiębiorstwem będzie taki podmiot, którego 25% lub więcej kapitału lub praw głosu jest kontrolowane bezpośrednio lub pośrednio, wspólnie lub indywidualnie, przez co najmniej jeden organ publiczny. Zgodnie zaś z §11 ust. 13 Regulaminu w przypadku, gdy beneficjent otrzymał subwencję finansową na podstawie nieprawdziwych oświadczeń, od których uzależnione było udzielenie subwencji finansowej lub wysokość subwencji finansowej, beneficjent zobowiązany jest do niezwłocznego, nie później niż w terminie 14 dni roboczych od dnia otrzymania subwencji finansowej, zwrotu subwencji finansowej lub jej części na wyodrębniony rachunek techniczny banku, za pośrednictwem którego udzielona została subwencja finansowa. Dodatkowo, w myśl §3 ust. 6 Regulaminu, w przypadku stwierdzenia złożenia przez beneficjenta nieprawdziwych oświadczeń lub podania we wniosku nieprawdziwych informacji, PFR S.A. jest zobowiązana do podjęcia decyzji o zobowiązaniu beneficjenta do zwrotu całości lub części subwencji finansowej Natomiast, na podstawie §12 ust. 14 Regulaminu, umowa subwencji finansowej wygasała z chwilą udostępnienia beneficjentowi w bankowości elektronicznej, w innym kanale komunikacji banku z beneficjentem lub w inny sposób decyzji PFR S.A. o odmowie przyznania subwencji finansowej lub całkowitego wykonania tej umowy przez PFR S.A. i beneficjenta. Przy czym, w myśl §16 ust. 1 zd. 1. Regulaminu, PFR S.A. mógł przekazywać informacje, dotyczące przedmiotowego Regulaminu, w formie komunikatów publikowanych na stronie (...) ( dowód: regulamin ubiegania się o udział w programie rządowym „Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Małych i Średnich Firm” z dnia 13 maja 3020 r. wraz z załącznikami k. 58 – 153; regulamin ubiegania się o udział w programie rządowym „Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Małych i Średnich Firm” z dnia 13 kwietnia 2021 r. wraz z załącznikami k. 154 – 194; wydruki z (...) k. 195 - 202).

W dalszej kolejności, w dniu 26 maja 2020 r., PFR S.A. dokonała pozytywnej weryfikacji spełnienia przez Zakład (...) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ś. warunków otrzymania subwencji finansowej określonych w treści umowy, w oparciu o oświadczenia złożone przez przedsiębiorcę w treści umowy. PFR S.A. poinformowała beneficjenta, iż dokona przelewu kwoty subwencji finansowej w maksymalnej wysokości wskazanej w umowie, tj. 357 330,00 zł na wskazany w umowie rachunek bankowy. Jednocześnie PFR S.A. poinformowała przedsiębiorcę, że umowa zachowuje pomiędzy jej stronami pełną moc obowiązującą, z uwzględnieniem ww. kwoty subwencji udzielonej beneficjentowi przez PFR S.A. na podstawie umowy ( dowód: decyzja z dnia 26 maja 2020 r. k. 222).

W ramach wykonania umowy o udzielenie subwencji finansowej nr (...), w dniu 27 maja 2020 r., PFR S.A. przelała na wskazany przez beneficjenta rachunek bankowy kwotę 357 330,00 zł ( dowód: potwierdzenie przelewu k. 224).

Zakład (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ś. wykorzystała pełną kwotę wypłaconej subwencji finansowej zgodnie z treścią programu rządowego ( dowody: oświadczenie o rozliczeniu subwencji finansowej nr (...) k. 308 – 309).

W dalszej kolejności, w decyzji w sprawie zwolnienia z obowiązku zwrotu subwencji finansowej z dnia 25 czerwca 2021 r., PFR S.A. oświadczyła, że zwalnia przedsiębiorcę z obowiązku zwrotu subwencji finansowej w kwocie 357 330,00 zł. PFR S.A. wskazał, że na podstawie dostępnych danych wyliczyła zwolnienie z obowiązku zwrotu subwencji finansowej w wysokości 50%, a na podaną wartość zwolnienia z obowiązku zwrotu subwencji finansowej składały się:

1)  25% związane z prowadzeniem działalności gospodarczej w całym okresie 12 miesięcy od dnia przyznania subwencji finansowej;

2)  25% związane z utrzymaniem zatrudnienia przez 12 miesięcy;

3)  0% związane z wykazaniem przez beneficjenta skumulowaną stratą gotówkową na sprzedaży w okresie ostatnich 12 miesięcy ( dowód: decyzja z dnia 25 czerwca 2021 r. k. 307).

Wobec powyższego PFR S.A. wyjaśniła, że wartość zwolnienia z obowiązku zwrotu części subwencji finansowej wynosiła 178 191,38 zł, a wartość subwencji finansowej pozostająca do spłaty to 179 138,62 zł ( dowód: decyzja z dnia 25 czerwca 2020 r. k. 307).

Następnie, wobec podjęcia weryfikacji przez PFR S.A. prawdziwości oświadczeń złożonych przez beneficjentów w treści umowy, z uwagi na nieposiadanie statutu podmiotu uprawnionego do udziału w programie PFR S.A. wezwała Zakład (...) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ś. do zwrotu całej otrzymanej na podstawie umowy subwencji kwoty subwencji finansowej wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia następującego po upływie czternastego dnia roboczego po dniu otrzymania przez beneficjenta kwoty subwencji do dnia zapłaty na wskazany rachunek bankowy ( dowód: wezwanie z dnia 15 listopada 2023 r. wraz z załącznikami k. 234 - 239).

Zakład (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ś. nie dokonała spłaty otrzymanej subwencji finansowej w kwocie 178 191,38 zł, jednakże uiściła na rzecz PFR S.A. kwotę 179 138,62 zł ( dowody: oświadczenie o rozliczeniu subwencji finansowej nr (...) k. 308 – 309; harmonogram spłat k. 310 - 311; wyciąg z rachunku bankowego k. 312 – 313; potwierdzenia wykonania operacji k. 314 – 319v).

Przed wytoczeniu powództwa, PFR S.A. złożyła wniosek o zawezwanie do próby ugodowej w zakresie kwoty dochodzonej przedmiotowym pozwem, jednakże nie doszło do zawarcia ugody ( dowód: wniosek o zawezwanie do próby ugodowej k. 330 – 332; odpowiedź na wniosek o zawezwanie do próby ugodowej k. 333 – 336).

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie wyżej wskazanych dokumentów i wydruków złożonych przez strony do akt niniejszej sprawy. Strony nie zaprzeczały autentyczności przedstawionych dokumentów ani ich treści, a wiarygodność powoływanych dowodów nie budziła wątpliwości Sądu. Ustalenia faktyczne Sąd Okręgowy poczynił także w oparciu o okoliczności bezsporne, które na podstawie art. 230 k.p.c. w zw. z art. 229 k.p.c. zostały przyjęte za udowodnione. W toku postępowania Sąd Okręgowy dopuścił dowód z zeznań świadka R. M., świadka M. T. oraz świadka A. W., którzy potwierdzili, że w toku obowiązywania umowy subwencji finansowej zmieniał się Regulamin, jednakże powyższe zeznania pomimo ich wiarygodności, nie przyczyniły się do ustalenia stanu faktycznego w przedmiotowej sprawie ( protokół k. 384 – 386, CD k. 387). Na terminie rozprawy, Sąd Okręgowy pominął wniosek o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sądowego z zakresu informatyki oraz z zakresu ekonomii i rachunkowości, bowiem powyższe dowody były zbędne dla wydania rozstrzygnięcia w przedmiotowej sprawie, stan faktyczny ustalony w oparciu o dowody z dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy nie wymagał uzupełnienia, a jedynie przeprowadzenia oceny prawnej.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powódka Polski Fundusz Rozwoju S.A. wniosła o zasądzenie od pozwanej Zakład (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ś., kwoty 260 055,15 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 27 czerwca 2023 r. do dnia zapłaty oraz zwrotu kosztów procesu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, według norm przepisanych. Powódka wniosła o zasądzenie od pozwanej kwoty nienależnie uzyskanej subwencji finansowej wypłaconej w ramach programu rządowego „Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Małych i Średnich Firm” . Argumentował, że pozwany wbrew złożonemu oświadczeniu nie posiadał statusu mikroprzedsiębiorcy ani też małego lub średniego przedsiębiorcy, a tym samym zgodnie z regulaminem nie był uprawniony do otrzymania subwencji.

Pozwana w treści sprzeciwu od nakazu zapłaty wskazała, że na dzień 25 maja 2020 r., tj. na moment zawierania przez nią umowy, nie było jakichkolwiek podstaw do tego, aby traktować ją jako dużego przedsiębiorcę, bowiem z obowiązującego na dzień zawarcia umowy regulaminu nie wynikała definicja dużego przedsiębiorcy. Dodatkowo pozwana podała, że powódka zwolniła ją z obowiązku zwrotu 50% otrzymanej subwencji finansowej, a zatem umowa stron została w całości zrealizowana, bowiem pozwana częściowo została zwolniona z długu a pozostałą część uiściła na rzecz powódki i w związku z tym powódka utraciła uprawnienia do dalszego sprawdzania oświadczeń złożonych przez beneficjenta we wniosku o udzielenie subwencji finansowej, w tym samym do wezwania pozwanej do zwrotu całej udzielonej subwencji finansowej.

W tym miejscu wskazać należy, że pomiędzy stronami bezsporne było to, że w 25 maja 2020 r., za pośrednictwem bankowości elektronicznej zawarły umowę o udzielenie subwencji finansowej nr (...), w ramach której po złożonych oświadczeniach, o tym, że na dzień 31 grudnia 2019 r. beneficjent był małym lub średnim przedsiębiorcą, skala spadku obrotów gospodarczych (przychodów ze sprzedaży) przedsiębiorcy w miesiącu referencyjnym w porównaniu do poprzedniego miesiąca lub analogicznego miesiąca ubiegłego roku w związku z zakłóceniami w funkcjonowaniu gospodarki na skutek COVID-19 została określona na 35%, wysokość obrotów gospodarczych (przychodów ze sprzedaży) w miesiącu kalendarzowym odpowiadającym miesiącowi referencyjnemu w roku poprzednim wynosiła: 807 528,00 zł, a wielkość obrotów gospodarczych (przychód ze sprzedaży) w 2019 r. wyniosła 8 933 256,00 zł, powódka udzieliła im subwencji finansowej w kwocie 357 330,00 zł. Dodatkowo wskazać należy, że w niniejszej sprawie nie było też przedmiotem sporu, że pozwana wykorzystała udzieloną subwencję finansową, w myśl założeń programu rządowego, tj. na prowadzenie działalności gospodarczej związanej z odprowadzaniem i oczyszczaniem ścieków. Natomiast, w przedmiotowym postępowaniu sporna była kwestia ustalenia, czy pozwana jest zobowiązana do zwrotu powódce udzielonej subwencji finansowej, tj. czy pozwana złożyła w swoim wniosku o udzielenie subwencji finansowej nieprawdziwe oświadczenia, oraz czy decyzja PFR S.A. z dnia 25 czerwca 2021 r. w sprawie zwolnienia z obowiązku zwrotu subwencji skutkowała zwolnieniem pozwanej z długu.

W ocenie Sądu Okręgowego, jak w przedmiotowym postępowaniu wykazała pozwana, doszło do skutecznego zakończenia stosunku zobowiązaniowego stron, tj. do całkowitego rozliczenia subwencji finansowej udzielonej przedsiębiorcy, a wobec tego do wygaśnięcia umowy subwencji finansowej po jej całkowitym wykonaniu.

W dniu 25 czerwca 2021 r., PFR S.A. wydała decyzje w sprawie zwolnienia z obowiązku zwrotu subwencji finansowej w kwocie 178 191,38 zł, wskazując również, że wartość subwencji pozostającej do spłaty wynosi 179 138,62 zł, a którą to kwotę pozwana uiściła, co została w niniejszej sprawie wykazane. Analizując powyższe oświadczenie przedłożone do akt przedmiotowej sprawy, powódka PFR S.A. zwolniła pozwaną z obowiązku zwrotu subwencji finansowej w 50%, tj. w kwocie 178 191,38 zł, podkreślając, że na podstawie dostępnych danych wyliczyła zwolnienie z obowiązku zwrotu subwencji finansowej w wysokości 50%, a wobec tego wartość subwencji finansowej pozostająca do spłaty to 179 138,62 zł. Strony zawarły zatem umowę o zwolnienie częściowo z długu, opisaną w art. 508 k.c., zgodnie z którym zobowiązanie wygasa, gdy wierzyciel zwalnia dłużnika z długu, a dłużnik zwolnienie przyjmuje.

Mając powyższe na uwadze stwierdzić należy, że zgodnie z treścią umowy o udzielenie subwencji finansowej nr (...) oraz Regulaminu ubiegania się o udział w programie rządowym „Tarcza Finansowa Polskiego Funduszu Rozwoju dla Małych i Średnich Firm strony określiły warunki zwolnienia z długu (§5 ust. 6 Regulaminu). Przy tym podkreślić należy, jak wykazano w niniejszej sprawie, pozwana spełniła opisane w regulaminie warunki. Zauważyć też należy, że powódka w toku weryfikacji oświadczenia o rozliczeniu subwencji finansowej, pozytywnie zweryfikowała dane przekazane przez pozwaną stwierdzając, że istnieją podstawy do zwolnienia jej z obowiązku zwrotu subwencji w 50%. Co więcej podkreślić należy, że w owym postepowaniu nie ma wątpliwości, że pozwana to oświadczenie o zwolnieniu z długu przyjęła. W konsekwencji, w ocenie Sądu Okręgowego uznać należy, że wolą stron było zwolnienie pozwanej z długu, jaki powstał po jej stronie względem powódki, z uwagi na zawarcie umowy o udzielenie subwencji finansowej.

Niezależnie od powyższego wskazać należy, że art. 508 k.c. nie zastrzega żadnej szczególnej formy dla przyjęcia zwolnienia z długu, co więcej strony, w ramach swobody umów (art. 353 ¹ k.c.) mogą uregulować zasady zwolnienia z długu i tak właśnie strony uczyniły umową o udzielenie subwencji finansowej, przewidując całą procedurę udzielania takiego zwolnienia w formie decyzji PFR.

Abstrahując od powyższego wskazać należy, że powódka PFR S.A. dopiero pismem datowanym na 15 listopada 2023 r. wezwała pozwaną do zapłaty całej kwoty udzielonej subwencji finansowej, wskazując, że dokonała weryfikacji przedstawionych przez beneficjenta wartości i uznała, że pozwana nie posiada statutu małego ani średniego przedsiębiorstwa. Co więcej, jak ustalono w toku postępowania, powódka nie wydała nowej decyzji w sprawie rozliczenia subwencji finansowej, jak również nie uchyliła się od skutków prawnych oświadczenia woli zawartego w treści dotychczasowej decyzji. Wobec zaś niewykazania przez powódkę, że decyzja z dnia 25 czerwca 2021 r. była nieważna lub bezskuteczna, to stosownie do §12 ust. 4 regulaminu, umowa o subwencji finansowej stron wygasła. Zatem, na podstawie §3 ust. 6 umowy, powódka straciła uprawnienie do dalszej weryfikacji oświadczeń przedsiębiorcy, które istniało w trakcie realizacji umowy, a nie po jej rozliczeniu, tj. po wydaniu decyzji z dnia 25 czerwca 2021 r. W konsekwencji, zdaniem Sądu Okręgowego stanowisko powódki, która stwierdziła, że mimo wydania decyzji z dnia 25 czerwca 2021 r. o zwolnieniu z obowiązku zwrotu 50% subwencji finansowej, istnieją podstawy do żądania od pozwanej zwrotu kwoty wypłaconej subwencji jest niezasadne.

W tym miejscu podkreślić też należy, jak zasugerowano powyżej, że powódka nie udowodniła w przedmiotowej sprawie, że decyzja z dnia 25 czerwca 2021 r. była nieważna lub nieskuteczna. Przy tym zauważyć należy, że inne stanowisko prowadziłoby do naruszenia zasady zaufania obywatela do państwa, z którego wynika wymóg praworządnego i sprawiedliwego postępowania oraz rozstrzygnięcia sprawy przez podmioty publiczne nawet jak są stroną czynności cywilnoprawnych. Podkreślić trzeba, że cytowana zasada pozwala przypuszczać, że dokonane wobec niego czynności, są zgodne z obowiązującymi przepisami prawa. Natomiast, w przedmiotowej sprawie zauważyć trzeba, że wbrew ww. zasadzie, powódka stwierdziła, że decyzja z dnia 25 czerwca 2021 r. została wydana w oparciu o nieprawdziwe dane, a zatem nie wywołuje skutków prawnych, czyli jest niewiążąca i nieskuteczna. Przy tym zauważyć należy, że ani umowa z dnia 25 maja 2020 r. ani Regulaminy nie posiadają postanowień, które jednoznacznie określałyby, że w sytuacji rozliczenia umowy subwencji poprzez jej umorzenie powódka wskutek ewentualnego późniejszego ustalenia, iż działała w błędnym przekonaniu o prawidłowym rozliczeniu subwencji, mogłaby cofnąć oświadczenie o rozliczeniu subwencji i wezwać przedsiębiorcę do jej zwrotu. Natomiast wspominane powyżej dokumenty zawierały przeciwne postanowienia, zgodnie z którym PFR S.A. miała uprawnienie do weryfikacji informacji oraz oświadczeń przedsiębiorcy tylko do momentu całkowitego rozliczenia subwencji, które nastąpiło 25 czerwca 2021 roku wraz z wydaniem decyzji.

W tym miejscu zauważyć należy, że powódka wbrew postanowieniom umowy, po wygaśnięciu i całkowitym rozliczeniu dokonanym w dniu 25 czerwca 2021 r., dopiero w dniu 15 listopada 2023 r. wezwała pozwaną do zwrotu całej kwoty otrzymanej subwencji wskazując, że podczas czynności weryfikacyjnych ustalono, że beneficjent w umowie subwencji finansowej złożył nieprawidłowe oświadczenia w zakresie posiadania statutu małego lub średniego przedsiębiorcy. W konsekwencji na podstawie ww. ustaleń, PFR S.A. podjęła decyzję o zwrocie przez pozwaną subwencji finansowej i wezwała ją do zwrotu otrzymanej subwencji finansowej w kwocie 357 330,00 zł. Reasumując stwierdzić należy, że powódka na podstawie umowy stron subwencji finansowej nr (...), która wygasła w dniu 25 czerwca 2021 r. nie miała uprawnienia do weryfikacji podanych przez pozwaną we wniosku o uzyskanie subwencji danych, jak i nie miała uprawnienia do żądania zwrotu subwencji. Mając na uwadze powyższe rozważania, powódce nie przysługuje żądanie zwrotu subwencji na podstawie §3 ust. 6 zd. 2 umowy subwencji finansowej, a zatem powództwo należało oddalić.

Zauważyć w tym miejscu również należy, że nietrafna była argumentacja powódki, iż jej roszczenie może znajdować uzasadnienie na gruncie art. 417 k.c., zgodnie z którym dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Podkreślić przy tym należy, że przyczyną szkody w myśl cytowanego przepisu prawa, jest niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania, a zatem dłużnik musi uchybić zobowiązaniu, naruszyć obowiązki wynikające dla niego z treści łączącego go z wierzycielem stosunku zobowiązaniowego. Pojęcie wykonania zobowiązania oznacza zachowanie dłużnika, polegające na spełnieniu wszystkich obowiązków spoczywających na nim, a wynikających z treści łączącego strony stosunku prawnego. W niniejszej sprawie, jak już opisano powyżej, odpowiedzialność kontraktowa pozwanej, oparta na podstawie art. 471 k.c., miała dotyczyć braku wykonania przez nią zobowiązania polegającego na zwrocie części udzielonej subwencji. Wobec powyższego zauważyć należy, że powódka PFR S.A. w decyzji z dnia 25 czerwca 2021 r. określiła wysokość zobowiązania pozwanych na 179 138,62 zł, które to pozwana spłaciła, jednocześnie wskazując, iż zwalnia ją z obowiązku zwrotu subwencji w kwocie 178 191,38 zł. Zauważyć też trzeba, że z uwagi na charakter decyzji, jako decyzji umarzającej, chwila jej wydania powoduje wygaśnięcie wszystkich zobowiązań oraz potwierdzenie wykonania umowy, a zatem pozwana na mocy decyzji z dnia 25 czerwca 2021 r. nie byłą już zobowiązana do zwrotu subwencji finansowej. Wobec powyższego, zdaniem Sądu Okręgowego, brak jest w przedmiotowej sprawie podstaw do oparcia roszczenia opisanego w pozwie na podstawie odpowiedzialności kontraktowej, tj. na podstawie art. 471 k.c.

W ocenie tutejszego Sądu Okręgowego, nie zostały również spełnione warunki do żądania zwrotu subwencji jako nienależnego świadczenia. Stosownie do art. 410 §2 k.c. świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia. W tym miejscu stwierdzić należy, że powódka spełniła na rzecz pozwanej świadczenie w postaci subwencji finansowej w wyniku przeprowadzenia postępowania o ubieganie się przez beneficjenta o pomoc finansową w ramach programu rządowego, na który to proces składało się: zawarcie przez strony postępowania umowy subwencji finansowej nr (...) oraz wydanie pozytywnej decyzji, uruchamiającej wypłatę subwencji finansowej. Mając na uwadze powyższe, nie można mówić o spełnieniu świadczenia, do którego powódka nie była zobowiązana lub była zobowiązania do świadczenia na rzecz innej osoby. Strony postępowania zawarły ważną w świetle prawa umowę, a zatem nie wchodził w rachubę zwrot świadczenia spełnionego w wykonaniu nieważnej czynności prawnej, jak również umowa ta nie została rozwiązana ani nie wygasła, a tym samym nie doszło też do odpadnięcia podstawy świadczenia. Przy tym podkreślić należy, że decyzja powódki o przyznaniu subwencji miała charakter uznaniowy, a stosownie do §12 ust. 3 Regulaminu decyzja ta miała charakter potwierdzenia w całości, w części albo zaprzeczenia przez Fundusz okoliczności spełnienia przez wnioskującego warunków programowych na podstawie jego oświadczeń wiedzy zawartych w umowie i danych oraz informacji, o których mowa w ust. 4 Regulaminu. Ponadto, nie może umknąć, że powódka miała z mocy Regulaminu uprawnienie do odstąpienia od stosowania niektórych spośród warunków programowych biorąc pod uwagę całokształt okoliczności, z uwzględnieniem zasady racjonalności ekonomicznej, w tym wyważenia słusznych interesów danego beneficjenta, ogółu wszystkich beneficjentów i Skarbu Państwa oraz realizacji celów szczegółowych określonych w programie (§10 ust. 11 Regulaminu). Zatem, jeżeli po przeprowadzeniu weryfikacji wniosku złożonego przez pozwaną, której działalność została wprost ujawniona we wniosku i umowie, powódka wydała decyzję pozytywną, to należy przyjąć, że działała na podstawie cytowanego §10 ust. 11 Regulaminu. Rozpatrując roszczenie powódki oparte na podstawie art. 410 k.c., nie można nie zauważyć przesłanek wyłączających możliwość żądania zwrotu spełnionego świadczenia określonych w art. 411 k.c. Stosownie do wskazanego przepisu, nie można żądać zwrotu świadczenia jeżeli spełniający świadczenie wiedział, że nie był do świadczenia zobowiązany, chyba że spełnienie świadczenia nastąpiło z zastrzeżeniem zwrotu albo w celu uniknięcia przymusu lub w wykonaniu nieważnej czynności prawnej. Niezależnie od tego, że nie można w ogóle w omawianej sprawie mówić o nienależnym świadczeniu, to powódka nie mogłaby żądać jego zwrotu, gdyż spełnienie świadczenia było wynikiem świadomej jej decyzji wydanej po dokonaniu weryfikacji wniosku drugiej strony i bez obarczenia tego procesu decyzyjnego jakimkolwiek prawnie istotnym błędem.

Wobec uznania przez Sąd, że w przedmiotowej sprawie nie można mówić o złożeniu przez pozwaną nieprawdziwego oświadczenia uprawniającego do złożenia wniosku o przyznanie subwencji finansowej, nie może być też mowy o popełnieniu przez pozwanego czynu niedozwolonego. Zgodnie z art. 415 k.c. kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia. Przesłankami odpowiedzialności z art. 415 k.c. są: zaistnienie zdarzenia szkodzącego, wystąpienie szkody, adekwatny związek przyczynowy pomiędzy zdarzeniem szkodzącym a szkodą. Sprawcy czynu niedozwolonego należy przypisać bezprawność rozumianą jako sprzeczność zachowania z normami szeroko pojmowanego porządku prawnego oraz winę. W owym postępowaniu nie wystąpiła żadna z cytowanych powyżej przesłanek. Zachowania pozwanej w toku ubiegania się o subwencję nie nosiły znamion bezprawności, co czyni roszczenie powódki rozpatrywane na gruncie przepisów kodeksu cywilnego o czynach niedozwolonych, całkowicie bezzasadnym. Pozwana przed otrzymaniem subwencji finansowej wypełniła wniosek, a w dniu 27 maja 2020 r., PFR S.A. przelała środki subwencji na konto pozwanej spółki. Natomiast dopiero w toku obowiązywania umowy zmieniały się Regulaminy, a wobec tego, że pozwana przedstawiła prawidłowe dane na dzień złożenia wniosku, nie oznacza, że pozwana działała bezprawnie. Powódka natomiast w toku obowiązywania umowy nie wezwała pozwanej do weryfikacji danych czy złożenia stosownych wyjaśnień, a skoro przedstawione dane były prawdziwe na dzień zawarcia umowy, brak jest podstaw do ustalenia jakiejkolwiek bezprawności.

Na marginesie należy odnieść się do zarzutu pozwanej nadużycia przez powódkę prawa w kontekście wniesionego powództwa. W myśl art. art. 5 k.c. nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno - gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony. Jak słusznie wskazał Sąd Apelacyjny w Warszawie przez zasady współżycia społecznego należy rozumieć reguły postępowania ludzkiego, niebędące regułami prawnymi i konstruowane na podstawie ocen o charakterze moralnym o dostatecznym stopniu utrwalenia w społeczeństwie. Zasady współżycia społecznego powinny być utożsamiane z zasadami etycznego postępowania ( wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 18 grudnia 2019 r., sygn. akt V ACa 110/19). Zdaniem tutejszego Sądu Okręgowego, roszczenie powódki tak sformułowane zasady narusza, bowiem nie sposób ocenić jako zgodnego z zasadami współżycia społecznego zachowania strony, która najpierw utwierdza przedsiębiorcę w prawidłowym zamiarze zawarcia umowy, zawiera następnie taką umowę w oparciu o dane przesłane przez pozwana, aby następnie po wydaniu decyzji z dnia 25 czerwca 2021 r., żądać zwrotu spełnionego świadczenia. W ocenie tutejszego Sądu powyższe zachowanie jest sprzeczne z zasadą lojalności kontraktowej. Ponadto, nie bez znaczenia w kontekście przedmiotowej sprawy pozostaje pozycja powódki jako strony umowy, bowiem jest ona spółką handlową, której jedynym akcjonariuszem jest Skarb Państwa, a zatem jest ona niejako zastępcą Skarbu Państwa w zakresie realizowania programu pomocy finansowej, niwelującej skutki pandemii Covid-19 w szeroko pojmowanym obrocie gospodarczym. Wobec powyższego, pozwana jak również inne podmioty ubiegające się o zawarcie umowy o subwencję finansową mogły zatem postrzegać powódkę jako podmiot godny zaufania, a działania i decyzje powódki jako przejaw woli państwa. Dodatkowo podkreślić trzeba, że celem tej subwencji było udzielenie pomocy finansowej branżom dotkniętym skutkami pandemii Covid-19, w szczególności utrzymanie przez przedsiębiorców zatrudnienia pracowników. W niniejszej sprawie nie budziło wątpliwości, że pozwana wykorzystała przyznaną subwencję na powyższe cele. Pozwana działała też w zaufaniu, że otrzymaną subwencję będzie mogła rozliczyć zgodnie z umową subwencji, a po spełnieniu warunków będzie zobowiązana do zwrotu jedynie jej części. Stosując się do postanowień umowy pozwana miała prawo oczekiwać, że powódka nie będzie żądała zwrotu świadczenia w pełnej kwocie subwencji. Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności, roszczenie powódki należy uznać za nadużycie prawa w rozumieniu art. 5 k.c.

Mając powyższe na względzie, powództwo podlegało oddaleniu w całości.

Konsekwencją tego, że powódka przegrała proces w całości było to, że zastosowanie w niniejszej sprawie w zakresie kosztów procesu znajdzie art. 98 k.p.c., według którego strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowej obrony (zasada odpowiedzialności za wynik procesu). Wobec tego Sąd obciążył stronę powodową, jako przegrywającą, kosztami procesu poniesionymi przez pozwaną, czyli kwotą 10 817,00 zł, na którą składały się kwota 10 817,00 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego, ustalonego w oparciu o §2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie w brzmieniu aktualnym i 17,00 zł tytułem opłaty skarbowej od dokumentu pełnomocnictwa. Z kolei na podstawie art. 98 §1 ¹ zd. 1 k.p.c. Sąd zasądził odsetki ustawowe za opóźnienie od powyżej kwoty zasądzonych kosztów procesu, od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

sędzia del. Radosław Bartoszewski

ZARZĄDZENIE

1)  (...)

2)  (...)

sędzia del. Radosław Bartoszewski