XXV C 637/24 - wyrok z uzasadnieniem Sąd Okręgowy w Warszawie z 2025-05-30
Sygn. akt XXV C 637/24
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia, 24 marca 2025 r.
Sąd Okręgowy w Warszawie XXV Wydział Cywilny w składzie:
|
Przewodniczący: |
Sędzia Ewa Jończyk |
|
Protokolant: |
sekretarz sądowy Joanna Kuśmierz |
po rozpoznaniu w dniu 24 lutego 2025 r. w Warszawie
na rozprawie
sprawy z powództwa D. M.
przeciwko (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W., (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.
o zapłatę wraz z żądaniami ewentualnymi
I. oddala powództwa główne i ewentualne w stosunku do (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W.;
II. oddala powództwo główne w stosunku do (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W.;
III. zasądza od (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz D. M. kwotę 189 000 zł (sto osiemdziesiąt dziewięć tysięcy złotych) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 28 maja 2024 r. do dnia zapłaty;
IV. w pozostałym zakresie powództwo ewentualne w stosunku do (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. oddala;
V. zasądza do D. M. na rzecz (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. kwotę 5 400 zł (pięć tysięcy czterysta złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu – kosztów zastępstwa procesowego wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty;
VI. koszty procesu pomiędzy powodem a pozwaną (...) S.A. z siedzibą w W. wzajemnie znosi.
Sygn. akt XXV C 637/24
UZASADNIENIE
D. M. pozwem z dnia 13 czerwca 2024 r. ( data stempla pocztowego – k. 314 akt) skierowanym przeciwko (...) z siedzibą w (...) S.A. z siedzibą w W. wniósł o:
I. zasądzenie od pozwanych kwoty 189 000 zł jako nienależnie pobranego świadczenia z tytułem nieważnej czynności prawnej, której skutkiem było nabycie obligacji (...) Bank S.A. z siedzibą w W. seria (...) na kwotę 189 000 zł wraz z należnymi odsetkami za opóźnienie od dnia następnego po dniu doręczenia pozwu każdemu z pozwanych do dnia zapłaty, z zastrzeżeniem, że spełnienie świadczenia przez jednego z pozwanych zwalnia drugiego,
ewentualnie o:
II. zasądzenie od pozwanych na rzecz powoda kwoty 189 000 zł tytułem odszkodowania za czynności związane z dystrybucją i oferowaniem powodowi obligacji (...) Bank S.A. z siedzibą w W. seria (...), z powodu tego, co powód utracił w wyniku zawartych transakcji inwestycyjnych, których przedmiotem było nabycie obligacji (...) Bank S.A. z siedzibą w W. na kwotę 189 000 zł wraz z należnymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia następnego po dniu doręczenia pozwu każdemu z pozwanych do dnia zapłaty, z zastrzeżeniem, że spełnienie świadczenia przez jednego z pozwanych zwalnia drugiego,
ewentualnie o:
III. zasądzenie od pozwanych na rzecz powoda kwoty 189 000 zł tytułem odszkodowania za wszelkie szkody spowodowane niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem obowiązków w zakresie wykonywania umowy o świadczenie usług maklerskich i brokerskich, z powodu tego co powód utracił w wyniku zawarcia transakcji inwestycyjnych, których przedmiotem było nabycie obligacji (...) Bank S.A. z siedzibą w W. na kwotę 189 000 zł wraz z należnymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia następnego po dniu doręczenia pozwu każdemu z pozwanych do dnia zapłaty, z zastrzeżeniem, że spełnienie świadczenia przez jednego z pozwanych zwalnia drugiego.
Powód wniósł również o zasądzenie od pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych w potrójnej wysokości z uwagi na zawiłość sprawy i znaczny nakład pracy pełnomocnika oraz kwoty 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.
Uzasadniając żądanie powód wskazał, że nabył 189 sztuk obligacji (...) Bank S.A. serii (...) za kwotę 189 000 zł. Informację o obligacjach oraz o możliwości ich zakupu powód otrzymał od pracownika (...), którego następcą prawnym jest (...) S.A. Powód podał, że był wieloletnim klientem tego Banku, miał do tego podmiotu zaufanie, wierzył bowiem, że bank działa w jego interesie. Powód wskazał, że nie zamierzał inwestować agresywnie oraz nie akceptował utraty kapitału, udał się do banku, który z zasady kojarzy się z lokowaniem w lokaty bankowe i bezpieczne produkty finansowe. W ocenie powoda zawarta przez niego umowa nabycia obligacji z uwagi na brak dostarczenia dokumentów emisyjnych (jako wzorca umownego) przed jej zawarciem jest nieważna, odwołując się w tym zakresie do treści art. 14 ust. 2 pkt b ustawy i Dyrektywy 2003/71/WE w sprawie prospektu emisyjnego publikowanego w związku z publiczną ofertą lub dopuszczeniem do obrotu papierów wartościowych, zmieniającej Dyrektywę 2001/34/WE oraz art. 384 k.c. Powód wskazywał, że nie doszło do określenia elementów przedmiotowo – istotnych złożenia oświadczenia woli o zleceniu nabycia przez powoda kupna obligacji, co powoduje nieważność tego oświadczenia i w efekcie umowy zlecenia nabycia obligacji (...) między powodem jako inwestorem oraz pozwanym (...), działającym za pośrednictwem agenta (...) Banku (...), którego następcą prawnym jest (...) S.A. W tym stanie rzeczy brak jest podstaw do utrzymania w mocy przedmiotowej umowy w świetle art. 58 § 3 k.c., co jest podstawą uznania, że oświadczenie powoda o zleceniu kupna obligacji (...) jest nieważne na podstawie art. 58 § 1 k.c. W konsekwencji istnieją podstawy do zwrotu nienależnego świadczenia w oparciu o treść art. 410 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 405 k.c. Podstawy do żądania zwrotu świadczenia dostarczają także w ocenie strony powodowej okoliczności w jakich doszło do zawarcia umowy. Sposób zaprezentowania powodowi produktu przez pracownika banku, jako pośrednika rzeczywistego zbywcy obligacji nosił znamiona działania wprowadzającego w błąd konsumenta. Z tego też względu powód podnosił, że jako konsument, na podstawie art. 12 ust. 1 pkt 4 ustawy o nieuczciwych praktykach rynkowych, jest uprawniony do naprawienia szkody na zasadach ogólnych, w szczególności unieważnienia umowy z obowiązkiem zwrotu świadczeń na zasadach ogólnych oraz zwrotu przez przedsiębiorcy kosztów związanych z nabyciem produktu, co uzasadniają również przepisy Dyrektywy 2005/29/WE z dnia 11 maja 2005 r. o nieuczciwych praktykach handlowych stosowanych przez przedsiębiorców wobec konsumentów na rynku wewnętrznym. Powód wskazywał, że jego oświadczenie o zleceniu kupna obligacji (...) uznane być powinno za będące skutkiem nieuczciwej praktyki rynkowej co z kolei prowadzi do stwierdzenia, że umowa o nabycie obligacji jest nieważna na gruncie art. 58 § 1 k.c. również z tego względu. Powód w tym aspekcie odwoływał się również do treści § 8, 9, 13 oraz 16 Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 24 września 2012 r. w sprawie trybu i warunków postępowania firm inwestycyjnych, banków o którym mowa w art. 70 ust. 2 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi oraz banków powierzonych, a to wobec niedopełnienia przez (...) obowiązków przewidzianych prawem w procesie oferowania powodowi obligacji. Powód wskazywał również, że umowa zlecenia kupna obligacji była również sprzeczna z przepisami ustawy o obrocie instrumentami finansowymi i dyrektywy (...) w zakresie doradztwa inwestycyjnego, a to wobec niedochowania reguł należytej staranności określonej w art. 355 k.c. i naruszenia wewnętrznych regulaminów świadczenia usług maklerskich przez pozwanego (...) S.A. w zakresie obligacji (...). Treść zawartej umowy zlecenia kupna obligacji była sprzeczna z zasadami współżycia społecznego w sytuacji, w której do ukształtowania stosunków umownych, w sposób krzywdzący dla strony, na skutek czego doszło do świadomego lub tylko spowodowanego niedbalstwem wykorzystania przez drugą stronę umowy silniejszej pozycji. Powód wskazywał również, że odpowiedzialność odszkodowawcza pozwanych uzasadnia treść art. 484 ksh w zw. z art. 415 k.c., albowiem dom maklerski zaoferował powodowi obligacje (...), za pośrednictwem agenta firmy inwestycyjnej – banku (...) (który przekroczył uprawnienia zakazujące mu rekomendowania obligacji), i przekazał nieprawdziwe informacje na temat obligacji. Pozwana (...) naruszyła również przepisy art. 6 ust. 4 i art. 4 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym oraz regulacji (...), albowiem profesjonalista wykorzystując swoją nadrzędną pozycję, wzmocnioną wypracowanym zaufaniem po stronie powoda, wprowadził go błąd celem sprzedaży niekorzystnego produktu finansowego – obligacji (...). Powód wskazywał, że działania pozwanego jednoznacznie wskazują, że przy oferowaniu powodowi obligacji (...) wyczerpane zostało naruszenie nakazu wynikającego z art. 24 ust. 2 pkt 4 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (misselling), a to wobec zastosowania nieetycznej praktyki polegającej na prezentowaniu przez instytucję finansową nieprawdziwych cech produktu lub usługi, przekonując o jej atrakcyjności i konieczności nabycia przez klienta mimo, że analiza jego profilu wskazywała na poważne wątpliwości i ryzyko niewywiązania się z zaciągniętego zobowiązania. Powód wskazywał, że zachowanie pozwanych było zawinione. Bezprawność zachowania strony pozwanej wynikała z tego, że powodowi nie przedstawiono pełnej dokumentacji dotyczącej obligacji (...) oraz przedstawiono niepełne bądź nieprawdziwe informacje na temat oferty (w szczególności w zakresie ryzyka i bezpieczeństwa środków) oraz pozostawili bardzo krótki czas na podjęcie decyzji. Przekazanie powodowi rzetelnych informacji na temat obligacji, w szczególności w zakresie ryzyka, wykluczyłoby zainteresowanie powoda tą ofertą, biorąc pod uwagę preferowany przez niego model inwestowania. Przedstawiciel banku, jako przedsiębiorcy działającego profesjonalnie na rynku finansowym i instytucji zaufania publicznego, musiał mieć zaś świadomość różnicy względem bezpieczeństwa inwestycji pomiędzy bezpiecznym lokowaniem inwestycji a inwestowaniem w obligacje. Powód zainwestował łączną kwotę 189 000 zł, za którą nabył obligacje (...). Szkoda powoda polega na utracie powyższych środków zainwestowanych w nabyte i niewykupione obligacje (...), co do których nie istnieje szansa na odzyskanie.
(...) S.A. w W. w odpowiedzi na pozew z dnia 13 czerwca 2024 r. ( data stempla pocztowego – k. 314 akt) wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów, podnosząc zarzut braku legitymacji biernej.
Pozwany wskazywał, że na podstawie decyzji BFG z dnia 29 września 2022 r. nr (...)nie przeszły roszczenia dotyczące obligacji (...) na (...) S.A. Wskazywał, że w momencie oferowania i nabywania obligacji, bank pomostowy nie powstał, co oznacza, że nie mógł stosować żadnych nieuczciwych praktyk rynkowych lub praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumenta. Pozwany Bank nie odpowiada również za zobowiązania emitenta z tych obligacji, które zostały umorzone na podstawie decyzji Bankowego Funduszu Gwarancyjnego. Nie odpowiada też za zobowiązania (...), ani za zobowiązania agenta – (...). Z treści wskazanej wyżej decyzji, jak również prawa polskiego i unijnego wynika, że do banku pomostowego nie przeniesiono zobowiązań (...) wynikających z czynności faktycznych i prawnych lub czynów niedozwolonych związanych z przedmiotowymi obligacjami. Niezależnie od powyższego pozwany Bank zakwestionował roszczenie powoda tak co do zasady, jak i co do wysokości. Wskazywał, że decyzja powoda o nabyciu obligacji została przeprowadzona zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, a (...) dopełnił wszelkiej staranności podczas procedury oferowania powodowi obligacji działając jako agent (...). W ocenie pozwanego strona powodowa sprzecznie z prawdą opisała kwestię przedstawienia mu ryzyk związanych z nabyciem obligacji (...), który nie dopuścił się (ani jego pracownicy) deliktu, ani nieuczciwej praktyki rynkowej, czyli misselingu. W ocenie pozwanego powód nie podjął żadnych czynności po nabyciu obligacji do momentu umorzenia obligacji, a nawet złożenia pozwu, co jest równoznaczne z tym, że nie miał zastrzeżeń co do procesu oferowania obligacji, jak i samego papieru wartościowego ( pismo procesowe – k. 159 – 179 akt).
(...) S.A. w odpowiedzi na pozew z dnia 27 czerwca 2024 r. wniosła o oddalenie powództwa, jako bezzasadnego i zasądzenie od powoda kosztów zastępstwa procesowego.
Uzasadniając stanowisko pozwana podniosła zarzut braku legitymacji czynnej strony powodowej, wskazując, że dochodzone roszczenie nie mieści się w katalogu dopuszczalnych roszczeń byłych obligatariuszy wynikających z Ustawy BFG. Pozwany podnosił również zarzut przedawnienia roszczenia powoda i zarzut przyczynienia się powoda do powstania szkody. Pozwany argumentował, że proces nabycia przez powoda obligacji odbył się zgodnie z prawem, a powód otrzymał wszelkie informacje dotyczące charakteru nabywanego przez niego prawa oraz na temat związanego z tym ryzyka. Pozwany podnosił, że przyjęcie zapisu na obligacje nie stanowiło usługi maklerskiej świadczonej na rzecz osoby dokonującej zapisu i w związku z tym Dom Maklerski nie miał wobec powoda obowiązków weryfikacyjno – informacyjnych, jakie przepisy o obrocie instrumentami finansowymi wiązały się ze świadczeniem usług maklerskich. Przyjęcie zapisu na obligacje stanowiło bowiem element usługi ofertowania instrumentów finansowych na rzecz emitenta obligacji, a Dom Maklerski działał jako pośrednik na rzecz (...). W ocenie pozwanego źródłem rzekomej szkody powoda jest decyzja restrukturyzacyjna z dnia 29 września 2022 r., za którą Dom Maklerski nie ponosi odpowiedzialności, albowiem to na skutek tej decyzji powód utracił środki. Obligacje były natomiast oferowane w ramach oferty publicznej, co oznacza, że każdy mógł złożyć zapis, a przyczyną wyboru tego instrumentu było to, że obligacje były znacznie lepiej oprocentowane niż lokaty bankowe. Pozwany wskazywał również, że powód przez ponad 5 lat nie zgłaszał Domowi Maklerskiemu żadnych zastrzeżeń dotyczących inwestycji w obligacje, ani co do sposobu obsługi przez pracownika Banku. Przez ponad 5 lat czerpał korzyści wynikające z posiadania obligacji, które przewyższały odsetki, jakie mógł uzyskać na lokacie bankowej. Powód zgłosił zastrzeżenia dopiero z początkiem października 2022 r., tuż po umorzeniu obligacji. Okoliczności te, w ocenie pozwanego świadczą o tym, że powód zmierza do przerzucenia ryzyka inwestycyjnego, które zmaterializowało się z wydaniem decyzji BFG z dnia 29 września 2022 r. ( pismo procesowe – k. 315 – 405 akt).
Strony aż do zamknięcia rozprawy podtrzymywały stanowiska.
Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:
(...) S.A. z siedzibą w W. (zwana dalej jako (...) lub „Dom Maklerski”) jest firmą inwestycyjną w rozumieniu art. 3 pkt 33 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (u.o.i.f.) i wykonuje czynności maklerskie na podstawie zezwoleń wydanych przez organ nadzoru – obecnie Komisję Nadzoru Finansowego. Przedmiot działalności tej spółki obejmuje m.in. działalność maklerską związaną z rynkiem papierów wartościowych i towarów giełdowych ( odpis z KRS – k. 39 – 44 akt, wydruk z oferty spółki – k. 436 akt, wydruki dotyczące spółki maklerskiej – k. 446 – 462 akt).
(...) Bank S.A. z siedzibą w W. powstał w 2010 roku w wyniku fuzji (...) Banku SA z (...) Bankiem SA. (...) Bank S.A. wyemitował obligacje podporządkowane, których oferta publiczna miała miejsce w latach 2012-2017 (bezsporne, wydruk z archiwum emisji obligacji – k. 438 – 443 akt, prospekty emisyjne – k. 464 – 584 akt).
Bank ten był notowany na Giełdzie (...) S.A. i podlegał w związku z tym szczególnym obowiązkom informacyjnym. (...) w raportach bieżących i okresowych przekazywanych do publicznej wiadomości, informował inwestorów o swojej sytuacji finansowej oraz realizowanych przez niego działaniach naprawczych w kontekście poprawy sytuacji finansowej Banku. Bank zawiadomił inwestorów już w dniu 21 marca 2016 r., że wystąpił do Komisji Nadzoru Finansowego o akceptację "Planu trwałej poprawy rentowności", w rozumieniu art. 142 ustawy Prawo bankowe. Działania naprawcze realizowane były pierwotnie zgodnie z „Planem trwałej poprawy rentowności (...) Bank S.A Program Postępowania Naprawczego na lata 2016 – 2019”5 zatwierdzonym decyzją KNF w dniu 23 września 2016 r. (vide (...)str. 8 działania te realizowane były zgodnie z „Planem Naprawy Grupy (...)S.A.” zatwierdzonym przez KNF decyzją z dnia 9 stycznia 2020 r., zeznania świadka S. G. – adnotacje w protokole pisemnym – k. 1153 v. akt).
Na podstawie Uchwały nr(...)z dnia 18 kwietnia 2017 r. zostały ustalone ostateczne warunki oferty obligacji podporządkowanych serii (...) emitowanych w ramach Publicznego Programu Emisji Obligacji Podporządkowanych przez (...) (Oferujący (...)). Łączna nominalna wartość emitowanych obligacji ww. serii została określona na nie mniej niż 62 000 000 zł, wartość minimalnej obligacji serii (...) objętej zapisem wynosił 25 sztuk, a wartość nominalna obligacji – (...)zł. Termin przyjmowania zapisów na obligacje określono na dzień 3 kwietnia 2017 r. a termin zakończenia zapisów na 24 kwietnia 2017 r. W tym dniu przypadał też termin dokonywania wpłat na obligacje, a termin przydziału obligacji stanowiący jednocześnie dzień emisji wyznaczono na 27 kwietnia 2017 r. ( ostateczne warunki oferty obligacji podporządkowanych – k. 104 – 107 akt).
Prospekt emisyjny był dostępny stronie internetowej banku oraz domu maklerskiego. Klient miał również możliwość zapoznania się z treścią dokumentu bezpośrednio w placówce, a na życzenie klienta dokument był mu drukowany. Część II prospektu emisyjnego była poświęcona czynnikom ryzyka w tym ryzykom związanym z oferowanymi obligacjami ( prospekt emisyjny – k. 189 – 224 v. akt). Z dokumentów tych wynikało, że obligacje nie są objęte Bankowym Funduszem Gwarancyjnym ani system gwarantowanych depozytów, posiadacze powinni liczyć się z ryzykiem całkowitej lub częściowej utraty zainwestowanych środków pieniężnych (punkt 6.5 prospektu – k. 214 akt). Opisano ryzyko związane z wdrożeniem dyrektywy w sprawie restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji do polskiego systemu prawnego. W prospekcie zawarto informację o sytuacji emitenta - (...), zaprezentowano dane bilansowe za lata 2013-2014 oraz na dzień 30 czerwca 2015 r. a także w kolejnym za lata 2014-2015 oraz na dzień 30 czerwca 2016. (prospekt emisyjny k. 509-391v; 623-710).
Informacje związane z ryzykiem nabycia obligacji zostały również zawarte w prezentacji przygotowanej przez dom maklerski. Wszyscy pracownicy i agenci (...) przechodzili szkolenie na temat „Misseling, a etyka w sprzedaży produktów inwestycyjnych”. W materiałach szkoleniowych w formie graficznej wskazywano na zachowania budzące wątpliwości co do ich etyki, które polegają na oferowaniu produktów powiązanych z wysokim ryzykiem inwestycyjnym dla klientów posiadających znikomą wiedzę na temat funkcjonowania rynku finansowego (materiały szkoleniowe – k. 656 – 669 akt, nagranie ze szkolenia dla pracowników instytucji działających jako agent (...) S.A. – k. 17 akt, zeznania świadka M. S. – adnotacje w protokole pisemnym – k. 1154 akt, zeznania świadka S. G. – adnotacje w protokole pisemnym – k. 1153 v., zeznania świadka W. G. – adnotacje w protokole pisemnym – k. 1153 v. – 1154 akt). Nota prawna na temat obligacji serii (...), z objaśnieniem parametrów obligacji, podstawowych informacji o emitencie – (...) i wybranych czynnikach ryzyka została zamieszczona w kwietniu 2017 r. również na stronie internetowej (...) ( wydruk noty prawnej – k. 586 – 607 akt).
Czynności związane z oferowaniem obligacji były ustalone w procedurze operacyjnej w zakresie zasad przyjmowania zapisów na obligacje oferowane w trybie oferty publicznej (obowiązujące od dnia 7 marca 2017 r.) ( procedura – k. 637 – 652 akt) i instrukcji przyjmowania zapisów na obligacje (...) Bank S.A. ( instrukcja – k. 654 akt).
D. M. był od 2012 r. klientem (...) Bank S.A. W kwietniu 2017 r., gdy sprzedał sklep doradca klienta zapytał się go o sposób zainwestowania uzyskanych środków pieniężnych. Powodowi zależało na bezpiecznym zainwestowaniu środków ( zeznania powoda D. M. – adnotacje w protokole pisemnym – k. 1154 akt, potwierdzające i uzupełniające wyjaśnienia informacyjne – k. 1152 – 1153 akt).
Pracownik Banku (...) zaproponował powodowi zakup obligacji (...). Opiekun klienta dokonywał porównania stopy oprocentowania lokat i obligacji. Wskazywał, że obligacje te opierają się na zasadzie ochrony kapitału z gwarancją stopy zwrotu. Klient był przekonany, że oferowany mu produkt jest bardzo bezpieczny i nie ma ryzyka utraty środków ( zeznania D. M. – adnotacje w protokole pisemnym – k. 1154 akt, potwierdzające i uzupełniające wyjaśnienia informacyjne – k. 1152 – 1153 akt, częściowo zeznania świadka G. S. – k. 1153 akt).
G. S. w imieniu (...) S.A. ofertę tę złożył klientowi w oparciu o łączącą ten podmiot z (...) Bank S.A. umowę agencyjną. W celu realizacji wyżej wymienionej umowy agencyjnej (...) udzielił Bankowi pełnomocnictwa do stałego wykonywania czynności pośrednictwa w imieniu i na rachunek (...). Obejmowało ono udzielanie osobom zainteresowanym informacji o produktach i usługach (...), doradzanie osobom zainteresowanym w zakresie usług (...), podpisywanie umów aneksów, odbieranie oświadczeń woli i wiedzy dla (...) i ich przekazywanie do (...) oraz archiwizowanie dokumentacji związanej z wykonywaniem czynności agenta (...) ( vide § 4 Aneks nr 18 z dnia 22 grudnia 2014 r. do umowy agencyjnej z dnia 4 sierpnia 2009 r. – k. 609 – 629 akt). Zgodnie z § 5 umowy agencyjnej Dom Maklerski zobowiązał się do zapewnienia wsparcia w prowadzeniu szkolenia Specjalistów na koszt Agenta, w zakresie niezbędnym do wykonywania przez Agenta czynności na podstawie umowy, zapewnienia wsparcia technicznego i kompetencyjnego w zakresie czynności wykonywanych przez Agenta na podstawie umowy i zapewnienia systematycznego dostarczania do placówek Agenta materiałów koniecznych do zapewnienia świadczenia usług przez Agenta w zakresie wynikającym z Umowy na własny koszt ( Aneks – k. 614 akt).
W celu przeciwdziałania powstawaniu konfliktu interesów ustalono Regulamin zarządzania konfliktem interesów ( Regulamin – k. 814 – 826 akt).
Czynności związane z oferowaniem obligacji były ustalone w procedurze operacyjnej w zakresie zasad przyjmowania zapisów na obligacje oferowane w trybie oferty publicznej (obowiązujące od dnia 7 marca 2017 r.) ( procedura – k. 637 – 652 akt) i instrukcji przyjmowania zapisów na obligacje (...) Bank S.A. ( instrukcja – k. 654 akt).
Zgodnie z Kodeksem Etyki Bankowej ustalonym przez Związek Banków Polskich w 2013 r. , stanowiącym zbiór zasad postępowania związanych z działalnością banków odnoszących się odpowiednio do banków, osób w nich zatrudnionych oraz osób, za których pośrednictwem banki wykonują czynności bankowe - banki, jako instytucje zaufania publicznego w swojej działalności kierują się przepisami prawa, rekomendacjami Komisji Nadzoru Finansowego, uchwałami samorządu bankowego, normami przewidzianymi w Kodeksie oraz dobrymi zwyczajami kupieckimi. Banki i ich pracownicy oraz osoby, za których pośrednictwem banki wykonują czynności bankowe, uwzględniają zasady: profesjonalizmu, rzetelności, rzeczowości, staranności i najlepszej wiedzy. Fundamentalną zasadą, na której banki i ich pracownicy powinni budować swoje relacje z otoczeniem jest odpowiedzialność społeczna. Realizując strategię biznesową banki powinny kierować się nie tylko uwarunkowaniami ekonomicznymi, ale również słusznymi interesami swoich klientów, pracowników, akcjonariuszy, partnerów biznesowych, a także lokalnego środowiska. W relacjach z klientami banki postępują z uwzględnieniem szczególnego zaufania, jakim są darzone oraz wysokich wymagań co do rzetelności, solidności i wiarygodności, traktując wszystkich swoich klientów z należytą starannością. W relacjach z klientami bank powinien kierować się uczciwością, odpowiedzialnością, profesjonalizmem oraz innowacyjnością. Powinien działać zgodnie z zawartymi umowami, w granicach dobrze pojętego interesu własnego i z uwzględnieniem interesów klientów. Bank nie może wykorzystywać swego profesjonalizmu w sposób naruszający interesy klientów. Bank, jako podmiot oferujący usługi innych instytucji finansowych (emitentów), takie jak np. polisy ubezpieczeniowe, jednostki funduszy inwestycyjnych, powinien zapewnić klientom pełną, rzetelną informację o tym produkcie, jego emitencie i warunkach procesu reklamacyjnego oraz w miarę możliwości wspierać Klientów są wypadku zgłaszania reklamacji, biorąc pod uwagę, że opinie o produkcie jednocześnie odnoszone do banku jako oferenta. Zasady działania banku w stosunkach z klientami, informacje o świadczonych usługach, a także umowy, dokumenty bankowe i pisma kierowane do klientów, powinny być formułowane w sposób precyzyjny, zrozumiały i przejrzysty. Bank, informując klientów o rodzajach i warunkach świadczonych usług (także w reklamach), stara się wyjaśnić różnice pomiędzy poszczególnymi oferowanymi usługami i produktami ze wskazaniem zarówno korzyści, które dana usługa lub produkt zapewniają, jak również związanego z nimi ryzyka, umożliwiając klientowi dokonanie świadomego wyboru. Akcje promocyjne banków powinny rzetelnie, jednoznacznie informować klientów o oferowanych produktach i usługach, a forma ich prezentowania nie powinna wprowadzać w błąd ( dostępny pod adresem (...)).
W dniu 19 kwietnia 2017 r. D. M. zawał z (...) S.A. reprezentowaną przez G. S. umowę o świadczenie usług maklerskich i brokerskich ( umowa – k. 54 – 57 akt wraz z oświadczeniem do umowy – k. 716 akt).
Zgodnie z treścią § 1 Umowy Dom Maklerski ( (...) S.A.) zobowiązał się wobec Klienta (D. M.) do przyjmowania i przekazywania oraz wykonywania zleceń nabycia lub zbycia instrumentów finansowych oraz prowadzenia Rachunku (rejestrowania instrumentów finansowych oraz usług wskazanych w „Regulaminie świadczenia przez (...) S.A. usług maklerskich i brokerskich oraz prowadzenia rachunków papierów wartościowych i rachunków pieniężnych”).
D. M. został zaklasyfikowany jako klient detaliczny ( vide § 3 umowy). Środki pieniężne znajdujące się na rachunku klienta, co do zasady, nie były oprocentowane ( vide § 5 ust. 1 umowy). W § 6 ust. 1 umowy klient oświadczył, że jego sytuacja finansowa pozwala na regulowanie zobowiązań wynikających z umowy, jak również, że jest świadomy wysokiego ryzyka inwestycyjnego związanego z inwestowaniem w instrumenty finansowe (ust. 2 § 6 umowy). Klient udzielił Domowi Maklerskiemu pełnomocnictwa do wykonywania wszelkich czynności faktycznych i prawnych określonych w umowie, Regulaminie i Tabeli Opłat i Prowizji, na warunkach w nich określonych, w szczególności do:
a. składania, anulowania, modyfikacji i wykonywania zleceń w oparciu i zgodnie z treścią zleceń składanych przez klienta na podstawie umowy i Regulaminu oraz do wszelkich czynności związanych z ich realizacją;
b. przelewu środków pieniężnych z rachunku pieniężnego oraz wykonywania innych czynności na podstawie i w zakresie dyspozycji złożonych przez niego;
c. zaspokojenia swoich wymagalnych roszczeń wobec niego, w wybrany przez Dom Maklerski sposób, z wszelkich jego aktywów zdeponowanych w Domu Maklerskim, w szczególności do pobierania środków z jego rachunków pieniężnych oraz do dokonywania sprzedaży środków finansowych;
d. dokonywania blokady instrumentów finansowych oraz środków pieniężnych zarejestrowanych na jego rachunkach w celu zabezpieczenia roszczeń Domu Maklerskiego;
e. składania oświadczeń woli i wiedzy w jego imieniu i na jego rzecz w związku z obrotem pierwotnym, pierwszą ofertą publiczną lub odpowiedzi na wezwanie, w oparciu i zgodnie z treścią złożonych przez niego dyspozycji, w tym w szczególności do składania deklaracji zainteresowania nabyciem określonych instrumentów finansowych, do składania i odwoływania zapisów na instrumenty finansowe oraz dyspozycji deponowania instrumentów finansowych, do składania zapisów w odpowiedzi na wezwanie lub zapisów na prawo poboru;
f. reprezentowania go przed innymi podmiotami w związku ze złożeniem (lub odwołaniem) ww. zapisów, deklaracji lub dyspozycji lub w związku z inną dyspozycją dotyczącą instrumentów finansowych, z wyłączaniem reprezentowania na walnych zgromadzeniach spółki i wykonywania prawa głosu z akcji zapisanych na rachunku prowadzonym przez Dom Maklerski na jego rzecz;
g. składania oświadczeń woli i wiedzy w jego imieniu i na jego rzecz w zakresie transakcji zawieranych poza rynkiem zorganizowanym, których przedmiotem są instrumenty finansowe w zakresie określonym przez klienta w zleceniu;
h. reprezentowania go przed innymi podmiotami w związku z transakcjami, o których mowa w lit. g. ( § 9 ust. 1 umowy).
Wykonany w tym dniu kwestionariusz oceny potrzeb, adekwatności i odpowiedzialności dla klienta będącego osobą fizyczną zainteresowaną instrumentami finansowymi, Ubezpieczeniem, Produktami Inwestycyjnymi oraz usługami inwestycyjnymi lub maklerskimi wskazywał, że powód inwestował w ciągu ostatnich 5 lat w lokaty bankowe, obligacje Skarbu Państwa, obligacje korporacyjne, akcje, jednostki uczestnictwa funduszy inwestycyjnych, o wysokim ryzyku inwestycyjnym, gdyż interesował go wysoki potencjał zysku, który wynika z bardziej agresywnych form pomnażania środków w długim terminie. Klient był zainteresowany okresem inwestowania od 5 do 10 lat, inwestycją na poziomie powyżej 50 000 zł, o średnim ryzyku ( kwestionariusz – k. 794 – 796 akt).
W dniu 19 kwietnia 2017 r. zostało złożone również oświadczenie klienta zainteresowanego nabyciem obligacji oferowanych przez (...) S.A., w której zaakceptował to, że obligacje są dłużnymi papierami wartościowymi na podstawie ustawy z dnia 15 stycznia 2013 r. o obligacjach oraz w oparciu o inne przepisy prawa obowiązujące w Rzeczpospolitej Polskiej. Dodatkowo klient oświadczył również, że rozumie i akceptuje to, że samodzielnie ocenia i ponosi ryzyko związane z wypłacalnością emitenta obligacji oferowanych przez (...) oraz, że (...) ani (...) Bank S.A. ani inny podmiot z grupy kapitałowej, do której należy (...), ani żadna inna osoba czy inny podmiot powiązany z (...) nie ponosi odpowiedzialności wobec niego za zobowiązania emitenta z tytułu obligacji będących przedmiotem planowanej przez niego inwestycji, chyba że inaczej lub wprost stwierdzono w materiałach dotyczących obligacji oferowanych przez (...), a efekty i skutki decyzji podjętych przez Klienta na podstawie materiału lub jakichkolwiek informacji zawartej w materiale przekazanym mu lub upublicznionym przez (...) ( ust. 1 i 2 oświadczenia – k. 711 akt). W ust. 3 wskazano, że (...) nie przeprowadził należytej weryfikacji informacji dotyczących emitenta, w związku z powyższym nie daje żadnej rękojmi, nie składa żadnego oświadczenia (wyraźnego lub dorozumianego), co do rzetelności lub zupełności informacji dotyczących emitenta i nie będzie z tego tytułu ponosić odpowiedzialności. Klient, w ust. 4, przedmiotowego oświadczenia wskazał, że rozumie i akceptuje, że decyzję o nabyciu obligacji emitenta podejmuje na podstawie własnej i samodzielnie przeprowadzonej analizy dokonanej z uwzględnieniem jego doświadczenia inwestycyjnego oraz stanu wiedzy w tym zakresie, a także w pełni świadomy wiążącego się z tą decyzją ryzyka inwestycyjnego, a także przy uwzględnieniu sytuacji dotyczącej emitenta, w tym tego, czy emitent jest spółką publiczną (w rozumieniu art. 5 ust. 20 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz spółkach publicznych. Klient wskazał również, że rozumie i akceptuje to, że występuje możliwość niekorzystnej dla niego zmiany rynkowej ceny obligacji, które planuje nabyć, w chwili ich sprzedaży przez niego w ramach transakcji bezwarunkowej dokonywanej przed terminem wykupu obligacji przez emitenta.
Zgodnie z § 33 Regulaminu świadczenia przez (...) S.A. usług maklerskich oraz prowadzenia rachunków papierów wartościowych i rachunków pieniężnych, pracownicy domu maklerskiego, mogli udzielać klientom porad inwestycyjnych o charakterze ogólnym dotyczących inwestowania w IF(”porada inwestycyjna”). Udzielanie porad inwestycyjnych nie mogło stanowić wykonywania czynności sporządzania analiz inwestycyjnych, analiz finansowych oraz innych rekomendacji, o charakterze ogólnym dotyczących transakcji w zakresie instrumentów finansowych ani doradztwa inwestycyjnego, o którym mowa w przepisach regulujących obrót instrumentami finansowymi. Zakazane było udzielanie porad inwestycyjnych w formie rekomendacji zachowania inwestycyjnego klienta odnośnie skonkretyzowanego IF. Porady inwestycyjne były udzielane:
1) z należytą starannością i przy uwzględnieniu najlepiej pojętego interesu klienta,
2) zgodnie z wiedzą i doświadczeniem zawodowym pracownika domu maklerskiego, udzielającego porady,
3) na podstawie informacji dostępnych publicznie lub opracowanych przez dom maklerski na potrzeby pracownika domu maklerskiego,
4) przy przestrzeganiu przez pracownika domu maklerskiego, udzielającego porady inwestycyjnej, przepisów prawa i regulacji wewnętrznych domu maklerskiego w zakresie ochrony tajemnicy zawodowej i informacji poufnych oraz przy uwzględnieniu ustalonych w domu maklerskim zasad zarządzania konfliktami interesów.
Pracownik Domu Naklerskiego mógł udzielić porady inwestycyjnej z własnej inicjatywy lub na żądanie klienta. Porada inwestycyjna mogła być udzielona w formie ustnej, pisemnej lub za pośrednictwem e-mail. Dom Maklerski nie ponosił odpowiedzialności za ewentualne straty spowodowane zastosowaniem się klienta do porady inwestycyjnej, jeżeli porada inwestycyjna została udzielona z zachowaniem należytej staranności. Porady inwestycyjne były udzielane nieodpłatnie. Przy korzystaniu z porady inwestycyjnej, klient był zobowiązany uwzględnić fakt, iż IF będące przedmiotem udzielanej porady, mogą być własnością albo mogły być kupowane/nabywane lub sprzedawane/zbywane na rachunek własny przez dom maklerski albo, z uwzględnieniem definicji zawartych w przepisach regulujących obrót instrumentami finansowymi, przez osoby powiązane z domem maklerskim lub przez podmioty dominujące lub zależne w stosunku do domu maklerskiego albo znajdujące się w grupie kapitałowej, do której należy dom maklerski. Powyższa umowa nie została rozwiązania i wiąże nadal strony. (regulamin świadczenia przez (...) S.A. usług maklerskich oraz prowadzenia rachunków papierów wartościowych i warunków pieniężnych - k.732 – 788 akt), polityka (...) S.A. w zakresie wykonywania zleceń klientów – k. 134 – 135 akt).
Powód w pełnym zaufaniu do Banku i jego pracownika, zachęcony rekomendacjami tego produktu inwestycyjnego, zdecydował się nabycie obligacji (...) Banku S.A. Podpisał wszelkie dokumenty dostarczone przez G. S., nie zdając sobie sprawy, że występuje on nie jako jej doradca klienta z ramienia Banku a jako przedstawiciel agenta firmy inwestycyjnej (zeznania powoda D. M. – adnotacje w protokole pisemnym – k. 1154 akt, potwierdzające i uzupełniające wyjaśnienia informacyjne – k. 1152 – 1153 akt)
W dniu 19 kwietnia 2017 r. D. M., na formularzu zapisu klienta będącego osobą fizyczną, złożył zapis na (...)sztuk obligacji serii (...)Spółki (...) S.A. (obligacje), za cenę jednostkową (...) zł, na łączną kwotę wpłaty 220 000 zł, za pośrednictwem (...) S.A. Na formularzu tym znajdowały się oświadczenia klienta, że ma on świadomość, że złożenie zapisu na obligacje nie może zostać odwołane, z zastrzeżeniem wypadków, o których mowa w prospekcie, miał możliwość zapoznania się z tym prospektem emisyjnym i akceptuje warunki emisji, warunki oferty obligacji, a także ryzyka (czynniki ryzyka), które zostały opisane w prospekcie emisyjnym, zapoznał się z zasadami przydziału obligacji i akceptuje możliwość, że nie zostanie mu przydzielona ani jednak obligacja, został poinformowany o charakterze nabywanych instrumentów finansowych ( formularz zapisu – k. 51 – 52 akt).
W dniu 19 kwietnia 2017 r. D. M. dokonał przelewu wierzytelności na rachunek (...) S.A. w kwocie 220 000 zł tytułem (...) ( potwierdzenie przelewu – k. 54 akt).
Decyzją nr (...) z dnia 23 października 2020 r. w postępowaniu (...) Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów na podstawie art. 27 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów – po przeprowadzeniu postępowania w sprawie stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów uznał za praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów działania (...) Bank S.A. z siedzibą w W., polegające na: (pkt I.1) wprowadzaniu konsumentów w błąd w toku oferowania obligacji korporacyjnych (...) Spółkę Akcyjną w restrukturyzacji z siedzibą w W. poprzez rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji co do bezpieczeństwa inwestycji i gwarancji zysku z tych obligacji, co mogło spowodować podjęcie przez konsumentów decyzji odnośnie do nabycia oferowanych obligacji, której inaczej by nie podjęli, co stanowi nieuczciwą praktykę rynkową, o której mowa w art. 5 ust. 1, ust. 2 pkt 1 i ust. 3 pkt 2 w zw. ż art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz.U. z 2017 r. poz. 2070 ze zm.) i tym samym narusza art. 24 ust. 1 i 2 pkt 3 ww. ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz stwierdził zaniechanie jej stosowania z dniem 30 kwietnia 2018r.; (pkt I.2.) 2. proponowaniu konsumentom, którzy związani byli z (...) Bank S.A. z siedzibą w W. umową o lokatę bankową, nabycia obligacji korporacyjnych (...) Spółka Akcyjna w restrukturyzacji z siedzibą w W., w sytuacji, w której warunki tych obligacji w zakresie ryzyka inwestycyjnego, nie odpowiadały potrzebom tych konsumentów, ustalonym w oparciu o: (a) charakterystykę produktów dostępnych w ofercie (...) Bank S.A., z których dotychczas d konsumenci korzystali, lub/i (b) oświadczenia składane przez tych konsumentów w toku oferowania im obligacji korporacyjnych (...) Spółka Akcyjna w restrukturyzacji z siedzibą w W. (decyzja Prezesa UOKiK z dnia 23 października 2020 r. – k. 361-453).
Wartość obligacji zmieniała się na przestrzeni lat o czym powód był okresowo informowany przez (...). Na dzień 31 grudnia 2019 r. wartość (...)obligacji zakupionych przez powoda wynosiła 159 224, 94 zł ( pismo (...) z dnia 20 lutego 2020 r. – k. 716 – 723 akt), na dzień 31 grudnia 2020 r. – 151 184, 88 zł ( pismo (...) z dnia 8 lutego 2021 r. – k. 724 – 725 akt), na koniec czerwca 2021 r. – 117 100, 62 zł ( pismo (...) z dnia 9 sierpnia 2021 r. – k. 726 – 727 akt), a na dzień 31 marca 2022 r. – 126 769, 86 zł ( pismo (...) z dnia 18 maja 2022 r. – k. 728 – 730 akt). D. M. otrzymywał odsetki z tytułu posiadanego papieru wartościowego, w kwietniu i październiku każdego roku. Ostatnia ich wypłata na jego rzecz nastąpiła w dniu 27 kwietnia 2022 r. w kwocie 5 569, 83 zł ( historia rachunku – k. 828 – 829 akt).
Bankowy Fundusz Gwarancyjny wszczął przymusową restrukturyzację wobec (...) Bank S.A. BFG wydał w dniu 29 września 2022 r. decyzję o wszczęciu przymusowej restrukturyzacji wobec (...), umorzeniu instrumentów kapitałowych (...), zastosowaniu instrumentu przymusowej restrukturyzacji w formie instytucji pomostowej oraz powołaniu Administratora (...) (dalej „Decyzja”). Przymusowa restrukturyzacja została wszczęta wobec (...) z dniem doręczenia Decyzji tj. 30 września 2022 r. Przymusowa restrukturyzacja (...) odbywa się z zastosowaniem instrumentu przymusowej restrukturyzacji w formie instytucji pomostowej, na podstawie art. 188 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy z dnia 10 czerwca 2016 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji (dalej „ustawa o BFG"). Z dniem 3 października 2022 r. do instytucji pomostowej Bank (...) S.A. (dalej „Bank Pomostowy”), utworzonej przez BFG zgodnie z art. 181 ust. 1 oraz art. 185 ust. 1, ust. 3 i ust. 5 ustawy o BFG , zostanie przeniesione ze skutkiem określonym w art. 191 ust. 1 ustawy o BFG przedsiębiorstwo (...), obejmujące ogół praw majątkowych (...) według stanu na koniec dnia wszczęcia przymusowej restrukturyzacji, tj. 30 września 2022 r., ujętych w jego ewidencji, w tym ewidencji księgowej lub informatycznych systemach księgowych, z wyłączeniem praw majątkowych wskazanych w Decyzji, oraz zobowiązania (...), według stanu na koniec dnia wszczęcia przymusowej restrukturyzacji, tj. 30 września 2022 r., ujęte w jego ewidencji, w tym ewidencji księgowej lub informatycznych systemach księgowych, z wyłączeniem zobowiązań wskazanych w Decyzji. Do Banku Pomostowego zostaną przeniesione m.in. wszystkie depozyty klientów (...), a także kredyty w złotych. Wśród wyłączeń znajdują się m.in. prawa majątkowe i zobowiązania dotyczące umów kredytów hipotecznych denominowanych w walucie obcej lub indeksowanych kursem waluty obcej wraz z roszczeniami z nich wynikającymi. Pełna lista wyłączeń znajduje się w sentencji Decyzji w dalszej części niniejszego tekstu, przy czym obligacje wyemitowane przez (...) Bank S.A zostały umorzone w celu pokrycia strat (...). W dniu przeniesienia przedsiębiorstwa oraz zobowiązań (z wyłączeniami) (...) akcjonariuszami Banku Pomostowego będą Bankowy Fundusz Gwarancyjny oraz (...) Banków (...) S.A., utworzony przez osiem działających w Polsce banków komercyjnych: (...) Bank (...) S.A., (...) Bank S.A., Bank (...) S.A., Bank (...) S.A., (...) Bank (...) S.A., (...) S.A., (...) Bank (...) S.A. (...) Bank (...) S.A. Przymusowa restrukturyzacja pozwala ochronić wszystkie depozyty klientów w kwocie 39,5 mld zł, łącznie z 3,5 mld zł depozytów, które nie mogłyby zostać wypłacone w ramach gwarancji BFG w przypadku upadłości (...) ( decyzja – k. 183 – 186 akt, informacja o przyczynach i skutkach przymusowej restrukturyzacji wobec (...) Bank S.A. – k. 421 – 423 akt)
Bank pomostowy – (...) S.A. z siedzibą w W. został zarejestrowany w Krajowym Rejestrze Sądowym w dniu 9 września 2022 r. ( odpis z KRS – k. 46 – 49 akt).
D. M. w dniu 12 października 2022 r. złożył w Banku (...) S.A. pismo, w którym wskazał, że w 2017 r. chciał zainwestować w bezpieczny produkt, a doradcza klienta zaoferował mu obligacje (...). Był namawiany na zakup tego produktu za wszystkie oszczędności niemniej jednak doszło do zakupu (...) obligacji za kwotę 189 000 zł. W związku z utratą oszczędności domagał się zwrotu kwoty którą zainwestował, z uwagi na to, że doradca wprowadził go w błąd. Nikt nie poinformował go o tym, że istnieje realne ryzyko utraty wszystkich środków ( pismo – k. 832 – 833 akt). Skarga o tożsamej treści zostało wyekspediowane do (...) SA ( pismo – k. 835 – 836 akt).
(...) w piśmie z dnia 9 grudnia 2022 r. wskazała, że skarga D. M. nie może zostać uwzględniona ( pismo – k. 840 – 845 akt wraz z pełnomocnictwem – k. 846 akt).
Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych wyżej dowodów, którym dał wiarę.
Jako wiarygodne Sąd ocenił dowody z dokumentów urzędowych, albowiem zostały one sporządzone przez uprawnione organy, w zakresie ustawowo przyznanych im prerogatyw, w przepisanej prawem formie. W tożsamy sposób zostały ocenione dowody z dokumentów prywatnych, które nie były kwestionowane przez strony co do ich autentyczności i prawdziwości, a w wypadku kserokopii – co do ich zgodności z oryginałem.
Sąd dał wiarę również dowodom z innych środków dowodowych – wydruki ze stron internetowych, które wraz z dowodami z dokumentów stanowiły logiczną całość.
Złożone do akt sprawy wydruki orzeczeń ( k. 63 – 102 akt, k. 967 i n., k. 1017 – 1046 akt, k. 1112 – 1142 akt), jak również pismo KNF z dnia 2 sierpnia 2024 r. ( k. 930 – 933 akt), zostały przez Sąd potraktowane jako poparcie argumentacji prawnej strony, która je przedłożyła.
Sąd dał wiarę zeznaniom świadka G. S. (adnotacje w protokole pisemnym – k. 1153 akt) jedynie w takim zakresie, w jakim znajdowały one potwierdzenie w dowodach z dokumentów i dowodami z osobowych źródeł dowodowych, a mianowicie co do tego, że powód był wieloletnim klientem (...) oraz tego, że została mu przedstawiona oferta w oddziale tego Banku nabycia obligacji. Świadek nie zaprzeczył, że dokonywał porównania opłacalności wskazanego papieru wartościowego pod kątem możliwości uzyskania wyższych odsetek. Pytania dotyczące sposobu przedstawienia powodowi ryzyk związanych z nabyciem wskazanego papieru wartościowego ograniczały się do stwierdzenia, że świadek starał się przedstawić w sposób rzetelny to ryzyko. Sąd pominął zeznania świadka w zakresie, w jakim nie był w stanie podać okoliczności złożenia przez powoda zapisu na obligacje, albowiem świadek w tym zakresie zasłaniał się niepamięcią.
Sąd dał wiarę zeznaniom świadka W. G., w których przedstawił procedurę świadczenia usługi oferowania obligacji, to jakie dokumenty były tworzone i jakie były przedstawiane klientom. Świadek w sposób klarowny wyjaśnił, że pracownicy otrzymywali instrukcje, jak należy informować klientów o ofertach a także przechodzili coroczne szkolenia. Podał również okoliczności dotyczące kondycji (...), które znalazły odzwierciedlenie w prospekcie emisyjnym. Z uwagi na to, że zeznania powoda korespondowały z dowodami z dokumentów Sąd obdarzył je atrybutem wiary. W tożsamy sposób Sąd ocenił zeznania świadka S. G., który był członkiem zespołu, opracowującym dokumenty stanowiące podstawę oferowania obligacji. W tym zakresie podawane okoliczności korespondowały z zeznaniami poprzedniego świadka. S. G. wyjaśnił, że z uwagi na to, że była to oferta publiczna nie było możliwości odmówienia przyjęcia zapisu od osoby, która była zainteresowana tym produktem. Jedynym ograniczeniem była kwota zapisu. Świadek wskazał, że powód powinien otrzymać informacje, że obligacje są obarczone ryzykiem, zaś niedopuszczalnym było dokonywanie porównania lokat bankowych do papieru dłużnego. W zakresie przeprowadzanych szkoleń dla osób oferujących obligacje znalazła również potwierdzenie w zeznaniach świadka M. S., którym Sąd dał wiarę jedynie w tym zakresie. W pozostałej części zeznania te nic nie wniosły do sprawy, albowiem świadek nie uczestniczyła w procedurze oferowania obligacji powodowi.
Sąd pominął wniosek o dopuszczenie dowodu z przesłuchania świadka M. M. na podstawie art. 235 2 § 1 pkt 2 k.p.c. wobec oświadczenia powoda, że nie brała ona udziału spotkaniach z G. S. w dniu 19 kwietnia 2017 r.
Zeznania powoda D. M. Sąd dał wiarę w całości. Zeznania te były spójne z okolicznościami podawanymi zarówno w pozwie, jak również w pismach kierowanych do pozwanego (...) i BFG w październiku 2022 r. Powód wskazał, że udał się do Oddziału Banku we W. mając zgromadzone środki na lokacie bankowej ze sprzedaży sklepu. Bankier zaproponował mu nabycie obligacji, które miały być korzystniejsze niż lokata. Powód wskazał, że z racji oferowania mu obligacji (...) przez pracownika, którego dobrze znał i mu ufał zdecydował się na proponowany produkt, który był mu przedstawiany jako bezpieczny i gwarantujący zysk. Okoliczności te znajdowały potwierdzenie w zebranych w sprawie dowodach z dokumentów. Podawane przez powoda fakty nie zostały podważone przez G. S. i przedstawione przez (...) nagrania rozmów, po nabyciu akcji. Wskazany świadek nie przeczył okoliczności dokonywania porównań zyskowności inwestycji w obligacje w stosunku do lokaty bankowej i wskazywał, że starał się jedynie przedstawić ryzyka związane z nabyciem dłużnego papieru wartościowego. W tym stanie rzeczy Sąd uznał, że zeznania powoda przedstawiają faktyczny przebieg nabycia obligacji (...). Powód wyjaśnił, że obligacje przynosiły mu coroczny zysk opiewającym na kwotę około 10 000 zł, a ostatni przelew odsetek nastąpił w kwietniu 2022 r. i liczył, że po siedmiu latach odzyska wpłacone pieniądze, a nie nastąpi umorzenie obligacji.
Sąd zważył, co następuje:
Powództwo w stosunku do (...) S.A. nie zasługiwało na uwzględnienie, a to wobec braku legitymacji procesowej.
Pojęcie legitymacji procesowej oznacza uprawnienie do występowania w konkretnym procesie cywilnym w charakterze strony procesowej (powodowej lub pozwanej). Legitymacja procesowa zaliczana jest do merytorycznych przesłanek postępowania cywilnego. Brak legitymacji procesowej po którejkolwiek ze stron procesu powoduje oddalenie powództwa.
Zgodnie z Decyzją Bankowego Funduszu Gwarancyjnego z dnia 29 września 2022 r. wszczęto przymusową restrukturyzację wobec (...) S.A. w W.. Na podstawie punktu 5 powyższej decyzji prawa i obowiązki Getin (...) Bank zostały przeniesione ze skutkiem określonym w art. 191 ust. 1 ustawy o bankowym funduszu gwarancyjnym (wstąpienie w miejsce podmiotu w restrukturyzacji w zakresie przyjętych praw majątkowych i zobowiązań) do instytucji pomostowej BANK (...) S.A. (obecnie (...) S.A.).
Wobec treści dochodzonego przez powoda żądania głównego i zakreślonej podstawy faktycznej wskazać należy, że zgodnie z treścią ust. 2 pkt 17 umorzeniu podlegały obligacje na okaziciela serii (...) o terminie wykupu w dniu 29 kwietnia 2024 r., w liczbie (...) szt. o łącznej wartości nominalnej 62.000.000,00 (słownie: sześćdziesiąt dwa miliony złotych), oznaczone przez (...) kodem (...).
W tym zakresie istotne znaczenie dla powyższej kwestii ma również przepis art. 180 ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, w myśl którego właścicielom, dłużnikom i wierzycielom podmiotu w restrukturyzacji, których prawa majątkowe lub zobowiązania nie zostały przejęte w wyniku decyzji, o której mowa w art. 174 ust. 1 (decyzja o przejęciu) nie przysługują roszczenia do podmiotu przejmującego, jego składników majątkowych i członków jego organów. W świetle powołanego przepisu uznać należy wprost wyłączona odpowiedzialność podmiotu przejmującego w stosunku do osób trzecich związaną z nieprzejętymi prawami majątkowymi lub zobowiązaniami podmiotu w restrukturyzacji.
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/59/UE z dnia 15 maja 2014 r. ustanawiająca ramy na potrzeby prowadzenia działań naprawczych oraz restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji w odniesieniu do instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych (dyrektywa BRR) zaimplementowanej do krajowego porządku prawnego dyrektywy BRR1 w ustawie z dnia 10 czerwca 2016 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji (dalej: „ustawa o BFG”) Bankowy Fundusz Gwarancyjny, jako organ przymusowej restrukturyzacji, został wyposażony w wynikające z przepisów prawa unijnego kompetencje i obowiązki. Tym samym - w polskim prawodawstwie zasady przygotowywania i przeprowadzania przymusowej restrukturyzacji określa ustawa o BFG, która w art. 5 ust. 1 pkt 4 stanowi, że prowadzenie przymusowej restrukturyzacji jest zadaniem Funduszu. Zgodnie z art. 11 ust. 3 i ust. 4 pkt 1, 2, 4 i 5 ustawy o BFG, decyzje w sprawach wszczęcia przymusowej restrukturyzacji, umorzenia lub konwersji instrumentów kapitałowych lub zobowiązań kwalifikowalnych, (np. obligacji), zastosowania instrumentu przymusowej restrukturyzacji oraz ustanowienia administratora, wydaje Zarząd Funduszu.
Podstawą wydania decyzji restrukturyzacyjnej przez BFG była ocena, że Bank nie posiada instrumentów kapitałowych, o których mowa w art. 72 ust. 1 pkt 2 ustawy o BFG, wobec powyższego mając na uwadze kolejność umarzania instrumentów kapitałowych, Fundusz po umorzeniu akcji dokonał umorzenia instrumentów kapitałowych wskazanych w art. 72 ust. 1 pkt 3 ustawy o BFG, tj. obligacji wyemitowanych przez (...). Z uwagi na brak ofert potencjalnych podmiotów przejmujących zainteresowanych przejęciem, o którym mowa w art. 174 ust. 1 ustawy o BFG, spełniających cele przymusowej restrukturyzacji, co uniemożliwiało podjęcie innego rozstrzygnięcia niż zastosowanie instytucji pomostowej. Zgodnie z art. 72 ust. 1 pkt 3 ustawy o (...) dokonuje umorzenia opisanych w tym przepisie instrumentów kapitałowych w kwocie niezbędnej do osiągnięcia celów przymusowej restrukturyzacji, o których mowa w art. 66 ustawy o BFG.
Decyzja o umorzeniu instrumentów kapitałowych jakim były obligacje była autonomicznie podejmowana przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny, który musiał kierować się ściśle określonymi w ustawie przesłankami, w tym faktu, iż bez dokonania umorzenia lub konwersji instrumentów kapitałowych podmiot nie spełnia warunków kontynuowania działalności (art. 70 ust. 2 pkt 2) lub podmiot krajowy jest zagrożony upadłością, nie występują uzasadnione przesłanki wskazujące, że działania podmiotu krajowego lub systemu ochrony instytucjonalnej lub działania nadzorcze, w tym środki wczesnej interwencji, pozwolą we właściwym czasie usunąć zagrożenie upadłością, działania wobec podmiotu krajowego konieczne są w interesie publicznym (art. 101 ust. 7).
W świetle przytoczonej decyzji restrukturyzacyjnej na instytucję pomostową jaką był (...) S.A. nie przeszły żadne zobowiązania związane z obowiązkiem wykupu obligacji, a zatem nie mogła mieć zastosowanie odpowiedzialność nabywcy przedsiębiorstwa o której mowa w art. 55 4 kodeksu cywilnego.
Dodatkowo - prejudycjalny charakter decyzji administracyjnych, zgodnie ze stanowiskiem wyrażonym w piśmiennictwie i orzecznictwie uzależniony jest również od ich ostateczności . Sąd Najwyższy jednoznacznie wskazał, iż charakter prejudykatu dla postępowania sądowego może mieć jedynie ostateczna decyzja administracyjna, czyli taka, od której nie służy odwołanie w toku instancji (art. 16 § 1 zd. 1 k.p.a. - postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego 2009 r., IICSK 501/08). Do decyzji ostatecznych należy zaliczyć decyzję organu pierwszej instancji, w stosunku do której upłynął termin złożenia odwołania i nie został przywrócony w przepisanym trybie, decyzję wydaną przez organ odwoławczy (organ drugiej instancji) oraz decyzje ostateczne z mocy wyraźnego przepisu prawa materialnego (M. Jaśkowska, A. Wróbel, Komentarz aktualizowany do k.p.a., LEX/el., 2014). Ponadto, o ostatecznym charakterze decyzji Bankowego Funduszu Gwarancyjnego jednoznacznie przesądza podstawa jej wydania. Decyzja ta wydana została bowiem na podstawie art. 101 ust. 7, 10 i 12 w związku z art. 11 ust. 4 pkt 1, 2 i 4 o BFG, systemu gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji, w efekcie czego objęty został przymusową restrukturyzacją. Zgodnie natomiast z brzmieniem art. 11 ust. 8 powoływanej ustawy decyzje, o których mowa w art. 11 ust. 4, są ostateczne i podlegają natychmiastowemu wykonaniu.
Mając na uwadze powyższe należało uznać za ostateczną i podlegającą natychmiastowemu wykonaniu, co w pełni pozwala na uznanie jej za prejudykat w niniejszej sprawie.
W tym stanie rzeczy uznać należy, że roszczenia wynikające z umowy o nabycie obligacji nie istniały już w momencie przejęcia przedsiębiorstwa przez instytucję pomostową, w związku z czym brak jest podstaw do przyjmowania odpowiedzialności tego podmiotu. Wobec umorzenia obligacji brak jest podstawy do przyjęcia, że wobec (...) S.A. powodowi przysługują roszczenia dochodzone w żądaniu głównym.
Rozważając zasadność następstwa prawnego (...) Bank S.A. przez (...) S.A. co do żądań ewentualnych należy zwrócić uwagę na ust. 5 pkt 2 lit. h decyzji, zawierającej następujące wyłączenie (wyłączenie od przejęcia praw i obowiązków (...) Bank S.A. przez (...) S.A.):
h). praw majątkowych wynikających z czynności faktycznych, prawnych lub czynów niedozwolonych związanych z:
I. wykonywaniem czynności zleconych związanych z emisją dłużnych papierów wartościowych, w tym obsługą emisji obligacji na podstawie ustawy z dnia 29 czerwca 1995 r. o obligacjach (Dz. U. z 2014 r. poz. 730) oraz ustawy z dnia 15 stycznia 2015 r. o obligacjach (Dz. U. z 2022 r. poz. 454);
II. prowadzeniem ewidencji obligacji;
I. pełnieniem funkcji: i. banku-reprezentanta, ii. administratora hipoteki, iii. administratora zastawu,
II. administratora zabezpieczeń, oraz roszczeń wynikających z tych praw majątkowych, w tym objętych postępowaniami cywilnymi, administracyjnymi, niezależnie od daty ich podniesienia;
Roszczenia powoda dotyczą obszaru objętego wskazanym wyżej katalogiem wyjątków, co w konsekwencji prowadzi do wniosku, że również w tym wypadku brak jest podstaw do uznania za zasadne stanowiska prezentowanego przez powoda co do następstwa prawnego (...) S.A., który nie istniał w dacie oferowania obligacji powodowi i nie przejął odpowiedzialności za czyn niedozwolony (...).
Zgodnie z art. 191 ust. 1 ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, systemie gwarantowania depozytów oraz przymusowej restrukturyzacji z dniem określonym w decyzji, o której mowa w art. 188 ust. 1 pkt 2 i 3, instytucja pomostowa wstępuje w miejsce podmiotu w restrukturyzacji w zakresie przejętych praw majątkowych i zobowiązań, w tym do postępowań sądowych.
Zwrócić należy również uwagę na treść art. 188 ust 1 pkt 3) powyższej ustawy w którym mowa jest o chwili rozpoczęcia działalności pomostowej, którą to chwilą jest przeniesienie do instytucji pomostowej wybranych zobowiązań podmiotu w restrukturyzacji. Już choćby z treści powyższych regulacji wynika, że do instytucji pomostowej przechodzą tylko wybrane i wymienione w decyzji Bankowego Funduszu Gwarancyjnego zobowiązania. Nie ma przy tym podstaw do przyjęcia, że podstawą uznania żądania powoda za zasadne powinny być stanowisko przyjęte w wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie wydanego w dniu 28 sierpnia 2023 r., w sprawie XXV C 620/22. Zwrócić należy bowiem uwagę, że Sąd dokonywał analizy prawnej na kanwie ust. 5 pkt 1 lit. e) oraz ust. 5 pkt 2 lit. e) decyzji restrukturyzacyjnej i Rozporządzenia Komisji (UE) nr 632/2010 z dnia 19 lipca 2010 r. zmieniające rozporządzenie (WE) nr 1126/2008 przyjmujące określone międzynarodowe standardy rachunkowości zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1606/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady w odniesieniu do Międzynarodowego Standardu Rachunkowości (MSR) 24 oraz Międzynarodowego Standardu Sprawozdawczości Finansowej (MSSF) 8 (Dz. Urz. UE L 186 z 20.7.2010, s. 1-9, ze zm.) w sytuacji, gdy konsumentowi nie zostały zaoferowane obligacje podmiotu powiązanego. W niniejszej sprawie sytuacja taka nie zachodzi – przedmiotem oferty były bowiem obligacje (...), w którym przez pracownika Oddziału Banku składana była oferta na podstawie umowy agencyjnej zawartej z (...).
Mając na uwadze zaprezentowane wyżej rozważania co do związania decyzją restrukturyzacyjną brak jest podstaw do przyjęcia, że pozwany (...) S.A. ma legitymację procesową bierną również w zakresie roszczeń ewentualnych.
Zdarzeniem, z którego powód wywodził swoje roszczenia w stosunku do pozwanego (...) S.A. było wprowadzenie go w błąd co do charakteru dokonywanego przez niego transakcji zakupu obligacji (...) Bank S.A.., które przedstawiono mu jako produkt bezpieczny i zyskowny.
Legitymacja procesowa powoda w ocenie Sądu nie budziła wątpliwości. Powódka nabyła bowiem obligacje (...) serii (...), natomiast działania prowadzące do ich nabycia z uwagi na sposób przedstawienia charakteru prawnego obligacji skutkują oceną, że (...) ponosi odpowiedzialność za szkodę przez powódkę doznaną.
Zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 15 stycznia 2015r. o obligacjach, jest ona papierem wartościowym emitowanym w serii, w którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela obligacji „obligatariusza” i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia. Obligacje nie mogą mieć formy dokumentu. Obligacje podlegają zarejestrowaniu w depozycie papierów wartościowych prowadzonym zgodnie z przepisami ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi, a do powstawania oraz przenoszenia praw z obligacji stosuje się przepisy tej ustawy (art. 8 ust. 1-3 ustawy o obligacjach). W świetle art. 7 ust. 1 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi prawa ze zdematerializowanych papierów wartościowych powstają z chwilą zapisania ich po raz pierwszy na rachunku papierów wartościowych i przysługują osobie będącej posiadaczem tego rachunku. Legitymację do realizacji uprawnień wynikających z obligacji, jako papierów wartościowych potwierdza z kolei imienne świadectwo depozytowe, wystawiane na żądanie posiadacza rachunku papierów wartościowych ( vide art. 9 ust. 1 i 2 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi). W niniejszej sprawie bezsporne było to, że do chwili wydania decyzji restrukturyzacyjnej z dnia 29 września 2022 r. powód był podmiotem uprawnionym z tytułu nabycia(...) obligacji serii (...) (...), tym samym nie budziła wątpliwości zarówno rodzaj, liczba, jak i wartość nominalna posiadanych przez powoda obligacji. Umorzenie praw z obligacji nie wyklucza możliwości dochodzenia roszczeń odszkodowawczych, jak również roszczeń z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia w sytuacji, gdy nabycie tych papierów wartościowych odbyło się w sposób sprzeczny z normami dotyczącymi ochrony praw konsumenta.
W niniejszej sprawie status powoda, jako konsumenta w rozumieniu art. 22 1 k.c., nie budzi wątpliwości. Powód w niniejszym postępowaniu dochodzi bowiem swoich praw jako osoba fizyczna, która dokonała z Bankiem i pozwanym (...) czynności prawnych niezwiązanych bezpośrednio z jego działalnością gospodarczą lub zawodową.
Godzi się zauważyć, że model ochrony konsumenta przyjęty w prawie polskim spójny z jego europejskim pierwowzorem zakłada, że konsument jest podmiotem działającym rozsądnie i z rozwagą. Niemniej, to pracownik Banku wykonujący również obowiązki z umowy agencyjnej zawartej z pozwaną (...), oferujący powodowi nabycie obligacji stworzył swoistą atmosferę zyskowności produktu połączonej z presją czasową na podjęcie decyzji przez konsumenta. Nie można bowiem inaczej niż jako właśnie presję czasową wywieraną na konsumencie oceniać sytuacji, w której zapisy na obligacje przyjmowane są w bardzo krótkim czasie po publikacji prospektu emisyjnego, a w ciągu kolejnych kilku dni środki muszą znaleźć się na odpowiednim rachunku do obsługi emisji. Co istotne, w omawianym przypadku, oferowanie obligacji odbywało się nie w Biurze Maklerskim, ale Oddziale Banku we W.. Powód miał więc wszelkie powody by działać w zaufaniu do Banku – w jego ocenie instytucji zaufania publicznego, w którym na nabycie papieru wartościowego dłużnego namawiał go znany mu od kilku lat doradca klienta. Powód nie otrzymał, przed podjęciem decyzji o nabyciu obligacji, ważnych dla niego informacji odnośnie warunków emisji obligacji (...) serii (...), jak i pouczeń odnośnie znacznego ryzyka związanego z tego typu inwestycją. Złożone przez pozwanego (...) dokumenty zawierające oświadczenie powoda, że zapoznał się z treścią prospektu emisyjnego, jak również o ryzykach związanych z nabyciem obligacji i jest świadomy i akceptuje, że inwestycja w obligacje wiąże się z ryzykiem utraty części lub całości zainwestowanych środków, jak i oświadczenie, że powód akceptuje w pełni ryzyko finansowe związane z nabyciem obligacji emitenta nie jest równoznaczne z tym, że powód mógł przewidzieć konsekwencje podjęcia decyzji inwestycyjnej, w tym utraty zainwestowanych środków. Z kwestionariusza badania profilu inwestycyjnego klienta nie wynika, aby powód akceptował takie ryzyko. Powód w procesie nabycia obligacji, zanim podął wiążącą decyzję w zakresie nabycia obligacji skutkującą wypełnieniem i wysłaniem propozycji nabycia obligacji, jak i przed przelaniem przez powódkę na rachunek (...) kwoty 200 000 zł, nie otrzymał od pracownika Banku rzetelnych informacji o tym, że zaoferowano mu do nabycia instrument inwestycyjny, obarczony znacznym ryzykiem finansowym, w tym ryzykiem utraty całości zainwestowanych środków. Powód, od G. S., którem w pełni ufał (był on pracownikiem banku, który darzył dodatkowo zaufaniem z uwagi na wcześniejszą współpracę) otrzymał wręcz przeciwne zapewnienia, że obligacje to produkt całkowicie bezpieczny, o porównywalnych cechach do lokaty bankowej, z której D. M. dotychczas korzystał. Nadto, obligacje zostały jej przedstawione jako produkt korzystniejszy, gdyż znacznie wyżej oprocentowany niż lokaty bankowe, z okresową wypłatą odsetek.
W tym stanie rzeczy powód został wprowadzony w błąd co do charakteru spornej umowy, jak i ryzyk z nią związanych.
Z tego też względu powód wskazał w pozwie różne podstawy prawne swojego roszczenia:
1. przepisy regulujące odpowiedzialność kontraktową (art. 471 k.c.),
2. przepisy regulujące zawarcie umowy o świadczenie na rzecz osoby trzeciej (art. 393 § 1 k.c.)
3. przepisy o odpowiedzialności deliktowej (art. 415 k.c.),
4. przepisy regulujące odpowiedzialność na gruncie ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (art. 4, 6 i 8 ustawy),
5. przepisy ustawy o obrocie instrumentami finansowymi (art. 69, 73 i 76 ustawy)
6. przepisy ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów (art. 24 ust. 2 pkt. 4)
7. przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu (art. 405 i nast. kc).
Strona powodowa dochodziła w pierwszym rzędzie zasądzenia kwoty 189 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia następnego po doręczeniu odpisu pozwu do dnia zapłaty na podstawie art. 405 i 410 k.c., tj. przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu, a to wobec stwierdzenia nieważności czynności prawnych prowadzących do nabycia obligacji.
Słusznie pozwany (...) podnosił, że nie był stroną umowy nabycia obligacji, a stroną umowy maklerskiej. Złożenie przez powoda zapisu na obligacje ma w istocie charakter czynności prawnej jednostronnej skierowanej do adresata, którym jest emitent obligacji i to na jego rzecz przyjmowana jest przez Dom Maklerski opłata na poczet wykupu obligacji.
Zgodnie z art. 405 k.c. ten, kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Z powyższego przepisu wynikają cztery przesłanki powstania roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia: 1) wzbogacenie jednego podmiotu o charakterze majątkowym 2) zubożenie drugiego podmiotu, 3) związek pomiędzy wzbogaceniem a zubożeniem stron tego samego przesunięcia majątkowego oraz 4) brak podstawy prawnej wzbogacenia.
Wzbogacenie i zubożenie są współwystępującymi zjawiskami kauzalnymi oraz łączy je ta sama przyczyna. Wzbogacenie polega na uzyskaniu jakiejkolwiek korzyści majątkowej, w dowolnej postaci kosztem innej osoby, w tym zaoszczędzenie wydatku. Istotne jest to, że w przypadku bezpodstawnego wzbogacenia korzyść majątkowa nie znajduje żadnego usprawiedliwienia prawnego (vide: wyroki Sądu Najwyższego z dnia 23 listopada 1998 roku, II CKN 58/98; z dnia 6 grudnia 2005 roku, I CK 220/05; z dnia 6 listopada 2015 roku, II CSK 870/14, niepublikowane). Natomiast zubożenie ma zawsze postać majątkową i skutkuje albo zwiększeniem pasywów albo zmniejszeniem aktywów. Może ono polegać na tym, że określona korzyść majątkowa wyszła z majątku zubożonego i przeszła do majątku wzbogaconego.
Dla powstania roszczenia o zwrot nienależnego świadczenia (art. 410 k.c.) konieczne jest spełnienie przesłanki bezpodstawnego wzbogacenia w rozumieniu art. 405 k.c., tj. uzyskanie korzyści majątkowej przez wzbogaconego kosztem majątku zubożonego.
Zwrócić należy uwagę na to, że zgodnie z art. 69 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi w brzemieniu obowiązującym w dniu 19 kwietnia 2017 r., prowadzenie działalności maklerskiej wymaga zezwolenia Komisji wydanego na wniosek, o którym mowa w art. 82, złożony przez zainteresowany podmiot. Działalność maklerska, z zastrzeżeniem art. 16 ust. 3 i 70 ww. ustawy, obejmuje wykonywanie czynności polegających na:
1) przyjmowaniu i przekazywaniu zleceń nabycia lub zbycia instrumentów finansowych;
2) wykonywaniu zleceń, o których mowa w pkt 1, na rachunek dającego zlecenie;
3) nabywaniu lub zbywaniu na własny rachunek instrumentów finansowych;
4) zarządzaniu portfelami, w skład których wchodzi jeden lub większa liczba instrumentów finansowych;
5) doradztwie inwestycyjnym;
6) oferowaniu instrumentów finansowych;
7) świadczeniu usług w wykonaniu zawartych umów o subemisje inwestycyjne i usługowe lub zawieraniu i wykonywaniu innych umów o podobnym charakterze, jeżeli ich przedmiotem są instrumenty finansowe;
8) organizowaniu alternatywnego systemu obrotu.
Zgodnie z art. 76 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi w brzmieniu obowiązującym w chwili nabywania przez powoda przedmiotowych obligacji, zgodnie z którym w umowie o doradztwo inwestycyjne firma inwestycyjna zobowiązuje się do przygotowywania w oparciu o potrzeby i sytuację klienta i przekazywania mu pisemnej lub ustnej rekomendacji dotyczącej: kupna, sprzedaży, subskrypcji, wymiany, wykonania lub wykupu określonych instrumentów finansowych albo powstrzymania się od zawarcia transakcji dotyczącej tych instrumentów; wykonania lub powstrzymania się od wykonania uprawnień wynikających z określonego instrumentu finansowego do zakupu, sprzedaży, subskrypcji, wymiany, wykonania lub wykupu instrumentu finansowego. Doradztwem inwestycyjnym nie jest m.in.: dystrybuowanie materiałów reklamowych, analitycznych, niesugerujących określonego zachowania inwestycyjnego klientom, którzy samodzielnie zadeklarowali chęć ich otrzymywania, bądź pojedynczemu klientowi wnioskującemu do firmy inwestycyjnej o ich przekazanie, czy rekomendacja w zakresie oznaczonego instrumentu finansowego upowszechniana do publicznej wiadomości (do nieoznaczonego adresata) (tak: M. Fedorowicz, komentarz do art. 69 ustawy OIF [w:] T. Sójka (red.) Komentarz do ustawy o obrocie instrumentami finansowymi, LEX 2015).
Nie ulega wątpliwości, że powód udał się do Banku w dniu 19 kwietnia 2017 r. w celu zainwestowania w sposób bezpieczny środków zgromadzonych na lokacie. Pracownik Oddziału (...) we W., z własnej inicjatywy, działając również w imieniu strony pozwanej (...), wystąpił z propozycją zakupu przedmiotowych obligacji. Działania G. S. były skierowane do oznaczonego adresata, dotyczyły nabycia konkretnego instrumentu finansowego i nie miały charakteru wyłącznie informacyjnego. Bankier wskazał powodowi, że będzie to dla niej produkt dla niego właściwy, gwarantujący wyższy zysk, przekonując o opłacalności i bezpieczeństwie inwestycji. Działania pracownika Banku podejmowane również w imieniu pozwanej (...) nie ograniczały się zatem jedynie do informowania o możliwości zakupu obligacji (...) Bank S.A., ale miały charakter rekomendacji do ich nabycia. Należy zwrócić uwagę, iż dana rekomendacja stanowi usługę doradztwa inwestycyjnego także w sytuacji, gdy na podstawie jej treści odbiorca może odnieść wrażenie, że jest ona dla niego odpowiednia, nawet jeśli w rzeczywistości tak nie jest (tak: T. Sójka, komentarz do art. 76 ustawy OIF [w:] T. Sójka (red.) Komentarz do ustawy o obrocie instrumentami finansowymi, LEX 2015). Powyższe czynności, w których pracownik pozwanego Banku, działający również w imieniu pozwanego (...) przekazał powodowi ustną rekomendację nabycia instrumentu finansowego (jakim zgodnie z art. 2 ust. 1 w zw. z art. 3 ust. 1 lit. a ustawy o obrocie instrumentami finansowymi są obligacje (...)), a więc wykonał czynności, które zgodnie z art. 76 tejże ustawy objęte są zakresem zobowiązań firmy inwestycyjnej w ramach umowy o doradztwo inwestycyjne. Wobec powyższego, Sąd uznał, że G. S. świadczył na rzecz powoda usługę doradztwa inwestycyjnego oraz oferował mu instrumenty finansowe, a więc prowadził faktycznie działalność maklerską w rozumieniu art. 69 ust. 2 ustawy o instrumentach finansowych, w warunkach konfliktu interesów. Pracownik Banku był bowiem zobowiązany z jeden strony – do właściwego wykonywania swoich obowiązków w ramach wiążącej go umowy agencyjnej w imieniu (...), działał dbając o interesy Banku, który był również emitentem oraz również realizował obowiązki należytej dbałości o interes konsumenta z racji wykonywania stosunku pracy na stanowisku doradcy konsumenta. Wszystkie te okoliczności świadczą nie tyle o braku podstaw do uzyskania świadczenia od powoda, a o zawinionym wyrządzeniu szkody powodowi przez Bank (aktualnie znajdujący się w upadłości), jak i przez pozwaną (...).
Podstawy do uznania za zasadne roszczenia głównego powoda nie stanowi okoliczność, że świadczenie powoda nienależne i powinno podlegać zwrotowi na podstawie art. 405 k.c. w zw. z art. 410 k.c. wobec nieważności umowy o świadczenie przez osobę trzecią. Zgodnie z treścią przepisu art. 393 § 1 k.c. jeżeli w umowie zastrzeżono, że dłużnik spełni swoje świadczenie na rzecz osoby trzeciej osoba ta, w braku odmiennego postanowienia umowy, może żądać bezpośrednio od dłużnika spełnienia zastrzeżonego świadczenia. W ocenie powoda umowa pomiędzy powódką a pozwanym i Bankiem posiada cechy umowy o wykonanie nabycia lub zbycia instrumentów finansowych, zawieranej z klientem detalicznym w ramach procesu oferowania produktów maklerskich w imieniu i na rzecz emitenta. Według powoda umowa ta rodziła skutek na rzecz emitenta, czyli była zastrzeżona właśnie dla niego. W ramach tak skonstruowanego stosunku powodowi należałoby przypisać status przyrzekającego dłużnika, a Bankowi (...) zastrzegających wierzycieli, natomiast sam emitent jest osobą trzecią. Istotnym jest, że umowa ta wiąże wyłącznie przyrzekającego (dłużnik) i zastrzegającego (wierzyciel), a stosunek ich łączący określa się stosunkiem pokrycia. W ocenie powódki, skoro dłużnik (powód) spełnił na rzecz osoby trzeciej (emitenta) świadczenie, do którego nie była zobowiązana, to obowiązek zwrotu nienależnego świadczenia, ciąży zatem na pozwanym Domu Maklerskim ze względu na wadliwość stosunku pokrycia.
Godzi się zauważyć, że na podstawie umowy o świadczenie na rzecz osoby trzeciej celem świadczenia dłużnika na rzecz wierzyciela jest zapewnienie wierzycielowi określonej korzyści z wykonania zobowiązania tj. zaspokojenie jego interesu. O powstaniu i bycie zobowiązania rozstrzyga istnienie znajdującego wyraz w jego treści godnego ochrony interesu wierzyciela (por. wyrok SN z dnia 28 czerwca 2017r., IV CSK 511/16). Ze zobowiązania wynikają więc dla stron prawa i obowiązki oraz odpowiadające roszczenia, które służą realizacji interesu stron. Jeśli żadna ze stron nie może żądać od drugiej określonego zachowania lub nie można zidentyfikować interesu, któremu zobowiązanie ma służyć, to nie można mówić o istnieniu zobowiązania. W przypadku umowy o świadczenie na rzecz osoby trzeciej dłużnik, świadcząc na rzecz osoby trzeciej, wykonuje swój dług wobec wierzyciela. W niniejszej sprawie taka sytuacja nie zachodzi – powód spełniał świadczenia na podstawie określonych umów, które aktualnie ważność kwestionuje. To czy podstawą ich nieważności będą zasady współżycia społecznego (vide art. 58 § 2 k.c.), czy też przepisy prawa z uwagi na sposób wykonywania obowiązków doradztwa inwestycyjnego, jak i umowy maklerskiej zawartej z powodem przez (...) za pośrednictwem działającego imieniu pozwanej G. S. nie ma w niniejszej sprawie znaczenia. Powód nie wykazał bowiem, że w odniesieniu do pozwanej (...) na skutek kwestionowanych przez niego czynności prawnych (w tym zwłaszcza jednostronnej czynności prawnej w postaci zapisu na obligacje) doszło do zwiększenia majątku pozwanego Domu Maklerskiego kosztem majątku powoda. Strona powodowa nie przywołała w toku niniejszego postępowania żadnych dowodów ani nawet nie uprawdopodobniła tej okoliczności. Z tego też względu roszczenie główne, oparte na tej podstawie, tj. art. 405 i 410 k.c., podlegało oddaleniu w całości.
Powód wystąpił z żądaniami ewentualnym z tytułu odszkodowania za czyn niedozwolony, podnosząc, że pozwany w sposób bezprawny spowodował uszczerbek majątkowy wobec utraty zainwestowanego kapitału (w zakresie w jakim umorzona została wierzytelność obligatariuszy w postępowaniu restrukturyzacyjnym).
Zgodnie z treścią art. 415 k.c., kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia. Z kolei jak stanowi art. 430 k.c. kto na własny rachunek powierza wykonanie czynności osobie, która przy wykonywaniu tej czynności podlega jego kierownictwu i ma obowiązek stosować się do jego wskazówek, ten jest odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną z winy tej osoby przy wykonywaniu powierzonej jej czynności. Przytoczony art. 415 k.c. stanowi ogólną podstawę cywilnej odpowiedzialności deliktowej, opartej na zasadzie winy. Ciężar dowodu wystąpienia przesłanek odpowiedzialności spoczywa, zgodnie z ogólną zasadą rozkładu ciężaru dowodu, przewidzianą w art. 6 k.c., na poszkodowanym – musi on zatem wykazać istnienie szkody, zdarzenia oraz adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy nimi (art. 361 k.c.). Zgodnie z treścią art. 361 § 1 k.c. zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. Oznacza to, że pomiędzy działaniem lub zaniechaniem zobowiązanego, a wystąpieniem szkody musi istnieć normalny (adekwatny) związek przyczynowo-skutkowy.
Sąd uznał za niezasadny zarzut przedawnienia roszczenia powoda podniesiony przez stronę pozwaną. Zgodnie z treścią przepisu art. 442 ( 1) § 1 k.c., roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednakże termin ten nie może być dłuższy niż dziesięć lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. W ocenie Sądu powód o szkodzie dowiedział się z wydanej decyzji restrukturyzacyjnej wydanej przez BFG w dniu 29 września 2022 r., a tym samym nie sposób jest uznać, że doszło do przedawnienia dochodzonego przez niego roszczenia. Fakt, że wcześniej powód mógł zbyć obligacje, czy też mogły one zostać wykupione nie może być podstawą twierdzenia, że jego roszczenia są przedawnione. Przyjęcie wcześniejszej daty początku biegu przedawnienia roszczenia powoda uznać należy za niezasadne. Powód do kwietnia 2022 r. otrzymywał odsetki od obligacji, a tym samym – o ile można przyjąć, że wobec spadku wartości obligacji D. M. mógł się liczyć z częściową utratą zainwestowanych środków – nie było podstaw do postawienia prognozy co do umorzenia praw z obligacji przez BFG. Okoliczności tej nie przewidywał również pozwany (...), co wprost wynikało z zeznań świadka S. G. i W. G..
Wobec uznania powyższego zarzutu za bezzasadny należało dokonać analizy tego, czy doszło do powstania w majątku powoda szkody na skutek zawinionego i bezprawnego działania pozwanego (...). Wobec tego, że pozwany zakwestionował powództwo co do zasady i co do wysokości, a zatem zgodnie z art. 6 k.c. to na powódce spoczywał ciężar udowodnienia wszystkich faktów pozwalających na przyjęcie, że zostały spełnione przesłanki odpowiedzialności deliktowej.
Dokonując oceny roszczenia powódki Sąd uznał, że zasadnicze znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy ma ustalenie jakiego rodzaju usługę świadczył rzeczywiście pozwany Dom Maklerski wobec powódki w związku z nabyciem przez nią przedmiotowych obligacji.
Z przeprowadzonego postępowania dowodowego wynika, że (...), na podstawie łączącej pozwanego z (...) umowy, był agentem w/w domu (...) i oferował swoim klientom różne obligacje (w tym obligacje (...)), także korporacyjne.
W ocenie Sądu nie ulega wątpliwości, że pracownik Banku, nie wykonał należycie ciążącego na nim obowiązku informacyjnego co do ryzyka wiążącego się z dokonywaną przez konsumenta transakcją. Oczywistym jest, że w celu pozyskania inwestorów zainteresowanych ulokowaniem swoich środków pieniężnych konieczne jest jak najbardziej korzystne zaprezentowanie proponowanego rozwiązania inwestycyjnego. Niedopuszczalne są jednak sytuacje, gdy granica dozwolonego reklamowania określonego produktu zostanie przekroczona, w taki sposób, że konsument nie zostanie poinformowany o istniejącym ryzyku albo też ryzyko to zostanie w sposób nieuzasadniony i niezgodny z rzeczywistością sprowadzone do poziomu minimalnego.
W niniejszej sprawie bezspornym było, że powoda z (...) Bankiem S.A. łączyła umowa o prowadzenie rachunku bankowego. Stosownie zaś do art. 725 k.c. przez umowę rachunku bankowego bank zobowiązuje się względem posiadacza rachunku, na czas oznaczony lub nieoznaczony, jedynie do przechowywania jego środków pieniężnych oraz, jeżeli umowa tak stanowi, do przeprowadzania na jego zlecenie rozliczeń pieniężnych. W świetle przedłożonych dowodów nie budzi wątpliwości, że powoda łączyła także z (...) S.A. umowa o świadczenie usług maklerskich i brokerskich. Dom Maklerski prowadził dla D. M. rachunek papierów wartościowych oraz rachunek pieniężny.
Nie ulega wątpliwości, że dla ustalenia odpowiedzialności pozwanego niezbędne jest dokonanie oceny sposobu w jaki przedmiotowe obligacje zostały zaoferowane powodowi oraz co do treści informacji przekazanych jej przez pracownika pozwanego odnośnie tych papierów wartościowych. Ustalenie to pozwala na udzielenie odpowiedzi na pytanie jaki był charakter relacji prawnej łączącej powódkę i pozwanego odnośnie czynności związanych z tymi obligacjami.
Z poczynionych ustaleń faktycznych wynika, że Bank w ramach umowy łączącej go z (...) S.A. działał także jako agent tego domu maklerskiego przedstawiając swoim klientom oferty nabycia obligacji, w tym obligacji korporacyjnych. Bezspornym jest, że w ofercie pozwanego znajdowały się obligacje (...). Jak już wcześniej wskazano bankier opisując proponowaną transakcję zachęcał powoda do nabycia tych obligacji i zarazem zapewniał ją o tym, że jest to bardzo atrakcyjna oferta, wskazując że jest lepsza od lokaty bankowej, albowiem oprocentowanie z obligacji jest wyższe niż na lokacie bankowej. Pracownik Banku podczas rozmowy z powodem nie przekazał mu wystarczających informacji na temat charakteru prawno – ekonomicznego tych obligacji oraz na temat potencjalnych ryzyk związanych z ta inwestycją, nie wyjaśnił choćby ogólnie konstrukcji obligacji. Ponadto powód był zachęcany do nabycia tych obligacji za kwotę uzyskaną z likwidacji całej lokaty bankowej. Powód miał do G. S. pełne zaufanie, gdyż był jej opiekunem w Banku od kilku lat. Za namową pracownika Banku (działającego również w imieniu (...)) powód zdecydował się na likwidację lokaty i zainwestowanie pozyskanych z niej środków w proponowane obligacje (...). Powód w składanych zeznaniach wskazywał, że fakt zawierania umowy w oddziale Banku, nabywania obligacji, których emitentem był sam Bank, za pośrednictwem pracownika Banku będącego agentem (...) stwarzało u niego przeświadczenie, że instytucja zaufania publicznego, do której przyszedł, gwarantuje bezpieczeństwo zainwestowanych środków. Jak już uprzednio wskazano świadczący wobec powoda usługę oferowania papierów wartościowych G. S. wykonywał zadania z zakresu doradztwa inwestycyjnego. Zgodnie z brzmieniem przepisu art. 72 w/w ustawy obowiązującym w dniu 19 kwietnia 2017 r., czyli w dacie spornego zdarzenia, oferowanie papierów wartościowych polegało m.in. na pośrednictwie w proponowaniu nabycia papierów wartościowych nowej emisji lub w zbywaniu tych papierów. Pomimo tego, że umowa o doradztwo inwestycyjne, jest umową zawartą w inicjatywy klienta i ma z reguły charakter odpłatny, to sam fakt, iż strony nie uzgodniły wynagrodzenia, nie wyklucza możliwości ustalania, że do zawarcia takiej umowy doszło. W ocenie Sądu można uznać, że dochodzi do zawarcia w sposób dorozumiany umowy o doradztwo inwestycyjne jeśli pracownik banku udzielił pozytywnych rekomendacji co do oferowanego instrumentu, mając świadomość, iż powód rozważa zakup danego instrumentu. W doktrynie wskazuje się, iż możliwość przyjęcia konkludentnego zawarcia umowy o doradztwo inwestycyjne zachodzi wówczas, gdy firma inwestycyjna podejmuje pewne działania promocyjne w stosunku do określonych instrumentów finansowych czy też gdy klient zwraca się do firmy inwestycyjnej o jakąś formę doradztwa w zakresie inwestowania jego środków finansowych. Do konkludentnego zawarcia umowy o doradztwo inwestycyjne dochodzi wówczas, gdy klient zwraca się do firmy inwestycyjnej o rekomendację odnoszącą się do ewentualnej inwestycji w konkretne instrumenty finansowe, dokonywanej za pośrednictwem tej firmy inwestycyjnej, a firma takiej rekomendacji udziela (por. szerzej Cywilnoprawna ochrona inwestorów korzystających z usług maklerskich na rynku kapitałowym pod red. Tomasza Sójki WoltersKluwer 2016, str. 122 i nast.) Problem ten dostrzegła również Komisja Nadzoru Finansowego wydając "Stanowisko w sprawie świadczenia przez firmy inwestycyjne doradztwa inwestycyjnego" z 27 marca 2012 roku. Fakt, że emitentem obligacji był Bank, w oddziale którego doszło do zaoferowania obligacji, przez podmiot, który był jednocześnie agentem pozwanego (...), przy zapewnieniach składanych przez G. S., że oferta nabycia tych obligacji jest bardzo atrakcyjna i korzystniejsza niż lokata bankowa, zachęcanie wprost powoda do nabycia tych papierów wartościowych, w tym zachęcanie do zainwestowania w te obligacje kwoty zgromadzonej na lokacie bankowej należy uznać za udzielenie rekomendacji zakupu tych konkretnych instrumentów finansowych, świadczące o konkludentnym zawarciu umowy o doradztwo inwestycyjne. Naruszenie obowiązków z umowy o doradztwo inwestycyjne polegające na udzieleniu rekomendacji bez rzetelnego przedstawienia sytuacji finansowej emitenta i sprawdzenia adekwatności oferowanego instrumentu do potrzeb klienta, przesądzała odpowiedzialność (...) za szkodę doznaną przez powoda na gruncie art. 471 k.c. w zw. z art. 474 kc., natomiast nie daje podstaw do przypisania tej odpowiedzialności na kanwie zawartej przez powoda umowy maklerskiej z (...). Pozwana bowiem nie zawarła z powodem umowy o doradztwo inwestycyjne. G. S. na podstawie umowy agencyjnej również nie miał uprawnienia do jej zawierania w imieniu (...), a był pracownikiem Banku. Z ustaleń dokonanych przez Sąd wynika, iż pracownik Banku udzielał powodowi wskazówek co do tego w jaki sposób powinien on postąpić, tj. zareagować na przedstawioną propozycję nabycia przedmiotowych obligacji. Nie wyklucza to jednakże odpowiedzialności (...) wobec powoda na zasadzie art. 415 k.c. w zw. z art. 416 k.c. oraz na podstawie art. 79 ust. 5 ustawy o instrumentach finansowych, w sytuacji naruszenia przepisów dotyczących ochrony praw konsumenta.
W ocenie Sądu na skutek ewidentnej kolizji obowiązków Banku jako emitenta, świadczącego jednocześnie usługi na rzecz konsumenta, jak również (...) w ramach umowy agencyjnej doszło do naruszenia praw powoda jako konsumenta. Zarówno działania Banku, jak i (...) winny być ocenione pod kątem nieuczciwych praktyk rynkowych w rozumieniu art. 4 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym. W ocenie Sądu nie sposób jest uznać, że na etapie oferowania nabycia obligacji i zawarcia umowy maklerskiej działający w imieniu (...) G. S. nie wykorzystał niewiedzy i braku doświadczenia powoda jako konsumenta, wprowadzając go w błąd za pomocą nierzetelnych informacji o proponowanych transakcjach i produkcie. Zgodnie z art. 5 ust. 1 powołanej ustawy, praktykę rynkową uznaje się za działanie wprowadzające w błąd, jeżeli działanie to w jakikolwiek sposób powoduje lub może powodować podjęcie przez przeciętnego konsumenta decyzji dotyczącej umowy, której inaczej by nie podjął. Praktyki rynkowe wprowadzające w błąd należy uznać za szczególnie nieuczciwe. Uważa się bowiem, że to właśnie najczęściej oddziaływają na sferę decyzyjną konsumenta, prowadząc do zniekształcenia jego decyzji rynkowych. Wykluczają tym samym możliwość podjęcia świadomej decyzji rynkowej przez konsumenta. Należy uznać, że to one posiadają szczególną moc sterowania wyborem adresata. Jeśli chodzi o wprowadzenie w błąd, intencją ustawodawcy było uznanie za praktykę rynkową wprowadzającą w błąd zarówno praktyk, których stosowanie prowadzi do rzeczywistego wprowadzenia w błąd, jak również takich, które tylko potencjalnie mogą wywrzeć taki skutek w odniesieniu do przeciętnego konsumenta. Praktyka rynkowa wprowadzająca w błąd musi zatem posiadać moc kierowania wyborem konsumenta w postaci potencjalnej lub realnej możliwości wpływu na podjęcie przez konsumenta decyzji dotyczącej umowy (tak: M. Sieradzka, Ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym. Komentarz, Oficyna 2008).
Z treści wyżej wskazanych przepisów niewątpliwie wynika, że we wszelkiej komunikacji zarówno z klientami, jak i potencjalnymi klientami Dom Maklerski powinien zachowywać rzetelność i kierować się interesem klienta. W szczególności powinny informować o wszelkich czynnikach ryzyka związanych z proponowaną inwestycją. Świadczenie usług maklerskich powinno być poprzedzone testy adekwatności/odpowiedniości w celu oceny czy dany instrument finansowy jest odpowiedni dla klienta. Rozszerzone testy powinny mieć miejsce w przypadku, gdy świadczona jest usługa doradztwa inwestycyjnego, czyli m.in. w sytuacji gdy firma inwestycyjna rekomenduje zakup określonych instrumentów.
W ocenie Sądu w niniejszej sprawie nie dochowano przedmiotowych reguł. G. S. przeprowadził co prawda podstawowy test adekwatności, ale nie przeprowadził testu rozszerzonego w związku z faktem, że oferowanie tych papierów wartościowych było połączone z ich rekomendowaniem, czyli doradztwem inwestycyjnym. Nie ulega wątpliwości, że w świetle art. 3 ust. 39 b i c ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi w wersji aktualnej na dzień 19 kwietnia 2017 r. powód nie mógł zostać uznany za podmiot profesjonalny. Sam fakt doświadczenia na rynku finansowym zdobytego przy wcześniejszych transakcjach finansowych nie pozwala na uznanie, że miał on kwalifikację podmiotu pozwalające uznać go za klienta profesjonalnego. Z tego też względu powód powinien uzyskać rzetelne informacje o ryzkach związanych z nabyciem obligacji. Powód nie został poinformowany o podporządkowaniu tych obligacji, w tym co do statusu wierzytelności w dochodzeniu roszczeń przy upadłości banku. Badanie przez agenta w oddziałach (...) preferencji inwestycyjnych, doświadczenia, wiedzy i skłonności do ponoszenia ryzyka przez klienta nie zapewniło w sposób należyty ochrony interesów klienta podmiotu rynku finansowego. Za dopełnienie obowiązków informacyjnych wobec powoda przed zaoferowaniem mu i rekomendacją spornych obligacji nie można uznać przekazania samej informacji o zyskowności obligacji, ani tego, że powód już wcześniej nabywał inne papiery wartościowe, czy też gromadził środki na lokacie bankowej. G. S. nie ustalił bowiem jaka była o wysokość posiadanych przez powoda aktywów majątkowych, poprzestając na akceptacji średniego poziomu akceptacji ryzyka utraty inwestowanych środków. W tym stanie rzeczy czynności podejmowane przez G. S. nie mogą być uznane za odpowiednie zbadanie profilu klienta w odniesieniu do czynności w postaci zaoferowania i rekomendacji powodowi spornych obligacji. Nie można tracić z pola widzenia przede wszystkim tej okoliczności, iż G. S. wprowadził powoda w błąd przekazując jej informację, że obligacje (...) są bezpieczne i zyskowne.
W art. 5 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym znajduje się wyjaśnienie, jakie praktyki rynkowe uznaje się za działanie wprowadzające w błąd. Otóż zgodnie z tym przepisem takim działaniem ma miejsce, gdy w jakikolwiek sposób powoduje lub może powodować podjęcie przez przeciętnego konsumenta decyzji dotyczącej umowy, której inaczej by nie podjął. Na szczególną uwagę w ust. 2 tego przepisu, w którym ustawodawca wymienia przykładowe działania wprowadzające w błąd, zasługuje rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji. Rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji, na podstawie których konsument uzyskuje nieprawdziwy obraz umowy oznacza niezgodny z rzeczywistością bądź mylący charakter twierdzeń przedstawianych przez przedsiębiorcę. Co więcej, także przedstawienie prawdziwych informacji, ale w sposób mogący wprowadzać w błąd mieści się w zakresie tego przepisu.
Podkreślenia wymaga, że nie tylko działanie przedsiębiorcy może być rozpatrywane w kontekście nieuczciwej praktyki rynkowej. Można bowiem uznać za takową również zaniechanie, którego dopuścił się przedsiębiorca. Zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy praktykę rynkową uznaje się za zaniechanie wprowadzające w błąd jeżeli pomija istotne informacje potrzebne przeciętnemu konsumentowi do podjęcia decyzji dotyczącej umowy i tym samym powoduje lub może powodować podjęcie przez przeciętnego konsumenta decyzji dotyczącej umowy, której inaczej by nie podjął. Jako przykład takiego zaniechania ustawodawca w ust. 3 pkt. 1 wskazał zatajenie lub nieprzekazanie w sposób jasny, jednoznaczny lub we właściwym czasie istotnych informacji dotyczących produktu. Zgodnie natomiast z ust. 4 pkt. 1 w przypadku propozycji nabycia produktu, za istotne informacje uznaje się w szczególności istotne cechy produktu w takim zakresie, w jakim jest to właściwe dla danego środowiska komunikowania się z konsumentami i produktu.
Istotnym z punktu widzenia przedmiotowej sprawy jest także przepis art. 7 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym. Zgodnie z jego treścią nieuczciwymi praktykami rynkowymi w każdych okolicznościach są praktyki rynkowe wprowadzające w błąd, a sprowadzające się m.in. do twierdzenia, że produkt będzie dostępny jedynie przez bardzo ograniczony czas lub że będzie on dostępny na określonych warunkach przez bardzo ograniczony czas, jeżeli jest to niezgodne z prawdą, w celu nakłonienia konsumenta do podjęcia natychmiastowej decyzji dotyczącej umowy i pozbawienia go możliwości świadomego wyboru produktu (pkt 7).
W oparciu o powyżej poczynione uwagi Sąd doszedł do wniosku, że wskazywane przez powoda zachowania G. S. polegające na przedstawieniu w sposób sugerujący istnienie jedynie zalet tego rozwiązania, niedoinformowanie powoda o istniejącym ryzyku związanym z inwestowaniem w tego rodzaju instrumenty finansowe, a także wytworzenie u powoda uczucia presji czasu związanej z koniecznością szybkiego podjęcia decyzji należy zakwalifikować jako nieuczciwą praktykę rynkową w rozumieniu art. 4 ustawy.
Bankier wytworzył u powoda wizję bezpiecznego ulokowania środków pieniężnych z relatywnie wysokim zyskiem, jednocześnie proponując w istocie zastąpienie dotychczasowej formy lokowania pieniędzy (lokaty bankowej) obarczonymi większym ryzykiem inwestycyjnym obligacjami bez ponoszenia dodatkowych kosztów. Za jego namową, w atmosferze pośpiechu doszło zatem do przesunięcia środków finansowych. Powód działał w zaufaniu do profesjonalisty, co było podstawą konstatacji Sądu, że zachowanie rynkowe konsumenta uległo zniekształceniu, albowiem jak wskazał sam powód, nie zdecydowałaby się na zakup przedmiotowych obligacji, bez sugestii ze strony bankiera.
Strona powodowa wskazywała także na stosowanie przez stronę pozwaną nieuczciwych praktyk rynkowych. Zgodnie z art. 24 tej ustawy zakazane jest stosowanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Przez praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów rozumie się godzące w nie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami zachowanie przedsiębiorcy, w szczególności: naruszanie obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji; nieuczciwe praktyki rynkowe lub czyny nieuczciwej konkurencji; proponowanie konsumentom nabycia usług finansowych, które nie odpowiadają potrzebom tych konsumentów ustalonym z uwzględnieniem dostępnych przedsiębiorcy informacji w zakresie cech tych konsumentów lub proponowanie nabycia tych usług w sposób nieadekwatny do ich charakteru. Przepis ten oferuje praktykę tzw. misselingu, w ramach której konsument jest świadomie wprowadzany w błąd przez przedsiębiorcę poprzez przekazywanie niepełnych bądź nieprawdziwych informacji na temat zakupu i funkcjonowania nabywanych instrumentów. Jak stwierdził Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 9 maja 2017 r. (sygn. akt VI ACa 1759/14), „praktyką naruszającą zbiorowe interesy konsumentów jest takie zachowanie przedsiębiorcy, które jest podejmowane w warunkach wskazujących na powtarzalność zachowania w stosunku do indywidualnych konsumentów wchodzących w skład grupy, do której adresowane są zachowania przedsiębiorcy, w taki sposób, że potencjalnie ofiarą takiego zachowania może być każdy konsument będący klientem lub potencjalnym klientem przedsiębiorcy”. Co prawda, w niniejszej sprawie ocenie poddawana jest tylko odpowiedzialność pozwanego banku za szkodę poniesioną przez powódkę, czyli pojedynczego konsumenta, jednakże ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wyłania się taki właśnie obraz działań Banku, jak i (...), który wskazuje na powtarzalność bezprawnych zachowań w stosunku do klientów (...), opierających się na przekazywaniu niepełnych bądź nieprawdziwych informacji na temat oferowanych produktów, niedopasowanych do potrzeb danego klienta.
Zachowanie stanowiące nieuczciwą praktykę rynkową narusza dobre obyczaje i jako takie jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, a zatem bezprawne. Jest to, zdaniem Sądu, dodatkowa podstawa poza już wymienionymi przez Sąd, do uznania, że zachowanie pozwanej (...), jak i działanie wykonującego obowiązki z umowy agencyjnej G. S. miało wobec powódki charakter bezprawny.
Zgodnie z art. 79 ust. 1 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi firma inwestycyjna może w drodze umowy zawartej w formie pisemnej powierzyć osobie fizycznej, osobie prawnej lub jednostce organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej wykonywanie stałe lub okresowe w imieniu i na rachunek firmy inwestycyjnej czynności pośrednictwa w zakresie działalności prowadzonej przez tę firmę inwestycyjną (agent firmy inwestycyjnej). W myśl art. 79 ust. 5 tej ustawy za szkodę wyrządzoną przez agenta firmy inwestycyjnej w związku z wykonywaniem czynności w imieniu i na rachunek firmy inwestycyjnej odpowiada solidarnie ta firma inwestycyjna i agent, który wyrządził szkodę. Odpowiedzialność wyłączona jest w przypadku, gdy szkoda nastąpiła wskutek działania siły wyższej lub wyłącznie z winy osoby trzeciej.
Pojęcie "w związku z wykonywaniem" jest, w ocenie sądu, pojęciem szerszym, niż działanie "przy wykonywaniu" powierzonych czynności. W orzecznictwie (na tle art. 430 k.c. i odpowiedzialności za podwładnego) wskazuje się, że decydujące znaczenie dla uznania zachowania sprawcy za dokonane "przy wykonywaniu" powierzonych mu czynności ma zgodność celów powierzającego i sprawcy. Zgodnie z art. 430 k.c. kto na własny rachunek powierza wykonanie czynności osobie, która przy wykonywaniu tej czynności podlega jego kierownictwu i ma obowiązek stosować się do jego wskazówek, ten jest odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną z winy tej osoby przy wykonywaniu powierzonej jej czynności. Należy podkreślić, że odpowiedzialność na podstawie art. 430 kc jest odpowiedzialnością surową, albowiem jest odpowiedzialnością na zasadzie ryzyka, jest ona bowiem niezależna od winy zwierzchnika, a zależna jedynie od winy podwładnego. Ryzyko nienależytego wykonania poleceń przez podwładnego jest objęte ryzykiem zwierzchnika. Jest to odpowiedzialność za cudzy czyn. Istotną przesłanką tej odpowiedzialności jest to, aby zachowanie sprawcy – podwładnego pozostawało w funkcjonalnym związku z czynnością, której wykonywanie mu powierzono. Zachowanie niepozostające w takim funkcjonalnym związku z wykonywaniem powierzonej czynności, czyli zachowanie dokonane jedynie przy okazji wykonywania powierzonych czynności nie może stanowić podstawy odpowiedzialności zwierzchnika (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 10.02.20 r., I ACa 637/2019, Lex nr 2923466).
W świetle treści art. 79 ust. 5 ustawy o obrocie instrumentami finansowymi nie ulega wątpliwości, że odpowiedzialność firmy inwestycyjnej jest bardziej restrykcyjna i szersza niż objęta normą z art. 430 k.c. Niewątpliwie wykonujący w ramach umowy agencyjnej obowiązki G. S. w związku z wykonywaniem obowiązków nie udzielił powodowi właściwych informacji skutkujących powstaniem szkody pozostaje w funkcjonalnym związku z czynnościami, których wykonanie zostały mu zlecone. W tym zakresie warto odwołać się do dorobku orzecznictwa ukształtowanego na tle art. 430 k.c. W wyroku z dnia 25 listopada 2005 r., V CK 396/05 Sąd Najwyższy wskazał, na szereg kryteriów pozwalających na stwierdzenie istnienia funkcjonalnego związku pomiędzy powierzeniem i wykonywaniem czynności przez podwładnego, skutkujących powstaniem szkody. W szczególności wyróżnione zostało kilka aspektów tego związku: aspekt przedmiotowy - działanie sprawcy w ramach zakresu powierzonych czynności, aspekt podmiotowy - potencjalny krąg osób narażonych na szkodę, aspekt czasowy - działanie sprawcy podczas wykonywania powierzonych mu obowiązków, w końcu aspekt określony jako lokalizacyjno - instrumentalny, a więc zgodność miejsca czynności szkodzących i powierzonych oraz posługiwanie się przez sprawcę pewnymi pomocami (narzędziami) uzyskanymi w związku z powierzeniem mu określonych czynności.
W tym kontekście analiza ustaleń faktycznych pozwala na stwierdzenie, że stanowiące źródło szkody działanie pracownika pozwanego pozostawało w funkcjonalnym związku z zakresem czynności wynikających z umowy agencyjnej. G. S. nakłonił powoda do zakupu obligacji (...). Podczas spotkania z powodem pełnił on bezspornie funkcję doradcy klienta pozwanego banku i faktycznie doradzał powodowi w zakresie podejmowania decyzji o ulokowaniu posiadanych środków. Jednoczenie w imieniu (...) zawał umowę maklerską i przedstawiał powodowi do podpisu dokumenty niezbędne do złożenia zapisu na obligacje. Działanie jego, w istocie stanowiące źródło szkody, mieściły się w zakresie działań wykonywanych przez niego w ramach umowy agencyjnej. Fakt, że wykonując te obowiązki pracownik Banku, jednocześnie wykonujący obowiązki Agenta nie dopełnił należytej staranności w rozumieniu art. 355 k.c., w tym procedur ustalonych przez pozwaną, nie może prowadzić do wyłączenia odpowiedzialności pozwanego. Odpowiedzialność tę bowiem wyłącza jedynie siła wyższa i wyłączna wina osoby trzeciej (przy czym nie osoby działającej w imieniu pozwanej (...), za pośrednictwem której została zawarta umowa maklerska). W tym stanie rzeczy nie budzi wątpliwości odpowiedzialność pozwanej za wyrządzoną szkodę, tym bardziej, że istniejące powiązania pomiędzy (...) a (...) były żródłem konfliktu interesów stwarzających pole do naruszenia interesu konsumentów. Wskazanego ryzyka nie usunął wydany przez (...) regulamin. W okolicznościach faktycznych niniejszej sprawy nie budzi wątpliwości, że trudna sytuacja finansowa Banku w istocie skłaniała pracowników (wykonujących obowiązki wynikające z umowy agencyjnej) do szerokiego pozyskiwania środków finansowych poprzez oferowaniu dłużnych papierów wartościowych z uszczerbkiem dla interesów konsumentów.
W tym miejscu wskazać należy, iż judykaturze i doktrynie prawa cywilnego wskazuje się, że czynem niedozwolonym w rozumieniu art. 415 i następnych k.c. jest każde zachowanie, zasługujące na ujemną ocenę z punktu widzenia obowiązującego porządku prawnego, prowadzące do powstania szkody. Jednocześnie przyjmuje się, że czyn sprawcy, który rodzi odpowiedzialność cywilną, musi posiadać pewne właściwości, cechy, zwane znamionami, odnoszące się do jego strony przedmiotowej i podmiotowej. Znamiona niewłaściwości postępowania od strony przedmiotowej określa się pojęciem bezprawności czynu, natomiast od strony podmiotowej określa się jako winę w znaczeniu subiektywnym. W orzecznictwie trafnie wskazuje się, że bezprawność zachowania polega na przekroczeniu mierników i wzorców wynikających zarówno z wyraźnych przepisów, zwyczajów, utartej praktyki, jak i zasad współżycia społecznego (vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 września 1986 r., IV CR 279/86, LEX Nr 530539). Bezprawność w rozumieniu art. 415 k.c. obejmuje swoim zakresem naruszenie przepisów prawa pozytywnego oraz zasad współżycia społecznego, a bezprawność zaniechania występuje wówczas, gdy istniał nakaz działania (współdziałania), zakaz zaniechania, czy też zakaz sprowadzenia skutku, jaki przez zaniechanie może być sprowadzony (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 lutego 2003 r., V CKN 1681/00, LEX Nr 121742).
Natomiast wina jest pojęciem odnoszącym się do sfery zjawisk psychicznych sprawcy czynu bezprawnego. Przez winę rozumie się naganną decyzję sprawcy, warunkującą konkretne zachowanie o cechach czynu bezprawnego, przy czym winę można przypisać sprawcy, kiedy istnieją podstawy do negatywnej oceny jego zachowania z punktu widzenia zarówno obiektywnego, jak i subiektywnego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 września 2003 r., IV CK 32/02, LEX nr 146462).
W ocenie Sądu brak uważnej kontroli prawidłowości oferowania obligacji, którego emitentem i wykonującym obowiązki z umowy agencyjnej był (...), jak również działania G. S. w imieniu pozwanej Spółki nosiło znamiona bezprawności. Pozwana nie podjęła żadnych działań zmierzających do wyeliminowania niepożądanej praktyki rynkowej, a pracujący jako bankier i wykonujący obowiązki z umowy agencyjnej wiążącej (...) z (...) nie przekazał powodowi informacji nawet o ogólnym ryzyku inwestycyjnym związanym z nabywaniem obligacji korporacyjnych, w szczególności nie poinformował powoda o możliwości utraty zainwestowanego kapitału w przypadku niekorzystnej sytuacji finansowej emitenta obligacji. Działał nie tylko niezgodnie z w/w przepisami, ale także sprzecznie z zasadami współżycia społecznego, naruszając bowiem elementarne zasady uczciwości w obrocie gospodarczym.
Niewątpliwym zatem jest, że skutkiem nieprawidłowego działania w imieniu pozwanej (...) Spółki a szkodą D. M. istnieje adekwatny związek przyczynowy w rozumieniu art. 361 § 1 k.c. Normlanym następstwem zaniechania pozwanej i działania osoby wykonującej obowiązki z umowy agencyjnej jest powstanie szkody rzeczywistej po stronie powódki wynikającej z braku możliwości uzyskania wykupu przedmiotowych obligacji przez ich emitenta. Szkoda ta wyraża się w utracie zainwestowanego kapitału w kwocie 189 000 złotych.
Jeśli chodzi natomiast o wysokość szkody powoda, to wskazać należy, że szkoda obejmuje straty i utracone korzyści (art. 361 § 2 k.c.) i stanowi uszczerbek określony różnicą pomiędzy aktualnym stanem majątkowym poszkodowanego, a tym stanem, jaki zaistniałby, gdyby nie nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę.
Wskazany wyżej przepis wyraża zasadę pełnego odszkodowania, przejawiającą się tym, że należne poszkodowanemu odszkodowanie powinno odpowiadać wysokości doznanej przez niego szkody, rekompensować mu uszczerbek, jaki dotknął jego prawnie chronione dobra i interesy. Szkoda, w rozumieniu art. 361 k.c. może występować w dwojakiej postaci, po pierwsze może ona obejmować straty, które poszkodowany poniósł albo też utratę korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono (lucrum cessans). W orzecznictwie sądowym podkreśla się, że szkoda w postaci „lucrum cessans" ma charakter czysto hipotetyczny, gdyż w ramach tego pojęcia poszukujemy odpowiedzi na pytanie, jak kształtowałoby się stan praw i interesów poszkodowanego, gdyby nie nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. Nie ulega przy tym wątpliwości, że należy tu uwzględnić tylko takie następstwa w majątku poszkodowanego, gdzie oceniając rzecz rozsądnie, według doświadczenia życiowego, w okolicznościach danej sprawy dałoby się przewidzieć, że wzbogaciłby majątek poszkodowanego. Eksponuje się również, że utrata korzyści (lucrum cessans) polega na niepowiększeniu się czynnych pozycji majątku poszkodowanego, które pojawiłyby się w tym majątku, gdyby nie zdarzenie wyrządzające szkodę.
Powód poniósł uszczerbek w dobrach prawnie chronionych w postaci zainwestowanego kapitału na poczet nabycia obligacji w kwocie 189 000 zł na skutek zawinionego działania pozwanej (...). Była to rzeczywista strata, która zmaterializowała się w momencie umorzenia obligacji. To, że powód uzyskiwał odsetki z tytułu inwestycji jest w niniejszej sprawie bezsporne, nie ulega natomiast wątpliwości, że uzyskiwane dochody z posiadanego prawa majątkowego, nie może stanowić podstawy do obniżenia wysokości powstałego uszczerbku w majątku powoda powstałego na skutek bezprawnych działań pozwanego.
Nie sposób jest również uznać, że podstawę do obniżenia wysokości odszkodowania może być przyczynienie się konsumenta do powstania szkody na podstawie art. 362 k.c. W ocenie Sądu w niniejszej sprawie nie można dokonywać w oderwaniu od podstawy prawnej z jakiej wywodzi się roszczenie odszkodowawcze, i jeżeli odpowiedzialność za szkodę oparta jest na zasadzie winy, nieodzowną przesłanką przyczynienia się poszkodowanego jest jego zawinienie, sformułował Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 września 2003 r., IV CKN 481/01 (niepubl.). W niniejszej sprawie odpowiedzialność pozwanego oparta jest na zasadzie ryzyka, dodatkowo – dotyczy ona podmiotu, który dopuścił się naruszeń przepisów chroniących praw konsumenta. W tym stanie rzeczy brak jest podstaw do uznania, że wysokość odszkodowania powinna zostać obniżona w jakimkolwiek zakresie.
Roszczenie o zasądzenie odsetek ustawowych zasługiwało na uwzględnienie. Stosownie bowiem do art. 481 k.c. jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi (§ 1). Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była oznaczona, należą się odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych.
Z uwagi na to, że powód wnosił o zasądzenie odsetek od dnia następnego po dacie doręczenia odpisu pozwu (co nastąpiło w dniu 13 maja 2024 r.) Sąd na podstawie art. 455 k.c. uznał, że niezwłoczne spełnienie świadczenia przez pozwaną powinno nastąpić w terminie 14 dni od daty doręczenia wezwania. Tym samym na podstawie art. 455 § 1 k.c. w zw. z art. 481 § 1 k.c. zasądził od pozwanej odsetki od ww. kwoty od dnia 28 maja 2024 r.
Z wyłożonych wyżej względów Sąd orzekł, jak w pkt I – IV sentencji wyroku.
Wobec uwzględnienia drugiego z dochodzonych żądań Sąd nie dokonywał pełnej analizy zasadności kolejnego żądania ewentualnego (choć rozważania w kwestii odpowiedzialności kontraktowej pozwanej (...) poczynił przy analizie przesłanek odpowiedzialności z tytułu czynu niedozwolonego).
Podstawę rozstrzygnięcia o kosztach procesu w stosunku do (...) S.A. stanowił przepis art. 98 k.p.c. regulującego odpowiedzialność za wynik procesu. Z uwagi na to, że żądanie pozwu zostało oddalone w stosunku do tego pozwanego w całości Sąd zasądził od powoda na rzecz pozwanego koszty zastępstwa procesowego w stawce minimalnej. Podstawę zasądzenia odsetek ustawowych za opóźnienie stanowił przepis art. 98 § 1 1 k.c.
Z uwagi na to, że żądanie główne zostało oddalone w stosunku do (...) w całości, a na uwzględnienie zasługiwało żądanie ewentualne przysługujące powodowi w tożsamej wysokości Sąd na podstawie art. 100 k.p.c. zniósł wzajemnie pomiędzy stronami koszty procesu.
Podmiot udostępniający informację: Sąd Okręgowy w Warszawie
Osoba, która wytworzyła informację: Sędzia Ewa Jończyk
Data wytworzenia informacji: