Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 grudnia 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, XVII Wydział Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów
w składzie:

Przewodniczący –	Sędzia SO Anna Maria Kowalik
Protokolant –	Sekretarz sądowy Joanna Nande

po rozpoznaniu 9 grudnia 2024 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa Syndyka masy upadłości (...) S.A. w upadłości w W.

przeciwko Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki

o wymierzenie kary pieniężnej

na skutek odwołania powoda od decyzji Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki z 31 marca 2023 r. Nr (...)

1.  oddala odwołanie;

2.  zasądza od (...) S.A. w upadłości w W. na rzecz Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki kwotę 720 zł (siedemset dwadzieścia złotych), z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, od dnia uprawomocnienia się niniejszego wyroku do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sędzia SO Anna Maria Kowalik

Sygn. akt XVII AmE 260/23

UZASADNIENIE

Decyzją z 31 marca 2023 r. Prezes Urzędu Regulacji Energetyki (dalej: Prezes URE, pozwany), na podstawie art. 168 pkt 1 oraz art. 169 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii (Dz. U. z 2022 r. poz. 1378, z późn. zm., dalej: ustawa OZE) w związku z art. 170 ust. 1 i ust. 2 pkt 1, art. 174 ust. 1 ustawy OZE oraz w związku z art. 52 ust. 1, art. 59 pkt 2 ustawy OZE i § 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Energii z dnia 11 sierpnia 2017 r. w sprawie zmiany wielkości udziału ilościowego sumy energii elektrycznej wynikającej z umorzonych świadectw pochodzenia potwierdzających wytworzenie energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii w latach 2018-2019 (Dz. U. z 2017 r. poz. 1559, dalej: rozporządzenie ME) oraz na podstawie art. 104 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2022 r. poz. 2000, z późn. zm., dalej: k.p.a. ) i art. 90 ust. 1 ustawy OZE, po przeprowadzeniu postępowania administracyjnego w sprawie wymierzenia kary pieniężnej przedsiębiorcy (...) S.A. w upadłości z siedzibą w W., w imieniu i na rachunek, którego działa Syndyk masy upadłości (...) S.A. w upadłości – P. G., reprezentowany przez adwokata P. L. – pełnomocnika syndyka masy upadłości (...) S.A. w upadłości (dalej: powód), orzekł, że:

1)  przedsiębiorca: (...) S.A. w upadłości z siedzibą w W., w imieniu i na rachunek którego działa Syndyk masy upadłości (...) S.A. w upadłości –P. G., reprezentowany przez adwokata P. L. – pełnomocnika Syndyka masy upadłości (...) S.A. w upadłości, nie przestrzegał za rok 2018, określonego w art. 52 ust. 1 ustawy OZE w zakresie, o którym mowa w art. 59 pkt 2 ustawy OZE z uwzględnieniem § 1 pkt 2 rozporządzenia ME, obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki świadectw pochodzenia energii elektrycznej wytworzonej z biogazu rolniczego od dnia wejścia w życie rozdziału 4 ustawy OZE, tj. od dnia 1 lipca 2016 r., w instalacjach odnawialnego źródła energii znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub zlokalizowanych w wyłącznej strefie ekonomicznej, na zasadach określonych w art. 47 ustawy OZE, względnie uiszczenia opłaty zastępczej, w terminie do dnia 30 czerwca 2019 r.;

2)  za niewywiązanie się z obowiązku opisanego w punkcie pierwszym wymierzam przedsiębiorcy: (...) S.A. w upadłości z siedzibą w W., w imieniu i na rachunek, którego działa Syndyk masy upadłości (...) S.A. w upadłości – Pan P. G., reprezentowany przez adwokata Pana P. L. – pełnomocnika Syndyka masy upadłości (...) S.A. w upadłości, karę pieniężną w kwocie 566 764,65 zł (słownie złotych: pięćset sześćdziesiąt sześć tysięcy siedemset sześćdziesiąt cztery 65/100) to jest w wysokości(...) % przychodu uzyskanego przez ww. przedsiębiorcę w 2019 r. z działalności koncesjonowanej polegającej na obrocie energią elektryczną.

(decyzja Prezesa URE z dnia 31.03.2023 r. k. 6-10v akt sąd.)

Od Decyzji odwołanie złożył powód zaskarżając ją w zakresie punktu 2 i zarzucając:

I.  rażącą obrazę przepisów postępowania administracyjnego mającą wpływ na treść rozstrzygnięcia, a to:

1.  przepisu art. 174 ust. 2 ustawy OZE poprzez jego niezastosowanie i nieodstąpienie od nałożenia kary pieniężnej na (...) S.A. w sytuacji, w której zakres naruszeń ustawy dokonanych przez Spółkę był znikomy, a (...) S.A. zaprzestał naruszania prawa i obecnie nie świadczy już usług związanych z obrotem energią elektryczną, a nadto za nałożeniem kary nie stoją względy prewencji szczególnej i ogólnej;

2.  przepisu art. 174 ust. 2 ustawy OZE w zw. z art. 342 ust. 1 pkt 2 ustawy z 28 lutego 2003 roku Prawo upadłościowe (dalej: p.u.) w zw. z art. 52 ust. 1 ustawy OZE poprzez uznanie, że ustalona kara pieniężna stanowić będzie źródło finansowania energetyki odnawialnej i pominięcie faktu ogłoszenia upadłości (...) S.A., konieczności zapewnienia środków na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego Spółki, a nadto nałożenie kary pieniężnej, która nie będzie mogła być wyegzekwowana;

II.  rażącą obrazę przepisu prawa materialnego:

1.  art. 170 ust. 1 ustawy OZE poprzez błędne uznanie, że podstawą wyliczenia wysokości kary pieniężnej dla podmiotu ukaranego - (...) S.A. winien być rok podatkowy poprzedzający rok, w którym doszło do uchybień, a nie rok podatkowy poprzedzający wydanie decyzji w przedmiocie nałożenia kary pieniężnej.

Mając na uwadze powyższe zarzuty, powód wniósł o zmianę zaskarżonej Decyzji w części tj. w zakresie pkt. 2 i orzeczenie, że odstępuje się od wymierzenia kary pieniężnej na podstawie art. 174 ust. 2 ustawy OZE, ewentualnie o uchylenie zaskarżonej decyzji w części tj. w zakresie jej pkt 2 i przekazanie sprawy, w tym zakresie Prezesowi URE do dalszego prowadzenia.

W odpowiedzi na odwołanie, Prezes URE wniósł o oddalenie odwołania w całości, o pominięcie wniosków dowodowych strony powodowej jako zmierzających jedynie do przedłużenia postępowania, bowiem wszystkie istotne okoliczności i fakty dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy wynikają ze zgromadzonej dokumentacji oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów ustalił następujący stan faktyczny:

(...) S.A. w upadłości z siedzibą w W. prowadził do 14 marca 2019 r. działalność gospodarczą polegającą na sprzedaży energii elektrycznej w oparciu o koncesję udzieloną decyzją Prezesa URE nr (...) z 15 czerwca 2010 r. obowiązującą od dnia 15 czerwca 2010 r. do dnia 16 lutego 2019 r.

(okoliczności bezsporne, a ponadto odpis KRS’u spółki k. 18-25v akt sąd.)

(...) S.A. w 2018 r. dokonała sprzedaży energii elektrycznej odbiorcom końcowym w ilości (...) MWh, w związku z tym była zobowiązana do realizacji obowiązku, o którym mowa w art. 52 ust. 1 ustawy OZE, w zakresie, o którym mowa w art. 59 ust. 2 ustawy OZE z uwzględnieniem § 1 pkt 2 rozporządzenia ME za rok 2018, na ilość 2 273,947 MWh.

(...) S.A. nie przedstawiła do umorzenia świadectw pochodzenia energii elektrycznej wytworzonej z biogazu rolniczego, ani nie uiściła opłaty zastępczej na konto Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (dalej: NFOŚiGW) (okoliczności bezsporne).

Postanowieniem z 18 grudnia 2018 r. Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie, XVIII Wydział Gospodarczy dla spraw upadłościowych i restrukturyzacyjnych ogłosił upadłość Spółki.

(okoliczności bezsporne, a ponadto pismo powoda z dnia 13.08.2020 r. k. 13-15 akt adm., odwołanie powoda z dnia 8.05.2023 r. k. 12-15v akt sąd.)

Rok 2019 był ostatnim rokiem (przed wydaniem zaskarżonej decyzji), w którym powód osiągnął przychód z tytułu działalności koncesjonowanej, a wyniósł on (...) zł.

(formularz w sprawie opłaty koncesyjnej k. 43 akt sąd.)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o powyższe dokumenty i nie kwestionowane twierdzenia stron.

Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, zważył co następuje:

Odwołanie nie zasługiwało na uwzględnienie, gdyż Decyzja była zgodna z prawem.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że powód nie kwestionował samego faktu nie wypełnienia obowiązku umorzeniowego, a jedynie nałożenie na niego kary pieniężnej. Zarzuty powoda odnosiły się zatem do:

1)  sposobu obliczenia kary pieniężnej poprzez uwzględnienie przychodu z roku podatkowego 2018, nie zaś za rok 2022,

2)  niewzięcie pod uwagę że zakres naruszeń był znikomy, a odwołujący zaprzestał naruszania prawa,

3)  uznania, że ustalona kara pieniężna stanowić będzie źródło finansowania energetyki odnawialnej i pominięcie faktu ogłoszenia upadłości (...) S.A.,

4)  nieodstąpienie od wymierzenia kary pieniężnej w kwocie 566 764,65 zł.

Wbrew twierdzeniom powoda nie było podstaw do odstąpienia od wymierzenia kary na podstawie art. 174 ust. 2 ustawy OZE, zgodnie z którym Prezes URE może odstąpić od wymierzenia kary, jeżeli zakres naruszeń jest znikomy, a podmiot zaprzestał naruszania prawa lub zrealizował obowiązek, zanim organy o których mowa w art. 169 ust. 1 ustawy OZE, powzięły o tym wiadomość.

Trzeba bowiem podkreślić, iż możliwość odstąpienia od wymierzenia kary zależy od spełnienia kumulatywnie obu przesłanek wskazanych w omawianym przepisie. Innymi słowy brak jednej z przesłanek uniemożliwia skorzystanie z tej instytucji. W rozpatrywanej sprawie nie została spełniona przesłanka zrealizowania obowiązku, ponieważ Spółka nie zrealizowała obowiązku umorzeniowego w wysokości 2 273,947 MWh ani poprzez zakupienie świadectw pochodzenia, ani poprzez uiszczenie opłaty zastępczej. Tymczasem termin na uiszczenie opłaty zastępczej ma bowiem charakter materialny, który nie podlega przedłużeniu ani przywróceniu, zatem każda czynność dokonana po jego upływie jest bezskuteczna.

Wynika z tego, że dochowanie terminu ustawowego przez zobowiązanego powoduje wygaśnięcie obowiązku publicznoprawnego, natomiast niedochowanie tego terminu skutkuje podleganiem zobowiązanego karze pieniężnej, co łącznie przemawia za materialnoprawnym charakterem terminu do uiszczenia opłaty zastępczej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 lutego 2018 r. sygn. III SK 7/17, Lex).

W tej sytuacji badanie istnienia drugiej przesłanki – znikomego zakresu naruszenia nie było konieczne.

Stosownie do przepisu art. 168 pkt 1 ustawy OZE, karze pieniężnej podlega ten, kto nie przestrzega obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi URE świadectw pochodzenia lub świadectwa pochodzenia biogazu rolniczego, w terminie określonym w art. 67 ust. 2 oraz na zasadach określonych w art. 47 albo nie uiszcza opłaty zastępczej, w terminie określonym w art. 68 ust. 2 ustawy OZE.

Sposób ustalania kary określa zaś przepis art. 170 ust. 2 pkt 1 ustawy OZE, w myśl którego wysokość kary pieniężnej wymierzonej w przypadkach określonych w art. 168 pkt 1 i 3 ustawy OZE, nie może być niższa niż kwota obliczona według wzoru zawartego w treści tego przepisu, zgodnie z którym kwotę nieuiszczonej opłaty zastępczej należy pomnożyć przez współczynnik 1,3. Jednocześnie, zgodnie z art. 170 ust. 1 ustawy OZE, wysokość kary pieniężnej nie może być wyższa niż 15% przychodu ukaranego podmiotu, osiągniętego w poprzednim roku podatkowym, a jeżeli kara pieniężna jest związana z działalnością gospodarczą wykonywaną na podstawie koncesji albo wpisu do rejestru działalności regulowanej, wysokość kary nie może być wyższa niż 15% przychodu ukaranego przedsiębiorcy, wynikającego z prowadzonej działalności koncesjonowanej albo działalności wykonywanej na podstawie wpisu do rejestru działalności regulowanej, osiągniętego w poprzednim roku podatkowym. Natomiast, zgodnie z postanowieniami art. 174 ust. 1 ustawy OZE, Prezes URE ustalając wysokość kary pieniężnej, uwzględnia zakres naruszeń, powtarzalność naruszeń lub korzyści finansowe możliwe do uzyskania z tytułu naruszenia.

Analiza treści powołanych przepisów nie daje podstaw do przyjęcia, że w sytuacji zaprzestania działalności koncesjonowanej i nieosiągania z niej przychodów, nałożenia kary pieniężnej nie jest możliwe.

Zdaniem Sądu przepis art. 170 ust. 1 ustawy OZE nie może być interpretowany z pominięciem art. 170 ust 2 ustawy OZE, który wyraźnie wskazuje na minimalną wysokość kary. Nie bez znaczenia jest przy tym, że kara nakładana na podstawie art. 170 ust 2 ustawy OZE, jest konsekwencją niewykonania obowiązku zakupu określonej ilości energii wytworzonej w oze lub nieuiszczenia opłaty zastępczej i jest pochodną tej opłaty. Mianowicie kara pieniężna nie może być niższa niż opłata zastępcza pomnożona przez 1,3. Gdyby więc przedsiębiorca wykonał obowiązek z art. 52 ust. 1 ustawy OZE, to byłby on ograniczony do zapłaty niższej kwoty opłaty zastępczej.

Przyjęcie wykładni przepisu art. 170 ustawy OZE, proponowanej przez powoda, wykluczającej możliwość nałożenia kary pieniężnej na przedsiębiorcę, który zaprzestał wykonywania działalności koncesjonowanej, niweczyłoby cel regulacji, jakim jest wsparcie dla produkcji energii z odnawialnych źródeł, które jest realizowane właśnie przez system świadectw pochodzenia i opłat zastępczych. Wszak powód sprzedawał energię elektryczną w 2018 r. i ciążył na nim obowiązek zakupu energii wytworzonej w oze lub uiszczenia opłaty zastępczej. Nieumorzenie świadectw pochodzenia i nieuiszczenie opłaty zastępczej, stawiało więc powoda w lepszej sytuacji niż innych sprzedawców, którzy musieli proporcjonalną część energii zakupić ze źródeł odnawialnych lub uiszczać stosowną opłatę zastępczą. Koszty poniesione przez innych przedsiębiorców, wsparły wytwarzanie energii ze źródeł odnawialnych.

Zatem wykładnia celowościowa art. 170 ustawy OZE, wymusza przyjęcie, że kwota kary maksymalnej określona w art. 170 ust. 1 ustawy OZE nie stanowi podstawy do ograniczenia kary minimalnej przewidzianej w art. 170 ust 2 ustawy OZE.

Mając na uwadze powyższe Sąd uznał, że kara wymierzona przez organ, powinna stanowić karę minimalną przewidzianą w art. 170 ust. 2 ustawy OZE, która nie powinna być wyższa niż 15% przychodu powoda z ostatniego roku, w którym wykonywał działalność koncesjonowaną. Tak ustalona kara, której wysokość winna być ustalona w najniższej możliwej wysokości, nie mogła też być z tego powodu miarkowana.

Podobny kierunek wykładni został zaprezentowany w wyroku Sądu Najwyższego z 13 września 2023 r., w którym stwierdzono, że „Przepis art. 56 ust. 2a PrEnerg określał minimalną wysokość kary, powiązaną ze stopniem naruszenia obowiązku (tzn. wysokością opłaty zastępczej), zaś jej maksymalną wysokość art. 56 ust. 3 PrEnerg, wiążąc ją z przychodem przedsiębiorcy w poprzednim roku podatkowym. Racjonalna wykładnia przepisu nakazuje przyjąć, że przepis wprowadzający algorytm obliczania kary maksymalnej nie narusza przepisu określającego minimalną wysokość kary (art. 56 ust. 2a PrEnerg). Zatem w nietypowej sytuacji, gdy nie da się obliczyć kary maksymalnej albo gdy w wyniku utraty koncesji kara taka musiałaby być ustalona na 0 zł organ winien nałożyć karę minimalną, nie zaś - jak tego domaga się Powód - odstąpić w ogóle od nałożenia kary” ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13.09.2023 r. sygn. akt II NSKP 49/23, Legalis nr 2992006).

Powyższy wyrok wprawdzie odnosi się do przepisów ustawy prawo energetyczne, lecz z uwagi na swoją uniwersalność i podobne uregulowanie kwestii kary maksymalnej i minimalnej, może być wykorzystany przy interpretacji przepisu art. 170 ust. 1 oraz 170 ust. 2 pkt 1 ustawy OZE.

Reasumując, w stanie faktycznym i prawnym sprawy możliwe było wymierzenie powodowi kary w wysokości (...) zł, bowiem wysokość opłaty zastępczej ustalonej na podstawie art. 168 pkt 1 ustawy OZE wynosiła 682 252,31 zł, zatem, minimalna wysokość kary (uwzględniając dyspozycję art. 170 ust. 2 pkt 1 ustawy OZE) mogła wynieść (...) zł.

Tymczasem pozwany wymierzył powodowi karę niższą tj. 566 764,65 zł, biorąc pod uwagę przychód ukaranego przedsiębiorcy z 2019 roku czyli ostatniego roku, w którym powód wykonywał działalność koncesjonowaną. Jednakże takie rozwiązanie było sprzeczne z treścią art. 170 ust. 1 ustawy OZE (w brzmieniu obowiązującym w dacie wydania Decyzji), bowiem zgodnie z omawianym przepisem wysokość kary pieniężnej nie może być wyższa niż 15% przychodu ukaranego podmiotu, osiągniętego w poprzednim roku podatkowym, a jeżeli kara pieniężna jest związana z działalnością gospodarczą wykonywaną na podstawie koncesji albo wpisu do rejestru działalności regulowanej, wysokość kary nie może być wyższa niż 15% przychodu ukaranego przedsiębiorcy, wynikającego z prowadzonej działalności koncesjonowanej albo działalności wykonywanej na podstawie wpisu do rejestru działalności regulowanej, osiągniętego w poprzednim roku podatkowym.

Innymi słowy przepis nie pozwalał na uwzględnienie przychodu z roku w którym ostatni raz prowadzono działalność koncesjonowaną, ale nakazywał wzięcie pod uwagę przychodu osiągniętego w roku poprzedzającym wydanie decyzji czyli w rozpoznawanej sprawie 2022. W tym zaś roku, powód nie osiągnął przychodu z uwagi na prowadzone postępowanie upadłościowe i cofnięcie koncesji, a zatem należało wymierzyć mu karę pieniężną w minimalnej wysokości. Biorąc jednak pod uwagę fakt, iż to powód zaskarżył Decyzję, zmiana jej treści na jego niekorzyść nie była możliwa.

Odnosząc się do pozostałych zarzutów należy wskazać, że ogłoszenie upadłości przedsiębiorcy oraz okoliczność ewentualnego braku środków z masy upadłości na uiszczenie nałożonej przez pozwanego kary nie stanowi przesłanki odstąpienia (zawartej w art. 174 ust. 2 ustawy OZE) od jej nałożenia. Zatem, Prezes URE mógł nałożyć na przedsiębiorcę karę pieniężną w związku z niewywiązaniem się z obowiązku opisanego w art. 52 ust. 1 ustawy OZE. Prezes URE, na etapie prowadzenia postępowania administracyjnego nie analizował czy masa upadłości dysponuje wystarczającymi środkami do uiszczenia nałożonej kary, gdyż tego typu działania nie są przewidziane ani w przepisach prawa materialnego – w ustawie OZE ani w przepisach prawa procesowego – w kodeksie postępowania administracyjnego. Natomiast okoliczność czy z uwagi na skład masy upadłości będzie możliwe zaspokojenie nałożonej kary pieniężnej, nie miała znaczenia na tym etapie postępowania.

Mając na uwadze powyższe względy, Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów nie znajdując podstaw do uwzględnienia odwołania, na podstawie art. 479 ⁵³ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie wniesione przez powoda.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Z uwagi na oddalenie odwołania, powoda należało uznać za stronę, która przegrała proces i zasądzić od Spółki w upadłości (która jest stroną w znaczeniu materialnym) na rzecz pozwanego zwrot kosztów procesu, na które złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika w wysokości 720 zł ustalone w oparciu o § 14 ust. 2 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. 2023, poz. 1931 t.j.).

Sędzia SO Anna Maria Kowalik

(...)

a)  (...)

b)  (...)

Sędzia SO Anna Maria Kowalik