Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 stycznia 2023 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie XX Wydział Gospodarczy w składzie:

Przewodniczący:	SSO Magdalena Gałązka
Protokolant:	Konrad Tkacz

po rozpoznaniu w dniu 22 grudnia 2022 roku w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa M. K.

przeciwko A. S.

o zapłatę kwoty 869 629, 70 złotych

1. oddala powództwo;

2. ustala, że pozwany wygrał proces w całości, pozostawiając szczegółowe wyliczenie kosztów referendarzowi sądowemu.

SSO Magdalena Gałązka

Sygn. akt XX GC 1024/16

UZASADNIENIE

Powódka M. K. wniosła o zapłatę przez pozwanego A. S. kwoty 869 629,70 złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

I. A. S. jest byłym członkiem zarządu (...) spółki z o.o. w W. od chwili jej powstania do daty odwołania w dniu 10 lipca 2008 roku; w tej dacie zbył także udziały w spółce (odpis z KRS, k - 9-10, protokół nadzwyczajnego walnego zgromadzenia. k - 29 do 32, umowa zbycia udziałów, k - 27 do 29).

Drugi członek zarządu ww. spółki, A. K., sprawował swoją funkcję w okresie od 14 lipca 2006 roku do 31 października 2013 roku. Od tej daty spółka (...) nie posiada zarządu (odpis z KRS, k- 9-10).

II. Wyrokiem oczno - zaocznym z 12 listopada 2013 roku tut. Sąd Okręgowy w sprawie o sygn. akt XX GC 562/11 zasądził od (...) spółki z o.o. w W. na rzecz M. K. kwotę 415 353 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 1 lipca 2011 roku do dnia zapłaty oraz kwotę 24 376,50 złotych tytułem kosztów procesu oraz oddalił powództwo wobec (...) spółki z o.o. w W.. Wyrok wobec spółki (...) miał charakter zaoczny i został mu nadany rygor natychmiastowej wykonalności (wyrok, k- 8, oryginał, k- 494 w aktach XX GC 562/11).

Korespondencja zawierająca odpis wyroku zaocznego została wysłana do spółki (...) w dniu 15 listopada 2013 roku i uznana za doręczoną w trybie art. 139 § 1 k.p.c. z dniem 5 grudnia 2013 roku. Wyrokowi została nadana klauzula wykonalności jako orzeczeniu prawomocnemu w dniu 27 maja 2014 roku (wyrok z 12 listopada 2013 roku, k - 8, potwierdzenie wysyłki, k- 497 w aktach XX GC 562/11, zarządzenie o uznaniu przesyłki za doręczoną, k- 502 i verte w aktach XX GC 562/11, postanowienie o nadaniu klauzuli, k- 534 verte w aktach XX GC 562/11).

III. Kwota zasądzona wyrokiem z 12 listopada 2013 roku stanowi zwrot kwot wpłaconych przez M. K. na podstawie przedwstępnej umowy sprzedaży lokali mieszkalnych położonych w budynku (...) na osiedlu (...) w W. oraz miejsc parkingowych. Umowa została zawarta 18 maja 2007 roku. Umowa nie została wykonana - nie doszło do zawarcia umowy przyrzeczonej (uzasadnienie wyroku z 12 listopada 2013 roku, k- 504 do 515 w aktach XX GC 562/11).

IV. Postępowanie egzekucyjne wobec spółki (...) na podstawie tytułu wykonawczego opisanego w pkt. II nie zostało wszczęte (bezsporne). Wobec A. były prowadzone przez innych wierzycieli dwa postępowania egzekucyjne: o sygn. akt (...) i (...). Zostały one umorzone z uwagi na fakt, że z egzekucji nie uzyska się sum wyższych od kosztów egzekucyjnych. Postępowanie w sprawie Km (...)komornik umorzył 18 sierpnia 2010 roku, zaś postępowanie w sprawie Km (...)komornik umorzył 24 października 2011 roku (postanowienia komorników, k - 83-84, k- 89-90).

V. Spółka (...) jest niewypłacalna od 2006 roku. Przesłanka nadmiernego zadłużenia zaistniała na koniec 2006 roku. W tej dacie wartość zobowiązań A. bez rezerw ((...) złotych) była wyższa od wartości bilansowej majątku ((...) złotych) o kwotę (...) złotych (uwzględniając rezerwy - o kwotę (...) złotych). Stopień pokrycia zobowiązań majątkiem można wyliczyć jedynie na dzień 31 grudnia 2006 roku, bowiem tylko za ten rok (będący pierwszym rokiem działalności) spółka (...) złożyła sprawozdanie finansowe do urzędu skarbowego. W tym dniu (tj. 31 grudnia 2006 roku) hipotetyczny stopnień pokrycia zobowiązań majątkiem wynosił (...)- przy założeniu, że koszty postępowania upadłościowego wynosiłyby (...)złotych. W kolejnych latach A. nie składała sprawozdań finansowych ani do Krajowego Rejestru Sądowego, ani do urzędu skarbowego.

Przesłanka niewypłacalności polegająca na nieregulowaniu wymagalnych zobowiązań zaistniała w dniu 21 lutego 2008 roku. W tej dacie spółka (...) miała już co najmniej dwóch wierzycieli, tj. powódkę i Urząd Skarbowy. Zobowiązanie wobec powódki wynosiło 415 353 złotych bez odsetek (opinia biegłego K. S., k- 141 do 162, ustne wyjaśnienie opinii, transkrypcja, k- 244 do 246).

Powyższym dowodom Sąd nadał walor wiarygodności. Stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie złożonych do akt sprawy dokumentów, których wiarygodność nie była kwestionowana, oraz opinii biegłego K. S.. Sąd nie dokonywał ustaleń na podstawie zeznań świadków: K. G. i T. K., bowiem świadkowie nie mieli wiedzy o istotnych okolicznościach faktycznych dotyczących sytuacji finansowej spółki (...). Z kolei dowodu z zeznań świadka A. K. nie dało się przeprowadzić, i dowód z zeznań tego świadka został pominięty przez Sąd po upływie wyznaczonego na podstawie art. 242 k.p.c. terminu na jego przesłuchanie.

Wiarygodna była także opinia biegłego K. S.. Ustalenia faktyczne biegłego nie nasuwały zastrzeżeń, zaś jego wnioski zostały poparte merytoryczną, w pełni przekonująca argumentacją, dodatkowo uzupełnioną podczas przesłuchania biegłego na rozprawie.

Sąd zważył co następuje: powództwo nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 299 § 1 k.s.h. w brzmieniu obowiązującym w dacie wniesienia pozwu w niniejszej sprawie (stosownie do art. 449 ustawy Prawo restrukturyzacyjne z 15 maja 2015 roku, Dz.U. 2015., poz. 978), jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania.

Odpowiedzialność członków zarządu ma charakter odszkodowawczy i deliktowy. Paragraf 2 ww. artykułu (także w brzmieniu jak wyżej) w sposób enumeratywny wymienia przypadki, w których członek zarządu może się uwolnić od tej odpowiedzialności, mianowicie wówczas, gdy wykaże, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym samym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu, albo że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło nie z jego winy, albo że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo niezatwierdzenia układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu wierzyciel nie poniósł szkody albo też, że w czasie pełnienia przez niego funkcji w ogóle nie było podstaw do tego, by wnioskować o ogłoszenie upadłości bądź wszczynać postępowanie układowe.

Odpowiedzialność członków zarządu ma charakter subsydiarny względem spółki. Wyraża się on w tym, że odpowiedzialność aktualizuje się dopiero w przypadku bezskuteczności egzekucji z majątku spółki (o ile zostaną spełnione pozostałe przesłanki). Bezskuteczność egzekucji jest pierwszą badaną przesłanką odpowiedzialności członka zarządu. Jest to w zasadzie jedyna okoliczność, którą musi wykazać wierzyciel w procesie (poza oczywistym wymogiem wykazania roszczenia przeciw spółce i statusu pozwanego jako członka zarządu). W zakresie pozostałych przesłanek (innych niż bezskuteczność egzekucji względem spółki) przepis wprowadza przy tym domniemanie odpowiedzialności, co oznacza, że to nie powód musi wykazać odpowiedzialność członka zarządu, ale ten ostatni musi wykazać, że takiej odpowiedzialności nie ponosi.

Bezskuteczność egzekucji występuje wówczas, gdy postępowanie egzekucyjne nie doprowadziło do zaspokojenia wierzytelności wierzyciela, bądź jest oczywiste, że do takiego zaspokojenia nie doprowadzi - np. z uwagi na fakt, że w toczącej się równolegle innej egzekucji ujawniono brak majątku spółki. W tym ostatnim przypadku zbędne jest inicjowanie przez wierzyciela kolejnego postępowania egzekucyjnego wobec spółki w celu jedynie formalnego stwierdzenia bezskuteczności tego kolejnego postępowania.

Niezależnie jednak od tego, która z ww. sytuacji ma miejsce (tzn. czy wierzyciel wszczął postępowanie egzekucyjne czy też nie, ponieważ powołuje się na negatywny wynik postępowania prowadzonego przez innego wierzyciela) niezbędną przesłanką bezskuteczności egzekucji jest posiadanie przez wierzyciela tytułu wykonawczego przeciwko spółce, tj. tytułu egzekucyjnego zaopatrzonego w klauzulę wykonalności. W przypadku orzeczeń Sądu, tytułem takim jest orzeczenie prawomocne - nie zaś jedynie takie, które zostało opatrzone rygorem natychmiastowej wykonalności. Wynika to z istoty odpowiedzialności członka zarządu. Jest to mianowicie odpowiedzialność za bezskuteczną egzekucję określonego zobowiązania przysługującego wierzycielowi wobec spółki. Orzeczenie Sądu, któremu został nadany rygor natychmiastowej wykonalności (np. wyrok zaoczny) bądź takie, które jest natychmiast wykonalne z mocy ustawy (np. nakaz zapłaty z weksla bądź czeku, art. 492 § 3 k.p.c.) stanowi wprawdzie podstawę egzekucji jeszcze przed uprawomocnieniem się orzeczenia, jednak dopuszczalność tej egzekucji nie jest równoznaczna ze stwierdzeniem istnienia zobowiązania określonego w egzekwowanym orzeczeniu - a to z uwagi na potencjalną możliwość uchylenia tego orzeczenia na dalszym etapie postępowania (w wyroku zwykłym wydanym po wniesieniu sprzeciwu od wyroku zaocznego bądź w wyroku wydanym po złożeniu zarzutów od nakazu zapłaty). W takim przypadku zwrotowi podlega też kwota wyegzekwowanego uprzednio świadczenia, o czym Sąd może też orzec w orzeczeniu końcowym (art. 338 § 1 k.p.c.). Niezależnie od tego, dłużnikowi przysługuje także roszczenia o naprawienie szkody poniesionej wskutek wykonania wyroku (art. 338 § 2 k.p.c.).

Dopiero więc orzeczenie prawomocne przeciwko spółce ma walor stwierdzenia w sposób definitywny określonego zobowiązania, za które, w razie jego bezskutecznej egzekucji, odpowiedzialność ponosi członek zarządu spółki.

Przekładając tę zasadę na okoliczności niniejszej sprawy należy stwierdzić, że niezbędną przesłanką roszczenia powódki wobec pozwanego A. S. jest posiadanie przez nią tytułu wykonawczego w postaci prawomocnego wyroku zaocznego wobec spółki (...). Takim prawomocnym tytułem wykonawczym powódka nie dysponuje. Wyrok zaoczny podlega bowiem z urzędu doręczeniu podmiotowi, przeciwko któremu został wydany, zaś ten ostatni może wnieść sprzeciw. Złożenie sprzeciwu rozpoczyna drugi etap postępowania, w którym Sąd decyduje o zasadności wyroku zaocznego (art. 343 § 1 k.p.c., art. 344 § 1 k.p.c.). Dopiero w razie niewniesienia sprzeciwu wyrok zaoczny uzyskuje walor prawomocności, a w konsekwencji - walor definitywnego stwierdzenia zobowiązania określonego w tym wyroku.

W niniejszej sprawie wyrok zaoczny nie został skutecznie doręczony spółce (...). Jeszcze przed jego wydaniem, w dniu 31 października 2013 roku jedyny członek zarządu spółki, A. K., został wykreślony z zarządu. To oznacza brak organu uprawnionego do działania, a tym samym - utratę zdolności procesowej spółki. Oznacza to także, że nie doszło do skutecznego doręczenia spółce wydanego wobec niej wyroku zaocznego - stan braku zarządu trwał bowiem w dacie wydania i doręczania wyroku zaocznego. Tym samym termin na wniesienie przez spółkę (...) sprzeciwu od tego wyroku nie rozpoczął w ogóle biegu. Wyrok zaoczny nie uzyskał więc waloru prawomocności, zaś stwierdzenie tej prawomocności przez referenta było błędne. Nie wiąże ono Sądu w niniejszej sprawie. Przeciwnie, Sąd w rozpoznawanej sprawie jest uprawniony do dokonania własnych ustaleń w tej kwestii. Korzystając z tej właśnie kompetencji, należało stwierdzić, co następuje.

Uznanie korespondencji zawierającej wyrok zaoczny za doręczoną nastąpiło wskutek dwukrotnej awizacji przesyłki, która nie została przez nikogo odebrana. Z uwagi na trwały brak zarządu w spółce (...) jako adresata tej przesyłki, uznanie korespondencji za doręczoną per aviso było błędne. To zaś oznacza że brak w sprawie prawomocnego orzeczenia będącego konstytutywną przesłanką roszczenia przeciwko członkowi zarządu. Sąd jest związany wyłącznie wyrokiem prawomocnym (art. 365 § 1 k.p.c.), zaś wyrok zaoczny z 12 listopada 2013 roku waloru prawomocności nie posiada.

Ustalenie, że wyrok przeciwko spółce (...) jest nadal nieprawomocny, nie jest równoznaczne z zakwestionowaniem merytorycznej zasadności tego wyroku ani nie oznacza badania zasadności tego wyroku w niniejszej sprawie (czyli niejako "powtórnie"). W sprawie przeciwko członkowi zarządu spółki badanie merytorycznej zasadności prawomocnego wyroku wydanego przeciwko spółce jest niedopuszczalne; jest to pogląd utrwalony w orzecznictwie, który podziela Sąd w niniejszej sprawie (por. uchwała Sądu Najwyższego z 17.2.2011 r., III CZP 129/10 oraz orzeczenia co do tej kwestii powołane przez pełnomocnika powódki w załączniku do protokołu. Dla porządku należy jednak wskazać, że w dacie sporządzania niniejszego uzasadnienia w Trybunale Konstytucyjnym w sprawie P 5/19 zapadł wyrok, który być może wpłynie na zmianę dotychczasowego stanowiska orzecznictwa sądów powszechnych co do tej kwestii).

W niniejszej sprawie Sąd ograniczył się jedynie do zbadania, czy wyrok z 12 listopada 2013 roku jest prawomocny, tzn. czy został skutecznie doręczony oraz czy klauzula wykonalności została mu nadana prawidłowo. To badanie umożliwiła okoliczność, że wyrok miał charakter zaoczny, nie zaś kontradyktoryjny, i podlegał obowiązkowemu doręczeniu spółce (...) w celu umożliwienia jej wniesienia sprzeciwu. Zakwestionowanie prawidłowości nadania klauzuli wykonalności (w konsekwencji uznania, że wyrok nie został doręczony spółce) było także dopuszczalne, bowiem jest to postanowienie jedynie o wpadkowym charakterze, a nadto nieprawomocne. Dłużnikowi przysługuje bowiem zażalenie na to postanowienie (art. 795 § 1 k.p.c.), zaś tygodniowy termin na złożenie zażalenia biegnie od daty doręczenia mu zawiadomienia o wszczęciu egzekucji (art. 795 § 2 zd. 2 k.p.c.). W niniejszej sprawie takie zawiadomienie nie nastąpiło z uwagi na niewszczęcie egzekucji na podstawie tego wyroku (gdyby egzekucja została wszczęta, brak zarządu uniemożliwiłby skuteczne doręczenie postanowienia o nadaniu klauzuli wykonalności analogicznie, jak w przypadku doręczenia wyroku zaocznego).

Należy zauważyć, że zarzut braku prawomocności wyroku zaocznego został sformułowany przez pozwanego dopiero na końcowym etapie postępowania. Nie jest to jednak zarzut w jakimkolwiek zakresie spóźniony - a to dlatego, że istnienie prawomocnego tytułu wykonawczego należy do materii bezskuteczności egzekucji, którą musi wykazać powód (a która jest pierwszą przesłanką odpowiedzialności z art. 299 § 1 k.s.h., zaś jej spełnienie Sąd ocenia na podstawie dowodów przedstawionych przez powoda nawet w braku zarzutów pozwanego). Mimo, że kwestia ta ze strony pozwanego istotnie wybrzmiała dopiero na końcowym etapie postępowania, podlegałaby zatem i tak weryfikacji przez Sąd.

Nietrafne jest stanowisko powódki, że wyrok zaoczny został zaopatrzony w klauzulę wykonalności, nie został podważony, i jako taki wiąże Sąd w niniejszym postępowaniu. Istotnie, walor związania prawomocnym orzeczeniem sądowym jest bezwzględną zasadą wynikającą z art. 365 § 1 k.p.c. Sąd w niniejszej sprawie tej zasady nie kwestionuje. Jest jednak uprawniony do dokonania oceny, czy wyrok uzyskał walor prawomocności. W wyniku tej oceny może uznać, że stwierdzenie prawomocności i nadanie klauzuli wykonalności nastąpiło przedwcześnie, a zatem jest błędne. Wyrok nie staje się bowiem prawomocny wskutek nadania mu klauzuli wykonalności (co może nastąpić błędnie), ale dopiero w razie nieprzysługiwania względem niego środka zaskarżenia (np. wskutek upływu terminu na jego wniesienie, art. 363 § 1 k.p.c.). Oceny w tym zakresie może dokonać każdy Sąd rozpoznający sprawę cywilną, w której istotne znaczenie ma ustalenie, czy wydany w innej sprawie cywilnej wyrok jest prawomocny czy też nie posiada jeszcze takiego waloru.

Na podstawie przeprowadzonych dowodów Sąd ustalił, że powódka nie dysponuje prawomocnym tytułem wykonawczym przeciwko spółce (...), którego istnienie jest przesłanką oceny, czy egzekucja przeciwko tej spółce jest bezskuteczna. Tym samym powódka nie wykazała podstawowej przesłanki odpowiedzialności pozwanego jako byłego członka zarządu tej spółki. Z tych względów powództwo podlegało oddaleniu.

Z uwagi na przyczynę oddalenia powództwa, bezprzedmiotowe było rozważanie zarówno pozostałych przesłanek odpowiedzialności pozwanego z art. 299 § 1 k.p.c., jak i wszystkich pozostałych zarzutów pozwanego. Ubocznie Sąd wskazuje, że niewypłacalność spółki (...) polegająca na jej nadmiernym zadłużeniu datuje się już od 2006 roku, a zatem obejmuje okres pełnienia funkcji przez pozwanego. Niewypłacalność została stwierdzona na podstawie opinii biegłego uznanej za wiarygodną z powodów wyżej opisanych. Tym samym nietrafne są zarzuty pozwanego co do nieistnienia podstaw ogłoszenia upadłości spółki (...) w dacie pełnienia przez pozwanego funkcji w jej zarządzie. Nietrafne są także: zarzut przedawnienia oparty na założeniu, że pozew nie mógł zostać złożony 11 listopada 2016 roku (został wniesiony w tej dacie) oraz zarzut zwolnienia pozwanego ze zobowiązań w porozumieniu zawartym z A. K. 10 lipca 2008 roku. Tego rodzaju umowa wywołuje skutek wyłącznie względem jej stron, nie zaś innych wierzycieli.

Wyliczenie kosztów Sąd pozostawił referendarzowi sądowemu, w myśl art. 108 § 1 zd. 2 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem, Sąd może rozstrzygnąć jedynie o zasadach poniesienia przez strony kosztów procesu, pozostawiając szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu; w tej sytuacji, po uprawomocnieniu się orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie, referendarz sądowy w sądzie pierwszej instancji wydaje postanowienie, w którym dokonuje szczegółowego wyliczenia kosztów obciążających strony. Sąd przesądził jedynie zasadę odpowiedzialności za wynik sporu ustalając, że pozwany wygrał proces w całości.

Z tych wszystkich względów Sąd orzekł jak w wyroku.

SSO Magdalena Gałązka